Hoog Soeren

Plaats
Dorp
Apeldoorn
Veluwe
Gelderland

hoog_soeren_plaatsnaambord_kopie.jpg

Hoog Soeren is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe, gemeente Apeldoorn.

Hoog Soeren is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe, gemeente Apeldoorn.

hoog_soeren_kaart_openstreetmap.jpg

Het huidige dorpsgebied van Hoog Soeren - begrensd door de oranje lijn - omvat het gelijknamige dorp plus de buurtschap Assel. Tot 2004 vielen ook de buurtschappen Radio Kootwijk en Hoog Buurlo er onder. In 2004 zijn die van het dorpsgebied afgesplitst.

Het huidige dorpsgebied van Hoog Soeren - begrensd door de oranje lijn - omvat het gelijknamige dorp plus de buurtschap Assel. Tot 2004 vielen ook de buurtschappen Radio Kootwijk en Hoog Buurlo er onder. In 2004 zijn die van het dorpsgebied afgesplitst.

hoog_soeren_het_aardhuis_kopie.jpg

Koning Willem III laat in 1861 in Hoog Soeren jachtchalet Het Aardhuis bouwen, op bijna het hoogste punt van de Veluwe. T/m 2017 was het een museum en wildpark. In 2019 is het heropend als Bezoekerscentrum van Kroondomein Het Loo. (© Hans van Embden)

Koning Willem III laat in 1861 in Hoog Soeren jachtchalet Het Aardhuis bouwen, op bijna het hoogste punt van de Veluwe. T/m 2017 was het een museum en wildpark. In 2019 is het heropend als Bezoekerscentrum van Kroondomein Het Loo. (© Hans van Embden)

Hoog Soeren

Terug naar boven

Status

- Hoog Soeren is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe, gemeente Apeldoorn.

- Onder het dorp Hoog Soeren valt ook de buurtschap Assel. Oorspronkelijk - bij de uitgave van het eerste postcodeboek in 1978 - vielen ook de buurtschappen Radio Kootwijk, Gerritsfles en Hoog Buurlo voor de post onder dit dorp. In 2004 zijn deze van het dorpsgebied afgesplitst met een eigen postcode en postale plaatsnaam Radio Kootwijk. Overigens hebben Radio Kootwijk en Hoog Buurlo vanouds - ook - een band met het dorp Ugchelen.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
814-815 kopie 1170-1175 Suornom (1) of Suornum (2), 1025 kopie 18e eeuw Sorna, 1253 de Hosoren, 1407 Hoogsoeren, 1665 Hoge Suren, 1773 Hoog Souren, 1830-1855 Hoog Soeren.

Naamsverklaring

- Misschien te verbinden met het Oudsaksische sôr, sâr 'dor, droog', of met het Middelnederlandse soor / het Nieuwnederlandse zoor 'droog en ruw aanvoelend'. De verklaring dat soer een samentrekking zou zijn van suder 'zuider' doet geen recht aan de oude vormen. Met hoog ten opzichte van Laag-Soeren.(3)

- (4) stelt: Het eerste deel van de naam is een samentrekking van suder, soeder 'zuider'. Het tweede deel is een verkorting van heim 'woonplaats'.

Terug naar boven

Ligging

Hoog Soeren ligt W van Apeldoorn, middenin de bossen, omringd door o.a. de Hoog Soerense Bossen in het N en de Asselse Heide in het Z. De dorpskern kent geen straatnamen, dat wil zeggen de plaatsnaam wordt tevens als straatnaam gebruikt. Verder zijn er slechts 3 straatnamen in het dorpsgebied: de weg vanuit Apeldoorn heet Soerenseweg; deze gaat in het dorp over in de Pomphulweg. En de Kampsteeg loopt vanaf de Amersfoortseweg het dorp in.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Hoog Soeren 20 huizen met 191 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 100 huizen met ca. 250 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Al vóór het begin van onze jaartelling hadden Germaanse volksstammen nederzettingen in dit gebied. Daaraan herinneren de begin 20e eeuw opgegraven urnen uit grafheuvels boven Pomphul en aan de Jachtweg in de richting Kruisjes. Hoog Soeren behoort tot de oudste vestigingsplaatsen op de Veluwe en is ontstaan op hooggelegen droge delen van de Veluwe. De nabijheid van vennen maakte hier een bestaan mogelijk.

Jachtgebied voor koning-stadhouder Willem III
De bossen rondom het heidedorp Hoog Soeren behoorden eeuwen geleden tot de oudste en vooral wildrijkste wouden van ons land. Daarom was koning-stadhouder Willem III (1650-1702) zo blij toen hij van de Staten van Gelderland het jachtrecht had gekregen over de Veluwe. In 1677 kreeg hij "het goet Hooch Zoeren met het getimmer en alle andere toebehooren van dien, om gebruijckt te worden (...) tot commoditeit van de jacht". De Veluwe met haar uitgestrekte zandverstuivingen en heidevelden, met veel wild, was toen een van de beste jachtgebieden in de wereld, "but good for little else", zoals een Engelsman eens schreef. Het zacht glooiende terrein, met heide en struikgewas, was bij uitstek geschikt voor de parforcejacht, waarbij jagers te paard met brakhonden het wild over grote afstanden achtervolgden. Dat was de grote liefde van koning-stadhouder Willem III. Hiervoor werden speciale jachtlanen aangelegd, zodat de stadhouder met zijn gevolg zich snel over de Veluwe kon verplaatsen.

Waarom er geen paleis in het dorp is gekomen
Helemaal tevreden was Willem III nog niet. Hij wilde eigenlijk een nieuw, groter jachtslot, in Hoog Soeren, met indrukwekkende waterpartijen, die moesten kunnen wedijveren met die van Lodewijk XIV in Versailles. Maar om een fontein met koninklijke allure te laten spuiten was meer water nodig en een groter verval. Dus toen Willem III in 1684 hoorde dat het lager gelegen kasteeltje Het Loo met veel omringende jachtvelden te koop werd aangeboden, aarzelde hij geen moment. Drie bronnen in de omgeving voedden de door hem aangelegde koninklijke ondergrondse waterleidingen, waarvan Pomphul bij Hoog Soeren het verst van Het Loo lag.

In totaal werd 13 kilometer leiding aangelegd. Sprengen voerden het heldere water aan. Het natuurlijke hoogteverschil van circa 30 meter zorgde voor een enorme waterdruk. Het uiteindelijke resultaat waren twintig fonteinen van elk vier meter hoog en één fontein (De Koningssprong) van dertien meter hoog; de hoogst spuitende fontein van Europa! En daarom staat Paleis Het Loo dus in Apeldoorn, en niet in Hoog Soeren.

Echoput
Op last van Lodewijk Napoleon, die in 1806 door zijn broer Napoleon Bonaparte tot koning van Nederland was benoemd, werd in ons land een aantal nieuwe wegen aangelegd en werden bestaande wegen verbeterd voor een snelle verplaatsing van de Franse troepen. Tegelijk met de aanleg van de nieuwe weg van Amersfoort via Apeldoorn naar Deventer (als onderdeel van de route Londen-Berlijn-Moskou), werd ook de echoput aan de Amersfoortseweg te Hoog Soeren gegraven. Verteld wordt dat de put nodig was om de paarden van de voorbijtrekkende legerkonvooien (en postkoetsen) van water te voorzien. Het blijft merkwaardig dat de put juist daar gegraven werd, want de plek ligt op een voor Nederlandse begrippen enorme hoogte van bijna 90 meter boven NAP.

De put kwam gereed in 1811 en was toen 56 meter diep. Vooral door deze diepte heeft de put een kenmerkende echo. Bij de echoput werd één van de twaalf tolhuizen langs de Amersfoortseweg gebouwd. De put ligt in het puthuisje dat er rond 1910 omheen is gezet en is dus niet van buitenaf te zien. Later heeft de put dienst gedaan voor de drinkwatervoorziening van de herberg naast de echoput. In de jaren vijftig en zestig van de 20e eeuw was het een geliefde bestemming voor toeristen en schoolreisjes. Er zijn dan ook vele ansichtkaarten van bekend, ook uit de eerste periode van de ansichtkaart (rond 1900). In het erbij gelegen theepaviljoen konden de bezoekers even op adem komen. De echoput, een rijksmonument, is tegenwoordig helaas niet meer te bezichtigen.

Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog heeft in het gebied ten oosten van Hoog Soeren toonbaar haar sporen achtergelaten, hoewel dit bij veel mensen niet bekend is. De Duitse bezetters bouwden destijds in de bossen ten westen van Apeldoorn een groot 'Munitionslager', genaamd Ltzow, en later Mia. Het munitie-opslagdepot - vermoedelijk zelfs het grootste depot van Europa - herbergde 273 half-ingegraven opslagplaatsen van over het algemeen 6 x 6 meter. De reden dat het depot hier gevestigd was had vermoedelijk te maken met de centrale ligging van de Veluwe tussen Engeland en Duitsland. Het was een relatief dunbevolkt gebied en de bossen boden voldoende bescherming om het depot vanaf de grond en vanuit de lucht uit het zicht te houden. Het terrein kende een enorme logistieke organisatie vanwege de doorlopende aan- en afvoer van munitie. De inwoners van Hoog Soeren woonden naast of zelfs in het gebied. Een aantal van hen moest destijds zelfs gedwongen hun huis verlaten om er pas na de oorlog terug te keren.

Ondanks destijds opruimpogingen van de Duitsers, geallieerden en - later - de Nederlandse overheid is het gebied nog steeds vervuild met munitie. En ondanks dat ook de gemeente Apeldoorn sinds 1998 bezig is met een explosievenopruimproject, herbergt een gebied van 500 hectare tot op de dag van vandaag nog resten van deze vernietigingen in de vorm van scherven, maar ook munitie die nog op scherp staat. Daarbij is, naast zoeken naar en ruimen van munitie, ook aandacht voor asbest dat daarbij gevonden wordt, de archeologische begeleiding, en herstel van de natuur; allemaal zaken die vaak voor de buitenwereld niet zichtbaar zijn. Het is een gebied waar nog vele sporen van deze geschiedenis te zien zijn. Diverse naoorlogse springputten herinneren aan de opruimwerkzaamheden van de depots. Langs de wegen is exact te zien waar de depots hebben gestaan.

Na afgraving van de gronden voor sanering is hier nieuwe grond opgekomen die een andere vegetatie laat zien. Tevens zijn aan de randen van het gebied nog plaatsen te zien waar tanks hebben gestaan om het gebied te beschermen. De sporen van de rupsbanden zijn zelfs na 75 jaar nog niet overal uitgewist. In het in 2020 verschenen boek 'Beladen bos, het munitiedepot van Hoog Soeren 1941-2020' is dit stuk geschiedenis vastgelegd, deels op basis van interviews met direct betrokkenen bij het verhaal van de munitieopslag en de vernietiging daarvan na de oorlog. Soms indrukwekkende en niet bekende verhalen uit een onbelicht verleden van Apeldoorn. Het boek is geschreven door Evert te Winkel en is voor € 14,50 te koop bij de boekhandel.

Van agrarisch dorp naar woondorp
Tot aan het eind van de 19e eeuw was Hoog Soeren een agrarische gemeenschap. In de crisisjaren moesten veel Soerenaren hun boerderij en grond verkopen. Vanaf die periode ontstond langzamerhand een dorp met burgerwoningen en werd het een geliefde vestigingsplaats voor welgestelden uit het westen van het land. Een aantal boerderijen is omgevormd tot woonhuizen, maar er zijn ook veel nieuwe woningen gebouwd.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Bestemmingsplan Hoog Soeren.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Hoog Soeren heeft 18 rijksmonumenten, waarvan er 12 betrekking hebben op grafheuvel-terreinen.

- Hoog Soeren heeft 17 gemeentelijke monumenten.

- Hoog Soeren is een van de weinige esdorpen in Nederland die nog in oorspronkelijke staat behouden is gebleven. In 1996 is het benoemd tot gemeentelijk beschermd dorpsgezicht. Het dorp is - evenals de nabijgelegen, onder het dorp vallende buurtschap Radio Kootwijk - vervolgens in 2012 benoemd tot van rijkswege beschermd dorpsgezicht. De aanwijzingen zorgen ervoor dat bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen de historische en stedenbouwkundige karakteristieken van de gebieden behouden blijven. "Hoog Soeren is een gaaf bewaard gebleven esdorp-nederzetting op de Veluwe. De van oorsprong agrarische nederzetting ontwikkelde zich tot een nederzetting voor bosarbeiders, boswachters en jachtopzieners, alsmede hotels, pensions en kleine landhuizen. In de eerste helft van de 19e eeuw werd het gebied ook een toeristische trekpleister en een aantrekkelijke woon- en verblijfplaats voor welgestelden. Deze jongere elementen drukken een belangrijk stempel op het uiterlijk van deze, ook landschappelijk zeer fraaie nederzetting." (aldus een citaat van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in de gelinkte toelichting op de 'aanwijzing')

- Op de plaats waar nu de kapel staat werden al vanaf 1892 godsdienstoefeningen gehouden, in het oude bouwvallige boerderijtje van Cornelis Eikendal, waarvan de binnenmuren voor dit doel waren weggebroken. De huidige Hervormde (PKN) kapel is gerealiseerd in 1904. Op 6 november van dat jaar werd het gebouw officieel in gebruik genomen, waarbij dominee Hattink van de Grote kerk in Apeldoorn sprak van “de spoedige vervulling van zijn ten vorigen jare geuite wens om een nieuw lokaal te Hoog Soeren te doen verrijzen, waar bijbellezingen, catechesatie en zondagscholen gehouden worden en waar ook de jongelingsvereniging en de Zangvereeniging bijeenkomsten konden houden”. In het begin van de 20e eeuw werd Hoog Soeren een gewild vakantieoord. Een van de eersten die er een zomerhuis bouwden was architect S. Parqui, die veel voor de kapel heeft gedaan.

In 1920 bood hij, daartoe geïnspireerd door de watertonnetjes kruiende bewoners van Hoog Soeren, een door hem ontworpen glas-in-loodraam aan met een voorstelling van Jezus aan de bron met een samaritaanse vrouw. Het raam is uitgevoerd door atelier Wernink in Deventer. In 1924 schonk de familie Parqui de kapel een luidklok en een klok met wijzerplaat. Als voorwaarde werd gesteld dat iedere overleden Soerenaar zal worden uitgeluid tot aan de grens van het dorp. Hieraan wordt nog altijd gevolg wordt gegeven. Ook het rustieke hekwerk voor de kerk is een idee van Parqui. In 1933 is als aandenken aan de in dat jaar overleden heer Parqui naast de kerk een rode beuk geplant met daaronder een bordje “Parqui beuk uit liefde geplant, 15-4-33”. In 2002 is de beuk door een jonger exemplaar vervangen en bij het 100 jarig bestaan van de kapel in 2004 is het bordje herplaatst.

In 1933 is de kapel door de Hervormde Gemeente ingrijpend verbouwd door toevoeging van nieuwe portaaluitbouwen aan de voor- en de zijgevel met deuren in de Amsterdamse School stijl. Ook is het gebouw aan de achterkant verlengd met een extra ruimte en hebben de gevels een pleisterlaag gekregen. De ruiter op het dak is aangepast en heeft toen haar huidige uiterlijk gekregen, gekenmerkt door de koperen bekleding en tamboer. De vensters zijn voorzien van glas-in-lood ramen waarvan er vier de vier evangelisten verbeelden en andere vier achtereenvolgens Kerstmis, Goede Vrijdag, Pasen en Pinksteren symboliseren. Ze zijn geleverd door H.G. Bokhorst te Deventer.

In 2000 is het gebouw geheel gerenoveerd en uitgebreid, mogelijk gemaakt door een royaal legaat van de Soerense mevrouw Jannie Hoogheim. Het bouwkundig ontwerp is van architectenbureau Vos ten Broeke van Wely uit Velp dat ook betrokken is geweest bij de renovatie van de Grote Kerk in Apeldoorn.Het interieur van de kerkzaal is naar een ontwerp van liturgisch vormgever P. van Dijk uit Warnsveld geheel vernieuwd. De kapel is voorzien van modern meubilair en centrale verwarming en in de nieuwgebouwde zijvleugel zijn een gelijkvloerse hoofdingang, garderobe, consistorie, keuken en invalidentoilet gerealiseerd. De preekstoel en het liturgisch centrum staan tegen de lange wand en de stoelen staan er in u-vorm omheen. Bij de ingang is een ontmoetingsruimte gecreëerd. Het glas-in-loodraam uit 2005 is ontworpen door de Hoogsoerense kunstenares Gaby Bovelander en vervaardigd door de Apeldoornse glazenierster Veronica Huis in 't Veld. Het verbeeldt een vis, het symbool van het christendom.

De schilderachtige kapel aan de Klinkenberg is al meer dan 100 jaar een gezichtsbepalend gebouw in de rustieke nederzetting Hoog Soeren. Gelegen te midden van het Veluws natuurgebied op circa 75 meter boven de zeespiegel is het een van de hoogst gelegen protestantse kerkgebouwen van Nederland. Op deze unieke locatie worden in de maanden september tot en met mei als regel twee maal per maand kerkdiensten gehouden om 10.00 uur ‘s morgens. In de maanden juni, juli en augustus is er elke zondag Onderwegkerk met korte diensten om 9.00 en 11.00 uur. Deze worden door een zelfstandige commissie geregeld en vallen niet onder de verantwoordelijkheid van de wijkkerkenraad. De Kapel valt onder de Wijkgemeente Jachtlaankerk en Kapel Hoog Soeren, die op haar beurt deel uitmaakt van de Protestantse Gemeente Apeldoorn.

- Het Aardhuis, gelegen even ten noordwesten van Hoog Soeren aan de Amersfoortseweg, vormt een pittoresk stukje Oranjegeschiedenis in het Kroondomein bij Apeldoorn. Evenals zijn naamgenoot de - onder Geschiedenis beschreven - stadhouder, was koning Willem III ook een verwoed jager. Tussen 1839 en 1855 was de valkenjacht bijzonder populair op Het Loo. In de tweede helft van de 19e eeuw nam de jacht op het grofwild weer toe. Dit grofwild, zoals moeflons, wilde zwijnen en damherten is in de loop der eeuwen in het gebied uitgezet en werd onderhouden in zogenaamde wildbanen.

Koning Willem III liet in 1861 jachtchalet Het Aardhuis bouwen, op bijna het hoogste punt van de Veluwe (de 102 meter hoge Aardmansberg), naar ontwerp van architect H.F.G.N. Camp (1821-1875). Het moest dienen als jachthuis, maar ook als een rustplek waar de koning een riant uitzicht had op de oefenende soldaten van het legerkamp Nieuw-Milligen. "Het schoonste plekje op Soeren - op een van de hoogste heuvelen - is er voor uitgekozen. Aan alle kanten door balkons omgeven, biedt dit allervriendelijkst gelegen landhuis een verrukkelijk uitzicht over de heide, het kamp te Milligen en de achter Meerveld gelegen heuvelrij", zoals J.J.H. Martijn Het Aardhuis destijds bezong.

Het bouwen van dit jachthuis, op meer dan 100 meter hoogte, was geen gemakkelijke klus. Het gebied was nooit bewoond, omdat er geen water was. De put voor Het Aardhuis moest dan ook 80 meter diep worden. Het koninklijk karakter van Het Aardhuis is het best bewaard gebleven in de stijlkamer die Willem III helemaal in het teken van de jacht heeft laten inrichten. Het gewerenrek met daarin antieke geweren, die ook nog van koning Willem III zijn geweest, staat er nog net zo als in 1861 en ook de stoelen, gemaakt van afgeworpen hertengeweien, staan nog steeds op dezelfde plek als in vroeger tijden.

Museum en Wildpark Het Aardhuis in Hoog Soeren zijn eind 2017 gesloten. Na ruim 30 jaar te zijn beheerd door een onafhankelijke stichting, is Wildpark Het Aardhuis - dat een totale oppervlakte heeft van ca. 42 hectare - in november 2018 weer in bezit gekomen van het Kroondomein. "Het Aardhuis en het naastgelegen Aardhuispark, zoals het nu heet, zijn wegens een verbouwing tot medio 2019 gesloten voor publiek. Het is geen eenvoudige klus om te klaren. Het verbouwen van het monumentale pand met behoud van vele historische waarden is een enorme uitdaging voor de aannemer en kost dan ook meer tijd dan gewoonlijk. Ook de buitenruimte krijgt de nodige aandacht. Het Aardhuispark wordt op kleine schaal iets anders ingericht en er komen meer plekken voor kinderen om natuurlijk en spelenderwijs in aanraking te komen met deze schitterende natuurrijke omgeving. Na de verbouwing gaan Het Aardhuis en het Aardhuispark weer open voor publiek. Het Aardhuis is dan ingericht als bezoekerscentrum en horeca onder één dak. In het aangrenzende park kunnen bezoekers dan weer genieten van de bijna 100% wildgarantie die het park te bieden heeft. Na de totale heropening zal Het Aardhuis per jaar langer dan voorheen open zijn voor bezoekers." (bron: Kroondomein Het Loo, februari 2019)

- Aan de Soerenseweg, vanuit het dorp gezien op het eerste of tweede pad rechts, staat na zo'n 50 meter een dubbel-monument ter nagedachtenis aan 16 mannen die daar op 13 april 1945 door de Duitsers zijn gefusilleerd. 13 april was drie dagen voor de bevrijding van Apeldoorn... Het monument wordt onderhouden door de De Parkenschool in Apeldoorn, die het monument heeft geadopteerd. Elk jaar op de 2e of 3e woensdag in april wordt er een herdenking gehouden in aanwezigheid van de nabestaanden. Ter plaatse staat dit gebied bekend als het Kruisjesdal. Het pad voert naar het gebied van het onder Geschiedenis vermelde voormalige munitiedepot. Beschrijving van de 16 op 13 april 1945 te Hoog Soeren gefusilleerde mannen.

- 40 bronzen boomstronken van ongeveer 1 meter hoog markeren de plattegrond van de gotische kathedraal Notre Dame in Reims (Frankrijk). Een kunstwerk van kunstenaar Marinus Boezem. Koningin Beatrix kocht het kunstwerk aan in 1998 en schonk het in 1998 aan Kroondomein Het Loo ter gelegenheid van haar 60e verjaardag, om de verbondenheid van de Oranjes met dit unieke gebied te benadrukken. De Kathedraal staat achter de Echoput in de Hoog Soerense Bossen, N van de Amersfoortseweg (ter plekke staan geen verwijzingen). Onderaan deze pagina vindt u er een foto van.

- Aan de Steeg staat het bijzondere huis Mjölnir. Bijzonder zowel architectonisch als qua 'huis met een verhaal'. Een toelichting vind je onder de link.

Huis op nr. 8
Harry Tijssen heeft het volgende stukje geschreven over het pand op huisnr. 8 (een gemeentelijk monument) van zijn voorvader Frederik de Graaf. "Dit vierkante huisje is gebouwd door Frederik de Graaf met zelfgebakken stenen. In de zijgevel bracht hij een steen aan met zijn initialen FDG en het jaartal 1864. Hij was in Dokkum gedoopt als Fedde de Graaf. Opgeleid als pottenbakker werkte hij vanaf 1840 aan de weg van Apeldoorn naar Amersfoort. Zijn ervaring kon goed gebruikt worden want de weg moest worden geplaveid met stenen die ter plekke gebakken werden in speciale veldovens. Veel huisjes in Hoog Soeren zijn gebouwd met behulp van stenen die afgekeurd waren en door de wegarbeiders mochten worden meegenomen.

Het huisje wordt wel het eerste schooltje van Hoog Soeren genoemd. Frederiks vrouw stond in het bevolkingsregister genoteerd als Aukje Postuma, bewaarschoolhouderesse. Ze werd volgens de overlevering ‘de wieze vrouwe’ genoemd en men dichtte ‘vrouw De Graaf’ grote kwaliteiten toe als onderwijzeres. Bewaarscholen werden in die tijd echter opgericht als kinderdagverblijf om arme moeders de gelegenheid te geven betaald werk te zoeken. Aukje had in het stadsweeshuis in Bolsward en betaald door de Armenvoogden goed leren lezen, schrijven, rekenen en naaien. Zelfs gymnastiek stond op het programma. Ze zal haar kennis in dit huisje met veel plezier hebben ingezet voor Soerense kindertjes." (bron: Erfgoedplatform Apeldoorn)

- In 1946 is in het dorp - bij de driesprong van zandwegen naast restaurant Het Jachthuis - een Amerikaanse eik geplant als symbool van de bevrijding door de Canadezen. Een ziekte deed deze Bevrijdingsboom in 2018 helaas de das om. Daarom hebben wethouder Nathan Stukker en de Buurt- en Belangenvereniging in december 2018 een nieuwe boom gepant. “Monumenten zijn er om te behouden. Ik hecht daarom veel waarde aan de vervanging van de zieke Amerikaanse eik”, zei wethouder Stukker bij het planten van de boom. “Deze nieuwe boom zal blijven herinneren aan de bevrijding van Hoog Soeren. Het is belangrijk om deze herinnering levend te houden en onze vrijheid niet als vanzelfsprekend te zien.” Voordat de boom de grond in ging, is er een kruik in het gat gelegd met een oorkonde en een afdruk van het krantenartikel uit 1946 over de herdenkingsboom. Onder de oorspronkelijke boom lag ook zo’n kruik, maar die is niet meer teruggevonden. (bron: gemeente Apeldoorn)

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- De Buurt- en Belangenvereniging (BBV) organiseert door het jaar heen een reeks evenementen en activiteiten. Een jaarlijks hoogtepunt is daarbij de dorpsbarbeque tijdens het Oranjefeest (eind augustus), verder zijn onder meer Kerstviering, oud & nieuw, een dauwtraptocht, verschillende feestjes voor de kleintjes (Sinterklaas, Sint Maarten), een maandelijkse buurvrouwenborrel (1e woensdag van de maand) en buurmannenborrel (1e maandag van de maand), beide in Hotel Hoog Soeren, zomaar een greep uit de activiteiten. Kortom de BBV zorgt voor een levendig gebeuren dat bijdraagt tot de leefbaarheid van het dorp.

- "Kapelconcerten Hoog Soeren is een particulier dorpsinitiatief. In samenwerking met de beheerders van de kapel organiseren wij 1x per maand culturele evenementen zoals concerten en (muziek)theatervoorstellingen. De programmering is breed en kan variëren van wereldmuziek tot jazz en klassiek. Omdat de kapel niet zo heel groot is, kunnen wij een intieme sfeer creëren waarbij interactie met het publiek tot de mogelijkheden behoort."

- "Op alle zondagen in de maanden juni, juli en augustus (in 2020 voor de 54e keer) worden in de Kapel van Hoog Soeren de Onderwegkerkdiensten gehouden. Deze oecumenische diensten duren ongeveer een half uur en zijn bedoeld, ook in de vakantieperiode, voor een moment van bezinning. Gedurende deze zondagen wordt gecollecteerd voor een - vermoedelijk jaarlijks wisselend = goed doel. In seizoen 2019 was dat de Apeldoornse Stichting Buganala, ten behoeve van een school voor dove kinderen in Gambia. De opbrengst voor dat project was in totaal € 4.953,34. Dank gaat uit naar alle vrijwilligers, voorgangers en musici die een bijdrage leveren aan deze serie zomerdiensten in Kapel Hoog Soeren." Aldus de - hiervóór gelinkte - Facebookpagina van de Kapel.

"De Kapel is in 2003 door de gemeente Apeldoorn aangewezen als een van de locaties voor het voltrekken van burgerlijke huwelijken. Ook voor kerkelijke huwelijken is de Kapel uitermate geschikt. In de kerkzaal staan een orgel en een piano die gebruikt kunnen worden bij de ceremonie of kerkelijke inzegening. Bij de ingang is een ontmoetingsruimte gecreëerd. De ruimte kan in overleg naar jullie wensen flexibel worden ingericht. Ook is er de mogelijkheid om cd’s en/of mp3-bestanden af te spelen. De ceremonie of viering kan ook worden opgenomen. Wij doen er alles aan om er een onvergetelijke dag van te maken. De idyllische omgeving van Hoog Soeren en de Kapel zelf maken van je burgerlijk huwelijk en/of de kerkelijke inzegening een onvergetelijke gebeurtenis waar jullie jaren later nog aan zullen terugdenken."

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- IVN-wandelroute Hoog Soeren/Klinkenberg (ca. 6 km) gaat door de uitgestrekte bossen van Koninklijke Houtvesterij Het Loo rond dit pittoreske dorpje.

- Tijdens Trage Tocht Hoog Soeren (11 km) loop je over brede paden door de licht glooiende bossen en langs de uitgestrekte Asselse heidevelden van de Kroondomeinen. De voornaamste bestemming van de Koninklijke Houtvesterij was in het verleden jacht en bosbouw. Van oudsher is het gebied bekend om zijn wild. De koninklijke bospercelen hebben prachtige veldnamen als Pomphul, Dikke Gat, De Veentjes, Hoge Kamp, Asselsveld, Tribune, Branddeeling, Kruisjesdal, Aardschoten en Hertendal. Wie rust en stilte zoekt, moet hier wezen. Alleen niet in de periode tussen 15 september en 25 december, want dan zijn deze bossen op slot voor de jacht.

- Vanwege de heuvelachtigheid is de weg van Apeldoorn naar Hoog Soeren geliefd bij wielrenners. Onder de link kunnen ze de statistieken van deze route vinden, zodat ze zich goed kunnen voorbereiden.

- "Het organiseren van het onderhoud van particuliere landgoederen is een grote uitdaging. Via de oprichting van Landgoed- en Buitenplaatswerkgroepen hopen we een duurzame manier van instandhouding van het karakteristieke landschap op landgoederen te ontwikkelen. Samen met landgoedeigenaren zetten we werkgroepen op waarvan de vrijwilligers het landschapsonderhoud aanpakken. Werkgroep Boswachterij Hoog Soeren (vallend onder Kroondomein Het Loo) komt iedere 1e en 3e vrijdagochtend van de maand bijeen. Daarbuiten kan men ook op de andere vrijdagochtenden werkzaamheden verrichten met de beheerder.

De werkzaamheden bestaan voornamelijk uit het opschonen van dennen- en berkenopslag op de vele heidegebieden binnen de houtvesterij. De beheerder geeft voortdurend voorlichting over het gebied en vergroot hiermee de kennis van de werkgroepleden aangaande flora en fauna. De werkgroep bestaat momenteel uit een gemêleerd gezelschap van 14 enthousiaste leden. Wil je meer informatie over Werkgroep Boswachterij Hoog Soeren of wellicht deelnemen aan hun activiteiten, dan kun je contact opnemen met coördinator dhr. C. Kok." (bron: Stichting Landschapsbeheer Gelderland)

- W van de Echoput in Hoog Soeren, NO van het Aardhuis ligt de Torenberg. Als 107,1 meter hoge heuvel in een stuwwal is dit het hoogste punt van de gemeente Apeldoorn, de op één na hoogste heuvel van Gelderland en het op drie na hoogste punt van Nederland.

- In de uitgestrekte bos- en heidevelden rond Hoog Soeren zijn vaak herten en wilde zwijnen te zien. 's Avonds kun je er ook vossen of dassen tegenkomen. In de herfst is hier op een van de weinige plekken in Nederland nog het "burlen" van herten te horen, als teken dat de bronsttijd is aangebroken.

- Reliëf: De stuwwal vormt de basis van de diverse hoogteverschillen in het dorp. In zuidelijke richting lopen enkele dalvormige laagtes, die in de laatste IJstijd door erosie zijn ontstaan. De hoogteverschillen hebben het gebruik van het landschap in het verleden beïnvloed. Een hardstenen merksteen van de Rijksdriehoeksmeting (triangulatie), aan de noordzijde van het dorp, herinnert aan het weidse uitzicht dat rond 1800 vanaf dit punt moet hebben bestaan (over de uitgestrekte heidevelden - de bossen waren toen nog niet geplant - was Harderwijk zichtbaar). Ook tegenwoordig wordt het dorpsbeeld nog in belangrijke mate bepaald door de glooiingen van het landschap.

Dorpsbrink: De ligging van de wegen in Hoog Soeren hangt samen met het natuurlijk reliëf en het akkerpatroon. Kenmerkend voor de hoofd­structuur is de kruisgewijze aansluiting van de voornaamste wegen in de kern van het dorp. Ten noorden van deze kruising bevond zich de dorpsbrink waarop het vee kon worden geplaatst. In de huidige ruimtelijke structuur is deze verbreding nog herkenbaar als langgerekte driehoekige ruimte tussen het Jachthuis en de kerk.

Onverharde wegen: Het grootste deel van de wegen in Hoog Soeren bestaat uit smalle zand­-, leem­- en grindwegen. Ze vormden ooit de ontsluitingspaden van de akkers. Met de komst van paard en wagen en later auto's gingen de bewoners deze 'kruiwagenpaden' verbreden. Het overtollig zand werd daarbij langs de rand van de weg gegooid. Door het geleidelijk verspoelen van de ondergrond zijn enkele van deze wegen in de loop der tijd verder in het landschap ingesleten. Daarnaast heeft het systeem van plaggenbemesting door de eeuwen heen geleid tot een verhoging en soms bolle ligging van akkers. De enigszins verdiepte ligging van tussenliggende wegen werd hierdoor versterkt. Dit geldt met name voor de 'holle weg' die vanaf de dorpsbrink westwaarts loopt.

Schaapsdriften: Schaapsdriften dienden om het vee van de heidevelden naar de brink te geleiden. Een drift bestond uit een vertakking van heidewegen die trechtervormig op elkaar aansloten, om vervolgens als één weg tot de dorpsbrink door te lopen. Langs deze wegen lagen wallen die verhinderden dat het vee de akkers opliep. De schaapskooien waren gelegen langs de buitenrand van het dorp (Solskamp, Brandtoren, Hollemanskamp (nabij nr. 91) tussen Oranjeoord en Molenpad bij het Wilhelmina­bosje, en Uilenkamp). In de huidige opzet van Hoog Soeren zijn de twee belangrijkste schaapsdriften nog herkenbaar. Met name de situatie aan de noordzijde is nog gaaf door de wegenstructuur, de ruimtelijke samenhang met de akkers, het reliëf en de aanwezigheid van de begeleidende wallen.

Open enken: Het landschappelijk contrast tussen de relatief open enk en het omliggende bosgebied is waardevol. Vroeger lagen ten zuiden en ten noorden van Hoog Soeren uitgestrekte heide­gebieden. Aan deze zijden markeerden houtwallen de grens van de cultuurgronden. Aan de oost­- en westzijde grensden de akkers van de nederzetting aan oude bosgebieden (Hoog Soerense Bossen). Bijzonder was de situatie aan de westzijde, waar een zogeheten tra langs de bosrand werd aangelegd, die bescherming bood bij brand als brandgang en fungeerde als grensaanduiding. Deze structuur dateert vermoedelijk uit de 17e eeuw en is tegenwoordig herkenbaar als een onbeplante strook die aan weerszijden wordt begeleid door wallen.

Wallen: Aan de randen van Hoog Soeren liggen (restanten van) aarden wallen, die vroeger dienden om de in cultuur gebrachte gronden te beschermen tegen allerhande loslopend wild, zoals herten, reeën, wolven en wilde zwijnen. Greppels werden aan de buitenzijde gegraven, om de hoogte van de barrière te vergroten. Teneinde een ondoordringbare wering te creëren, werd op dergelijke wallichamen een dichte beplanting van eikenhakhout of doornige struiken aangebracht. Hoewel de begroeiing tegenwoordig minder dicht is en veel greppels hun diepte hebben verloren, zijn deze structuren gaaf bewaard gebleven en markeren ze de oude begrenzing van het dorp.

Leilinden: Aan de voorzijde van verschillende panden zijn leilinden aangeplant. Deze bomen zijn neergezet om schaduw te bieden. Om die reden bevinden leilinden zich vaak aan de zuidzijde van de bebouwing. Vooral bij boerderijen en uitspanningen werd deze wijze van zonwering toegepast. (bron: BBV)

- "Door de komst van twee natuurbruggen zijn de Noord- en Zuid-Veluwe weer met elkaar verbonden en kunnen dieren zich ongehinderd over de Veluwe verplaatsen. Een mooie mijlpaal, want deze bruggen zorgen voor meer biodiversiteit, meer genetische uitwisseling én veiliger verkeer. Aardmansberg en Clemens Cornielje. Zo heten de twee splinternieuwe natuurbruggen die door de provincie Gelderland zijn aangelegd. De Aardmansberg loopt over de N344 halverwege Hoog Soeren en Nieuw Milligen; de Clemens Cornielje loopt over de N302 N van Kootwijk, N van de A1. In totaal zijn er nu 13 natuurbruggen op de Veluwe, waarvan er drie van de provincie zijn. “Dieren kunnen nu weer ongestoord migreren en genen uitwisselen. Hiermee voorkomen we inteelt en het versterkt de biodiversiteit van Nederland”, aldus Thijs Buurman, programmaleider Ontsnippering van provincie Gelderland. “Ook voorkomen we hier wildaanrijdingen mee.”

Groot en klein wild. Op 5 oktober 2020 zijn de bruggen officieel in gebruik genomen. “De sporen in het zand laten zien dat wilde zwijnen en vossen hun weg naar de bruggen al hebben gevonden. Behalve voor de grotere dieren, zijn deze bruggen extra welkom voor de kleinere en meer kwetsbare diersoorten, zoals zandhagedissen, hazelwormen, zandloopkevers en vlinders. Zij zijn te langzaam om een weg over te steken of worden door de slagwind van een voorbijrazende auto tegen het wegdek geslagen. Zij kunnen nu veilig oversteken. Dat is waar we naar streven: dat zoveel mogelijk verschillende diersoorten van de natuurbruggen gebruik kunnen maken.”

Natuurbruggen met karakter. Beide natuurbruggen dienen hetzelfde doel, maar zijn heel verschillend van opzet. De natuurbrug Aardmansberg is veertig meter breed en ligt ‘diep verzonken’ in het bos. De brug verbindt de heidegebieden Asselse Heide en de Bieze met elkaar. “Reptielen en amfibieën verplaatsen zich makkelijker via een open gebied met heide en zandplekken. Kroondomein Het Loo, die deze gebieden beheert, heeft daarom een route door het bos gecreëerd waarlangs deze dieren zich kunnen verplaatsen. De Aardmansberg was de laatste schakel in deze zogeheten heidecorridor. Een prachtig sluitstuk.”

De Clemens Cornielje is een asymmetrische brug, die volledig opgaat in het open en glooiende stuifzandlandschap. De brug is aangelegd op twee al aanwezige zandduinen, zodat de brug hoog genoeg is voor het verkeer om eronderdoor te rijden én er zoveel mogelijk met gebiedseigen materialen gewerkt kon worden. Op de natuurbrug liggen boomstronken. Deze bomen zijn gekapt tijdens de aanleg, en dienen nu als schuilplaats voor klein wild. “Deze brug is tien meter smaller dan de Aardmansberg en ook bedoeld voor de kleinere, zandminnende diersoorten zoals de levendbarende hagedis en de lentevuurspin. Grotere dieren vinden hun weg wel”, aldus Buurman. Aan weerzijden van de natuurbruggen Aardmansberg en Clemens Cornielje liggen ook poelen. “Hier komt al het regenwater van de natuurbrug in terecht. Met als doel het zanddek te ontwateren én het trekt wilde dieren aan. Een mooie win-winsituatie.”

Natuurbruggen onderdeel van een groter geheel. De bouw van de bruggen staat niet op zichzelf. De Nederlandse natuur wordt doorkruist door autowegen, spoorwegen en kanalen, waardoor flora en fauna in het gedrang komen. In 2013 is het Rijk daarom gestart met het aanpakken van deze versnippering. De provincie Gelderland heeft als aanvulling daarop een eigen meerjarenprogramma opgesteld om op haar eigen grondgebied natuurgebieden beter met elkaar te verbinden. “We investeren in maatregelen die goed zijn voor de natuur én de verkeersveiligheid bevorderen. Dit kunnen wij niet alleen. Wij werken nauw samen met het Rijk, terreinbeheerders, gemeenten en allerlei andere belanghebbenden. Het aanpakken van de versnippering is een breed gedragen initiatief en de voltooiing van deze twee natuurbruggen is een kroon op deze samenwerking.” Met deze twee natuurbruggen op de Veluwe zijn er in totaal nu 13 grote ecoducten in Gelderland, waarvan drie van de provincie. Ook investeert provincie Gelderland in maatregelen op plekken waar veel wildaanrijdingen zijn, of de verkeersveiligheid op een andere manier in het geding is. Er zijn 25 maatregelen die de komende twee jaar worden uitgevoerd." (bron: Provincie Gelderland, oktober 2020) Zie ook de video over de Aardmansbrug tussen Hoog Soeren en Nieuw Milligen en de Clemens Cornielje N van Kootwijk.

- Natuurnieuws uit Hoog Soeren van de afgelopen jaren.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Hoog Soeren, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Pagina met ca. 80 oude ansichtkaarten van Hoog Soeren.

- Oude foto's en ansichtkaarten van Hoog Soeren.

- © van de kaart op deze pagina: OpenStreetMap.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Hoog Soeren (online te bestellen).

- 3 boekjes over Hoog Soeren zijn nog bij de Buurt- en Belangenvereniging (BBV) te verkrijgen.

Terug naar boven

Legende

- "Rechts aan de grindweg naar Apeldoorn, tegenover de plaats waar de weg van het Kruisjesdal (de Soerenseweg) op die grindweg uitkomt, staat aan de voet van de heuvel een reusachtige beuk, die meestal de Jufferboom of de Spinboom genoemd wordt. Daar huist de witte juffer van Hoog Soeren." Aldus de inleiding van de legende onder de link.

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Hoog Soeren.

- Nieuws: - Dorpskrant 't Pomphulletje verschijnt 1x per kwartaal.

- Belangenorganisatie: - Buurt- en Belangenvereniging (BBV) Hoog Soeren is opgericht in 1921. De vereniging streeft ernaar het welzijn van in- en omwonenden te bevorderen. De BBV spant zich in om het algemeen belang van de dorpsbewoners te behartigen bij autoriteiten (zoals gemeente of provincie en de Koninklijke Houtvesterijen) en om de sociale cohesie in het dorp te bevorderen door een reeks evenementen en activiteiten te organiseren door het jaar heen (zie daarvoor het hoofdstuk Evenementen etc.). Het bestuur van de vereniging vergadert maandelijks. Als er zaken zijn die volgens jou aandacht behoeven dan hoort het bestuur dat graag. Tenminste eenmaal per jaar is er een Algemene Ledenvergadering.

- Veiligheid: - (Vrijwillige) Brandweer Hoog Soeren is opgericht in 1928. In 2011 is er een discussie over bezuinigingen op de brandweer in de gemeente Apeldoorn. Deze brandweerpost is een van de posten die met opheffing wordt bedreigd. De gemeenteraad besluit uiteindelijk echter dat die moet blijven: de post heeft vanwege zijn ligging en vanwege de specifieke kennis van de mensen een bijzondere rol bij de bestrijding van natuurbranden. Dat is ook precies waar de in 2012 aangeschafte wagen, die een voorganger verving, op is toegerust. De Iveco Eurogargo met 280 pk motorvermogen kan al rijdend een schuimdeken leggen en water spuiten. Er gaat 4000 liter water mee aan boord, naast 300 liter schuimvormend middel. Het voertuig heeft ca. 300.000 euro gekost, inclusief opleiding, en gaat volgens de planning 15 jaar mee. Bijzonder is dat het voertuig vanwege de schuimcapaciteit ook bedoeld is om ingezet te worden bij grote incidenten op vliegveld Teuge en bij ongelukken met gevaarlijke stoffen.

Reactie toevoegen