Status

- Deelen is een buurtschap in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe, in grotendeels gemeente Ede. Voor een deel valt de buurtschap ook onder de gemeente Arnhem (met in dit deel de Writsaerthoeve (Hoenderloseweg 1) en een klein Z stukje van het vliegveld (Vliegbasis Deelen), maar met naar verhouding wel de meeste inwoners van de buurtschap) en voor een klein deel ook nog onder de gemeente Apeldoorn (een noordelijk stukje van het Deelerwoud).

- De buurtschap Deelen heeft een eigen postcode (6877) en plaatsnaam in het postcodeboek en is dus een formele 'woonplaats' (die dus niet zoals veel andere buurtschappen, voor de postadressen onder een dorp of stad valt). Vanouds was het een buurtschap van Otterlo (en allicht is het dat in praktisch opzicht nog steeds).

- De buurtschap Deelen is dus voor een groot deel een formele woonplaats, wellicht in praktische zin vallend onder het dorp Otterlo. Verder valt een klein deel van de buurtschap zeker onder het dorp Otterlo, ook voor de postadressen, valt ook een klein deel van de buurtschap voor de postadressen onder het dorp Hoenderloo (waarvan, voor de postadressen, deels onder de postale plaats Hoenderloo gemeente Apeldoorn, en deels onder de postale plaats Hoenderloo gemeente Ede), en valt ook nog een deel van de buurtschap onder het dorp Schaarsbergen. Omdat dit dorp bij de invoering van het postcodesysteem in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam heeft gekregen in het postcodeboek, liggen zowel dit deel van de buurtschap als het dorp voor de postadressen 'in' Arnhem.

- De buurtschap Deelen heeft geen plaatsnaamborden, en ook geen gelijkluidende straatnaam - wat bij veel andere buurtschappen wél het geval is - zodat je ter plekke nergens aan kunt zien dat en wanneer je de buurtschap binnenkomt en weer verlaat.

Naam

Oudere vermeldingen
Eind 13e eeuw Deijle, 1326 Delen, 1436 Deelen.

Naamsverklaring
Deel betekent 'aandeel (in de gronden), perceel'. Vergelijk Deil. (1)

Ligging

De buurtschap Deelen, in de zin van de formele woonplaats, ligt N van Schaarsbergen, rond de splitsing van de Delenseweg (die eigenlijk Deelenseweg zou moeten heten, want de plaatsnaam is immers met 2 e's) met de Brinkhorsterweg, en verder al het omliggende gebied, in O richting tot aan de A50, maar met uitzondering van het gebied in ZO richting. In dit (formele) deel van de buurtschap ligt het N en grootste deel van Vliegbasis Deelen, W en ZW van voornoemd kruispunt.

Verdere delen van de buurtschap liggen: in W en ZW richting, in het Deelense Zand, in W richting tot ongeveer de Arnhemseweg (de N310), in ZW richting ongeveer tot het buurtschapsdeel Oud-Reemst van de tweelingbuurtschap Oud-Reemst en Nieuw-Reemst; in NW richting ongeveer tot aan de heuvel de Franse Berg, iets O van het Kröller-Müller Museum; richting het NW, in het Deelense Veld, ongeveer tot de buurtschap Hoog Baarlo in het N; verder, in N richting, Z van de Woeste Hoefweg, in W richting ongeveer tot aan de dorpskern van Hoenderloo en de buurtschap Hoog Baarlo en in O richting ongeveer tot aan de buurtschap Woeste Hoeve; ten slotte, in het Z van de buurtschap, N van de Koningsweg (de N311) en W van de buurtschap Terlet, tot rond de Arnhemse Heide, ZW van het zweefvliegcentrum aldaar, met in dit deel van de buurtschap het Z en kleinere deel van Vliegbasis Deelen.

Statistische gegevens

In 1840 had Deelen volgens de Volkstelling 1 pand met 69 inwoners. Wellicht betrof dit een kazerne? Tegenwoordig heeft de buurtschap voor zover het de formele postale woonplaats in de gem. Ede betreft 9 woonhuizen, als volgt: Delenseweg 10, 10a en 85, Hoog Delenseweg 1, Brinkhorsterweg 1-3, Van Beeksweg 1 en Lebretshoeveweg 1 en 2. Dit deel van de buurtschap zal daarmee ca. 25 inwoners hebben. De overige delen ervan hebben ca. 65 huizen en ca. 40 bedrijfsgebouwen, met ca. 165 inwoners. De gehele buurtschap zal daarmee ca. 75 huizen met ca. 185 inwoners hebben (er zijn hier een paar afrondingsverschillen).

Geschiedenis

Vliegbasis
De vliegbasis is in 1913 begonnen als een van de hulpvliegvelden van Soesterberg, om te patrouilleren langs de landsgrenzen ter handhaving van de neutraliteit. Al in het begin van de Tweede Wereldoorlog wordt Nederland geschikt gemaakt als 'Vorfeld' in de strijd tegen Engeland. Alle vliegvelden worden voorbereid voor het gebruik door de Luftwaffe. Na de capitulatie op 14 mei 1940 beginnen de Duitsers met herstelwerkzaamheden om het vliegveldje Deelen te veranderen in 'Fliegerhorst Deelen', een enorm complex van 4.000 hectare (o.a. op 2.000 hectare grond van park De Hoge Veluwe) met een omtrek van 25 kilometer.

Duizenden Nederlandse arbeidskrachten beginnen met de aanleg van het startbanenstelsel in een 'A'-figuur, de vorm van Duitse vliegvelden. Ook verharde rolbanen, aanvoerwegen, werkplaatsen en hangars komen in een snel tempo tot stand. Bijzonder was de verregaand geïntegreerde camouflage. Betonnen bunkers en hangars zijn vermomd als stijlvolle boerderijen langs bochtige weggetjes, en gebouwencomplexen zijn als brinkdorpjes in het bos gebouwd. Versterkte muren tot wel 1 meter dik, geschilderde nepvensters, plaatstalen luiken en Duitse teksten verraden echter hun geschiedenis. Deze boerderijachtige stijl, de zogeheten 'Heimatstil', was zeer geliefd bij de Duitse architecten.

In 1941 ontstaat op het vliegveldterrein een spoorwegverbinding vanaf station Wolfheze. Deze spoorlijn gebruikt men voor de aanvoer van bouwmaterialen, munitie, geschut, brandstof, vliegtuigonderdelen en voedsel. Aan de rand van het terrein verschijnen woningen voor het personeel van de Luftwaffe, namelijk 'Gross und Klein Heidelage'. Bij het tegenwoordige infanterie-schietkamp Harskamp bouwen de Duitsers een schijnvliegveld. (bron o.a. en voor nadere informatie zie: artikel over de geschiedenis van Vliegkamp Deelen 1940-1945, door Evert Somer). - Nadere informatie over de geschiedenis van Vliegbasis Deelen op Wikipedia.

- De Deelen Research Group (DRG) stelt zich ten doel informatie en kennis te verzamelen en uit te dragen over de luchtoorlog ’40–’45 boven Nederland, de grootste luchtslag uit de Wereldgeschiedenis. De organisatie en verrichtingen van de Duitse luchtverdediging in Nederland genieten bijzondere aandacht. De geschiedenis van Fliegerhorst Deelen en bijbehorende commandocentra en (radar) peilinstallaties zijn speerpunten in het onderzoek, excursies en publicaties. Nadere informatie over excursies over de vliegbasis vind je op de site van de DRG.

- Museum Vliegbasis Deelen is een tentoonstelling over de historie van de Vliegbasis van 1913 tot heden. Verder o.a. een tentoonstelling over de luchtoorlog 1939-1945. Te zien zijn o.a. vliegerkleding, navigatiemateriaal, vliegtuigbewapening en vele resten van opgegraven vliegtuigwrakken. Dit alles wordt uitgebreid historisch onderbouwd.

Medewerkers van Museum Vliegbasis Deelen hebben in oktober 2014 een aantal dichtgegooide bomkraters op het terrein onderzocht, waarvan bekend is dat de Duitsers daar nog wel eens wat 'rommel' ingooiden. Wie weet wat er boven komt, was de gedachte. Het bleken de resten van een Duitse Messerschmitt 262 straaljager (ME 262), de eerste operationele straaljager van de Tweede Wereldoorlog. Het ging om het toestel dat op 12 september 1944 door eigen luchtafweergeschut was neergehaald bij Elden. De ontwikkeling van de jager was zo geheim gehouden dat ook de eigen troepen niet wisten dat waar ze op schoten een eigen toestel was...

De ME 262 was een van de vele 'Wunderwaffen' waarmee de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog hun technisch kunnen bewezen. Met straaljagers, raketten en bijvoorbeeld tanks die in alle opzichten superieur waren aan de geallieerde modellen. En die ontwikkeling was al ver voor het uitbreken van de oorlog begonnen. Toch wreekt het hebben van een voorsprong zich ook, en daarom werd de ME262 pas in 1944 operationeel na het overwinnen van tal van kinderziekten en technische problemen. Het was op dat moment verreweg het snelste jachtvliegtuig op het strijdtoneel met een top van zo'n 870 kilometer per uur, zo'n 150 km/uur sneller dan de snelste geallieerde (propeller)toestellen van dat moment. Hun voordeel was dat ze wendbaarder waren en over een grotere vuurkracht beschikten, zoals de P51 Mustang en de Thunderbolt. (bron: Omroep Gelderland, 26-2-2017)

Recente ontwikkelingen

- De Luchtmobiele Brigade heeft plannen voor een tweede baan op vliegbasis Deelen, met name bestemd voor Hercules-transportvliegtuigen. Dit zal voor meer overlast zorgen in de regio. In september 2018 heeft Defensie bekendgemaakt "dat dit geen jaren meer gaat duren", maar er was op dat moment nog geen concreet plan van aanpak.

Bezienswaardigheden

- Deelen heeft 2 rijksmonumenten.

- Deelen heeft 1 gemeentelijk monument.

- Van de bebouwing van het enorme complex Fliegerhorst Deelen, zoals hierboven beschreven bij Geschiedenis, is relatief veel intact gebleven. Dit alles verleent de buurtschap een unieke structuur. In 2007 heeft de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed daarom het vliegveld, met in totaal 191 objecten en structuren verdeeld over 9 complexen, benoemd tot rijksmonument. Het complex is het grootste rijksmonument van ons land.

Beschermd zijn de meest markante objecten c.q. complexen Klein-Heidekamp (officierskolonie), Groot-Heidekamp (manschappenkolonie), Vrijland-Noord (technische werkplaats), Kop van Deelen (commandocentrum), bunker Diogenes (uniek vluchtleidingscentrum, al eerder rijksbeschermd), een handvol Wärmehalle (verwarmde werkplaatsen) en Splitterboxen (opstelplaats met aarden wal tegen granaatinslag), honderden meters start-, landings- en taxibanen, Flakstelle (bunkers voor luchtafweer) en een compenseerschijf (draaischijf voor ijking boordkompas).

De (inter)nationale waarde van dit topmonument is gelegen in het totaalbeeld. Het is het meest compleet bewaarde militaire vliegveld uit de periode 1910-1950 en kan als exemplarisch worden beschouwd voor de geschiedenis van de militaire (luchtvaart)architectuur en stedenbouw van de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog. Alleen een zo compleet mogelijke bescherming doet recht aan de samenhang tussen de architectonische, stedenbouwkundige, functionele en historische aspecten van de diverse complexonderdelen. - Verslag van een wandelexcursie over de voormalige Fliegerhorst Deelen (2019), door IVN-gids Krijno Horlings.

- Een van de meest bijzondere objecten is de gigantische bunker Diogenes. Het gebouw meet 60 bij 40 meter en is 16 meter hoog. Er zijn er maar 4 van dit type gebouwd en er zijn er nog maar 2 van over; naast deze alleen nog 1 in Denemarken. Het was het commandocentrum voor de Luftwaffe, voor Nederland en een groot deel van het Ruhrgebied in Duitsland. Bunker Diogenes heeft tot medio 2012 gediend als opslag voor het Gelders Archief. - Diverse opties voor herbestemming van bunker Diogenes worden onderzocht. - Ontwerp herbestemming bunker Diogenes door architect Ron Verduijn. - Foto's van de Diogenesbunker van fotograaf Martin Stevens. - Anno 2015 wordt een herbestemming van Diogenes onderzocht. Concreet wordt er gedacht aan een museum, een hotel-restaurant en een expositieruimte over het thema 'oorlog'.

- "De Adelaerthoeve aan de Koningsweg is oorspronkelijk een als boerderij ‘vermomde’ Duitse vliegtuighangar uit de Tweede Wereldoorlog. Provincie Gelderland stelt in 2021 geld beschikbaar om het gebouw te restaureren, te verduurzamen en toegankelijk te maken voor publiek. In de vroegere vliegtuighangar zit al een Bed & Breakfast, die nu wordt uitgebreid. De Adelaerthoeve speelde een belangrijke rol tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Duitse bezetters kozen deze omgeving - waar vliegveld Fliegerhorst Deelen was aangelegd - als basis voor hun luchtverdediging. Om herkenning vanuit de lucht te voorkomen, werden gebouwen rond het vliegveld gecamoufleerd. Op het eerste gezicht leken de gebouwen op boerderijen, maar de boerderijen hadden muren van 50 cm beton en stalen luiken voor de ramen. Zo ook de Adelaerthoeve en de bunkerboerderijen. Het land rondom het vliegveld diende voor landbouw en veeteelt, zodat de Duitse bezetters voor hun eigen voedsel konden zorgen. Na de oorlog zijn veel gebouwen afgebroken. Het puin is gebruikt bij de wederopbouw van het verwoeste Arnhem. De overgebleven gebouwen hebben de status van Rijksmonument.

De Adelaerthoeve op vliegbasis Deelen bestaat uit een woonhuis en een schuur. De grote schuur diende als verwarmde vliegtuighangar. Het woonhuis was het ketelhuis en zorgde voor de verwarming van de hangar. Na de oorlog is de hoeve ook daadwerkelijk een boerenbedrijf geweest. De hoeve heeft daarna enige tijd leeg gestaan, maar is inmiddels weer bewoond. De restauratie en verdere herbestemming zorgen ervoor dat het monument ook in de toekomst onderhouden en behouden kan worden. De grote ruimte in de voormalige hangar is ook toegankelijk voor een grotere groep mensen. De herontwikkeling draagt ook bij aan andere doelen van provincie Gelderland, zoals stikstofreductie en natuurherstel. Zo zal de Adelaerthoeve beter aangesloten worden op de terreininrichtingen van Landgoed Heuvelink en Buitenplaats Koningsweg. Het hele project kost ca. 1,1 miljoen euro. Provincie Gelderland subsidieert daarvan ongeveer 460.000 euro. De provincie krijgt van het Rijk geld voor restauratie van Rijksmonumenten, met de vrijheid om zelf te bepalen welke rijksmonumenten we willen subsidiëren voor restauratie. De Adelaerthoeve is zo’n project." (bron: Provincie Gelderland, maart 2021)

- "Landgoed Deelerwoud, gelegen ten zuidoosten van de dorpskern van Hoenderloo, ten noorden van buurtschap Deelen, is een verborgen parel. Het wemelt er van het groot wild, maar ook van waardevol erfgoed. Er zijn hele bijzondere gebouwen te vinden, waarvan diverse zijn aangewezen als beschermde monumenten. Helaas is de technische staat van de gebouwen slecht door decennialang gebrek aan onderhoud. Maar gelukkig gebeurt daar nu iets aan. Er wordt al een tijd gewerkt aan restauratie van het rijksmonumentale poortgebouw (Delerwoud 1) tegen de dorpskern van Hoenderloo. Die zal waarschijnlijk in april 2021 af zijn.

En in de zomer van 2020 is de watertoren van het landgoed hersteld. Deze toren is rond 1925 gebouwd, waarschijnlijk naar ontwerp van architect Johan Molema. De onderbouw is een open betonskelet, wat destijds best modern was, en het reservoir is van ijzer met een bakstenen wand, die is bekleed met houtbeschot. Een koperen dak met een fraaie dakruiter met scherp puntdak bekroont de watertoren, die nog altijd zijn oorspronkelijke functie heeft.

Ook de houten ‘stammenschuur’ naast de watertoren, die gedeeltelijk was ingestort, is weer hersteld. De gemeente Apeldoorn heeft wegens het erfgoedbelang financieel bijgedragen aan de restauratie, in het kader van een eenmalig landgoederenfonds in het kader van het programma 'Wij zijn Veluwe'. Aan het beschikbaar stellen van dit budget is de voorwaarde gekoppeld dat het erfgoed van het landgoed beter beleefbaar wordt voor het publiek. Deelerwoud zal een afgesloten landgoed blijven, maar de beheerstichting zal zich sterker inzetten op onder andere publieksexcursies en erfgoedinformatievoorziening via het internet. De volgende stap in het erfgoedherstelproject wordt de grote landgoedboerderij. Zo krijgt Deelerwoud weer langzaam een beetje van zijn oude glorie terug." (aldus Wim Boereveen, gemeente Apeldoorn, december 2020. Bron: Erfgoedplatform Apeldoorn)

- "Het Deelerwoud bij het dorp Hoenderloo en buurtschap Deelen maakte in oorsprong deel uit van de woeste gronden of 'wildernissen' tussen Apeldoorn en Arnhem. Na een machtsstrijd over het eigendomsrecht tussen de Staat enerzijds en gemeenten en 'geërfden' anderzijds, die in 1843 in het voordeel van de laatstgenoemden werd beslist, werden de gronden verkocht voor de aanplant van bossen. Zo verkochten de eigenaren van de Speldermark in 1845 1.500 hectare heide aan het echtpaar Van Heeckeren-Hope. De opmerking van H.W.M. van der Wyck dat zij in de 19e eeuw hun landhuizen/kastelen Deelerwoud, Enghuizen, Sonsbeek en Beverweerd lieten moderniseren of als geheel nieuwe schepping lieten herbouwen, doet vermoeden dat er toen een landhuis op het terrein is gebouwd. Omstreeks 1850 zijn door Baron van Heeckeren op Deelerwoud in ieder geval stallen gebouwd voor het verversen van paarden tijdens de vele jachtpartijen van de baron en koning Willem III.

Eind 19e eeuw kwam het landgoed in bezit van het Arnhemse echtpaar Brantsen-Bohlen, woonachtig op huis Zijpendaal. Niet duidelijk is of zij in 1895 het bestaande landhuis hebben laten verbouwen of een nieuw groot landhuis hebben laten bouwen. In 1918 kwam Deelerwoud in het bezit van de familie Repelaer. Voor de ontginning van het landgoed lieten zij onder meer personeelswoningen, schuren, een korenschuur, een drogerij, een watertoren, varkensstallen en wagenloodsen bouwen. Verder lieten zij in 1923 een poortgebouw ontwerpen door de Haagse architect ir. Jan Molema. Molema is waarschijnlijk ook betrokken geweest bij de wijzigingen aan het landhuis. In 1918-19 is de tuin om het landhuis gereorganiseerd naar ontwerp van tuinarchitect Leonard A. Springer (1855-1940).

Het landhuis is tijdens de Tweede Wereldoorlog gebombardeerd en met de nog bruikbare resten van de ruïne is een kleine sobere villa gebouwd. In 1967 werd een deel van het Deelerwoud te koop aangeboden, 1151 ha, en dit is aangekocht door Natuurmonumenten. Het poortgebouw is in 1923 gebouwd naar ontwerp van de Haagse architect ir. Jan Molema in een traditionele stijl met invloeden van de Engelse landhuisstijl. Het gebouw heeft een bijzondere plattegrondvorm die is afgeleid van de vlinderplattegrond. Het gaat hier om een laat voorbeeld van een in de vroege 20e eeuw bij landhuizen vaker voorkomende grondvorm. Wat betreft architectuur lijkt het gebouw op het ontwerp van architect J. London voor de villa's Rijnegom en Sonnevanck te Aerdenhout.

Het Poortgebouw tot landgoed Deelerwoud in Deelen is: - van architectuurhistorische waarde als goed en zeldzaam voorbeeld van een pand in traditionalistische architectuur met invloeden van de Engelse Landhuisstijl en een plattegrondvorm geïnspireerd op de in de vroege 20ste eeuw bij villa's vaker voorkomende vlinderplattegrond. Er is tevens sprake van een typologische waarde; - van stedebouwkundige waarde vanwege de prominente ligging in het dorp Hoenderloo. Het gebouw vormt door het kasteelachtige uiterlijk, bewerkstelligd door de torenachtige uitbouwen en de poortdoorgang, een duidelijk herkenbaar gebouw in het oostelijke deel van het dorp en vormt daar de overgang naar het particuliere landgoed Deelerwoud dat zich in zuidoostelijke richting uitstrekt. - Als poortgebouw tot het landgoed Deelerwoud, waarvan de historie teruggaat tot in het midden van de negentiende eeuw, is er tevens sprake van cultuurhistorische waarde. Het landgoed speelde in die eeuw een rol als jachtterrein voor onder meer Koning Willem III en is later ontgonnen voor bos- en landbouwactiviteiten." (bron: Rijkdienst voor het Cultureel Erfgoed)

Landschap, natuur en recreatie

- Het Deelerwoud is 2.380 hectare groot. Dit bos- en heidegebied ligt N van Arnhem, NO van de buurtschap Deelen, tussen het Nationaal Park De Hoge Veluwe ter linkerzijde en het Nationaal Park Veluwezoom ter rechterzijde. Het Deelerwoud ligt grotendeels in de gemeente Ede en voor een klein gedeelte in de gemeente Apeldoorn. Tegenwoordig is het gebied verdeeld in drie gebieden. Een noordelijk deel (Landgoed Deelerwoud) van 675 hectare, dat in particulier bezit is, een westelijk deel (Hoog Deelen) van 475 hectare, tevens particulier, en een zuidoostelijk deel van 1.230 hectare, dat in bezit is van Natuurmonumenten. Dit deel is grotendeels voor het publiek toegankelijk.

Het gebied wordt via een ecoduct over de A50 verbonden met Nationaal Park Veluwezoom. In 1967 wilde de eigenaar het gebied verkopen. Door de actie Behoud het Deelerwoud heeft Natuurmonumenten een deel van het gebied kunnen kopen. Daardoor werden gedeeltelijke bebouwing en snipperverkaveling voorkomen. - Pagina over het (door Natuurmonumenten beheerde deel van het) Deelerwoud op de site van Natuurmonumenten. - Reportage over de bronst van de edelherten in het Deelerwoud (2013).

- NW van Deelen ligt het Deelense Zand en N daarvan het Deelense Veld (beide heidegebieden). Langdurige regen leidt af en toe tot een uniek verschijnsel in Nationaal Park De Hoge Veluwe; een oud smeltwaterdal op het Deelense Veld vult zich dan met water, dat gaat stromen, waardoor een zogeheten heidebeek ontstaat. "Dit is uniek in Nederland en komt bijna nooit voor. Het is werkelijk fantastisch", aldus boswachter Henk Ruseler d.d. 28-2-2020. Per dag stroomden er in die tijd duizenden kubieke meters water door de beek. "Het water stroomt pakweg 500 à 600 meter het bos in. Daar zakt het langzaam weg. Als je er in deze tijd gaat kijken dan zie je echt dat een hele grote oppervlakte van dat bos onder water staat." (bron: Omroep Gelderland) Zie ook de video waarin boswachter Henk Ruseler het verschijnsel van de heidebeek laat zien.

- "Onontdekt deel Veluwe nieuw leven ingeblazen. Op de Kemperheide, midden op de zuidelijke Veluwe, direct Z van Vliegveld Deelen, gaat ARK Natuurontwikkeling de natuur een enorme oppepper geven. Dankzij een bijdrage van ruim 2 miljoen euro van de Nationale Postcode Loterij gaat het project ‘Rewilding de Veluwe’ in het voorjaar van 2021`van start. Natuurgebieden worden aaneengesloten en kwijnend monotoon naaldbos verandert in vitaal bos vol leven. Vele planten en dieren profiteren hiervan en Nederland krijgt er zo een prachtig wild natuurgebied bij waar ook wandelaars en natuurliefhebbers hun ogen uitkijken.

Van verarming naar verrijking. De meeste Nederlanders kennen de Veluwe, met zijn edelherten, wilde zwijnen, heidevelden en bossen als hét natuurgebied van Nederland. Maar door verzuring en stikstofneerslag gaat het op veel plekken in de Veluwe niet goed. Grote stukken bos kwijnen weg en van sommige diersoorten zoals vogels en vlinders is meer dan 70 procent verdwenen. Zo ook op de 1600 hectare grote enclave Schaarsbergen -Kemperheide - Deelen gelegen boven Arnhem. Deze enclave bestaat uit productiebos, militaire terreinen, landbouwgronden, landgoederen en recreatieterreinen. Met ‘Rewilding de Veluwe’ biedt ARK nieuw perspectief voor de Veluwe door het proces van constante verarming en verdroging te stoppen en de ecologische dynamiek weer op gang te brengen.

Florerende Veluwe draagt bij aan biodiversiteit. Dorine Manson, Managing Director Nationale Postcode Loterij: “Bescherming en herstel van natuur in Nederland is voor ons een belangrijke motivatie om goede doelen te steunen. De bekende bioloog David Attenborough bepleitte in zijn indrukwekkende film ‘A Life on Our Planet’ dat rewilding een van de mogelijkheden is om klimaatverandering tegen te gaan en biodiversiteit te vergroten. Ook is in 2020 nog maar eens gebleken hoe belangrijk het voor Nederlanders is om plekken in de omgeving te hebben om te kunnen ontspannen in de natuur. Een florerende Veluwe draagt daar enorm aan bij. We zijn blij dat we dankzij onze deelnemers kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van natuur die toegankelijk is voor iedereen.”

Leefgebied dieren vergroot. Samen met de gemeente Arnhem, provincie Gelderland, Defensie, agrariërs en de lokale bewoners gaat ARK het landgebruik in en rond de Kemperheide bij Vliegveld Deelen verduurzamen. Versnipperde natuurgebieden worden op elkaar aangesloten en zoveel mogelijk hekken worden verwijderd. Ook wordt gestreefd naar extensivering van de landbouw of andere manieren om het landgebruik te verduurzamen. ‘Rewilding de Veluwe’ brengt ook de ecologische verbinding tussen Planken-Wambuis in het zuidwesten en de Veluwezoom in het oosten dichterbij. Hierdoor wordt het leefgebied van veel dieren enorm vergroot en krijgt de biodiversiteit in het gebied nog een extra impuls.

Van levenloos bos naar natuurlijk bos. Bovendien wordt het levenloze productiebos omgezet naar een rijk natuurlijk bos waar de natuur haar gang kan gaan. Grote grazers die grazen op voormalige landbouwgronden brengen via hun mest voedingstoffen het verarmde bos in. Ook zorgen ze voor variatie in de begroeiing, waardoor er een heel afwisselend landschap ontstaat. Dood hout en dode dieren blijven liggen. Samen met de mest van de grazers komt zo de opbouw van een rijkere, levende bodem weer op gang en wordt bovendien CO2 vastgelegd in de bodem. Daardoor verandert de Kemperheide bij Deelen van een levenloos, onontdekt en omheind stukje Veluwe in een natuurgebied waar recreanten hun ogen uitkijken. En waarin allerlei dieren - van vliegend hert tot edelhert - zich thuis voelen. Jos Rademakers, directeur ARK: “Zo wordt dit stukje Veluwe weer een natuurparel die glanst en een gebied waar planten en dieren floreren. De Kemperheide kan daarmee als voorbeeld dienen voor de rest van de Veluwe en wordt een gebied dat vrij toegankelijk is voor recreanten. We danken de deelnemers van de Nationale Postcode Loterij dat ze dit prachtige innovatieve project mede mogelijk maken.”" (bron: ARK Natuurontwikkeling, januari 2021)

- Overzicht van waargenomen dier- en/of plantensoorten op de - hierboven beschreven - Kemperheide (tip: als je onder de tab 'Waarnemingen' weinig of geen resultaten ziet, leg de datum dan een stuk, bijvoorbeeld een jaar, terug).

Links

- Sport: - Net als in de naastgelegen buurtschap Terlet is ook hier een Zweefvliegclub: "Piloot worden? Daar zorgen wij voor! Zweefvliegclub Deelen heeft nog ruimte voor nieuwe enthousiaste leden. Je krijgt bij ons een volledige opleiding tot zweefvliegpiloot, inclusief brevet. Heb je ooit eens een zweefvliegtuig op een mooie zomerse dag van wolk naar wolk zien vliegen? Zo geruisloos, zo sierlijk en zo vrij als een vogel? En heb je wel eens gedroomd dat jij dat ook zou willen?
Goed nieuws: iedereen kan leren zweefvliegen! Zweef van wolk naar wolk, zie Nederland van bovenaf en leer om zelfstandig een zweefvliegtuig te besturen. Wacht niet langer en maak kennis met onze club, onze instructeurs en onze zweefvliegtuigen via onze speciale kennismakingsvluchten of onze speciale introductiedag op de vliegbasis. Er zijn mensen die denken dat vliegen een dure sport is. Dit valt met zweefvliegen heel erg mee. Zweefvliegen wordt gedaan mét, door én voor alle enthousiaste clubleden, waardoor deze sport heel betaalbaar kan worden gehouden. Daarbij geldt voor nieuwe leden een extra aantrekkelijk tarief. Bekijk ons aanbod op de pagina Lidmaatschap.

Wat is zweefvliegen? Zweefvliegen is een prachtige hobby met als uitdaging het omgaan met jouw vliegkunst en genieten van snelheid, vrijheid en de pracht en kracht van de natuur. Zweefvliegen is een teamsport georganiseerd in clubverband. Als je gaat vliegen dan ben je een hele dag bezig samen met andere vliegers. Dat geeft gezelligheid, ontspanning en een hecht clubgevoel. Voor wie is zweefvliegen? Je mag vanaf 14 jaar beginnen met zweefvliegen en vanaf 16 jaar kun je je brevet halen. Je kunt blijven vliegen zolang je medisch gezond bent. Je kunt dus op elke leeftijd instappen in deze mooie sport. Zweefvliegclub Deelen bestaat uit leden van alle leeftijden; van jongeren die naar school gaan of studeren, tot gepensioneerden die genieten van deze prachtige hobby.

Wie zijn wij? De vliegbasis van Zweefvliegclub Deelen ligt tussen Arnhem en Ede, op een locatie op de Veluwe die uitermate geschikt is voor het zweefvliegen. De vereniging is opgericht in 1952 en bestaat uit een grote groep van enthousiaste vliegers en instructeurs met zeer veel passie voor deze prachtige en bereikbare sport. De club beschikt over een mooi gebalanceerde vloot van 7 clubvliegtuigen waarvan zowel beginnende, gevorderde en ervaren vliegers onbeperkt gebruik kunnen maken."

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)