Veluwe

Streek
Veluwe
Gelderland

Veluwe

Terug naar boven

Status

- De Veluwe is een streek in de provincie Gelderland.

- De streek Veluwe omvat de gemeenten Apeldoorn, Arnhem, Barneveld, Brummen, Ede, Elburg, Epe, Ermelo, Harderwijk, Hattem, Heerde, Nijkerk, Nunspeet, Oldebroek, Renkum, Rheden, Voorst en Wageningen. Verder is er nog het deel van de streek dat apart wordt benoemd als Veluwezoom, dat de gemeenten Arnhem (deels), Rheden en Rozendaal omvat.

Terug naar boven

Naam

Naamsverklaring
Veluwe is een afleiding van het Germaanse falwa 'vaal, bleek' (J. de Vries, Nederlands Etymologisch Woordenboek). In de zin van 'braakliggend land' heeft het woord een Engelse tegenhanger in 'fallow lands' en staat het eventueel in tegenstelling tot het vruchtbare 'goede land' van de Betuwe in het zuiden.

Terug naar boven

Ligging

- De streek Veluwe omvat het gebied in Gelderland W van de IJssel en N van de Neder-Rijn. De streek grenst in het ZW aan de provincie Utrecht, in het NW aan de provincie Flevoland, in het NO aan de provincie Overijssel, in het ZO aan de streken Achterhoek en Liemers en in het Z aan de streek Betuwe.

- De bosrijke Veluwe is het grootste laaglandnatuurterrein van Noordwest-Europa. De streek heeft een oppervlakte van ongeveer 2.000 km². Ca. 90.000 hectare hiervan is benoemd tot Natura 2000-gebied (= beschermd vanuit Europese regelgeving).

- Delen van de Veluwe zijn heuvelachtig. N van Rheden ligt bij het Rozendaalse Veld het hoogste punt van de streek (110 meter). Dit is de hoogste stuwwal van Nederland en het hoogste punt van Nederland buiten Zuid-Limburg.

Terug naar boven

Geschiedenis

Archeologie
"Het doel van het in mei 2019 van start gegane project Erfgoed Gezocht is op het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) te zoeken naar nog onbekende archeologische resten. Het AHN is gebaseerd op zogeheten LiDAR data. Het grote voordeel van deze manier van meten is dat vegetatie geen belemmering vormt. Hierdoor kunnen ook bosgebieden of andere gebieden waar vegetatie de zichtbaarheid van de ondergrond bemoeilijkt nu voor het eerst onderzocht worden. Dit proefproject is gericht op de Veluwe. Dit gebied staat bekend om de vele archeologische monumenten, met name de honderden grafheuvels. De vele hectares bos- en heidegebied herbergen ongetwijfeld veel nog onbekende archeologische resten. Door gezamenlijk de ca. 1.000 km2 die het oppervlak van de Veluwe vormen te inspecteren zullen we zonder enige twijfel veel nieuwe archeologische resten ontdekken. Deze nieuwe ontdekkingen zullen ons veel leren over de samenlevingen die deze resten ooit hebben achtergelaten en bovendien kunnen ze hierdoor voor de toekomst beschermd worden.

Wat zijn LiDAR data? LiDAR (Light Detection And Ranging) is een techniek waarmee de afstand tot een object gemeten wordt door een laser op dit object te richten en de gereflecteerde straal met een sensor te meten. Het resultaat is een 3-dimensionale puntenwolk. Het gehele Nederlandse landoppervlak is recentelijk vanuit een vliegtuig met deze methode ingemeten. Hierdoor is een gedetailleerd hoogtemodel verkregen dat permanent wordt bijgewerkt. Dit model en de uitvoerende instantie staan bekend als het Actueel Hoogtebestand Nederland en is een samenwerking tussen de nationale overheid, provincies en waterschappen. Deze LiDAR gegevens maken het voor het eerst mogelijk om terreinen te onderzoeken die in werkelijkheid bedekt zijn met bossen. Als je aan dit project meedoet, kun je dus de eerste persoon in 3000 jaar zijn die een bepaalde grafheuvel op de Veluwe weer opnieuw ziet!

Een groot aantal activiteiten in het verleden heeft veranderingen in het lokale reliëf veroorzaakt. Dit zijn het type resten dat te herkennen is in de LiDAR data. Op basis van onze huidige kennis verwachten we dat een aantal type objecten regelmatig te zien zal zijn op de getoonde kaarten van de Veluwe. Het meest voorkomende en waarschijnlijk makkelijkst herkenbare object is de grafheuvel. Grafheuvels zijn oude begravingen gemarkeerd door een, in dit geval aarden, heuvel. In Nederland komt dit type begravingen voor van ca. 2800 v. Chr. tot in de Romeinse periode (ca. 200 na Chr.). Een andere veelvoorkomend type resten op de Veluwe zijn houtskoolmeilers. De lage ronde heuveltjes omgeven door een ondiepe greppel die veelvuldig op de hoogtekaart te zien zijn, zijn het resultaat van houtskoolproductie. Hier werden grote stapels hout langzaam verbrand met als doel houtskool te produceren. Het derde type duidelijke resten zijn de zogeheten Celtic fields. Celtic fields zijn oude akkersystemen waar de grenzen tussen de akkers bestaan uit lage aarden wallen. De individuele akkers zijn ca. 40 x 40 m groot en samen vormen deze een soort schaakbordpatroon op de hoogtekaart. Grote delen van de Veluwe herbergen nog resten van Celtic fields. IJzerkuilen, fragmenten van oude wegen, karrensporen en resten uit de Tweede Wereldoorlog zijn voorbeelden van andere nog veel voorkomende resten in deze streek. In een latere fase van het Erfgoed Gezocht project zullen deze type sporen onderzocht worden.

Naast het completeren van het ons bekende archeologische bestand, worden de resultaten van Erfgoed Gezocht gebruikt in een innovatief wetenschappelijk project dat de mogelijkheden van het gebruik van kunstmatige intelligentie en specifiek automatische herkenning in de archeologie onderzoekt. De nieuw ontdekte resten worden door de computer gebruikt als leervoorbeelden. Over hoe meer voorbeelden de computer kan beschikken, des te beter deze zal worden in het zelfstandig herkennen. Daarnaast zullen de resultaten van Erfgoed Gezocht worden gebruikt om de door computer herkende objecten te controleren.

Hoe kun jij helpen? De Veluwe beslaat een gebied van ca. 1.000 km2. Het is onmogelijk voor archeologen alleen om dit enorme gebied volledig te onderzoeken. Bovendien heeft onderzoek uitgewezen dat mensen verschillende dingen zien. Sommigen zijn beter in het herkennen van bijvoorbeeld grafheuvels, terwijl anderen juist het raatpatroon van een Celtic field sneller herkennen. Het is daarom belangrijk dat hetzelfde gebied door verschillende mensen wordt onderzocht. Door je te registreren als vrijwilliger kun je beginnen met speuren. Via het forum houden wij je op de hoogte van activiteiten van het project en van de eerste resultaten. Iedereen kan dus mee speuren naar resten uit ons verleden, maar we waarschuwen dat de zoektocht verslavend kan zijn!" Op de site Erfgoed Gezocht (gelinkt in de eerste alinea van dit hoofdstuk) staan allerlei toelichtingen m.b.t. hoe je kunt meedoen. Je kunt je daar concreet aanmelden als vrijwilliger door een account aan te maken (dat doe je met de optie 'Register' rechtsbovenin de site).

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van de Veluwe, kun je terecht bij de volgende instanties en sites:

- Vereniging Veluwse Geslachten.

- Het Gelders Archief heeft in 2012 een groot deel van het Oud Rechterlijk Archief (ORA) Veluwe en Veluwezoom gedigitaliseerd en op internet geplaatst. Het ORA is een rijke bron van historische gegevens voor genealogen, streek- en rechtshistorici.

- Streekarchivariaat Noordwest-Veluwe beheert de archieven en collecties van de gemeenten Elburg, Ermelo, Harderwijk, Nunspeet en Oldebroek.

- Als woorspeling op het vroeger bestaan hebbende Over-Veluwsch Weekblad, is er vandaag de dag (sinds 2015) het Over-Veluwsch Webblad, met cultuurhistorische artikelen over de plaatsen in de Over-Veluwe. Een gebied dat, zoals veel streken, niet hard begrensd is, maar in ieder geval vallen de gemeenten aan de westkust eronder, plus Epe en Heerde.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- "Met trots presenteren wij u de VeluweAgenda 2030, gedragen door een breed samenwerkingsverband: grondeigenaren, ondernemers, maatschappelijke organisaties en overheden op en rond de Veluwe. Een brede Alliantie die gezamenlijk de ambities van de VeluweAgenda realiseert. Deze agenda voor 2030 is een bevestiging van de visie die de VeluweAlliantie eerder op tafel legde: de VeluweAgenda 2025. Daarmee willen we recht doen aan het feit dat we uitstekend op weg zijn, maar dat onze gezamenlijke ambities tot in het volgende decennium reiken.

Het motto van de nieuwe agenda 2030 blijft hetzelfde: “Beleef de Beste Veluwe”. Ook de inhoud van de VeluweAgenda 2025 staat nog recht overeind: beschermen en versterken stamkapitaal: robuuste natuurnetwerken, vitaal landschap en beleefbaar erfgoed; excellente gastvrijheid in een gezonde vrijetijdseconomie: beste bereikbaarheid, top activiteiten en excellent verblijf.

We voegen nu nieuwe accenten toe, met meer aandacht voor thema’s die vooral de laatste jaren steeds urgenter zijn geworden. Drie onderwerpen springen er uit: behoud en herstel van ecologische diversiteit en robuustheid in het centrale natuurgebied van de Veluwe en de omliggende gebieden IJsselvallei, Randmeren en Gelderse Vallei; een bredere kijk op recreatie en toerisme, waarbij het niet meer in de eerste plaats gaat om het trekken van meer bezoekers, maar om meer kwaliteit. Wij zien toerisme vooral als een middel om de Veluwse natuur, economie en samenleving te versterken; meer aandacht voor de wensen, belangen en betrokkenheid van bewoners bij nieuwe ontwikkelingen op de Veluwe.

We zien ook andere dynamische ontwikkelingen die ingrijpen op de Veluwse kwaliteiten en de beleving daarvan. Of waaraan de VeluweAgenda kan bijdragen. Denk aan de aanpak van stikstof, de regionale agenda’s, de energietransitie. Onze agenda en samenwerking is niet statisch, integendeel. Waar een duidelijke samenhang bestaat met de opgaven van de VeluweAgenda wil de VeluweAlliantie betrokken zijn, afstemmen en samenwerken. Onze aanpak blijft hetzelfde: gebiedsgericht en opgavegericht, op basis van een doordachte inhoudelijke agenda. De VeluweAlliantie is een samenwerkingsverband dat de partijen uitnodigt, inspireert en faciliteert. Per thema verenigen we hen die daar belang in zien en enthousiast aan de slag willen gaan: ‘coalitions of the willing’. Voelt u zich betrokken bij de toekomst van de Veluwe? Wij nodigen u uit: help mee om de doelstellingen van de VeluweAgenda te realiseren. En om de juiste balans te bereiken tussen ecologie, economie en beleving op de Veluwe (‘People, Planet and Profit’). Willem Bijleveld, voorzitter VeluweAlliantie, februari 2021."

- "VeluweAlliantie. De samenwerking op de Veluwe is een netwerksamenwerking. Niet de hiërarchie bepaalt hoe zaken verlopen, maar partijen binden zich vrijwillig aan een gemeenschappelijke ambitie en streven naar een gezamenlijke probleemoplossing. Er ligt een samenwerkingsovereenkomst tussen ongeveer 40 Veluwse partijen en er is de bereidheid om de VeluweAlliantie als het gemeenschappelijke bestuurlijke adviesorgaan te beschouwen. De VeluweAlliantie bestaat uit partijen die de ambitie van de VeluweAgenda onderschrijven en een bijdrage willen leveren aan de realisatie van die ambitie. De VeluweAlliantie vergadert vier keer per jaar en bestaat uit afgevaardigden van Veluwse stakeholders. De VeluweAlliantie heeft de rol van afstemmingsorgaan, begeleidingscommissie, klankbordgroep. De VeluweAlliantie stelt het Uitvoeringsprogramma vast en zorgt ervoor dat het gerealiseerd kan worden.

VeluweBoard. Uit het midden van de VeluweAlliantie wordt een VeluweBoard gekozen van tenminste drie personen. Daarnaast benoemt de VeluweAlliantie een onafhankelijk voorzitter. De voorzitter is tevens ambassadeur van de Veluwe in de regio, Den Haag en Brussel. De board legt verantwoording af aan de VeluweAlliantie. De board is opdrachtgever van het VeluweTeam. VeluweTeam. Onder de dagelijkse bestuurlijke verantwoordelijkheid van de VeluweBoard draagt het VeluweTeam bij aan het realiseren van het Uitvoeringsprogramma. Het VeluweTeam vormt de spil tussen de bestuurlijke ambities en de praktische uitvoering. De VeluweAgenda en het Uitvoeringsprogramma zijn daarbij de leidende instrumenten. Het VeluweTeam coördineert, initieert, inspireert, stimuleert, organiseert en ondersteunt de samenwerking aan de gebiedsopgave Veluwe-op-1. Er is periodiek overleg tussen de coördinatoren van de verschillende programma’s of projecten en het VeluweTeam. Het VeluweTeam sluit zich aan bij bestaande Veluwse netwerken (o.a. grondeigenarenoverleg, netwerk ambtenaren Recreatie & Toerisme, erfgoed en cultuur, de verschillende toeristische platforms).

Veluwse netwerken van professionals en vrijwilligers en coalities van welwillenden. Initiatiefnemers (professional of vrijwilliger) op de Veluwe zoeken zelf - geholpen door het VeluweTeam - de samenwerking met andere initiatiefnemers in het gebied. Coalities van welwillenden ontstaan doordat initiatiefnemers samen dingen willen bereiken. De partijen maken afspraken over het project en stemmen dit af met het VeluweTeam. Voorbeelden van deze werkwijze zijn het programma Vitale Vakantieparken, de vernieuwing van het fietsknooppuntennetwerk op de Veluwe en het convenant voor glasvezel op de Veluwe.

Netwerken en coalities van welwillenden geven uitvoering aan de projecten. Deze projecten kunnen door middel van hosting worden ondergebracht bij partners van de VeluweAgenda, zodat kan worden gewerkt met eigen projectorganisatie alsmede eigen budgetten, communicatievormen e.d. Er zijn projecten die niet tot de verantwoordelijkheid van de VeluweAlliantie behoren, maar wel sterk bijdragen aan de ambitie van de VeluweAgenda. Denk aan het Convenant Glasvezel, Beheerplan Natura2000 Veluwe, programma Nationale Parken van Wereldklasse, het programma Vitale Vakantieparken. Deze projecten nemen wij op in het Uitvoeringsprogramma, zodat wij actief kunnen zorgen voor de noodzakelijke afstemming en samenwerking ten behoeve van de noodzakelijke synergie voor alle partijen.

Per fase van het project zal de rol van het VeluweTeam veranderen. In de voorbereidende verkennende fase is de rol van het VeluweTeam het grootst. In deze fase moet de coalitie soms nog worden gevormd, de doelen worden bepaald en de strategie en het beoogde resultaat vastgesteld. In de opstartfase van het project heeft het VeluweTeam een centrale richtinggevende regierol terwijl bij de daadwerkelijk start de rol begeleidend is binnen de coalitie. Het VeluweTeam streeft er naar om haar rol zo snel mogelijk te beperken tot ondersteunend door de partners op de Veluwe in hun kracht te brengen. Overigens zal het per project verschillen of en hoe snel deze gewenste rol genomen kan worden."

- De Veluwe tussen de Bedrijven door. Conflicten met natuur en landschap: een analyse van het bedrijventerreinenbeleid (2012).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- In 2016 hebben de gemeenten Apeldoorn en Ede en de Provincie Gelderland hun krachten gebundeld om het erfgoed van de Veluwe beter op de kaart te zetten. Als resultaat hiervan is in maart 2017 de website Veluws Erfgoed Beleven gepresenteerd. De site is verdeeld in de thema's ‘Handel en bedrijvigheid’, ‘Macht en pracht’, ‘Militair erfgoed’ en ‘Boeren en landschap’. Met deze thema’s, erfgoedpunten op de kaart, gegevens van alle musea en activiteiten, routes én verhalen wordt het Veluwse erfgoed middels deze site nu aantrekkelijk en toegankelijk gepresenteerd.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Op een woensdag begin juni is er de Parel van de Veluwe (wielrennen). 's ochtends start de Vrouwencours, een wedstrijd over ca. 130 km en 's middags starten de Elite mannen / Beloften voor de wedstrijd over ca. 180 km. De wedstrijden voeren de deelneemsters en deelnemers door de bosrijke omgeving van het noordwestelijke deel van deze streek. Start en finish zijn in Harderwijk. De toegang is - mede dankzij de vele plaatselijke en regionale sponsoren - gratis.

- Veluwse Fietsdag (begin augustus).

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Nationaal Park De Veluwezoom is een bos- en heiderijk gebied, globaal gelegen tussen Arnhem en Dieren. Het vormt een deel van de oostrand van de Veluwe. Het gebied heeft in 1930 als eerste gebied in ons land de status van Nationaal Park gekregen. De Veluwezoom is bijna 5.000 hectare groot en daarmee een van de grootste aaneengesloten natuurgebieden van ons land. - Het Veluwetransferium Posbank te Rheden met bezoekerscentrum van Natuurmonumenten, VVV Fietsverhuur en Activiteitenbureau en Brasserie Veluwezoom, is een ideaal startpunt voor uw tochten door Nationaal Park Veluwezoom. Het complex ligt op landgoed Heuven, dat eveneneens in beheer is bij Natuurmonumenten. - Filmpje over de afbraak van landhuis Heuven in 1939. - Informatie over de ruim 100 Schotse Hooglanders op de Veluwezoom. - In 2015 is de Coöperatie Landgoedbeheer Veluwezoom van start gegaan. Doelstelling van de coöperatie is duurzaam behoud van monumentaal groen op de landgoederen, het verder professionaliseren van de groenopleiding en het bieden van een leer- en werkomgeving voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

Rheden op de Kaart is een prachtige en gebruikervriendelijke website, waar je in een aantal menus's kunt selecteren op de canon van de gemeente (= de chronologische geschiedenis van de gemeente, beschreven in een 40-tal onderwerpen) of op een van de dorpen. Je kunt ook de Veluwezoom selecteren. Hier kun je op de kaart inzoomen op een schat aan informatie m.b.t. verleden en heden van een aantal thema's, met name bijzondere plaatsen, lanen en boswegen, film, en verhalen, die per object binnen dat thema in tekst en beeld worden beschreven.

- Het Nationale Park De Hoge Veluwe is het grootste actief beheerde natuurgebied in particulier bezit in Nederland. Het omvat 5.400 hectare bos, heide, vennen en stuifzand. Er is een grote diversiteit aan planten- en diersoorten en het Park herbergt uiterst zeldzame Rode Lijst-soorten. Samen met het Kröller-Müller Museum, het Bezoekerscentrum / Museonder, de beeldentuin en het Jachthuis Sint Hubertus vormt het Park een unieke en (inter)nationaal befaamde combinatie van natuur, kunst en architectuur. - Landschapsbeheer Gelderland heeft bewoners van Gelderse landgoederen geïnterviewd, die vertellen over het leven op het landgoed in kwestie in vroeger tijden. Het betreft onder meer Peter Schuur, die o.a. tuinman van jachtslot Sint Hubertus is geweest maar ook andere functies heeft gehad op het landgoed, en dhr. Van Hunen, boswerker op het landgoed. - In 2015 heeft Het Nationale Park het 80-jarig bestaan gevierd. - Documentaire (23 min.) in het kader van 80 jaar Het Nationale Park. - Informatieve site over dit natuurgebied van Harry Schoel, waarop je een inventarisatie van hem vindt in tekst en beeld m.b.t. waterputten, grenspalen en militair erfgoed. Verder fotoalbums met veel mooie foto's van grof- en kleinwild, bronst, vogels, reptielen en amfibieën, overige natuur, en cultuurhistorische objecten die in het gebied voorkomen.

- In 2016 is The Nature Game gelanceerd in Het Nationale Park De Hoge Veluwe. Dit is een interactief belevingsspel op de iPad, waarmee nieuwe doelgroepen worden verleid de natuur in te gaan door hen aan te spreken op hun eigen belevingswereld en in te spelen op de huidige communicatiemiddelen. Door interactieve spellen, filmpjes, en een spannend verhaal wordt het mogelijk het landschap op een heel bijzondere manier te beleven. Tegelijkertijd biedt een game een een leuke manier om dingen te leren over de natuur en de cultuurhistorie. The Nature Game is bedoeld als landelijk concept, en wordt dus als eerste hier uitgetest. Door middel van verschillende spellen en filmpjes wordt in deze pilot-game kennis gemaakt met het echtpaar Kröller-Müller, de geschiedenis van het Park en de planten en dieren die er leven. Al spelend ontdekken de spelers het mysterie van het nooit gebouwde museum.

- Op de Hoge Veluwe staan sinds 2013 tientallen 'cameravallen' die dag en nacht foto’s nemen van al het wild dat voorbij komt. Jaarlijks levert dit meer dan een miljoen foto’s op. Al die foto’s moeten bekeken en gecategoriseerd worden, zodat ze gebruikt kunnen worden voor onderzoek. Daarom wordt sinds 2018 de hulp ingeroepen van het publiek. De foto’s worden beschikbaar gesteld, zodat geïnteresseerden in heel Nederland, maar ook daarbuiten, kunnen meehelpen bij het identificeren van de dieren. Zo kunnen ze een bijdrage leveren aan belangrijk onderzoek als ware citizen scientists, burgerwetenschappers.

Dit cameranetwerk is uniek, gezien het grote aantal camera’s dat verspreid staat over het park. Maar ook door de lange periode dat ze al in bedrijf zijn. Doordat de foto’s een beeld geven van het gedrag van de verschillende diersoorten op de Hoge Veluwe, vormen ze een enorm rijke bron aan informatie voor ecologisch onderzoek en beheervraagstukken van het Park. De cameravallen brachten al eerder interessante dingen aan het licht. Zo blijken de dieren te weten wat de openingstijden van het Park zijn; direct na sluitingstijd worden ze actiever. Ook zijn er bijzondere gedragingen gespot op de foto's, zoals een edelhert dat een boom omver probeert te duwen, vechtende mannetjesherten en parende reeën.

Ook mensen met weinig of zelfs helemaal geen kennis over de diersoorten die in het Park leven, kunnen meedoen met het project. Sterker nog, al doende doe je steeds meer kennis op. Op de pagina van het project is veel informatie te vinden over de voorkomende diersoorten en bovendien worden deelnemers begeleid bij hun eerste foto-analyse. Doel van het project is niet alleen om mensen van buiten het park in te schakelen bij ecologisch onderzoek, maar ook dat zo veel mogelijk mensen leren over de Nederlandse natuur. Jakob Leidekker, Hoofd Bedrijfsvoering: "Dit project brengt letterlijk de natuur de huiskamer in en daar zijn wij best wel trost op. Er lopen al dergelijke projecten in Serengeti National Park, het Amazonegebied en Antarctica. We zijn dus in goed gezelschap." Geïnteresseerd? Ga naar de site Snapshot Hoge Veluwe en begin met het spotten van Nederlands wild!

- "Het is een van de grootste natuurgebieden van Nederland: de Veluwe. Met een omvang van bijna 100.000 hectare is het een belangrijk leefgebied voor vogelsoorten als de Nachtzwaluw en Boomleeuwerik, die houden van het droge landschap. Voor zeven van hen is actie nodig om de aantallen in stand te kunnen houden. Ondanks de grote omvang van het gebied hebben veel vogelsoorten het hier moeilijk. Bijvoorbeeld door decennialange verzuring van de bodem. Hierdoor is de hoeveelheid beschikbare kalk in de bodem te laag geworden. Er ontstaat een gebrek aan kalkrijke insecten, pissebedden en slakken. Vogels die deze op het menu hebben staan, krijgen te weinig kalk binnen voor stevige eieren en botten. Daarnaast zorgt een te hoge neerslag van stikstof voor het dichtgroeien van open landschappen, waardoor vogels die hier leven moeilijker voedsel kunnen vinden. Tot slot zetten recreatie- of militaire activiteiten vogels extra onder druk.

Bescherming. Ter bescherming van tien vogelsoorten is de Veluwe aangewezen als Natura 2000-gebied. Het doel hiervan is om de natuurlijke leefomgeving van deze soorten zo te behouden of te herstellen, dat gezonde populaties van deze vogels ontstaan. Heel eenvoudig is dat overigens niet. Zo kan de kap van bomen om een open landschap te creëren, gunstig uitpakken voor de Boomleeuwerik en Nachtzwaluw, maar juist niet voor de Zwarte Specht en Wespendief.

Zeven vogelsoorten. Voor zeven van de tien vogelsoorten die zijn aangewezen voor de Veluwe is het onzeker of de doelstellingen worden gehaald. Het gaat om de Duinpieper, Tapuit, Boomleeuwerik, Draaihals, Nachtzwaluw, Zwarte Specht en Wespendief. Alleen met de Nachtzwaluw gaat het relatief goed. Deze soort nam de afgelopen jaren in aantal toe, maar de Boomleeuwerik, Zwarte Specht en Wespendief zijn afgenomen. De aantallen zijn nu onder de doelstelling voor dit gebied gekomen. De Duinpieper en Tapuit zijn hier zelfs helemaal verdwenen. De Draaihals was bijna verdwenen, maar neemt recent weer toe.

Maatregelen. Sovon Vogelonderzoek onderzocht samen met Stichting Bargerveen en Bureau ZET welke maatregelen genomen moeten worden om herstel van de zeven vogelsoorten mogelijk te maken. Over het algemeen geldt dat allereerst de bodemkwaliteit hersteld moet worden. Het onderzoek keek daarnaast naar andere maatregelen. Actief natuurbeheer kan helpen om leefgebied terug te krijgen, bijvoorbeeld door het opengraven van dichtgegroeide stuifzanden. Ook kan het terugdringen van verstoring helpen. Bijvoorbeeld door het afsluiten van bepaalde gebieden tijdens broedperiodes.

Uitvoering. De provincie Gelderland is samen met terreineigenaren en de recreatiesector verantwoordelijk voor het uitvoeren van de maatregelen. Voor terugkeer van de verdwenen Tapuit en Duinpieper is het belangrijk dat de aanwezige open landschappen, zoals stuifzandgebieden, van voldoende omvang blijven en dat de hoeveelheid organische stof minder wordt, zodat de gebieden niet steeds weer dichtgroeien. Ook de Boomleeuwerik en Draaihals kunnen van deze maatregelen profiteren, zolang er voldoende terreinovergangen blijven naar bossen. Wespendieven vragen om een andere aanpak. Voor hen moet er een gevarieerd, halfopen tot vrij gesloten landschap met oude bossen zijn. En voor de Zwarte Specht is dicht naaldbos nodig, waarin voldoende dood hout blijft liggen, zodat kevers en mieren zich kunnen ontwikkelen.

Verstoring beperken. De soorten van open terreinen zijn erg gevoelig voor verstoring. Voor alle soorten geldt dat het beperken van recreatie goed zou zijn, omdat de verstoring dan eenvoudigweg minder is. Vooral voor de Boomleeuwerik geldt dat de populatie een flinke boost kan krijgen door het maken van voldoende rustige broedgebieden. De onderzoekers geven wel aan dat dit het meest zinvol is als ook aan de andere eisen voor de leefomgeving wordt voldaan. Het zal even wennen worden, maar ook elders in Nederland zoals op de Boschplaat op Terschelling en de Strabrechtse Heide in Brabant is het al heel gewoon dat je er als recreant én als vogelaar een paar maanden niet mag komen om de broedvogels hun rust te gunnen. Het onderzoek naar het soortenherstelprogramma op de Veluwe is uitgevoerd door Sovon Vogelonderzoek, in samenwerking met Stichting Bargerveen en Bureau ZET." (bron: Sovon Vogelonderzoek Nederland, juni 2020)

- "In opdracht van Het Nationale Park De Hoge Veluwe heeft Bosgroep Midden Nederland van 2018 t/m 2020 het veldwerk voor de SNL-monitoring (SNL = Subsidiestelsel Natuur en Landschap) in dit bijzondere gebied uitgevoerd. Ecologen Tim Termaat, Jaap Bouwman en Maarten Immerzeel inventariseerden het gehele Park op flora, dagvlinders, sprinkhanen en libellen. Dat leidde tot bijzondere waarnemingen. Heivlinders en kommavlinders volop aanwezig. Tim Termaat: "Het Nationale Park De Hoge Veluwe is een heel groot gebied, het was een enorme klus, we hebben heel veel waarnemingen gedaan en veel nieuwe plekken ontdekt met interessante soorten. Een leuk resultaat van seizoen 2020 was bijvoorbeeld dat we hier nog relatief veel heivlinders en kommavlinders zagen vliegen. Deze soorten doen het op landelijke schaal erg slecht, dus we waren heel blij met deze waarneming."

Resultaten bieden handvatten voor beheer. De ecologen werken de resultaten uit in verspreidingskaarten, waarbij ze ook de biodiversiteitshotspots markeren. Daarbij wordt ook een groot aantal waarnemingen betrokken dat de afgelopen jaren door vrijwilligers van het Park is verzameld, waaronder broedvogelgegevens. Daarna gaan ze analyseren hoe de verschillende hotspots zich verhouden tot het beheer van de ‘open ruimte’ (alles wat geen bos is) in het Park, zodat dit waar nodig kan worden bijgestuurd. Het beheer van de openbare ruimte (BOR) is een ander project waar de Bosgroepen samen met Het Nationale Park aan werken. Monitoring gekoppeld aan SNL-subsidie. Via het Subsidiestelsel Natuur en Landschap (SNL) verlenen provincies subsidie voor het behoud en de ontwikkeling van (agrarische) natuurgebieden en landschappen. Het monitoren van de aanwezige flora en fauna is een verplichting vanuit deze subsidieregeling SNL. Hierbij worden kenmerkende soorten van verschillende soortgroepen vlakdekkend in kaart gebracht. Bosgroep Midden Nederland heeft dit voor Het Nationale Park De Hoge Veluwe gedaan voor de planten, dagvlinders, sprinkhanen en libellen." (bron: Bosgroepen, september 2020)

- Kom de gevarieerde gebieden van Natuurmonumenten op de Veluwe beleven. Uitgestrekte bossen, heideheuvels en zandverstuivingen, met herten, reeën en wilde zwijnen. Statige landgoederen, sprankelende beekjes, en wuivende rietkragen rondom het randmeer.

- Site van Staatsbosheer over hun natuurgebieden op de Veluwe.

- Boswachter Eric Bruins geeft je een kijkje in het beheer van de productiebossen op de Veluwe. In 6 blogs vertelt hij je over het hele traject: van aanplant tot houtoogst en toekomstbos. Welke bomen mogen gezaagd worden en welke blijven staan? En wat gebeurt er met die stapels stammen in het bos? In de serie blogs lees je er alles over.

- Ooit bracht waterloop de Grift voorspoed aan deze streek en de IJsseldelta. De beek zorgde ervoor dat de ontginningen in de IJsseldelta geen gevaar liepen door een te grote wateraanvoer vanaf de Veluwe. Maar het stromende water dreef ook papier- en kopermolens aan. En later gebruikten wasserijen het sprengenwater. Waardoor de Grift, gevoed door kraakhelder Veluwesprengenwater, uiteindelijk zeer ernstig vervuilde. Reden om de waterloop in Apeldoorn onder de grond te stoppen. Inmiddels is begonnen met de terugkeer van dit stukje cultuurhistorie. In de bebouwde kom van Apeldoorn is driekwart van de 'watergang' (want qua breedte is het niet veel meer dan dat) in ere hersteld. En in 2010 is het vele kilometers lange lint tussen Apeldoorn-Noord en Heerde hersteld. O.a. zijn vervuilde sliblagen weggebaggerd. De Grift is nu weer een lang natuurrijk lint waar robuuste zones van 50 meter breed verbonden worden door smallere (10 tot 25 meter brede) corridors. In de brede zones is meer ruimte voor waterberging en ontwikkeling van flora en fauna.

- Het Apeldoorns Kanaal loopt door de hele streek, van Hattem in het noorden tot Rheden in het zuiden. Waterwegen zijn in ons land lange tijd de belangrijkste transportwegen geweest. Landwegen zijn tot begin 20e eeuw vaak nog onverhard en van slechte kwaliteit. Gebieden met weinig water zijn daardoor nauwelijks toegankelijk. Eén van die waterarme gebieden is de Veluwe. Hier en daar lopen vanuit sprengen wel enkele kleine beekjes, maar deze zijn niet of nauwelijks bevaarbaar. Toch vindt vanaf de 16e eeuw via het beekje de Grift al enige scheepvaart plaats, maar de vele watermolens en de lage bruggen belemmeren een vlotte doorvaart van de platbodems die hout, steen en graan vervoeren.

Reeds in 1619 wordt een plan gemaakt om de Grift beter bevaarbaar te maken, maar die plannen worden niet uitgevoerd. Ook in de Franse tijd, onder koning Lodewijk-Napoleon, herleven de plannen voor het beter bevaarbaar maken van de Grift, maar verder dan een kostenberekening en wat opmetingen komt het niet. Met de komst van koning Willem I (1772-1843), ook wel de kanalen-koning of de koopman-koning genoemd, worden de plannen weer nieuw leven ingeblazen. Voor de koning is het pleit snel beslecht: Er moet een vaarweg komen van Apeldoorn naar de IJssel bij Hattem. De eigenaren van de vele watermolens op de Grift willen echter niet meewerken en dus wordt er een plan ontworpen voor een geheel nieuw kanaal, vrijwel parallel met de Grift.

In 1825 wordt in Apeldoorn, bij de 'steenweg' naar Deventer, de eerste spade in de grond gestoken voor het omvangrijke karwei. Schop en kruiwagen zijn in die tijd nog dé gereedschappen bij het graven van het 32 km lange traject van de dorpskern van Apeldoorn tot de uitmonding in de IJssel bij Hattem. De aanleg komt gereed in 1829. De nieuwe vaarweg krijgt aanvankelijk als naam Griftkanaal, later Apeldoorns Kanaal. Het kanaal wordt zowel voor personen- als voor goederenvervoer gebruikt. De exploitatie van het kanaal heeft nooit gerendeerd. De houten sluizen en bruggen vergen veel onderhoud en dat wordt nauwelijks goedgemaakt door de brug- en sluisgelden. In 1878 komen er gemetselde sluizen. Tevens wordt de doorvaartwijdte van de bruggen vergroot en wordt het kanaal verruimd tot een bodemdiepte van 2,10 m. De verruiming wordt in twee fasen uitgevoerd en is begin jaren dertig pas gereed. Na de verruiming is het hele kanaal geschikt voor schepen tot circa 200 ton. Over het 55 km lange kanaal liggen inmiddels 40 beweegbare verkeersbruggen en twee beweegbare spoorbruggen. Mede door de concurrentie van de spoorwegen vanaf 1876 is het kanaal nooit rendabel geworden. Toch heeft het kanaal flink bijgedragen aan de economische ontwikkeling van met name Apeldoorn.

Na de Tweede Wereldoorlog komt de klad in de beurtvaart. In de Apeldoornse haven wordt het steeds stiller. De industrie schakelt massaal over op autovervoer. Bovendien zet de schaalvergroting in de scheepvaart door. De scheepvaart in het noordelijke kanaalgedeelte neemt geleidelijk aan dan ook dramatisch af, met uitzondering van het gedeelte van Hattem naar de Berghuizer papierfabriek in Wapenveld. Na diverse studies blijkt verbreden en verruimen van dit gedeelte zó kostbaar te zijn, dat deze oplossing geen enkele kans van slagen biedt. Dus wordt besloten tot sluiting in 1962. Het zuidelijke deel is in 1972 gesloten. Bron: Stichting Apeldoorns Kanaal. Deze stichting stelt zich ten doel het Apeldoorns Kanaal in oude luister en historische functie te herstellen en het bevaarbaar te maken. Daarbij houdt zij rekening met het belang dat het Apeldoorns Kanaal heeft als cultuurhistorisch monument, de revitalisering van het aanliggende gebied en het waterbeheer.

- Rond Apeldoorn bevindt zich Kroondomein Het Loo dat met een oppervlakte van 10.400 hectare het grootste landgoed van Nederland is.

- De fietsroute 'Fietsen langs Veluwse grafheuvels' voert je langs een reeks grafheuvels maar ook langs kasteel Staverden en door een sprookjesachtig sprengenbos. De route heeft een lengte van 48 kilometer en begint en eindigt bij NS-station Nunspeet.

- Kerncijfers Toerisme Veluwe anno 2016.

- In 2016 is het rapport 'Het gebruik van ecoducten op de Veluwe' verschenen, betreffende de 9 ecoducten die hier tussen 1988 en 2013 zijn aangelegd. Uit dit onderzoek blijkt dat de ecoducten veelal intensief worden gebruikt en leiden tot gezondere populaties. Naast grote hoefdieren gebruiken ook kleinere diersoorten zoals dassen, boommarters, hagedissen, slangen, muizen, vleermuizen en vlinders de ecoducten. In totaal zijn 319 diersoorten waargenomen. De ecoducten hebben een functie bij de (her-)kolonisatie van gebieden. Uit genetisch onderzoek aan edelherten blijkt dat het verbinden van deelpopulaties belangrijk is voor het bevorderen en instandhouden van gevarieerde en gezonde dierpopulaties. Ecoducten zijn effectieve voorzieningen voor de natuur, maar ook voor de verkeersveiligheid. In de omgeving van de ecoducten komen geen aanrijdingen meer voor tussen weggebruikers en grote hoefdieren.

Rijksweg A1, de spoorlijn Amersfoort-Apeldoorn en provinciale wegen vormden nog een grote hindernis voor dieren. Door twee in 2018 aangelegde provinciale ecoducten en ecoduct Maanschoten over de rijksweg A1 en het ecoduct over de spoorlijn Amersfoort-Apeldoorn (beide laatste zijn door het Rijk aangelegd), zijn de laatste grote hindernissen verdwenen en kunnen dieren zich makkelijker tussen de Zuid- en Noord-Veluwe verspreiden.

- De streek is aangewezen als Natura 2000-gebied. De provincie Gelderland heeft in overleg met terreinbeheerders, bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties in het gebied in 2016 het Natura 2000 Beheerplan Veluwe (met bijlagen) opgesteld. De Natura 2000-maatregelen hebben soms gevolgen voor de omgeving. Bestaande activiteiten in het gebied kunnen in principe gewoon doorgaan. Aan het uitvoeren van sommige activiteiten worden voorwaarden gesteld. Zo is een vergunning nodig voor nieuwe activiteiten of ontwikkelingen die bijvoorbeeld zorgen voor minder oppervlakte natuur, vervuiling, verdroging of verstoring.

- Waterschap Vallei en Veluwe zorgt voor veilige dijken, schoon en voldoende oppervlaktewater en gezuiverd afvalwater in het gebied tussen IJssel, Nederrijn, Utrechtse Heuvelrug en Randmeren. Samenwerken en vernieuwen zijn essentieel in hun werk. - Nieuws van het waterschap op Twitter.

- Stichting Behoud Dierenwereld Veluwe zet zich in voor aandacht, respect en liefde voor de Veluwse natuur. Hun doel is bescherming en behoud van alle in deze streek voorkomende diersoorten en hun natuurlijke omgeving. De activiteiten die zij organiseren en de projecten die zij ondersteunen dragen hieraan bij. Een greep hieruit: natuurvoorlichting; vrijwilligerswerk in natuurgebieden; (financiële) ondersteuning van natuurprojecten; nestkastenprojecten; inventarisatie vogelstanden.

- In 2015 is het Collectief Veluwe opgericht. Het Collectief wordt gevormd door de volgende agrarische natuurverenigingen: Agrarische Natuur- en landschapsvereniging Veluwe IJsselzoom te Vaassen; Natuur- en Milieucoöperatie Randmeerkust te Oosterwolde; Stichting Biotoopverbetering Agrarisch Overleg te Nijkerk; Agrarische Natuurvereniging Vallei Horstee te Leusden; Agrarische Natuurvereniging Het Binnenveld te Bennekom. Ook LTO Noord maakt deel uit van het Collectief. Het Collectief speelt een centrale rol in het vernieuwde stelsel van het agrarisch natuur- en landschapsbeheer (ANLb 2016). Het Collectief vraagt subsidie aan bij de provincie en geeft die via subsidiebeschikkingen door aan de deelnemers. De agrarische natuurverenigingen blijven belangrijk in de uitvoering van het agrarisch natuur- en landschapsbeheer. In opdracht en onder verantwoordelijkheid van het Collectief voeren zij een deel van de werkzaamheden uit.

- In 1991 is in Lunteren de Jac. Gazenbeekstichting opgericht met als doel enerzijds het uitdragen van het gedachtengoed van de Veluwse schrijver Jac. Gazenbeek (1894-1975) en anderzijds zich inzetten voor het behoud van het streekeigene van de Veluwe. Door te wijzen op het mooie en waardevolle van de natuur en cultuur van deze streek wil de stichting beleving en bescherming ervan als het ware uitlokken. De relatie tussen de mens en zijn omgeving staat hierbij centraal. Uitgestrekte bossen, heidevelden en stuifzanden. Oeroude zandwegen en grafheuvels. Kleine dorpen, boerderijen en kastelen sieren het landschap. Natuur, cultuur en historie, drie elementen die kenmerkend zijn voor deze streek.

Dat Jac.Gazenbeek een veelzijdig en kunstzinnig mens was, blijkt wel uit het feit dat hij naast schrijven, fotograferen, schilderen en tekenen, ook nog prachtige houtsneden maakte. Als onderwijzer in de Lunterse buurtschap De Valk begon hij al vroeg met het publiceren van gedichten en artikelen in kranten en tijdschriften. Het begon allemaal in 1919 met de publicatie van zijn allereerste gedicht “Bloeiende Latyrus” in de Nieuwe Amsterdammer. Naast deze gedichten verschenen o.a. in “De Nieuwe Gids” en “Het Getij” ook feuilletons, korte verhalen. Zie verder de Bi(bli)ografie. Daarna volgden vele duizenden artikelen geschreven voor diverse kranten en tijdschriften in het hele land. Ook heeft Gazenbeek zo’n 25 boeken geschreven, waarin de natuur, cultuur en folklore van Gelderland en in het bijzonder de Veluwe, de rode draad vormden. Zeer grote bekendheid verwierf hij door zijn boeken. Van zijn hand verschenen er meer dan 25.

In 1933 besloot hij zich geheel toe te leggen op het schrijven. Ook zette hij zich daadwerkelijk in voor het behoud van de natuur en cultuur. Enkele voorbeelden daarvan zijn o.a. de Slaperdijk bij Renswoude en de Doesburgermolen bij Ede. Ook verzette hij zich tegen de asfaltering van de oude Hessenweg bij Lunteren. Na de Tweede Wereldoorlog was hij een aantal jaren hoofdredacteur van de Edesche Courant. Aan waardering heeft het Jac. Gazenbeek niet ontbroken. Zijn boek “Uit in Gelderland” kreeg de ANWB-prijs als beste reisboek. Hij werd geridderd, er kwam een wandelroute en in zijn woonplaats werd een fietsroute naar hem vernoemd. In Lunteren was ooit een Jac. Gazenbeekschool en bevindt zich een Jac. Gazenbeeklaan. Ook het inmiddels gesloten informatiecentrum aan de Stationsstraat 37 droeg zijn naam.

De Jac. Gazenbeekstichting heeft op de bovenverdieping van Museum Lunteren een expositie over Jac. Gazenbeek, de stichting, de geschiedenis van de oude Hessenwegen en de Wildwal, een oude wildkering uit de late middeleeuwen. De stichting kan ook een aantal schitterende (powerpoint)presentaties en lezingen over de natuur en cultuur van de Veluwe verzorgen, bijvoorbeeld voor je familie, vrienden, leden, gasten of bewoners. Een vertelling of een lezing over de natuur en het leven in dit gebied is boeiend en informatief (zie en lees hier een voorbeeld). Tijdsduur per presentatie ongeveer anderhalf uur, met desgewenst een pauze. Daarnaast organiseren zij op verzoek ook wandelingen. Op de site van de stichting, De Veluwenaar, vind je meer dan 1.500! artikelen en tientallen filmpjes over bijzonderheden van deze streek.

- Van 2012 t/m 2017 zijn 93 Veluwse begraafplaatsen onderzocht op het voorkomen van korstmossen. Er groeien 247 soorten korstmossen op de Veluwse begraafplaatsen, dat is meer dan een derde van het totaal aantal soorten dat in Nederland voorkomt. Korstmossen die op begraafplaatsen voorkomen, kunnen ingedeeld worden in drie groepen: steenbewoners, schorsbewoners en grondbewoners. Voor nadere informatie daarover zie de link. 25 soorten die op de Veluwse begraafplaatsen groeien, staan op de Rode Lijst van bedreigde soorten. Op bijna de helft van de begraafplaatsen komt minimaal één Rode Lijstsoort voor. Begraafplaatsen zijn dus belangrijke groeiplaatsen voor Nederlandse korstmossen. De meest korstmosrijke begraafplaatsen worden gekenmerkt door een variatie aan oude grafstenen, vrijstaande, goed belichte bomen en een voedselarme bodem.

Hoewel dit deels bepaald wordt door de ligging, het formaat en de ouderdom van de begraafplaats heeft ook het beheer een grote invloed op het aantal korstmossen. Voor het behouden van een hoge korstmosdiversiteit kan het schoonmaken van oude grafstenen het beste vermeden worden of beperkt worden tot het leesbaar houden van de graveringen. Korstmossen houden van licht en van voedselarme steen of grond. Het snoeien van overhangende struiken en het weghalen van afgevallen blad behoudt de voedselarme en lichte omstandigheden. In de praktijk wordt blad op begraafplaatsen al regelmatig weggeblazen. Dat is een belangrijke reden waarom er op begraafplaatsen vaak zoveel bijzondere korstmossen, maar ook mossen en paddenstoelen, op de grond kunnen worden aangetroffen.

- "Nadat in 1897 de laatste wolf op de Veluwe werd gedood, verdween het dier ruim een eeuw uit beeld om in 2018 terug te keren. Er vormde zich een wolvenpaar, waarna welpen werden geboren. In totaal leven thans acht wolven in Nederlands grootste natuurgebied. Het leverde discussie en een hausse aan ‘wolvenactiviteiten’ op. Het jaar 2019 werd met recht ‘Het jaar van de wolf’. Het boek 'Wolven op de Veluwe - Hun geschiedenis en terugkeer' (auteur: Evert de Jonge) handelt over de relatie tussen mens en wolf die leidde tot een massale jacht op het dier, zeker toen de streek te maken had met een wolvenplaag (rond 1600). Door allerlei maatregelen werd de wolf uitgeroeid. Slechts in de herinnering bleef de wolf aanwezig, zoals in naamgeving en toponiemen, later in sprookjes en was het dier te bewonderen in de dierentuin.

Vanaf de 20e eeuw zou er meer gediscussieerd worden over de natuur en werd er voorzichtig geopperd dat de wolf terug zou kunnen keren. Dat werd in 2013 waarheid, waarna voor- en tegenstanders over elkaar heen buitelden. Was Nederland niet te druk? De wolf trok zich daar niets van aan en vestigde zich op de Veluwe. In 2019 was het dier vrijwel dagelijks nieuws en een golf van activiteiten was het gevolg. De auteur schets de gang van zaken rond de wolvenjacht, de sprookjeswolf, de discussie en de terugkeer van het dier met al zijn activiteiten waarbij de nadruk ligt op de Veluwe, al wordt er ook naar de algemene lijn gekeken. Evert de Jonge is historicus en publiceert regelmatig over lokale en regionale (Veluwse) geschiedenis."

- "De Verenigde Naties hebben “Sustainable Development Goals” opgesteld, waaronder SDG 6, het doel dat onder andere gaat over veilig en betrouwbaar drinkwater voor iedereen. Om dat doel te bereiken zijn niet alleen wereldwijde strategieën nodig voor ontwikkeling richting een duurzame drinkwater­voorziening, maar ook maatregelen die duurzaamheidsproblemen op lokale schaal oplossen. In het proefschrift 'Towards sustainable drinking water supply in the Netherlands' van Jolijn van Engelenburg (WUR, juli 2020) zijn eerst hydrologische maatregelen gericht op het verminderen van het effect van een drinkwaterwinning op het watersysteem van de Veluwe onderzocht. Maar voor een duurzame drinkwatervoorziening zijn ook andere milieu-, technische en sociaaleconomische effecten van belang. In dit onderzoek zijn de belangrijkste duurzaamheidsaspecten van de drinkwatervoorziening in beeld gebracht. Vervolgens is een methodiek ontwikkeld om het effect – positief of negatief - van mogelijke adaptatiemaatregelen op deze aspecten te vergelijken. Dit geeft inzichten die kunnen bijdragen aan een transparante afweging van verschillende belangen in de besluitvorming over adaptatiemaatregelen voor een duurzame drinkwater­voorziening." (bron: WUR, juli 2020)

- "Wilde zwijnen, eekhoorns en heel veel meer dieren hebben in de winter van 2020-2021 genoeg te eten op de Veluwe. Beuken en eiken hebben samen bijna vijf miljoen kilo aan eikels en beukennootjes geproduceerd. Het is heel bijzonder dat beuken al voor het achtste jaar op rij beukennootjes hebben gemaakt. Door de zeer warme zomer zijn ook in 2021 beukennootjes te verwachten. Vroeger werden jaren met beukennootjes afgewisseld door jaren zonder beukennootjes. In 2019 had de beuk een redelijk mastjaar, maar door de zeer warme zomer van 2019 en de zeer warme winter gaat 2020 de boeken in als een volmastjaar voor de beuk. De vruchtzetting verliep goed. Mogelijk dat lokaal nachtvorst de vrucht van de net bloeiende beuken beschadigd heeft. Een volmastjaar betekent dat er ruim anderhalf miljoen kilo beukennootjes is geproduceerd op de Veluwe."

- "Vijf jaar na de komst van de wisenten naar de Veluwe in 2016 is een evaluatie van het project uitgevoerd. Uit deze evaluatie blijkt dat de wisentkudde bijdraagt aan de natuurontwikkeling, wildernisbeleving en het behoud van deze bijzondere diersoort. Terugblik. De wisent speelt een sleutelrol in de natuur. Als grote grazer heeft hij effect op het landschap waar andere dier- en plantsoorten van profiteren. Het imposante dier past helemaal bij de beleving van wild in deze streek en is daarmee belangrijk voor recreatie en toerisme. Goede redenen voor Staatsbosbeheer, Stichting Wisent op de Veluwe en ARK Natuurontwikkeling om de wisent hier terug te brengen. Vijf jaar na het loslaten van de eerste dieren, kijken de projectpartners met een uitgebreide evaluatie terug en kunnen de eerste conclusies worden getrokken voor het vervolg in de komende jaren.

Door de korte looptijd en de beperkte grootte van de kudde hebben de dieren nog maar een bescheiden impuls kunnen geven aan de wildernisbeleving op de Veluwe. Ook kan de invloed van de dieren op het landschap nog verder toenemen als de kudde in aantal groeit. De kudde draagt nu al bij aan het herstel van de wisent als diersoort door geboorte en (internationale) uitwisseling van dieren. Daarnaast hebben de wisenten ook al de eerste positieve effecten op het Veluwse landschap laten zien, door onder meer hun voedselvoorkeur, het snoeien van bomen en maken van zandbaden.

Veluwekudde helpt uitsterven wisent voorkomen. De kudde is in vijf jaar gegroeid van vier naar zes dieren. De belangrijkste reden dat het aantal dieren momenteel nog beperkt is, is omdat er tot nu toe alleen mannelijke kalfjes zijn geboren en die moeten na een paar jaar het gebied verlaten om inteelt te voorkomen. Hoewel de kudde tot nu toe bescheiden is, zijn deze dieren toch van belang voor de soort. De wisent, ook bekend als Europese bizon, is met minder dan 7000 dieren wereldwijd nog altijd een bedreigde diersoort en staat op de Rode Lijst. In Nederland leven ongeveer 70 wisenten. Door samen te werken met andere wisentgebieden in binnen- en buitenland wordt bijgedragen aan het behoud van deze zeldzame diersoort.

Aanpak van Amerikaanse vogelkers. Het leefgebied van de wisenten op de Veluwe is circa 340 hectare groot en bestaat uit heide, bos en zandvlaktes. Van 2016-2020 zijn onderzoeken uitgevoerd naar het gedrag van de wisenten en de impact op hun omgeving. Zo wordt bijgehouden welke plantensoorten er in het gebied voorkomen en of dat sinds de komst van de wisenten veranderd is. Al snel bleek dat de dieren graag Amerikaanse vogelkers eten. Wisenten eten anders dan de aanwezige edelherten wél veel Amerikaanse vogelkers, waardoor andere plantensoorten weer de kans krijgen te groeien en deze snelgroeiende exoot in toom wordt gehouden. De poep van wisenten blijkt bovendien een bron van insectenleven en de dieren maken waardevolle zandkuilen in het gebied.

Vooruitblik. Bij de wisenten op de Veluwe zijn zo’n 30 enthousiaste vrijwilligers betrokken, die excursies begeleiden en het terrein en de dieren monitoren. Hoewel de excursies nog niet stormlopen, is er groeiende interesse en draagvlak van publiek, omwonenden en stakeholders voor dit project. Uit de evaluatie volgt het advies om in ieder geval nog vier jaar te verlengen. Dat geeft tijd om aan meer bekendheid, een grote groep dieren en meer onderzoek te werken. De komende jaren staan in het teken van de verdere ontwikkeling van excursies, een proef starten met het openstellen van een wandelpad door het gebied, het verder uitbreiden van de kudde en het gebied nog aantrekkelijker maken voor de wisenten. Speciale zorg wordt ook besteed aan het samengaan van recreatie en wisenten en het voorkomen van onrust in de kudde daarbij. Daarnaast worden er verschillende onderzoeken opgezet, zoals de verdere monitoring van de invloed van de dieren op hun omgeving en het creëren van een stabiele kudde. - Lees hier de volledige evaluatie van vijf jaar wisenten op de Veluwe." (bron: ARK Natuurontwikkeling, maart 2021)

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. op de Veluwe, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- De anno 2016 22-jarige fotograaf Rick Kloekke uit Zwolle heeft een jaar eraan gewerkt om één timelapse-video van 5 minuten van de Veluwe te maken. Dat wil zeggen dat hij een jaar lang zeer regelmatig opnamen heeft gemaakt, en dat heeft geselecteerd, en deels versneld afgespeeld, zodat er een filmpje van 5 minuten overbleef, waarin hij de 4 seizoenen van de streek heeft 'gevangen'. De planning is het belangrijkste. "Je moet rekening houden met de weersomstandigheden, in de gaten houden hoe laat en waar de zon opkomt, wanneer de Melkweg zich laat zien", somt Kloekke op. "Je moet het vooraf weten en je camera erop instellen. Want vanaf het moment dat de camera op de juiste plek staat en je de opnameknop indrukt, mag je er niet meer aan zitten." Het resultaat is verbluffend. Het filmpje heet Dutch Seasons - A Timelapse Short Film - Veluwe, en is via de link online te bekijken.

- De recent gereed gekomen digitale Bekenatlas Veluwe is door de Bekenstichting samen met de provincie Gelderland ontwikkeld. De verwachting is dat zowel de professional als de beekliefhebber hier veel profijt van heeft. In de atlas zijn bijvoorbeeld recente achtergrondkaarten opgenomen, luchtfoto’s en een hoogtekaart. Daarnaast kan er ook naar oude situaties worden gekeken aan de hand van historische kaarten die teruggaan tot 1850. Tevens is een kaart met landgoederen in deze streek opgenomen. Bijzonder is dat per beek informatie aangeklikt kan worden. Dat kan gaan over de rol van de beek in tijden dat waterkracht nog van economische belang was, de ecologische waarde ervan of over herstelprojecten. Daarnaast zijn in het systeem de plaatsen opgenomen waar nog watermolens staan of in het verleden stonden, compleet met informatie over die molens. Door foto’s krijgen de beken en molens nog meer gezicht.

Volgens projectleider Wiebe Kiel biedt de nieuwe omgeving voor elk wat wils: “De professional zal watertanden van het mooie kaartmateriaal en de recreanten boren hier een schat aan informatie aan die het recreëren langs de beken nog aantrekkelijker maakt.” Hij wijst er ook op dat alle infoborden bij de beken worden uitgerust met een QR-code, die rechtstreeks toegang geeft tot de website van de Bekenstichting en daarmee tot de Bekenatlas Velluwe. In de steigers staan ook nog plannen om beekwandelingen op te nemen en GPS-coördinaten van markante punten toe te voegen.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over de Veluwe (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Beschrijving van de Veluwe op Wikipedia.

- Media / nieuws: - Nieuws uit de kernen op de Veluwe op de site van de Stentor. - Nieuws uit de kernen in deze streek op de site van Omroep Gelderland. - Radiostation Veluwe Centraal heeft een regionaal karakter, een positieve sfeer en bedient de streek met goede muziek en actueel nieuws en informatie.

- Belangenorganisatie: - Actiegroep Red de Veluwe verzet zich tegen de geplande lage aanvlieg- en vertrekroutes vanaf vliegveld Lelystad.

- Jeugd: - Kindertheater B.J. Brillekip verzorgt voorstellingen voor kinderen op o.a. scholen, bij verenigingen, in boekwinkels en bibliotheken op de Veluwe.

- Duurzaamheid: - Veluwe Duurzaam is een energieloket en een platform waar allerlei duurzame informatie van de gemeenten Elburg, Ermelo, Harderwijk, Hattem, Heerde, Nunspeet, Oldebroek en Putten op te vinden zijn. Bij het digitale energieloket kunnen inwoners en bedrijven terecht voor vraag en aanbod op het gebied van energiebesparing en duurzame energie. Daarnaast biedt de site een plek aan allerlei initiatieven die een positief effect hebben op natuur en milieu in de regio. Voorbeelden zijn repaircafe’s, energiecoöperaties en natuurverenigingen. Ook wordt het duurzame productaanbod in kaart gebracht zoals streekproducten, duurzame recreatie, fairtrade producten etc. Het platform organiseert ook regelmatig activiteiten voor inwoners en bedrijven rond het thema duurzaamheid.

- "Plaatsing van windturbines op de Veluwe is ecologisch en juridisch niet haalbaar vanwege te hoge risico’s op aanvaring met de Wespendief. Rondom deze streek zijn er wel mogelijkheden. Dit blijkt uit het onderzoek 'Windenergie op en rondom de Veluwe - Effecten op Wespendief en andere soorten' (november 2020) van Altenburg & Wymenga en Sovon Vogelonderzoek Nederland. Deze streek vormt een belangrijk leefgebied voor de Wespendief. Volgens de Natura2000-doelstellingen zouden er minimaal 100 broedparen aanwezig moeten zijn. Dat zijn er nu naar schatting 94. De plaatsing van windturbines kan leiden tot aanvaringsslachtoffers onder deze schaarse roofvogel, waardoor de lokale populatie verder onder druk kan komen te staan. Dit is onderzocht met een rekenmodel op basis van meer dan 300.000 GPS-punten afkomstig van gezenderde Wespendieven.

Ook al is plaatsing van turbines op de Veluwe zelf niet haalbaar, in een zone tot acht kilometer rondom het gebied zijn er wel mogelijkheden. De exacte aanvaringsrisico’s daar zijn afhankelijk van het aantal turbines en de afstand tot de Veluwerand. Om deze risico’s te verkleinen, zijn maatregelen mogelijk, zoals het stilzetten van de rotorbladen in de nazomer als de vogels meer buiten het Natura2000-gebied komen. De onderzoekers hebben verschillende scenario’s doorgerekend die aantonen hoe groot de effecten zijn met of zonder maatregelen. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van vier betrokken Regionale Energie Strategie (RES) regio’s (Food Valley, Cleantech, Arnhem-Nijmegen, Noord Veluwe) en de provincie Gelderland." (bron: SOVON, februari 2021)

- Waterbeheer: - "Het Nationale Gieter Idee op de Veluwe. De droogte van 2018 en 2019 laat zien dat Nederland naast teveel water ook een ernstig tekort aan water kan hebben. Regen dat in de winter valt wordt te snel afgevoerd, waardoor grondwaterstanden in de zomer verder dalen dan nodig is, ook in normale jaren. Vooral in de zandgebieden is het vasthouden van water moeilijk, omdat het landschap erop is ingericht zo efficiënt mogelijk water af te voeren. Hierdoor vallen beken en sloten sneller droog, verdroogt de natuur en heeft ook de landbouw last van droogteschade. Wateropslag. Waterschappen doen tegenwoordig erg hun best om water langer vast te houden door bijvoorbeeld het waterpeil hoog op te zetten. Dit is een goed begin. Maar er zijn ook andere rigoureuze oplossingen nodig, waarbij het tijdig afvoeren als ook het opslaan van water, hand in hand gaan. Nederland is het deltagebied waar de Maas en Rijn uitmonden in de Noordzee. Via deze grote rivieren komt drie keer zoveel water het land binnen dan er valt aan neerslag. Het overgrote deel van dit zoete water stroomt nu regelrecht naar de zee. Het aftappen en tijdelijk opslaan van water in de ondergrond is een logische, effectieve maar nog nauwelijks toegepaste oplossing.

Diepe grondwaterstanden bieden ruimte. De Veluwe is het grootste en hoogste zandgebied van Nederland en is hiervoor uiterst geschikt. Het idee van 'de Nationale Gieter' is om een deel van het rivierwater in de ondergrond van deze streek op te slaan. Met 0,5% van de rivierafvoer kunnen we hier 300 miljard liter per jaar opslaan. Dat is ongeveer 1/3 van wat we in Nederland onttrekken aan het grondwater voor ons drinkwater. Het water uit de IJssel en de Rijn moet omhoog gepompt worden, waardoor het via infiltratievennen in de bodem sijpelt. Op deze manier kan dit Nationale Gieter idee, naast onze 'Nationale Regenton' (het IJsselmeer en Markermeer), een tweede belangrijke strategische zoetwatervoorraad worden. De studies tot nu toe laten zien dat het idee van de Nationale Gieter een effectieve oplossing kan zijn, maar er is nog veel onderzoek nodig om het tot een uitvoerbaar en betaalbaar plan te laten komen. De Veluwe is geologisch complex, infiltratie van gebiedsvreemd water kan ondanks voorzuivering tot waterkwaliteitsproblemen leiden, en wateroverlast op de flanken van deze streek dient te worden voorkomen. Deltares wil zich samen met andere instituten en belanghebbenden inzetten voor een duurzame Nationale Gieter waar iedereen wat aan heeft." (bron en voor nadere informatie zie het nieuwsbericht van Deltares d.d. 28-4-2020)

Reacties

(5)

Graag wil ik me aanmelden als vrijwilliger: naar het speuren van archeologische resten en het spotten van wild.

Vriendelijke groet,
Melien Meurders

Dat is mooi! Maar... de pagina hierboven gaat over de Veluwe in brede zin, en is onderdeel van Plaatsengids.nl, waar wij per plaats, gemeente, streek en provincie een informatieve pagina hebben over allerlei wetenswaardigheden zoals degene die u noemt. Maar wij beschrijven ze alleen maar, organisatorisch hebben wij er niets mee te maken. U kunt zich daarom ook niet bij ons inschrijven. M.b.t. het archeologie-project heb ik daarom daar nu aan het eind toegevoegd: "Op de site Erfgoed Gezocht (gelinkt in de eerste alinea van dit hoofdstuk) staan allerlei toelichtingen m.b.t. hoe je kunt meedoen. Je kunt je daar concreet aanmelden als vrijwilliger door een account aan te maken (dat doe je met de optie 'Register' rechtsbovenin de site)." Hetzelfde geldt voor de Snapshot site voor het wild spotten. Beide projecten vallen onder hetzelfde hoofddomein (www.zooniverse.org) en heeft dezelfde werking zo te zien, dus ik vermoed dat u voor beide projecten samen maar 1 account hoeft aan te maken.

NIEUW GESLACHT

Na lange trektochten
vinden een wolf en wolvin elkaar
in Nederlands grootste bosgebied

de geliefde woeste Veluwe
schept binnen zijn struikenwirwar
een veilig verborgen kraamnest
van gezonde wolvenwelpen

de bemin'lijke roofdiertjes
spelen zorgeloos verstoppertje
tussen takken en hoog ras
verslinden gulzig het wild
dat vader en moeder brengen

vragende toekomst
glanst _ en verduistert soms
op de grijsbruine pelsjes

de zorgzame ouders
en hun opgroeiende jongen
strijden voor nakomelingen
die klein in aantal zullen blijven
maar wier oplettend vernuft
en vaardige speurdrift
zich des te meer scherpen.

Is er ook iets bekend over het water Aanschoten. Mijn familie (Haanschoten) komt van oorsprong uit Barneveld. In Garderen ligt de boerderij Haanschoten (aan de andere kant van de A1 ten opzichte van het water Aanschoten). Hier hebben de eerste Haanschotens gewoond. Het verhaal gaat dat het water helemaal doorliep tot het boerderijtje, maar door de aanleg van de A1 is het grootste gedeelte drooggelegd. Ook schijnt de naam Haanschoten een heel oude naam te zijn voor aangeslipte grond/veen. Weet iemand of dit verhaal klopt?

- Als ik u was, zou ik dit stukje kopiëren en opnieuw plaatsen op de pagina van dorp en gemeente Barneveld: https://www.plaatsengids.nl/barneveld. Daar heeft u immers grotere kans op een reactie, omdat daar meer mensen uit specifiek die omgeving lezen. Als ik zie dat u het daar geplaatst heeft, zal ik het hier verwijderen.
- Als er iemand reageert, laat ik het u weten.
- De lokale heemkundekringen hebben dit soort aspecten door de jaren heen vaak al wel uitgezocht. Ik adviseer u daarom uw vraag (ook) voor te leggen aan Oudheidkundige en Historische Vereniging Oud Barneveld. Hun gegevens vindt u hier: http://www.oudbarneveld.nl/. Stel dat u van hen een reactie krijgt waarmee uw vraag is beantwoord, is het handig als u mij dat meldt, opdat ik uw reactie dan weer kan verwijderen.
- Bij de naamsverklaringsdeskundigen vind ik een verklaring m.b.t. een buurtschap Aanschot, die inderdaad aansluit bij wat u meldt: http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/aanschot.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen