Apeldoorn

Plaats
Stad en gemeente
Apeldoorn
Veluwe
Gelderland

apeldoorn_plaatsnaambord_kopie.jpg

Apeldoorn is een stad en gemeente in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe.

Apeldoorn is een stad en gemeente in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe.

gemeente_apeldoorn_kadastraal_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Apeldoorn anno ca. 1870, kaart J. Kuijper, exclusief de in 1818 opgeheven gemeente Beekbergen. (© van alle kaarten op deze pagina: www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Apeldoorn anno ca. 1870, kaart J. Kuijper, exclusief de in 1818 opgeheven gemeente Beekbergen. (© van alle kaarten op deze pagina: www.atlasenkaart.nl)

gemeente_beekbergen_kadastraal_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Kaart van de in 1818 opgeheven gemeente Beekbergen, situatie anno ca. 1870, kaart J. Kuijper

Kaart van de in 1818 opgeheven gemeente Beekbergen, situatie anno ca. 1870, kaart J. Kuijper

gemeente_apeldoorn_dorp_apeldoorn_en_het_loo_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

De - toen nog - dorpen Apeldoorn en Het Loo en omgeving anno ca. 1870, kaart J. Kuijper

De - toen nog - dorpen Apeldoorn en Het Loo en omgeving anno ca. 1870, kaart J. Kuijper

Apeldoorn

Terug naar boven

Status

- Apeldoorn is een stad* en gemeente in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe.
* Hoewel de plaats nooit stadsrechten heeft verkregen. Tot ver in de 19e eeuw was het nog maar een bescheiden dorp. Zie bij Statistische gegevens. Gezien de huidige omvang, voorzieningen en regiofunctie is de plaats vandaag de dag uiteraard wel als stad te beschouwen. Het al dan niet hebben van stadsrechten heeft al sinds halverwege de 19e eeuw wettelijk geen betekenis meer en is daarmee tegenwoordig ook geen relevante factor meer om een plaats al dan niet als stad te beschouwen.

- De gemeente is in 1818 vergroot met de gemeente Beekbergen, nadat deze in 1812 van de gemeente Apeldoorn was afgesplitst. Volgens (1) zou hetzelfde ook zijn gebeurd met Loenen, maar volgens de Kuijperkaart elders op deze pagina zou Loenen onderdeel zijn geweest van de gemeente Beekbergen...

- Apeldoorn is, naast Deventer en Zutphen, een van de steden waarnaar de Regio Stedendriehoek is genoemd.

- Wapen van de gemeente Apeldoorn.

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Apeldoorn.

- De gemeente Apeldoorn omvat naast de gelijknamige stad en hoofdplaats verder nog de dorpen Beekbergen, Hoenderloo (grotendeels), Hoog Soeren, Klarenbeek (deels), Lieren, Loenen, Oosterhuizen, Uddel en Ugchelen, en de buurtschappen Assel, Beemte-Broekland (tweelingbuurtschap), De Haere, De Kar (deels), De Krim, Deelen (deels), Engeland, Gerritsfles, Groenendaal, Hoog Buurlo, Jonas (deels), Meerveld, Nieuw Milligen, Radio Kootwijk, Veldhuizen, Wenum-Wiesel (tweelingbuurtschap), Woeste Hoeve en Zilven. In totaal zijn dit 1 stad, 9 dorpen en 20 buurtschappen.

- Een eigen pagina hebben wij gemaakt voor Het Loo, welke naam zowel betrekking heeft op het voormalige dorp, thans de Apeldoornse wijk Het Loo, als op Paleis Het Loo en Kroondomein Het Loo (dat ook deels in de gemeente Epe ligt).

- Onder de stad Apeldoorn valt ook een klein deel van buurtschap De Kar.

Terug naar boven

Naam

In het Nedersaksisch
Apeldoorne.

Oudere vermeldingen
Apelteren, Apelthorn, Appeldoorn, 790-793 kopie 1170-1175 in uilla uel marca Appoldro, 1e helft 13e eeuw Apeldern, 1228 Apeldorne, 1253 Apeldoren, 1349 Apeldoern, 1395-1396 Appeldoren, 1407 Apeldoorn.

Naamsverklaring
Stamt van het Oudnederlandse apuldra- of apuldron 'appelboom' of het Germaanse apuldrum* (datief meervoud van apuldra*-) '(nederzetting) bij de appelbomen', vergelijk het Oudnoorse apaldr, het Oudengelse apuldor, het Oudsaksische apuldra 'appelboom'. De verklaring die uitgaat van apa* 'rivier, stroom' is onjuist.(2)
* Gereconstrueerde vorm.

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet de stad Knienenburg.

Terug naar boven

Ligging

Apeldoorn ligt N van Arnhem, W van Deventer en grenst in het Z aan de A1 en in het O aan de A50.

Terug naar boven

Statistische gegevens

- In 1840 heeft de gemeente Apeldoorn 1.265 huizen met 8.817 inwoners, verdeeld in het gelijknamige - toen nog - dorp 151/924 (= huizen/inwoners) met de buurtschappen Zevenhuizen 92/605, Brink en Orden 73/531, Wormen 111/752, Wouthuis of Wolthuis 16/115, Ankelaar 64/421, Beemte 44/281, Broekland 37/278, Wenum 37/256, Wiesel 38/243, Het Loo 94/636, Noord-Apeldoorn 48/371, Hoog-Soeren 20/191 en Uddel en Meerveld 46/408, dorp Beekbergen 67/565 met de buurtschappen Lieren 47/202, Oosterhuizen 83/386, Engeland 39/378 en Ugchelen 43/400, en dorp Loenen 62/519 met de buurtschap Zilven 53/355.

- De gemeente Apeldoorn heeft in haar geschiedenis maar 1 grenscorrectieronde ondergaan, en wel in 1967. In één gecombineerde actie samen met de gemeente Barneveld hebben toen de grenzen rond Garderen, Kootwijk en Radio Kootwijk een praktischer verloop gekregen. Voor de details hiervan zie bij de respectievelijke dorpen.

- Tegenwoordig heeft de gemeente Apeldoorn ca. 73.000 huizen met ruim 162.000 inwoners (waarvan ca. 62.000 huizen met ca. 136.000 inwoners in de gelijknamige stad) en is daarmee de 11e gemeente van ons land qua inwonertal.

- Met een oppervlakte van 340 km2 was de gemeente Apeldoorn lange tijd de grootste gemeente van Nederland. Door de aanleg van de Noordoostpolder en door gemeentelijke herindelingen sinds 1998 in de provincies Groningen, Fryslân, Drenthe en Noord-Holland staat de gemeente tegenwoordig op de 8e plaats qua oppervlakte.

Terug naar boven

Geschiedenis

In den beginne
Apeldoorn is gelegen op de flank van de stuwwal van de Veluwe en de IJsselvallei, die ongeveer 150.000 jaar geleden in de één na laatste ijstijd is ontstaan. Die stuwwal is een overgang tussen hoog en laag. Het kwelwater van het Veluwe Massief stroomde via een aantal natuurlijke beken naar de IJssel. De hogere delen waren vruchtbare (bos)gronden, die geschikt waren als voedselgebied voor het vee. De lagere delen waren vruchtbare landbouwgronden en de beken, sprengen en bronnen zorgden voor de aanwezigheid van water. Dit maakte de stuwwal een geschikte vestigingsplaats en zo ontstond aan de oostkant een patroon van nederzettingen.

Grafheuvels
In Nederland bevinden zich iets minder dan 3.000 prehistorische grafheuvels. De oudste liggen in Apeldoorn en zijn ongeveer 5000 jaar geleden aangelegd. In de gemeente liggen ongeveer 200 grafheuvels. In 2006 zijn in de Indische buurt, in het Spainkbos, tussen de Loolaan en de Burglaan, dichtbij het centrum, vier grafheuvels aangetroffen. Deze cultuurhistorische plek is voorzien van een 'kennisbankje' met informatie over deze grafheuvels en is te bezoeken.

Het Loo
Apeldoorn wordt voor het eerst genoemd in een schenkingsakte uit 792/792 en blijft daarna eeuwenlang slechts een klein dorpje. In 1684 koopt stadhouder Willem III van Oranje het huis Het Loo en laat daarnaast paleis Het Loo bouwen, omdat het dorp centraal in een jachtgebied lag. Begin 1748 wordt prins Willem IV van Oranje verheven tot stadhouder over alle gewesten van De Nederlanden. Daarop besluiten de Staten van Gelderland het gebied van Het Loo te verheffen tot 'Hoge Heerlijkheid', een aanduiding die de prins van Nassau zekere rechten verschaft.

Tussen 1748 en 1762 worden de grenzen van het huidige Apeldoorn getrokken. Landmeter Willem Leenen heeft tot eind 1762 gewerkt aan de meer dan manshoge 'Caart der Limitten van de Hooge en Vrije Heerlijckhijdt van het Loo', die nog altijd te zien is in Nationaal Museum Paleis Het Loo. Deze kaart geeft bij benadering het gebied van de tegenwoordige gemeente aan en wordt daarom beschouwd als de oudste kaart van de gemeente. De grens van de gemeente volgt in grote lijnen nog altijd de toen getrokken grens van de - in 1795 opgeheven - heerlijkheid Het Loo.

Apeldoorns Kanaal
Om de werkgelegenheid en economie en daarmee de groei van Apeldoorn een duwtje in de rug te geven, liet koning Willem I uit eigen middelen het Apeldoorns Kanaal graven, dat loopt van de IJssel bij Hattem naar Apeldoorn. Het kanaal kwam gereed in 1829. In 1868 werd dit kanaal doorgetrokken naar Dieren, waar het ook weer aansluit op de IJssel. Het noordelijk deel volgt in grote lijnen het in de middeleeuwen aangelegde kanaaltje De Grift. Tegelijk schonk koning Willem I een derde deel van het benodigde kapitaal voor de aanleg van een grindpad (grotendeels langs het kanaal), dat de reistijd tussen Arnhem en Zwolle aanzienlijk verkortte.

Groei
Het Loo wordt lange tijd belangrijker geacht dan Apeldoorn. Zo spreekt men rond 1870 nog steeds over 'Apeldoorn bij het Loo', terwijl het tegenwoordig andersom is. Het dorp begint echter wel te groeien in deze periode door het zich hier vestigen van Nederlanders die in de koloniën rijk waren geworden en zich hier terugtrekken. Ook de opkomende (bescheiden) industrie doet het dorp groeien. De echte groei zet pas in na de aansluiting van Apeldoorn op het landelijke spoorwegennet door de aanleg van de 'Oosterspoorweg' in 1876. De consequentie daarvan is wel dat het belang van het Apeldoorns Kanaal daarmee afneemt. In 1962 is het noordelijk deel gesloten, gevolgd door het zuidelijk deel in 1972. Tegenwoordig wordt er over nagedacht hoe het kanaal weer functioneel kan worden gemaakt. Zo zet Stichting Apeldoorns Kanaal zich in voor het geschikt maken van het Apeldoorns Kanaal voor de recreatievaart.

Tweede groeispurt
In de jaren zestig vestigen zich rijksdiensten (Belastingdienst, Domeinen, Kadaster) in Apeldoorn en daarmee ook vele andere bedrijven. Het aantal inwoners groeit daardoor weer snel en in hoog tempo moeten nieuwbouwwijken uit de grond worden gestampt. Zo zijn in de jaren zestig en zeventig van de 20e eeuw de wijken De Maten (30.000 inwoners) en Zevenhuizen (22.000 inwoners) gebouwd. In Zevenhuizen komen de eerste echte hoogbouwwoningen van de stad. Vandaag de dag is de aan Zevenhuizen grenzende wijk Zuidbroek in ontwikkeling, die uiteindelijk ca. 10.000 inwoners gaat krijgen.

Groot maar toch groen en ruim
Ondanks de forse groei van Apeldoorn tot een grote stad, staat zij nog steeds bekend om haar groene karakter en haar stadsparken. Kenmerkend is de Apeldoornse structuur van huizenbouw met veel monumentale en vrijstaande woningen en relatief weinig hoogbouw.

Tweede Wereldoorlog
- "In de nacht van 21 op 22 januari 1943 is Het Apeldoornsche Bosch door de Duitse bezetter ontruimd. Bijna 1300 mensen, patiënten en personeel, werden naar Auschwitz gedeporteerd. Niemand keerde terug. Na verschillende tijdelijke projecten is Herinneringscentrum Apeldoornsche Bosch sinds januari 2020 een permanente plek om de verhalen van, over en uit Het Apeldoornsche Bosch te blijven vertellen en thema’s als (on)vrijheid, (on)veiligheid en vluchten te blijven bespreken. Het Apeldoornsche Bosch was een Joods-psychiatrische instelling die van 1909 tot 1943 gevestigd was aan de Zutphensestraat in Apeldoorn, op de plek waar nu ‘s Heeren Loo, locatie Groot Schuylenburg is gehuisvest. Het Herinneringscentrum is gevestigd in de voormalige woning van Philip Fuldauer, pedagoog en directeur van Paedagogium Achisomog, de kinder- en jeugdafdeling van Het Apeldoornsche Bosch.

Op de begane grond van de woning is een expositie ingericht die het verhaal vertelt van de bloeiende instelling die Het Apeldoornsche Bosch ooit was en van de ramp die zich daar in januari 1943 heeft voltrokken. Op de eerste verdieping wordt de geschiedenis naar de actualiteit gehaald. In vier kamers gaan groepen kinderen en jongeren aan de hand van de geschiedenis van Het Apeldoornsche Bosch aan de slag met thema’s als vrijheid, vriendschap, veiligheid en vluchten. De aankomende jaren zal middels verschillende activiteiten en vormen van dialoog aandacht worden geschonken aan de betekenis van deze begrippen in heden en verleden. Met projecten voor en met het basisonderwijs, voortgezet onderwijs, MBO en HBO is het Herinneringscentrum nadrukkelijk ook een plek voor kinderen en jongeren."

- "De in 2004 opgerichte Stichting Dwangarbeiders Apeldoorn 1940-1945 heeft als doelstelling de herinnering in stand te houden van de razzia’s die hier in 1944 hebben plaatsgevonden. Met name de verschrikkingen die de dwangarbeiders hebben moeten ondergaan op weg naar en tijdens hun verblijf in kamp Rees in Duitsland. Met haar website wil de stichting mensen informeren omtrent de omstandigheden waarin en waaronder men als dwangarbeider heeft moeten zien te overleven. Wij hopen hiermee te kunnen bijdragen aan de verwerking van het opgelopen leed dat de dwangarbeider en hun familie en nabestaanden al die jaren hebben moeten ondergaan."

- "Weinig mensen weten dat zich op steenworp afstand van Paleis Het Loo in Apeldoorn een ondergrondse WO2 bunker bevindt. Deze bunker behoorde in 1944-1945 toe aan Arthur Seyss-Inquart, de rijkscommissaris van Nederland en daarmee het gezicht van de Duitse bezetter. Kantoor hield hij in de statige witte villa op Loolaan 554 en bij luchtalarm kon hij zich met zijn staf in veiligheid brengen in de bunker. Vlak na de oorlog werd de bunker, compleet met de door Seyss-Inquart in haast achtergelaten inboedel, voor bezichtiging opengesteld. Op de witgekalkte muren werden toen ook spottekeningen aangebracht. - Dit is de folder die in die tijd aan het publiek werd verstrekt.

De bunker verkeert anno 2020 in slechte staat, en is een stille en vergeten herinnering aan een beladen verleden. Stichting De Bunker van Seyss-Inquart streeft naar behoud van de bunker, zodat deze niet alleen een verleden maar ook een toekomst heeft. Juist een fysieke plek houdt toekomstige generaties betrokken. De bunker is precies zo’n plek en de stichting streeft ernaar de bunker na restauratie in te vullen met een uniek verhaal dat aansluit bij de belevingswereld van jongeren uit het voortgezet onderwijs en wellicht de bovenbouw uit het basisonderwijs. Uit onderzoek is immers gebleken dat de effectiviteit van activiteiten groot is wanneer wordt aangesloten bij de eigen belevingswereld. Om die reden zal er in de bunker gezocht worden naar een vertaling naar parallelle situaties anno nu, zodat toekomstige (jonge) bezoekers betekenis kunnen ontlenen aan situaties uit het verleden. Een bezoek aan deze bunker in Apeldoorn zou in dezelfde categorie moeten vallen als een bezoek aan het Anne Frank Huis in Amsterdam, Kamp Vught of Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Op de website vind je meer informatie over de bunker en over de stichting." (bron: nieuwsbrief Ruimte voor Erfgoed van het Erfgoedplatform, april 2020)

Molens
De economie van Apeldoorn en de andere dorpen in de omgeving dreef tot ver in de 19e eeuw voor een belangrijk deel op de industrie die was ontstaan bij watermolens. Er waren vroeger zo’n 80 korenmolens, runmolens, zeemmolens, kopermolens en bovenal papiermolens in de gemeente, die werden aangedreven door waterraderen. Heel veel waardevolle informatie hierover is te vinden in het archief van de Apeldoornse geschiedschrijver en museumconservator Reinier Hardonk. Zijn archief bevindt zich in CODA. Een uitvoerige inventarisatie in tekst en beeld van de ca. 80 Apeldoornse watermolens, door Henk Weltje, vind je op de webpagina 'De Apeldoornse molenplaatsen in heden en verleden'.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van de gemeente Apeldoorn en haar kernen, kun je terecht bij de volgende instanties en sites:

- Pagina's over cultuurhistorie van Apeldoorn op de site van de gemeente.

- "De 50 verhalen in het boek 'Vensters op het verleden van Apeldoorn' (192 pag.) van historicus en publicist Wim Nijhof vertellen hoe de nederzetting van dorp een stad werd. Ze gaan over de aanleg van nieuwe woonwijken, de bouw van huizen, scholen, kerken. Maar niet alleen het stedelijke deel van de gemeente wordt beschreven, er is ook ruime aandacht voor de dorpen zoals Hoog Soeren, Uddel, Loenen, Hoenderloo en Beekbergen. De jongste geschiedenis wordt vertegenwoordigd door het Omnisportcentrum en het Stationsplein, dat door velen wordt gezien als het mooiste stationsplein van Nederland. Het boek sluit af met De Kus van Jeroen Henneman, het meer dan 30 meter hoge kunstwerk op het plein voor het station, dat is uitgegroeid tot een markant handelsmerk vande stad. De 50 verhalen vormen samen een canon van de geschiedenis van de gemeente. In bijna duizend woorden vertelt elk verhaal een brokje geschiedenis van de stad. Elk verhaal is geïllustreerd met een foto uit het verleden of een hedendaagse foto die een van de vele lokale plaatsen van herinnering toont." Via de link is het boek rechtstreeks bij de auteur te bestellen.

- "CODA Archief is het historisch documentatiecentrum van de gemeente Apeldoorn. CODA vervult de functie van gemeentearchief en bewaart ruim 5 kilometer aan archieven en vele meters beeldmateriaal. Met ruim 40.000 foto’s, affiches, tekeningen, kaarten en plattegronden brengt CODA Beeldbank de gemeente in al zijn facetten in beeld. Je ziet de stad door de jaren heen, met vele straten, gebouwen, gebeurtenissen en personen. CODA Archief heeft veel genealogische bronnen in het CODA Kenniscentrum op microfiche en in het online bevolkingsregister. Komt je familie uit deze gemeente? Of hebben ze er in het verleden gewoond? Dan vind je dat ongetwijfeld terug in de archieven. Het bevolkingsregister loopt van 1829 tot 1939 en is te doorzoeken op achternaam, voornaam en geboorteplaats."

"1700 nieuwe foto’s (sinds 2020) in de Beeldbank van het CODA Archief geven een uniek beeld van Apeldoorn in de jaren 1967-1977. Rokkenspecialist Wortelboer, de molen van Klarenbeek, Café Bannik, Camping ’t Schinkel of Grossier van Assel - komt het je bekend voor of wil je weten waar die vroeger stonden en hoe de gemeente er toen uitzag? Het betreft foto's van de Apeldoornse Dienst Gemeentewerken. Deze unieke foto’s geven een prachtig beeld van de stad en de omliggende dorpen zoals die er vijftig jaar geleden uitzagen. Voor hen die zich de gemeente uit die tijd nog herinneren is het vermoedelijk een feest van herkenning. Voor wie toen nog niet geboren was of hier toen nog niet woonde, zal het onvoorstelbaar zijn hoe sommige plekken zijn veranderd (en hoe sommige ook vrijwel hetzelfde zijn gebleven...)." CODA Archief en de Koninklijke Bibliotheek hebben er voor gezorgd dat je met de CODA Krantenbank meer dan 100.000 pagina’s uit de Apeldoornsche Courant, de Nieuwe Apeldoornsche Courant en verschillende andere tussen 1844 en 1950 verschenen lokale kranten integraal kunt doorzoeken.

- "Vereniging Oud Apeldoorn (VOA) is opgericht in 1994. Het bleek als snel dat het initiatief voor oprichting van de VOA in goede aarde viel want een groot aantal Apeldoorners voelde zich aangetrokken tot de vereniging en al vrij spoedig na de oprichting werd het 500e lid verwelkomd. Tijdens de nieuwjaarsreceptie van 2003 is het 1000e lid begroet en inmiddels is de vereniging uitgegroeid naar 2200 leden. De doelstelling van de vereniging spreekt veel mensen aan. Dat is in eerste instantie het verstevigen van de band tussen de Apeldoorners. Daarnaast wil de vereniging beelden van en herinneringen aan vroeger tijden verzamelen, ordenen en publiceren. Kortom, het behartigen van de cultuurhistorische belangen. Zeer belangrijk zijn ook de ontmoetingen. Daarom worden jaarlijks tal van bijeenkomsten gehouden. Vooral de zogeheten "koffiekletsen" zijn inmiddels befaamd. Daar worden gasten uitgenodigd die lezingen houden met een meestal historische achtergrond. Op het programma staan voorts fietstochten, excursies naar oude, plaatselijke bedrijven, stadswandelingen en ook aan de bevrijdingsdag van de stad (17 april) wordt altijd uitgebreid aandacht besteed via bijeenkomsten bij de sluis.

De onderlinge verstandhouding wordt bovendien bevorderd door het uitgeven van het tweemaandelijks tijdschrift "Oud Apeldoorn Actueel" waarin tal van verhalen worden geschreven door de redactie en de leden. Andere activiteiten van de vereniging zijn o.a.: een jaarlijkse beurs waar spullen van oud-Apeldoorners worden geruild en verkocht. Ook geeft de vereniging om de 3 jaar een boekje uit "Ik zie het nog zo voor me", waarvan deel IX inmiddels is verschenen. Daarnaast spant de vereniging zich ook in als blijkt dat historische gebouwen of plaatsen in gevaar komen door o.a. stadsuitbreiding of vernieuwing. Historische Vereniging Felua is inmiddels onderdeel van de VOA. Ook zijn er contacten met andere landelijke en plaatselijke zusterverenigingen. De vereniging beheert een groot aantal foto's, die op tal van bijeenkomsten worden getoond. Die verzameling bevat onder meer de collectie van Wim Looman, die hij beschikbaar heeft gesteld aan de VOA."

- Oudheidkundige Vereniging De Marke heeft als werkterrein de kernen van de gemeente Brummen plus de Apeldoornse kernen Beekbergen, Hoenderloo, Klarenbeek, Loenen en Ugchelen. "De Marke heeft als centrale doelstelling: het bevorderen van de kennis van en belangstelling voor de historie en cultuur van onze dorpen en hun bevolking. Verder: het houden van ca. 5 lezingen per jaar per toerbeurt in een van de dorpen. De vereniging houdt 1 keer per jaar een ledenvergadering, doorgaans gecombineerd met een lezing of demonstratie; het organiseren in het voorjaar van een middagexcursie in de eigen streek; het houden van een boeiende dagexcursie in het najaar, per bus; viermaal per jaar verschijnt het oudheidkundig mededelingenblad De Marke; het in stand houden en uitbreiden van een eigen bibliotheek, ondergebracht bij CODA in Apeldoorn. Leden kunnen de boeken gratis lenen; het incidenteel uitgeven van eigen publicaties."

- "Erfgoed Platform Apeldoorn (EPA) bestaat sinds 2002 als een samenwerkingsverband van momenteel 17 lokale cultuurhistorische organisaties (die op de site van EPA en in deze EPA-folder staan vermeld). Sinds 2013 is het een stichting. De doelstelling van de stichting is vooral het in gezamenlijkheid organiseren van activiteiten voor de Apeldoornse samenleving en belangstellenden van elders in den lande. Ook ondersteunt EPA initiatieven behoeve van het realiseren van publicaties en renovatie en herplaatsen van objecten die te maken hebben met het lokale erfgoed. Onze maandelijkse gratis nieuwsbrief 'Ruimte voor Erfgoed' bevat actuele nieuwtjes over erfgoed in de stad en omgeving." Via de link kun je je abonneren op de nieuwsbrief. De nieuwsbrief is via de link ook online te lezen (ook oudere nummers). - Nieuws van het Erfgoedplatform op Facebook.

- Het kinderboek ‘Lang geleden in Apeldoorn; de geschiedenis van de gemeente in 10 (voorlees)verhalen’ van schrijfster Nanda Roep beschrijft verschillende historische periodes door de ogen van kinderen. Het is een voorleesboek en geeft een beeld van de ontwikkeling van de gemeente voor kinderen in de basisschoolleeftijd. Aan de orde komen onder andere hoe de Veluwe is ontstaan, de grafheuvels en de vroegere ijzerwinning, Willem Röntgen en de wijk de Maten.
Het boek is in oktober 2020 verschenen, tijdens de Kinderboekenweek, en is onder meer te koop bij de boekhandel en bij Primera Westra winkels.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- "Voor de eerste keer stelt de gemeente Apeldoorn een gezamenlijke Cultuur- en erfgoednota op. Een vanzelfsprekende stap, omdat beide beleidsterreinen de afgelopen jaren steeds vaker optrokken vanuit gezamenlijke doelstellingen. In de conceptnota is een gezamenlijke ambitie opgenomen en zijn vier doelstellingen geformuleerd. De ambitie luidt: In 2024 is er sprake van een stad, dorp en buitengebied met een sterk Apeldoorns karakter en bijbehorende culturele infrastructuur dat recht doet aan de diversiteit van deze gemeente. Dit doen we samen met interne en externe partners in programma’s en projecten. We vergroten zowel het stadse als het dorpse karakter van Apeldoorn, het regionale profiel en de aantrekkelijkheid voor bewoners en bezoekers. De verschillende disciplines, genres en cross overs zorgen gezamenlijk voor een inspirerend en verbindend palet van cultuur en erfgoed. Er is een goede balans tussen het koesteren van bestaande kwaliteit, het behouden en beschermen en tegelijkertijd het bieden van ruimte voor nieuwe ontwikkelingen, (kunst)vormen, samenwerkingen en een grensverleggend aanbod.

De vier doelstellingen zijn: Doelstelling 1. Echt Apeldoorns - Vergroten van de herkenbaarheid van Apeldoorn. Doelstelling 2: Meer te beleven - Onderscheidend cultuuraanbod en beleefbaar erfgoed. Doelstelling 3: Apeldoornse kennis en inspiratie - Lokale cultuur- en erfgoededucatie. Doelstelling 4: Iedereen doet mee - Actief en laagdrempelig van cultuur en erfgoed genieten. In de nota worden deze vier doelstellingen voor zowel cultuur als erfgoed verder uitgewerkt. Deze doelen komen eveneens terug in de MPB, voorzien van heldere indicatoren. Daarnaast wordt in de nota het voorstel gedaan om een nieuwe subsidieregeling te maken. Deze zal de incidentele aanvragen voor culturele projecten moeten vervangen. Een dergelijke regeling wordt verder uitgewerkt en ter goedkeuring aan het college worden voorgelegd. Het idee is om hier in 2020 en 2021 een pilot mee te draaien en de regeling, na evaluatie, in 2022 in te laten gaan."

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De stad Apeldoorn heeft 132 rijksmonumenten.

- Apeldoorn heeft 671 gemeentelijke monumenten.

- Geheugen van Apeldoorn is een site met een interactieve kaart waarmee je lokale bezienswaardigheden en anderszins cultureel erfgoed kunt bekijken.

- Stichting Apeldoornse Monumenten zet zich in voor het bouwhistorisch erfgoed in de gemeente.

- "De gemeente Apeldoorn (afdeling Cultuurhistorie) en Stichting Apeldoornse Monumenten (SAM-Erfgoed) hebben in 2020 het Platform Monumenteigenaren opgericht. Het platform is uniek voor Nederland en heeft als doel alle eigenaren van ‘beschermde panden’ in de gemeente te ondersteunen bij de instandhouding, restauratie en verduurzaming van hun pand. Onder ‘beschermde panden’ vallen rijks- en gemeentelijke monumenten, erkende karakteristieke, erkende beeldbepalende en overige panden binnen een beschermd stads- of dorpsgezicht. Het lidmaatschap van het platform is gratis. Het Platform heeft als doel om contact tussen deze eigenaren te faciliteren, informatieavonden te organiseren en cursussen aan te bieden. Zo zijn er voor het najaar van 2020 6 cursusavonden gepland over onderhoud en verduurzaming van monumenten en onderhoudssubsidies. Leden van het Platform kunnen tegen een kleine vergoeding deelnemen aan deze cursussen, verzorgd in samenwerking met de Monumentenwacht, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, het Restauratiefonds en het Gelders Genootschap. Voor deelname aan de cursussen wordt een kleine kostendekkende vergoeding gevraagd van €7,50 per avond."

- In 1842 wordt in Apeldoorn een zogeheten Waterstaatskerk gebouwd. In 1890 wordt deze door een brand compleet verwoest. Twee jaar later wordt op de fundamenten de huidige Hervormde (PKN) Grote Kerk (Loolaan 16) gebouwd, naar ontwerp in neorenaissancestijl van de Rotterdamse architect Jan Verheul. In 1960 is de kerk gerenoveerd en aangepast aan de stijl van die tijd. In 1970 wordt, in verband met de erbarmelijke staat van het gebouw, overwogen om de kerk te slopen. Als reactie hierop is Stichting Vrienden van de Grote Kerk opgericht. Het doel van deze stichting was het gebouw en het orgel terug te brengen in haar oorspronkelijke staat. Van sloop wordt uiteindelijk afgezien en bovendien kreeg de kerk de status van rijksmonument.

De gerestaureerde preekstoel is van de grond tot aan het hoogste punt ruim 10 meter hoog. Links en rechts van de preekstoel bevinden zich twee opmerkelijke gebrandschilderde ramen. Het zogeheten Wilhelminaraam, rechts van de preekstoel, is een geschenk aan Wilhelmina van diverse universiteiten, hogescholen en studentencorpora ter gelegenheid van haar 40-jarig regeringsjubileum. Het linkerraam heet het Beatrixraam en is in 2005 geschonken aan Koningin Beatrix ter gelegenheid van haar 25-jarig regeringsjubileum. Het kerkorgel is gebouwd tussen 1894 en 1896 door Johan Frederik Witte, die op dat moment bedrijfsleider was bij Bätz & Co. De stijl van de orgelkas is dezelfde neorenaissancestijl als die van het kerkgebouw. "De Grote Kerk van Apeldoorn heeft historische banden met Paleis Het Loo en heeft een zichtbaar rijk, Koninklijk verleden. De kerk wordt intensief gebruikt door haar kerkelijke gemeenschap, maar is ook geschikt voor concerten en evenementen. Het aanbod is breed: vieringen, ontmoetingsdiensten, zondagavondcantates, kunstexposities, concerten, en het monumentale Bätz-Witte orgel. Een gebouw voor God en mensen. U bent van harte welkom."

- Oorlogsmonumenten in Apeldoorn.

- De Indische Buurt, waarvan de karakteristieke vrijstaande bebouwing in het laatste kwart van de 19e en het eerste kwart van de 20e eeuw tot stand is gekomen, is in 2002 benoemd tot gemeentelijk beschermd stadsgezicht. Vooral de monumentale panden aan de statige Loolaan (tussen de Grote Kerk en de Naald, dichtbij Paleis Het Loo) zijn het bewonderen waard. In de Indische buurt ligt ook de rijksmonumentale Algemene begraafplaats Soerenseweg. "In 2020 is de Stichting Vrienden Gemeentelijke Begraafplaats Soerenseweg Apeldoorn opgericht. Doelstellingen van de stichting: uitdragen van de unieke historie en status als rijksmonument van de begraafplaats; uitdragen van de bijzondere flora en fauna/biodiversiteit; gevraagd en ongevraagd advies uitbrengen over de ruimtelijke structuur aan het College van Burgemeester & Wethouders; versterken van de betrokkenheid en toename van het gebruik, passend bij de plek; creëren van nieuwe mogelijkheden voor invulling van het aulagebouw; bestaande activiteiten op de begraafplaats promoten."

- De Parken, ook wel bekend als Parkenbuurt, een uitgestrekte villawijk gelegen ten noorden van het centrum van Apeldoorn, ontleent haar naam aan de vier parken die deel uitmaken van de wijk. De wijk is ontstaan in het laatste kwart van de 19e eeuw. Het merendeel van de bebouwing is tussen 1890 en 1940 gerealiseerd in verschillende bouwstromen en -stijlen, waaronder 'Jugendstil'. De vele monumentale villa’s in de wijk zijn gebouwd voor de welgestelden die op zoek waren naar een rustige, groene woonomgeving. De Parken is sinds 2005 een rijksbeschermd stadsgezicht. - Site met recente foto´s van alle panden in wijk De Parken, en deels ook oude foto´s en ansichten.

- De Metaalbuurt, een karakteristieke, in opdracht van Apeldoorns eerste woningbouwvereniging, rond 1917 ontstane buurt met arbeiderswoningen in de wijk Apeldoorn Zuid, is in 1998 benoemd tot gemeentelijk beschermd stadsgezicht. Het is een voorbeeld van de eerste sociale woningbouw in Nederland. In 2008 is Het Monument, een onderdeel van de Metaalbuurt, gerealiseerd. Het Monument bestaat uit 180 woningen: 118 gerestaureerde historische en 62 nieuw gebouwde, die samen een uniek complex vormen. Het bijzondere van deze sociale woningbouw is, dat het geen rijtjeshuizen betreft, maar twee-onder-een-kapwoningen met bovendien nog enorme tuinen erbij. Stedenbouwkundig is dit interessant, omdat er nog maar weinig voorbeelden van dergelijke tuindorpen intact zijn in Nederland. De meeste van de 118 monumentale woningen zijn destijds ontworpen door de landelijk bekende Apeldoornse architect A.H. Wegerif (1888-1963) en zijn van grote architectuurhistorische waarde. Bovendien vormen ze een belangrijk onderdeel van zijn totale oeuvre.

- Museum In de Zevende Hemel. Religieuze folklore en curiosa, uit kerk en huiskamer. Verder Sinterklaas, Kerst, Pasen, Oranjehuis en oud speelgoed.

- "Stichting Veteraan Autobussen (SVA) is een landelijke vrijwilligersorganisatie met vijf regionale werkgroepen. Een daarvan is onze SVA Regio Oost (SVA RO). Onze werkgroep is te vinden aan de Vlijtseweg in Apeldoorn, op nummer 86. Hier is onze stalling, de werkplaats en ons kantoor. Normaal gesproken zijn wij iedere dinsdag en woensdag aanwezig. Als je hier langs wilt komen op deze dagen ben je altijd welkom. Wel is het raadzaam om eerst even een afspraak maken; de contactgegevens hiervoor vind je hier. Aan de Vlijtseweg staan een kleine twintig bussen, maar die kunnen niet allemaal de weg op. Sommige moeten eerst worden gerepareerd en omdat het om oude bussen gaat is dat niet altijd even makkelijk, omdat bepaalde onderdelen soms lastig zijn te vinden. Andere bussen zijn restauratieprojecten, wel uniek om wat ze zijn. Tot slot zijn er de bussen die wel de weg op kunnen, maar ook die hebben natuurlijk regelmatig de aandacht van monteurs nodig, als er iets kapot is gegaan, of gewoon voor regulier onderhoud.

Met ‘inzetbaar’ bedoelen we dat de bussen beschikbaar zijn voor (dagelijks) gebruik. Soms gebeurt dat incidenteel, bij bijzondere gebeurtenissen (filmopnames, intocht Sinterklaas, defilés, enz.), maar soms ook op basis van een contract waarbij bijvoorbeeld iedere dag of iedere week wordt gereden, ‘gewoon’ voor personenvervoer. De meeste inzetbare bussen gaan echter de weg op omdat ze zijn gehuurd in het kader van op zichzelf staande gebeurtenissen, zoals trouwfeesten, familie-uitstapjes, personeelsfeesten, toeristische en historische rondritten, enz. ‘Busverhuur’ is daarom een belangrijke pijler onder het bestaan van SVA RO. De SVA ontvangt namelijk geen subsidies in de exploitatiesfeer en moet er gewoon net als elk ander bedrijf voor zorgen dat er tegenover alle uitgaven ook inkomsten staan. De vrijwilligers van SVA RO werken in de werkplaats (techniek), op de bus (chauffeurs), voor de busverhuur (acquisitie), als bestuurslid, of in een combinatie daarvan."

- "Vrijwilligers van Vereniging Oud Apeldoorn (VOA) schouwen elk jaar de grenspalen van onze gemeente. Waar nodig maken zij die schoon en geven ze een nieuw likje verf. Als een grenspaal is verzakt of verdwenen, geven zij dit door aan de gemeentelijke vakgroep Erfgoed. Op de meeste strategische punten kom je de naoorlogse grenspaal tegen met het wapen van de gemeente. Op sommige punten staan echter nog altijd de Bentheimerzandsteen palen en de palen van hardsteen met de letters A/E van de Hoge Heerlijkheid Het Loo, die tot op heden grotendeels de gemeentegrens bepalen." In 2012 hebben enkele vrijwilligeras de toen veelal verweerde grenspalen opgeknapt. Een van hen, Chris Westerveld, doet er in deze kleurrijke reportage verslag van.

- Gevelstenen in Apeldoorn.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- "Stichting Paleisconcerten biedt een podium aan musici die hoogstaande klassieke kamermuziek ten gehore brengen in een sfeervolle omgeving tegen een betaalbare prijs. Stelt u zich voor dat u geniet van een concert van hoogstaande klassieke muziek. Geen geroezemoes om u heen. De muziek brengt u volledig in vervoering. Na de laatst gespeelde tonen ontwaakt u langzaam uit de muziek om te beseffen dat u met gelijkgestemden hebt geluisterd naar een geweldige uitvoering van een muziekstuk. Om u zo’n avond te laten ervaren moet veel kloppen. Zo vinden wij dat de ambiance moet passen bij het soort concert. Dat de sfeer ontspannen is. Dat het geluid perfect is. Dat de musici goed zichtbaar zijn. Bovendien zien wij graag dat u voorzien wordt van een drankje en zo komen er nog meer taken bij kijken. Wij doen er alles aan om zowel u als de musici een mooie avond te bezorgen. Iedere laatste zaterdag van de maand is er een Paleisconcert in de Balzaal van Paleis Het Loo in Apeldoorn." Wegens verbouwing van het paleis zijn de concerten tot medio 2021 tijdelijk op andere locaties.

- "Van 1960 tot 1999 heeft Apeldoorn het gedaan zonder muziektent, maar nu is hij er dan weer! Vroeger heeft er op dezelfde plek ook een gestaan, maar die is in 1960 afgebrand. De huidige Muziektent in het Oranjepark is een replica van de oude. Er is een stichting opgericht, die de organisatie rondom de muziektent op zich heeft genomen. Elke week staat het programma voor de komende zondagmiddag in de diverse lokale bladen. Wij proberen zoveel mogelijk Apeldoornse groepen en individuen in de muziektent te laten optreden. Dit zijn onder meer: bands (rock/blues/funk/reggae etc.); harmonie- en fanfareorkesten; koren van allerlei pluimage; muziek- en dansgroepen uit vele verschillende culturen; jazz-combo’s en bigbands; individuele artiesten, van folk tot licht klassiek."

- De Midwintermarathon is op een zondag begin februari en trekt ca. 10.000 deelnemers. Voor wie die afstand iets te gortig is, kan op dezelfde dag ook meedoen aan de Asselronde van 'slechts' 25 km, die door veel lopers wordt benut als warming up voor de marathons in april.

- Tijdens de Prinsennacht (26 april, de avond voor Koningsdag dus) zijn er op ca. 10 locaties in de stad DJ's en livebands. De toegang is gratis. Ook op Koningsdag zelf is er natuurlijk veel te doen tijdens de Oranjefeesten, met o.a. livebands, DJ's, kunstmarkt, straatartiesten, de traditionele kleedjesmarkt in de binnenstad en ter afsluiting een vuurwerk in het Verzetsstrijderspark.

- Jazzfestival Jazz in the Woods (weekend eind mei).

- Culturele Pleinmarkt (juni).

- Zwemvierdaagse (half juni).

- Drakenbootfestival (laatste weekend van juni) met drakenbootraces (100 teams, 2.500 deelnemers), straattheater, culturele markt, DJ's en een concert met Nederlandse topartiesten.

- Free Dance Festival Summerloverz (begin juli).

- Concours d'élégance Paleis Het Loo (begin juli, alleen in de even jaren) is Nederlands grootste klassiekerfeest (historische vierwielers).

- Bij de Internationale Vierdaagse Apeldoorn (half juli) kun je kiezen uit de afstanden 12, 20, 30, 40 en 50 km. Je kunt er ook voor kiezen om evt. 1, 2 of 3 dagen mee te lopen. Een eenmaal gekozen afstand geldt voor alle dagen die je deelneemt. Voor een indruk van de deelnemers en uitvallers per categorie zie de Cijfers Vierdaagse 2016. - Vierdaagse op Facebook.

- Dancetour (begin augustus).

- Het Openlucht FilmFestival biedt je gedurende een week in (eind) augustus elke avond spraakmakende films op het grootste buitenfilmdoek (10x20 meter) van Europa.

- Kanaalconcerten (weekend eind augustus) (romantisch en klassiek). Gratis toegang. Neem je stoel of boot mee!

- Bierfestival Bruisend Apeldoorn (op een zondag begin september).

- De Apeldoornse Lisa Jansen (1992) organiseerde in een weekend in september 2017 de 1e editie van haar Festival BinnensteBuiten, binnen en buiten een loods van de oude Zwitsalfabriek. Zie ook de reportage hierover op Indebuurt.nl. Middels sponsors en een crowdfundingactie heeft ze de toegang gratis kunnen houden. De 1e editie was een groot succes dus er komt zeker een vervolg.

- Stichting Roots in the Woods wil de sociale cohesie en trots op de kwaliteiten van stad en streek stimuleren door het organiseren van festivals in verschillende Veluwse gemeenten. De festivals (o.a. in een weekend haf oktober in Apeldoorn) zijn gebaseerd op de kenmerken en kernkwaliteiten van de Veluwe (groen, persoonlijk en een unieke beleving) en worden aangevuld met waarden die specifiek zijn voor de betreffende stad waar het festival zich afspeelt.

- Spirit of Winter (half november) is een sfeervol evenement met koninklijke allure.

- In december staat Paleis Het Loo ruim drie weken in het teken van ‘Winterpaleis Het Loo’, met sfeervol gedekte tafels, traditioneel opgetuigde kerstbomen, handgemaakte groenversiering en een echte ijsbaan.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Het Apeldoorns Gidsen Collectief (AGC) is een stichting met als doel het publiek kennis laten maken met de cultuurhistorie, het erfgoed en de architectuur van de gemeente. Zij verzorgen met ca. 25 gidsen wandelingen door diverse Apeldoornse wijken en buurten. Tevens verzorgen zij op verzoek (rond)wandelingen in een wijk of buurt naar keuze. Zij bieden ook de mogelijkheid tot lezingen-op-maat met een presentatie over de cultuurhistorie, het erfgoed en de architectuur van Apeldoorn. Kijk in de Agenda van het AGC bij welke wandelingen je je door het jaar heen kunt aansluiten. Het betreft wandelingen met de thema's Apeldoornse Bos, Bevrijding, Centrum, Eglantier, Hoofdstraat, Hoog Soeren, Indische Buurt, Kerschoten, 't Loo, Metaalbuurt, Paleispark, Parkenbuurt, Retourtje Station, Water in de Stad en Wegerif. Groepen kunnen eventueel ook een maatwerk-wandeling laten samenstellen.

- In en rondom Apeldoorn vind je nog volop sporen van de Tweede Wereldoorlog: het verzet, de jodenvervolging en de bevrijding. Deze 6,6 km lange wandelroute, die start bij CODA, voert je langs 17 bijzondere oorlogsmonumenten.

- De audiotour 'Canadian Walk' is een nieuwe gemarkeerde wandelroute (sinds eind mei 2020) waarbij je met je smartphone de geschiedenis van de bevrijding van Apeldoorn door de Canadezen kunt ontdekken. De start van de 2,2 kilometer lange wandeling is bij het monument ‘Man met 2 hoeden’ aan de Loolaan en eindigt in de Paslaan bij het nieuwe kunstwerk ‘De Boom der Vrijheid’. Aan de Loolaan is een informatievitrine geplaatst over de route van de Canadian Walk. De wandeling wordt gemarkeerd door speciale, gegraveerde tegels met een maple leaf: het symbool op de Canadese vlag. De tegels zijn voorzien van een QR-code voor informatie ter plekke over wat er destijds is gebeurd. (bron: nieuwsbrief Ruimte voor Erfgoed van het Erfgoedplatform, april 2020)

- "Doelstelling van Fietsgilde Apeldoorn is het fietsen van recreatieve tochten onder leiding van vertellende gidsen. De groep van ca. 25 gidsen bestaat voornamelijk uit 55-plussers, ieder met zijn of haar eigen kennis en specialiteit. Het zijn allen enthousiaste fietsers die genieten van het prachtige en gevarieerde landschap in de wijde omgeving. Ten westen van de stad ligt het Veluwemassief met uitgestrekte bossen, heidevelden en zandverstuivingen. Aan de oostkant is er de IJsselvallei, een open gebied met de rivier, weteringen, landgoederen en cultuurlanderijen. Van west naar oost stromen sprengen en beken, waarvan het water vaak eeuwenlang molens heeft aangedreven. Overal liggen dorpen en buurtschappen met hun eigen geschiedenis en karakter. De gidsen van het Fietsgilde weten in deze gebieden goed de weg. Zij kennen de leuke paadjes en weten van veel plaatsen de (soms minder bekende) geschiedenis die een leuk, belangwekkend of spannend verhaal oplevert. Dat is de bron voor het maken van interessante fietsroutes."

- "Beleef de veelzijdigheid van water en warmte. Spetteren en spelen, banen zwemmen, sporten in het water of relaxen. Je vindt het allemaal bij zwembad De Sprenkelaar in Apeldoorn. Zwemmen is een van de meeste beoefende sporten in Nederland, goed voor je lichaam en gewoon hartstikke leuk. Wij bieden je al het goede van water. Kom recreatief zwemmen, therapeutisch zwemmen, baantjes trekken, aquasporten of geniet van ontspannende wellness. Wil je zwemmen met je baby/peuter of ben je op zoek naar zwemles? Wij bieden waterpret voor iedereen! Je bent van harte welkom in zwembad De Sprenkelaar!"

- "IVN Apeldoorn is een van de plaatselijke afdelingen van de landelijke vereniging IVN en heeft als werkgebied het grondgebied van de gemeente en buurgemeenten Epe en Voorst. Wij organiseren excursies begeleid door daarvoor opgeleide natuurgidsen, en diverse cursussen voor iedereen met interesse in de natuur en die de eigen omgeving graag beter leert kennen. Er worden wandel- en fietsroutes uitge­zet en er wordt onderhoudswerk verricht in lokale natuurgebieden. Verder zijn er activiteiten gericht op kinderen/basisscholieren, ouderen en uiteraard voor de eigen leden. Dit alles met het doel de mensen bekend en vertrouwd te maken met wat de natuur aan boeiends te bieden heeft. Kennis over de waarde van de eigen leefomgeving leidt tot waarderen van die omgeving en er zorg voor willen dragen. Voor onze overige activiteiten zie onze ca. 15 Werkgroepen. Verder hebben we maar liefst ca. 40 Ommetjes gerealiseerd: korte wandelroutes langs bijzondere punten in en om de stad. Hier vind je nog meer wandel- en fietsroutes. Met de IVN Routes app heb je o.a. ruim 50 wandelingen en fietsroutes rond de stad én een digitale natuurgids op zak. Je ziet op de kaart waar je bent. Download de gratis app voor Android (Playstore) of iPhone (Apple store)."

- In het Apeldoornse Mheenpark kunnen wandelaars dankzij naambordjes ter plekke kennismaken met 27 verschillende boomsoorten. In dit boekje lees je meer over de bomen langs de route. Je kunt het boekje ook uitprinten. De route is ook beschikbaar in de IVN Routes app. Je ziet dan op de smartphone de route en waar je op de route bent. Bij de diverse bomen wordt informatie gegeven.

- De Jugendstilroute is een (architectuur) wandelroute van anderhalf uur door het stadscentrum, door een deel van villawijk de Parkenbuurt en langs het CODA Museum. De route is verkrijgbaar bij de VVV.

- In de meer dan 60 attracties van familiepretpark Koningin Juliana Toren raak je niet uitgespeeld. En vergeet niet een bezoek te brengen aan de nieuwe show 'Jul en het magische laboratorium'. Bestel hier online je tickets en ontvang €2,50 korting op de reguliere toegangsprijzen.

- De site Natuurlijk Apeldoorn is een initiatief van de lokale natuur- en milieuorganisaties. Het is de startpagina voor alle activiteiten in deze omgeving op het gebied van natuur, milieu en duurzaamheid. Doelstellingen van de website zijn onder andere: natuur- en milieuactiviteiten toegankelijker te maken voor de inwoners, uitwisseling van kennis, stimuleren van lokale samenwerking en een impuls geven aan duurzame ontwikkeling.

- "Bij CODA staat een leven lang leren centraal. Voor het publiek, voor onze bezoekers en voor onze medewerkers. Hoe we dit willen bereiken? Door elkaar te stimuleren en te prikkelen. Met kennis, informatie en documentatie op het gebied van (jeugd)literatuur, muziek en film. En ook op het gebied van de geschiedenis van stad en de regio, sieraden en beeldende kunst van én op papier. Initiatieven als de Bibliotheek op school, CODA Junior met CODA FabLab, CODA VR Lab, CODA Taalhuis, het Social Media Café en Onvergetelijk CODA zijn goede voorbeelden van onze manier van denken én doen. We willen voor onze bezoekers een belangrijke plek zijn; de ‘huiskamer van de stad’ waar jouw talenten kunnen groeien en bloeien. Een plek waar je vindt wat je zoekt, maar ook verrast wordt door dat wat je niet zocht. Een huis waar inspiratie, creativiteit en gedrevenheid voor jong en oud centraal staat. Hét cultuurhuis van en voor Apeldoorn, dat is CODA."

- Schouwburg en Congrescentrum Orpheus.

- "Vue Apeldoorn ligt in het centrum van de stad. Met een Q-Park op loopafstand en omgeven door winkels en restaurants, is Vue een ideale gelegenheid voor een avondje uit. Deze bioscoop heeft 7 moderne multifunctionele zalen met het geavanceerde 7.1 Dolby Atmos geluid op de wand tot wand projectieschermen. Zaal 6 heeft zelfs 2 rijen met D-Box stoelen. Maak jouw film ervaring compleet met onze bewegende D-box stoelen. Met deze stoelen ben jij de hoofdrol van de film. Beweeg mee met een hoge val of een sprong omhoog!"

- "GIGANT is het poppodium, het filmhuis en de plek voor kunsteducatie in Apeldoorn. GIGANT werkt volgens een aantal pijlers: programmeren, regisseren (onderwijs & vrije tijd) en faciliteren. Middels de programmering (pop, film en vrije tijd) geeft GIGANT inhoud en invulling aan de doelstellingen. De programmeurs hebben naast het ‘in- en verkopen’ van programma ook volop aandacht voor het ‘bottom-up programma’: programma dat ontstaat of wordt ontwikkeld vanuit (lokale) netwerken en (doel)groepen en zich voldoende heeft bewezen om op het podium te worden gezet."

- Het Boschbad is het grootste openluchtzwembad van Nederland.

- Overdekt Winkelcentrum Oranjerie met 60 winkels in de binnenstad.

- Kunst en cultuur uitjes in en rond Apeldoorn.

- Het Klimbos Veluwe is een bos waarin met behulp van touwen en platformen routes door de bomen zijn uitgezet.

- Aquacentrum Malkander voor zwemmen (binnen- en buitenbaden) en wellness.

- Het park rondom Slot Het Oude Loo is alleen in april en mei geopend (bezoekersinformatie).

- De Veluwsche Stoomtrein Maatschappij rijdt met een stoomtrein tussen Apeldoorn en Dieren, met o.a. een halte in Beekbergen, waar je h0et museumstoomdepot kunt bewonderen.

- Kinderparadijs Malkenschoten.

- Midgetgolfbaan Kristalbad.

- ZW van Apeldoorn ligt Het Nationale Park De Hoge Veluwe.

- Park Berg & Bos, eigendom van de gemeente Apeldoorn, is in 1934 aangelegd. Het was een werkverschaffingsproject in de crisisjaren dertig. Op deze plek lag tot in de 19e eeuw een waterleiding om de fonteinen en waterwerken van Paleis Het Loo van water te voorzien. Het park toont de voor dit gebied karakteristieke planten en dieren zoals wilde zwijnen en edelherten in een dieren- en plantentuin. Naarmate je dieper in Berg & Bos doordringt, verandert het karakter geleidelijk van een zorgvuldig aangelegd park in een gevarieerd boslandschap. Langs de wandelpaden in het park zijn verschillende routes uitgestippeld. Er zijn diverse recreatieve voorzieningen zoals een 26 meter hoge uitkijktoren, een speelweide en een vlindertuin, terwijl in het pinetum verschillende families naaldbomen zijn te bezichtigen, inclusief mammoetbomen. In de later in het park aangelegde attractie Apenheul leven apen uit verschillende werelddelen in nagebootste natuurlijke omstandigheden. In het park bevinden zich verschillende archeologische vindplaatsen, waaronder restanten van grafheuvels, ijzerkuilen en veldbrandovens. Het gedeelte rond de grote bosvijver, dicht bij de ingang, is aangelegd met veel bloeiende planten langs de paden. Bij de bosvijver staat de Stenen Bank, waar koningin Wilhelmina nog geschilderd heeft.

"In het voorjaar van 2020 is de gemeente Apeldoorn begonnen met het opzetten van een cultuurhistorische inventarisatie van Natuurpark Berg en Bos. Doel is om kennis en verhalen over het natuurpark vast te leggen. Zoals een paar jaar geleden met een vergelijkbaar onderzoek in het Engelanderholt is gedaan. Het project gaat ongeveer een jaar duren en elke vrijwilliger kan naar gelang interesse, beschikbare tijd en ervaring een onderwerp oppakken. Dat kunnen bijvoorbeeld zijn de onverklaarde kuilen en bulten in het bos, de grindwinning, de vorming tot natuurpark, het openluchttheater of de baksteenovens. Maar ook een andere invalshoek is mogelijk. Heb je interesse om deel te nemen dan kun je dit kenbaar maken via Iris Keurhorst. Wanneer de coronacrisis weer onder controle is, zal er een bijeenkomst worden georganiseerd. Wij houden je op de hoogte via de nieuwsbrief Ruimte voor Erfgoed." (bron: nieuwsbrief Ruimte voor Erfgoed van het Erfgoedplatform, april 2020)

- Het doel van het Haps-project is volwassenen en kinderen te leren op een betrokken en verantwoorde manier om te gaan met de natuur, zoals men dat in de prehistorie ook deed. Dat betekent proberen zonder de gemakken van de moderne tijd in het dagelijks onderhoud te voorzien: brood bakken, water halen, dieren hoeden, bessen zoeken, de akker zaaiklaar maken, hoeve en omheining onderhouden, weven, spinnen. Geschikt voor groepen binnen en buiten schoolverband.

- Ook het Apeldoorns Uitburo geeft je tips voor 'uit in Apeldoorn'.

- "Beplanting in straten, op daken en tegen gevels helpen onze stad af te koelen op hete dagen en bij nat weer het regenwater beter af te voeren. Bovendien: groene straten zien er gezellig uit. Het is leuk om samen met anderen natuur in je wijk te creëren of in stand te houden. Je kunt daar nu zelf ook aan bijdragen. Deel met ons je mooie, creatieve groene ideeën, ze zijn van harte welkom! Je brengt de ideeën in, wij doen de uitvoering en het onderhoud doen we samen. Het begint altijd met een idee. Misschien heb je zelf al ideeën over hoe je je straat of buurt kunt vergroenen. Deze kun je bij ons indienen. Wil je dit wel graag, maar weet je nog niet precies wat past in jouw buurt? Dan kun je inspiratie opdoen in het Groenmenu van de gemeente Apeldoorn. Hierin zie je verschillende mogelijkheden. Er zijn geen ingewikkelde criteria. De enige voorwaarde is dat het een plek in de openbare ruimte moet zijn. Alle initiatieven waarmee we de gemeente groener kunnen maken zijn welkom."

- De hoogste boom van Nederland staat in het Paleispark, niet ver achter de Koninklijke Stallen. Het is een Douglasspar (Pseudotsuga menziesii), hij meet ruim 50 meter en hij staat niet alleen. Het bosje sparren waarin deze imposante reus staat is in de jaren 1860-1870 aangelegd onder Koning Willem III, met bomen die geïmporteerd waren uit Amerika. Dat de hoogste boom juist hier staat is geen toeval. In de streek rond Apeldoorn en Beekbergen valt de meeste regen in Nederland: gemiddeld meer dan 900 mm per jaar. Tegelijk staan de bomen hier ook enigszins beschut omdat het Veluwemassief de westenwinden afzwakt. Op de oostelijke Veluwehelling vangen de bomen ook relatief veel grondwater. Daarnaast is het stukje land waarop de bomen staan vroeger een akker geweest. De bemesting die daar eeuwenlang is toegepast heeft zich doorgezet in de weelderige groei van het sparrenbos.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Apeldoorn, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Site met heel veel oude foto's en ansichten van Apeldoorn plus omliggende dorpen, overzichtelijk op straat ingedeeld. We hebben ze niet geteld, maar zo te zien zijn het er vele duizenden. Opgezet en onderhouden door Martin Huisman.

- Oude films en ansichtkaarten m.b.t. Apeldoorn.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Apeldoorn (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Apeldoorn. - Nieuws van de gemeente op Facebook. - Nieuws van de gemeente op Twitter.

- Belangenorganisaties: - Dorpsraden en Wijkraden in de gemeente Apeldoorn. In 2020 heeft Wijkvereniging Berg en Bos haar 40-jarig jubileum gevierd. Ter gelegenheid hiervan verschijnt begin 2021 een boek over de geschiedenis van de wijk. De geschiedenis van de wijk gaat veel verder terug dan 40 jaar en omvat allerlei bijzondere verhalen en personen, veel evenementen en bijzondere plaatsen. Het boek past in de serie Wijk in Beeld, is geïllustreerd met veel foto’s en afbeeldingen en is t.z.t. verkrijgbaar in de boekhandel.

- Hoger onderwijs: - "De nieuwe economie vraagt heel veel bèta geschoolde mensen. En daar hebben wij er nog te weinig van. De tech opleidingen zijn in opkomst. Er is echter nog steeds te weinig technisch geschoold talent, waardoor de vraag niet makkelijk beantwoord kan worden met alleen talent uit Nederland. Hierdoor kan de Nederlandse tech en smart economie niet concurreren met landen zoals China en India. Je ziet nu al arbeidskrapte ontstaan, iedereen is op zoek naar het schaap met de vijf poten. Wittenborg University of Applied Sciences in Apeldoorn beoogt een bijdrage te leveren aan het oplossen van dit tekort. In 2008 hadden we nog maar 8 nationaliteiten, nu zitten we al op ruim 80 nationaliteiten. We hebben nu ook een vestiging in Wenen. Door de centrale ligging in Europa trekt onze campus in Wenen studenten aan uit veel verschillende landen", aldus directeur Maggie Feng. Onder de link vind je een interview met haar over haar visie op het tech onderwijs in Nederland.

- Muziek: - "In 2013 is popmuzikant, producer en organisator Maurits de Weert een nieuw muzikaal-educatief initiatief gestart: de Apeldoornse Popschool. De Weert wil met de Apeldoornse Popschool de popmuzikant in spé vanaf de eerste les leuke en uitdagende nummers leren spelen. Niet alleen het beheersen van een instrument of zang staat op het lesprogramma, ook optreden voor en het bespelen van publiek neemt een belangrijke plaats in. En dan niet in een zaaltje met mensen die muisstil op hun stoel moeten zitten, maar los gaan op een echt podium met een vette lichtshow en een dikke geluidsinstallatie voor een gezellig en enthousiast publiek! De lessen worden gegeven door ervaren docenten en coaches die professioneel actief zijn in de muziekwereld. De leerling wordt wegwijs gemaakt met moderne instrumenten die grote pophelden gebruiken zoals elektrisch gitaar, bas, drums, zang en toetsen. Er wordt les gegeven aan leerlingen van alle leeftijden. Jong en ouder, ervaren of onervaren: iedereen kan les krijgen."

- Muziekvereniging Prins Bernhard.

- Apeldoorns Volkslied.

- Duurzaamheid: - "Wij zijn Energiek Apeldoorn - onafhankelijke energiekenners in energie en duurzaamheid. Wij helpen je graag bij het verduurzamen van jouw woning. Of je nu energie wilt besparen of zelf energie wilt opwekken. Of je het nu doet omdat het goed is voor het milieu, voor meer wooncomfort of omdat het fijn is voor je portemonnee. Of misschien wel om alle redenen! Bij ons kun je terecht voor al je energie- en duurzaamheidsvragen. Wij geven onafhankelijk en gratis advies over alle mogelijkheden (klein en groot). We bieden heldere informatie over keuzes en financieringsmogelijkheden. Isoleren, ventileren, opwekken, verwarmen… de mogelijkheden zijn eindeloos.

Kijk rond op onze website vol inspirerende voorbeelden, handige tips en nuttige informatie. Heb je behoefte aan persoonlijk advies? Heel logisch! We staan voor je klaar bij Energiepunt Apeldoorn. Of plan een afspraak met een van onze energiecoaches - ze komen graag bij je langs voor een advies op maat. Zo zorgen we ervoor dat jij goed voorbereid bent om slimme en duurzame keuzes te maken! En dat doen we voor niks. Kun jij aan de slag.

Energiek Apeldoorn is een initiatief van de gemeente. We werken samen met energiecoöperaties en lokale energie-initiatieven. Ons doel? Een energieneutrale gemeente voor 2050*! We bieden jou als Apeldoorner een goed advies, inspiratie voor je eigen situatie én hulp bij het verduurzamen van je woning. Daar krijgen wij energie van - en jij ook! Het mooie is: wij werken niet vanuit commercieel belang. Bij ons ben je als huiseigenaar verzekerd van onafhankelijke, objectieve informatie. En dat is waardevol! * Energieneutraal betekent dat we in de toekomst binnen de gemeentegrenzen evenveel duurzame energie opwekken als we gebruiken."

- "Schone, groene energie voor alle inwoners en bedrijven in de gemeente, zodat we het gebruik van vervuilende, fossiele brandstoffen achter ons kunnen laten. Dat is waar Duurzame Energiecoöperatie Apeldoorn (deA) voor staat. Leden van deA kiezen er bewust voor om daar aan bij te dragen. Lid worden. Inwoners en bedrijven in de gemeente kunnen lid worden van de coöperatie en/of energie afnemen van het energiebedrijf. Ook kun je deelnemen aan projecten, zoals Zonnepark Ecofactorij. deA werkt zonder winstoogmerk. De inkomsten worden besteed aan nieuwe lokale duurzame projecten waar in veel gevallen ook de inwoners, scholen en organisaties kunnen participeren.

Stappen maken. Het vraagstuk van onze toekomstige energievoorziening is een van de meest urgente van deze eeuw, want energie wordt schaars en duur. Een houding van ‘het zal mijn tijd wel duren’ kan niet meer. Daarbij neemt de belangstelling voor energiebesparing en duurzaamheid toe, ook in Apeldoorn. Wij proberen een stap te maken: duurzame energie van en voor Apeldoorners. deA is een energiecoöperatie. Dat betekent dat de leden het voor het zeggen hebben. Door lid te worden ben je mede-eigenaar en praat je mee. Daarnaast heeft deA een eigen energiebedrijf dat duurzame energie levert die in de gemeente is opgewekt en inwoners helpt bij het zelf opwekken en besparen van energie."

- "Kiwa, een internationaal bedrijf op het gebied van testen, inspectie en certificering (TIC), bouwt in Apeldoorn een waterstof demo woning. De woning wordt gebruikt als trainingslocatie voor technici én om toekomstige bewoners van waterstofwoningen, gemeenten en andere geïnteresseerden mee te nemen in de toepassing van waterstof in de gebouwde omgeving. Sjoerd Delnooz vertelt er meer over in dit filmpje, met timelapsebeelden waarin het huis zienderogen vorm krijgt. Lochem. Alliander bereidt momenteel in Lochem een pilot voor waarbij woningen met een aardgas-aansluiting worden overgezet op waterstof. De proef vindt plaats in de wijk Berkeloord. Een wijk waar veel oudere woningen staan die, doordat ze niet optimaal zijn geïsoleerd, minder geschikt zijn voor de toepassing van warmtepompen of aansluiting op een warmtenet. Het vervangen van aardgas door waterstof is daarom een interessant alternatief. Bijkomend voordeel is dat het bestaande aardgasnet kan worden gebruikt en dat er al cv-ketels op de markt zijn die werken op waterstof.

Waterstofpartner. Omdat de meeste monteurs en installateurs weinig ervaring hebben met het ombouwen van gasnetwerken voor gebruik van waterstof, zocht Alliander naar een partner met verstand van waterstof én een waterstofvergunning. Die partner is gevonden in Kiwa. Kiwa’s locatie in Apeldoorn heeft niet alleen een vergunning voor het werken met waterstof, maar Kiwa is in Nederland ook opleider op het gebied van waterstof en de energietransitie.

Opleidingscentrum. Kiwa en Alliander zijn momenteel druk bezig met de bouw en inrichting van het waterstofhuis in Apeldoorn. Het is de bedoeling dat hierbij in een aantal portacabins of een houtskeletbouwwerk een simulatie van een woonhuis wordt opgebouwd. Inclusief verwarmingsinstallatie, keuken en meterkast. Ook komt er in het huis een cursus- en vergaderruimte, voor opleidingen en andere bijeenkomsten. In een later stadium kunnen ook andere partijen hier terecht voor opleidingen en trainingen. Daarnaast kunnen bewoners van de pilotwijk in Lochem straks een kijkje nemen om te zien welke eventuele aanpassingen nodig zijn in een woning.

Cleantech Regio. ‘Beide initiatieven, zowel het waterstofhuis in Apeldoorn als het project in Lochem, passen goed in de ambitie van Cleantech Regio om demonstratieprojecten voor de toepassing en de draagvlak van waterstof te stimuleren’, vertelt Menno van Luijn, themalijnmanager Energietransitie. 'Mede daarom heeft de Regio een financiële bijdrage geleverd aan zowel de totstandkoming van het Waterstofhuis als ook het project in Lochem. Naast de toekomstige toepassing van waterstof als alternatief voor aardgas in de industrie is de toepassing van waterstof in de gebouwde omgeving (verwarming) zeer interessant. Uiteraard gaat de regio voor de toepassing van groene waterstof in een duurzaam en toekomstbestendig energiesysteem.’" (bron: Cleantech Regio, december 2020)

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Apeldoorn Beekbergerweg en - idem Haagwinde.

- "Wie op zoek is naar zijn Apeldoornse voorouders in de 18e eeuw heeft sinds 2020 de beschikking over een rijke bron: het Rechterlijk Archief van de Hoge en Vrije Heerlijkheid Het Loo (1749-1795). De grenzen van de Heerlijkheid Het Loo kwamen grotendeels overeen met de huidige gemeentegrenzen van Apeldoorn. Ten tijde van de Heerlijkheid was er nog geen bevolkingsregistratie zoals we dat uit latere tijden kennen. Dat maakt voorouderonderzoek voor en in dat tijdvak lastig. Er zijn wel bronnen, maar die kunnen meestal niet op naam worden doorzocht. CODA heeft in afgelopen jaren de duizenden akten die zich in het Rechterlijk Archief bevinden geregistreerd en beschreven, waardoor deze nu online doorzoekbaar zijn. In het Rechterlijke Archief zijn aanklachten en vonnissen uit strafzaken vastgelegd, maar ook onroerend goed-transacties, beslagleggingen, boedelscheidingen en familiekwesties maken deel uit van dit bijzondere archief. Ze laten niet alleen zien wie bij welke rechterlijke zaken betrokken was, maar ook wie welke bezittingen had en - tot in detail - waaruit die bezittingen bestonden. Ook mensen die niet op zoek zijn naar hun voorouders, maar wel interesse hebben in het leven in het 18e-eeuwse Apeldoorn treffen in het Rechterlijk Archief waardevolle informatie aan." (bron: nieuwsbrief Ruimte voor Erfgoed van het Erfgoedplatform, april 2020)

Terug naar boven

Beroemde Apeldoorner

- "Ter ere van het 125-jarig bestaan van de Röntgenstraling in 2020 heeft filmmaker Femke Jansen het initiatief genomen om een korte inspirerende film te maken over Röntgen en de diverse toepassingen van de röntgenstraling. Samen met Stichting Röntgen Apeldoorn wil zij het verhaal en de ontdekking van Röntgen op een aansprekende manier aanbieden aan jong en oud. Röntgens baanbrekende ontdekking, de röntgenstraling, is tot op de dag van vandaag van grote betekenis. Wat weinig mensen weten is dat Wilhelm (Willem) Conrad Röntgen een Apeldoorner was. Een Apeldoorner die in 1901 geëerd werd met de eerste Nobelprijs voor Natuurkunde. De genoemde stichting is opgericht door vrijwilligers met het doel om de man achter de röntgenstraling en deze baanbrekende ontdekking blijvend in het voetlicht te zetten. Dat de stad niet willekeurig een Café Röntgen heeft, weten maar weinigen, of dat een Apeldoorner de Nobelprijs heeft gewonnen. Daar mogen de inwoners trots op zijn. De stichting heeft dan ook als doel om iedereen te inspireren en evenals Röntgen nieuwsgierig en onderzoekend te zijn, en uit te vinden hoe iets in elkaar zit."

"Een aantal gelijkgestemde Apeldoorners heeft zich verenigd in de Röntgen Initiatief Groep Apeldoorn (RIGA) en wil meer bekendheid geven aan Willem Röntgen als beroemde oud-inwoner. Om dit te bereiken worden in het jubileumjaar 2020 in de stad een aantal projecten aan zijn persoon en zijn ontdekking gewijd. Het betreft onder meer de volgende initiatieven: Op een vijftal plaatsen, die een bijzondere betekenis hebben in de geschiedenis van de stad heeft de gemeente in de bestrating gedenkstenen laten leggen. We vinden ze o.a. in de Van Kinsbergenstraat, de Kapelstraat en de Mariastraat. Een soortgelijke gedenksteen is zeker ook op zijn plaats in het plaveisel voor het voormalige woonhuis van de familie Röntgen. Naar een ontwerp van ontwerper en kunstenaar Roel Ottow heeft de Apeldoornse firma Hoogenberg deze gedenksteen conform de andere gedenkstenen gerealiseerd. De gedenksteen is op 27 maart 2020, de 175e geboortedag van Wilhelm Conrad Röntgen, onthuld. De 'eerste steen' van het vroegere woonhuis van de familie Röntgen aan het Caterplein (sinds 2017 Café de Professor, voorheen Café Röntgen) wordt gerestaureerd.

In het Gelre Ziekenhuis staat sinds 1966 een bronzen buste van Wilhelm Conrad Röntgen. Het beeld gaat in 2020 deel uitmaken van meer uitgebreide informatie op deze afdeling over de ontdekking en de betekenis van de röntgenstralen voor de geneeskunde. In samenwerking met CODA realiseert de Röntgen Initiatief Groep Apeldoorn een paviljoen in Museum CODA, dat vrij toegankelijk zal zijn voor iedere bezoeker. Het doel van deze afdeling is om de bezoeker kennis te laten maken met enerzijds Röntgen als persoon en anderzijds met zijn baanbrekende ontdekking, die overal om ons heen een rol speelt en ons leven nog steeds beïnvloedt. Op deze expositie raakt de bezoeker geïnspireerd door het levensverhaal van Willem Röntgen en durft daardoor ook zelf dingen uit te proberen. Daarom zal het paviljoen ook bestaan uit een aantal doe-opdrachten, die ingeleid en afgesloten worden met informatie. Daarnaast wordt gewerkt aan een theaterproductie, die voor zowel de jeugd, via de scholen, als volwassenen een voorstelling biedt die aansluit bij de interesses van de specifieke groep. De productie zal vanaf het najaar 2020 in het theater te zien zijn. De productie wordt samen met Theater Orpheus gebracht en zal bij meerdere gelegenheden gebruikt kunnen worden. Aan de voorstelling voor de jeugd wordt een lesbrief gekoppeld over techniek zodat scholen het als lesonderdeel in hun curriculum kunnen opnemen."

Reactie toevoegen