Heerlen

Plaats
Stad en gemeente
Heerlen
Parkstad
Limburg

heerlen_plaatsnaambord_kopie.jpg

Heerlen is een stad en gemeente in de provincie Limburg, in de regio Parkstad.

Heerlen is een stad en gemeente in de provincie Limburg, in de regio Parkstad.

gemeente_heerlen_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper.jpg

Gemeente Heerlen anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (© www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Heerlen anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (© www.atlasenkaart.nl)

Heerlen plaatsnaambord [640x480].JPG

Verkeersborden leveren af en toe raadsels op: je mag Heerlen hier niet inrijden, maar je mag er ook niet stoppen, dus je moet doorrijden. Dat spreekt elkaar tegen, lijkt ons.

Verkeersborden leveren af en toe raadsels op: je mag Heerlen hier niet inrijden, maar je mag er ook niet stoppen, dus je moet doorrijden. Dat spreekt elkaar tegen, lijkt ons.

Heerlen

Terug naar boven

Status

- Heerlen is een stad en gemeente in de provincie Limburg, in de regio Parkstad.

- De gemeente Heerlen is in 1982 vergroot met de gemeente Hoensbroek.

- De meeste vroegere buurtschappen en dorpen van de gemeente Heerlen zijn in de loop der tijd opgegaan in wijken en buurten van de stad. Alleen Benzenrade, Hondsrug, Schurenberg en Ten Esschen zijn tegenwoordig nog te herkennen als min of meer los van de stad gelegen buurtschappen. Verder vallen ook nog een deel van de buurtschap Hommert en een klein deel van de buurtschap Baaks onder deze gemeente. Bij elkaar zijn dit 6 (delen van) buurtschappen. Het vroegere dorp Hoensbroek is tegenwoordig een stadsdeel en 'dorp in de stad', in het NW van de gemeente, maar is in de zin van de BAG nog een formele woonplaats en heeft ook in het postcodeboek nog altijd een eigen postcode en plaatsnaam.

- Wapen van de gemeente Heerlen.

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Heerlen.

- Sinds de zomer van 2020 is Roel Wever de burgemeester van de gemeente Heerlen. De geboren Amsterdammer woont anno 2020 al 25 jaar in de stad, en werkte voorheen onder meer voor het samenwerkingsverband Parkstad Limburg. De anno 2020 58-jarige Wever is van plan zeker zes jaar burgemeester te blijven, en daarna wil hij er nog wel zes jaar aan vast knopen, "als iedereen tegen die tijd althans nog steeds tevreden is over mijn functioneren". Sinds 2018 is Wever namens de VVD lid van de Eerste Kamer. Hij wil dat graag combineren met zijn burgemeesterschap, "maar als de gemeente dat liever niet heeft, dan stop ik daarmee en kies ik voor de gemeente".

Terug naar boven

Naam

In het Limburgs
Heële.

Oudere vermeldingen
Herle, ca. 300 kopie 8e eeuw Coriovallum, ca. 365 kopie 13e eeuw Coriovallio, ca. 1050 kopie eind 11e eeuw de Herla, 1883 Heerle, 1895 Heerlen.

Naamsverklaring
Samenstelling van het Germaanse harja* ‘leger’ en walla* dat voortkomt uit het Latijnse vallum ‘wal’.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

De stad en gemeente Heerlen ligt NO van de stad Maastricht en ZO van de steden Geleen en Sittard, in het zuidoosten van Limburg. Verder liggen stad en gemeente O en ZO van de dorpen Nuth en Wijnandsrade, Z van de dorpen Vaesrade en Amstenrade en de stad Brunssum, W van de stad Landgraaf, W en NW van de stad Kerkrade, NW van de plaatsen Horbach, Richterich en Laurensberg en de stad Aken in Duitsland, N van de dorpen Bocholtz, Simpelveld en Huls, O en N van het dorp Ubachsberg en O van de dorpen Voerendaal en Kunrade. De W grens van de gemeente valt goeddeels samen met de A76, bij Kunrade en Voerendaal liggen Knooppunt Kunderberg (A76/A79) en de A79 rond en bij de W gemeentegrens. In het uiterste ZO van de gemeente liggen het W en Z deel van het internationale bedrijventerrein Avantis.

Terug naar boven

Statistische gegevens

- In 1840 heeft de gemeente Heerlen 886 huizen met 4.546 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 328/1.688 (= huizen/inwoners) met de buurtschappen Caumer 43/221, Bautsch 15/51, Rukker 9/55, Akerbaan 47/254, Vrusschenhusken 4/22, Soureth 5/26, Beitel 10/53, Vrusschemig 50/226, Benzenrade 43/211 en dorp Welten 72/361 met de buurtschappen Heerlerheide 131/657, Husken 8/44, Vrank 9/60, Koningsbeemd 9/45, Morgen 6/18, Huisberg 8/36, Ganzeweide 22/114, Varebeuker 14/48, Einde 15/110, Schrijversheide 17/117, Heerenweg 4/30, Robroek 11/59 en Musschemig 6/40.

- In 1900 heeft de gemeente 1.141 huizen met 6.646 inwoners, in 1920 5.495/32.263, in 1950 11.561/61.227, in 1970 22.189/75.058, in 1980 (vóór de herindeling) 26.343/71.435.

- Oppervlakte in 1981 (vóór de herindeling) 3.450 hectare, thans 4.524 hectare.

- Tegenwoordig heeft de gemeente Heerlen ca. 40.000 huizen met ca. 90.000 inwoners, de stad ca. 31.000 huizen met ca. 68.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Prehistorie
Archeologen hebben in 1997 op de Schelsberg aan de Heerenweg een nederzetting uit de Michelsbergcultuur (4400-3500 v. Chr.) aangetroffen. Het unieke hiervan is dat het de eerste keer is dat in Nederland een nederzetting uit die tijd is gevonden die is omgeven door greppels en wallen, de zogenoemde aardwerken. Greppels die soms 10 tot 200 hectare gebied omsluiten. Archeologen gissen nog altijd naar de functie van deze greppels. De Michelsbergcultuur is genoemd naar de eerste opgegraven nederzetting van dit type op de Michelsberg bij het Duitse Untergombach in 1891. Omgreppelde nederzettingen uit deze tijd zijn vooral aangetroffen in Duitsland, België en Noord-Frankrijk. In Zuid-Nederland zijn wel eerder voorwerpen van deze cultuur gevonden. Voor zover bekend werd de nederzetting 6000 jaar geleden bewoond door boeren die zich zowel met landbouw als veeteelt bezighielden. Dat er zo weinig bekend is over dit tijdperk heeft te maken met de materialen die destijds werden gebruikt. Dat waren allemaal vergankeljike materialen; metaal kende men in die tijd nog niet. (3020 11-10-1997)

Romeinse tijd
‘Coriovallum’ moet in de Romeinse tijd (van circa 5 voor tot 400 na Christus) een belangrijke civiele nederzetting zijn geweest bij het kruispunt van de Romeinse heirbanen Boulogne sur Mer-Köln en Xanten-Trier. Een granieten zuil op het Raadhuisplein in het huidige stadscentrum markeert de plaats van het kruispunt. In 1940 stootte een landbouwer bij het ploegen toevallig op een badgebouw, ‘Thermen’, uit de Romeinse tijd, waarvan de fundamenten in 1975-1977 zijn overbouwd en te zien in het huidige Thermenmuseum. De Thermen van Coriovallum zijn nagebouwd in het Archeon in Alphen aan den Rijn.

"Naar aanleiding van rioleringswerkzaamheden is in 2020 archeologisch onderzoek gedaan op het Tempsplein in Heerlen. Dit onderzoek heeft bijzondere informatie opgeleverd. Naast resten van bewoning, ambacht en verkeer troffen archeologen ook verdedigingsresten aan die voor Nederlandse begrippen uniek zijn. Men vond onder meer een clavicula: een versterkte ingang tot een Romeins fort; een ombuiging van een Romeinse gracht naar binnen of buiten ter hoogte van een ingang om deze zo beter te kunnen verdedigen. Het Tempsplein ligt in het hart van de Romeinse nederzetting Coriovallum, vlakbij het Thermenmuseum. Dwars over het plein liep een spitsgracht. Deze is op verschillende plaatsen aangetroffen en maakt deel uit van een laat-Romeins fort of versterking. De versterking werd verdedigd tegen invallen door een circa 11 meter brede en 3,5 meter diepe gracht met ernaast een aarden wal met een muurconstructie erbovenop.

Vanaf de 3e eeuw werd Zuid-Limburg geplaagd door verschillende Germaanse invallen. Niet alleen steden als Keulen en Tongeren, maar ook kleinere plaatsen als Maastricht en Aken werden met stenen ommuringen versterkt. De aanleg van de grote gracht in Heerlen moet in dit licht gezien worden. De gemeente werkt samen met IBA Parkstad aan het zichtbaar maken van de Romeinse geschiedenis in het Romeins Kwartier, waar het Tempsplein onderdeel van is. Met onder meer graven naar Romeinse resten wil de gemeente de wetenschappelijke kennis over haar Romeins verleden vergroten. Om zo het verhaal van de stad op het kruispunt van twee belangrijke Romeinse wegen meer zichtbaar én beleefbaar te maken. Zowel in musea als op straat." (bron: gemeente, juni 2020)

"In heel Nederland wordt dezelfde stoeptegel gebruikt, zonder dat je ziet waar deze vandaan komt. Zou het niet mooi zijn als we voor Heerlen een steen hebben waar je kunt zien waar je bent, maar waar je ook kunt zien waar we vandaan komen? Samen met StudioStad, archeologen en keramisten is daarom het project Supersteen opgestart, een onderzoek naar een speciale steen voor het Romeins Kwartier in de stad. Een steen die het Romeinse verleden van de stad laat zien. "Als ons de afgelopen jaren één ding duidelijk is geworden, is het dat Heerlen niet de stad van nu zou zijn, zonder de Romeinse invloeden van vroeger", aldus wethouder Jordy Clemens. “Wat we bij het Romeins Kwartier heel graag willen is het verleden tastbaar maken. Met dit project zorgt het Romeins Kwartier ervoor dat je niet meer door dat deel van de stad kan lopen, zonder dat je ziet dat de Romeinen hier ooit waren en aan deze stad bouwden. Het project Supersteen is een fantastische manier om dat samen met inwoners en ondernemers te doen. Heel hands-on zelf bouwen aan het nieuwe uiterlijk van die omgeving, en dat op een manier hoe die Romeinen dat hier 2000 jaar geleden deden."

De onderzoeksfase van het project Supersteen wordt nu afgerond door middel van een presentatie van tien prototypes. Ieder prototype heeft zijn eigen karakter, in afwerking, in kleur en reliëf. Nu kunnen we samen bepalen welke steen past in het Romeins Kwartier, met welke steen we ons kunnen identificeren, maar ook met welke steen we ons kunnen onderscheiden in Nederland. De supersteen is een unieke kans voor de Heerlenaar om zijn of haar stempel te zetten op het toekomstige verleden voor de volgende generatie. Met veel inzet en mooie bijdragen van onze projectpartners (Thermenmuseum, Archeologie, De Vondst, IBA, Provincie Limburg). Waarvoor dank! In deze video is het hele proces in beeld gebracht." (bron: gemeente Heerlen, november 2020)

Middeleeuwen
Het stratenplan van de binnenstad wijst op de vesting van het middeleeuwse ‘Herle’. Dit verdedigingswerk is door de Brabanders in 1244 ge- of herbouwd. Moderne muren uit de jaren zestig van de 20e eeuw geven de omtrek aan. Bij de toren van de Pancratiuskerk, de Schelmentoren, en bij de pastorie zijn nog resten van het middeleeuwse ‘Landsfort Herle’.

Van dorp naar stad
Rond 1900 nog een dorp, groeit Heerlen door de komst van de mijnen uit tot een moderne stad. De stad heeft zijn explosieve groei en ontwikkeling te danken aan de vestiging van de mijnindustrie in Zuid-Limburg. Tussen 1900 en 1975 was Heerlen het centrum ervan. Van de 12 mijnen die Zuid-Limburg toen had, lagen er 11 in en om deze stad. De schachttoren van de voormalige Oranje Nassau I, de eerste kolenmijn in de stad (1899-1974), is bewaard gebleven als industrieel monument (gelegen achter het huidige CBS-gebouw). Deze mijn had de hoogste schoorsteen van Europa (155 m.).

De sluiting van de mijnen in de jaren zestig en zeventig heeft geleid tot het wegvallen van veel arbeidsplaatsen. Met investeringsregelingen en vestigingspremies voor nieuwe grote en kleine bedrijven is de economie toen gestimuleerd. Ook zijn verschillende rijksdiensten naar dit gebied overgeheveld, zoals het ABP, het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) en de OU (Open Universiteit).

Het huidige Heerlen
Haar kwaliteiten als moderne stad ontleent Heerlen onder meer aan architectonische monumenten uit de periode 1850-1950. Door al ruim een eeuw eigentijdse architectuur bezit de stad een unieke collectie representanten van alle belangrijke architectuurstromingen uit de 20e eeuw, zoals de Amsterdamse School. Door de invloed van het mijnverleden bestaat de stad uit losse kernen die door groengebieden gescheiden zijn. Mijnterreinen en steenkolenbergen veranderden door de operatie 'van zwart naar groen` in moderne woonwijken, nieuwe bedrijventerreinen en groene recreatiegebieden. Het groen van Imstenraderbos, Aambos, Terworm en Brunssummerheide omringen de stad.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Heerlen, kun je terecht bij de volgende instanties en sites:

- Heemkundevereniging Heerlen Stad.

- Historische Kring Het Land van Herle. - Historische Kring op Facebook.

- Rijckheyt Centrum voor Regionale Geschiedenis.

- Heerlen Vertelt is een site met door inwoners zelf geschreven verhalen (inmiddels al circa 700!, met in totaal bijna 5.000 reacties) over deze stad in vroeger tijden.

- Kroniek van Heerlen (overzicht van gebeurtenissen in de stad sinds de 19e eeuw).

- In het Thermenmuseum vind je de indrukwekkende restanten van een Romeins badhuis, de thermen. Het is het best bewaarde Romeinse (publieke) badgebouw van Nederland. Het museum heeft daarnaast een gevarieerde collectie gebruiksvoorwerpen uit de Romeinse tijd, afkomstig uit Coriovallum - de Romeinse stad die onder Heerlen ligt. Een ingrijpende restauratie van het Romeinse badhuis is in maart 2018 gereed gekomen. Het is grotendeels hersteld in de staat waarin het bij de opgraving in 1941 is aangetroffen. Ook zijn delen ervan gereconstrueerd zoals die er in de Romeinse tijd moeten hebben uitgezien. Daarbij zijn materialen en technieken uit de Romeinse tijd gebruikt. Uit lokale klei zijn met de hand dakpannen en tegels gemaakt, en bouwstenen zijn uit mergel gekapt, gewonnen in de naburige Kunradergroeve. Bezoekers kunnen nu beter zien hoe het Romeinse leven rond het badhuis er moet hebben uitgezien. De restauratie was tevens aanleiding voor verder archeologisch onderzoek naar het Romeinse verleden in de regio. Medio 2019 jaar worden de resultaten daarvan bekend. - Artikel over het bijzondere van het Thermenmuseum, door historicus Jona Lendering.

Het Romeins badhuis in het Thermenmuseum in Heerlen blijkt ongeveer een eeuw ouder te zijn dan gedacht. Dat concludeert een team wetenschappers na bestudering van het bouwwerk, dat volgens hen is gebouwd tussen 63 en 73 na Christus. Het zou daarmee gaan om het oudste bouwwerk van Nederland. Het badhuis is, samen met verschillende Romeinse vondsten rond het complex, van 2017-2019 onderzocht door een team van 30 wetenschappers uit Nederland, Duitsland, Frankrijk en België. Na de ontdekking en opgraving van dit badhuis in 1941 is 80 jaar gewacht op wetenschappelijk onderzoek van dit formaat. De uitkomsten van het onderzoek worden in maart 2020 bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed gepubliceerd onder de titel 'Roman Bathing in Coriovallum'. Geconcludeerd wordt dat het badhuis rond 63 na Christus werd gebouwd door Romeinse militairen en in de jaren daarna steeds imposanter werd. Op het hoogtepunt stond er een façade van maar liefst 48 meter, met een hoogte van 8 tot 10 meter, met een zwembad. Het werd een belangrijke ontmoetingsplaats voor burgers en militairen uit de hele regio. Tot nu toe werd gedacht dat het badhuis begin tweede eeuw was gebouwd, nu staat vast dat het in de eerste eeuw van onze jaartelling is gebouwd. Rond het jaar nul was er sowieso al bewoning.

Nederlands Mijnmuseum
"Een wereld zonder de mijnen was in de jaren vijftig in de Limburgse mijnstreek bijna niet voor te stellen. Echt álles draaide om de mijnindustrie. Toch werd in 1965 door minister Den Uyl de sluiting van de steenkolenmijnen aangekondigd. Veertig jaar na die ingrijpende gebeurtenis is in Heerlen het Nederlands Mijnmuseum geopend, om deze diepgenestelde geschiedenis levend te houden en om samen de verhalen van toen boven te blijven halen. Het Nederlands Mijnmuseum brengt dat wat vergeten, bedolven, bedekt of opgeborgen is uit de diepte weer naar de oppervlakte. Om te leren van ons verleden, voor onze toekomst.

Het Nederlands Mijnmuseum was gevestigd in het schachtgebouw van schacht II van de Oranje Nassau I mijn. Steenkolenmijn Oranje Nassau I in Heerlen had drie mijnschachten. Schachten zijn de levensaders van de mijnen. Hierdoor moet alles omlaag en omhoog; mensen, materialen, water, perslucht, elektriciteit, ventilatielucht, gedolven steenkool en stenen. In 1893 werd begonnen met het afdiepen van de schachten. Pas in 1898 werd de eerste steenkool gedolven. Op 31 december 1974 sloot de Oranje Nassau I als laatste Nederlandse steenkolenmijn zijn deuren. Van het immense bovengrondse mijnterrein is weinig overgebleven. In en rond schacht II was het Nederlands Mijnmuseum gevestigd. Schacht I is verdwenen in het omliggende plantsoen en schacht III ligt onder het nieuwe CBS-gebouw.

In mei 2022 is het nieuwe Nederlands Mijnmuseum geopend. Het museum, dat eerder alleen gehuisvest was in het monumentale schacht- en ophaalgebouw van de Oranje-Nassau l mijn in Heerlen, heeft haar hoofdlocatie nu op Dr. Poelsstraat 29. In het nieuwe Nederlands Mijnmuseum worden alle facetten van het kleurrijke mijnverleden belicht, door de bezoekers een bijzondere museale beleving te bieden. Het is een museum vol verhalen, die aan de hand van objecten worden verteld. Het grote verhaal begint bij steenkool en beschrijft de brede geschiedenis van het mijnverleden in de Oostelijke en Westelijke Mijnstreek. Om de beleving te versterken is de collectie uitgebreid met spraakmakende objecten, waaronder mijnlampen uit de Collectie Raedts, een buste van Dr. Poels en een geprepareerde stoflong op sterk water. De objecten worden gepresenteerd volgens een uniek museumconcept, gestoeld op de oorspronkelijke functie van de nieuwe, monumentale locatie: een warenhuis.

Uniek museumconcept. Het nieuwe Nederlands Mijnmuseum is gerealiseerd in voormalig warenhuis Kneepkens, ook wel ‘Klein Glaspaleis’ genoemd, een rijksmonument ontworpen door architect Frits Peutz. De vier verdiepingen hebben elk hun eigen thema aan de hand van kleuren. Bezoekers beginnen bij ‘Zwart’, waar het verhaal van steenkool en de mijnwerker wordt gepresenteerd. De eerste verdieping, ‘Goud’, weerspiegelt bijna tastbaar de welvaart die de steenkoolindustrie de Mijnstreek bracht. De tweede verdieping is ‘Grauw’ en toont de schrikbarende keerzijde van de medaille, zoals de ongezonde werkomgeving en de desastreuse maatschappelijke gevolgen van de mijnsluiting. De bovenste verdieping heet ‘Kleur’ en neemt de bezoeker mee in de transitie en de kleurrijke toekomst van de Mijnstreek. Het schacht- en ophaalgebouw van de Oranje-Nassau l blijft onderdeel van het Nederlands Mijnmuseum."

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- "Heerlen is begonnen aan een groot project van stedelijke vernieuwing. Om het centrum nog aantrekkelijker te maken en te behouden voor wonen, werken en recreëren is een belangrijk thema de toekomstige stadsuitstraling. Het college heeft Stichting Stadsrevisie ‘aSta’ in oktober 2020 een subsidie toegekend van €65.000 om het bestaande centrumbeeld aan te pakken. Subsidie voor zes gevels. Wie langs de gevels van de binnenstad loopt en naar boven kijkt, ziet een duidelijk verschil met de bovenkant van een pand en de voorkant van een winkel op de begane grond. Stichting Atelier Stadsrevisie, een initiatief van Michel Huisman, wil hier verandering in aanbrengen en heeft hiervoor een subsidie van €65.000 toegewezen gekregen uit het gevelfonds van IBA Parkstad en de gemeente. Met de verleende subsidie kunnen zes winkelpuien worden aangepakt en worden authentieke gevels zichtbaar gemaakt. Door de winkelpanden aan te pakken zal de aanblik van de Heerlense binnenstad in 2020 verbeteren.

Subsidie Worstenhemel. Daarnaast is aan Stichting Stadsrevisie ‘aSta’ door de gemeente een subsidie verleend van €50.000 voor de aanpassing aan de Worstenhemel. Michel Huisman maakte het ontwerp dat letterlijk over de Smulbar werd gezet. De Worstenhemel is bedoeld als hoogwaardige zitplek op de Bongerd. Een stadspodium met vertier op hoog niveau. Geheel straatbeeld. Stichting Stadsrevisie ‘aSta' beperkt zich niet alleen tot gevels. Alles wat bepalend is voor de sfeer en uitstraling van de stad wordt opnieuw bekeken. Participatie. Atelier Stadsrevisie wil zo veel mogelijk werken met participatie van burgers, vrijwilligers, langdurig werkelozen en omscholende mensen. Dit maakt het een sociaal project, dat de lokale trots en vreugde moet vergroten. Voor pandeigenaren die hun gevel niet via het Project Atelier Stadsrevisie willen renoveren, blijft expliciet de mogelijkheid open om een beroep te doen op het Gevelfonds. Atelier Stadsrevisie werkt hierbij samen met o.a. stichting Streetwise en andere centrumpartners om ook het vestigingsklimaat voor ondernemers aantrekkelijker te maken." (bron: gemeente Heerlen, oktober 2020)

- Maankwartier is een nieuw stadsgebied én een nieuwe aorta. Het verbindt twee centrumdelen van Heerlen ter hoogte van het NS-station én integreert het station. Jaarlijks zijn hier 9 miljoen mensen op de been met diverse bestemmingen. Nu verplaatsen ze zich nog grotendeels door de ondergrondse tunnel van het station. Straks wordt in die verkeersstroom een onderscheid aangebracht. Reizigers hebben dan een aparte ingang naar de verschillende vervoersmodaliteiten. En omdat alles nu overdekt is, kunnen reizigers altijd droog en comfortabel in- en uitstappen.

Bezoekers en bewoners van het Maankwartier gaan hun eigen weg. Ze merken niets van de stationsactiviteiten omdat Maankwartier, weliswaar verheven, maar feitelijk een stadswijk op zich is en dus in die zin een normale openbare ruimte. Het is voor het eerst in Nederland dat zo’n gedachtengang geconcretiseerd wordt. De vormgeving van Maankwartier is ongeëvenaard. Innovatief en verbazingwekkend. Een stedenbouwkundig hoogtepunt op een toplocatie. Vergelijkingen met Gaudi, Hundertwasser en anderen liggen voor de hand. Dit unieke project is geen droom maar betaalbare realiteit voor bewoners en ondernemers.

- Heerlen Mijn Stad faciliteert en verbindt de bestaande en innovatieve krachten, die werken en bouwen aan een gemeenschappelijke visie om de stad en het centrum te versterken. Vanuit deze missie ontwikkelen ze initiatieven, projecten, activiteiten en evenementen die van de binnenstad een gastvrije 'buitenhuiskamer' maken. Niet alleen voor bewoners en ondernemers uit de stad, maar ook voor alle bezoekers uit heel Parkstad. Het verbinden van wonen, werken en winkelen met horeca, cultuur, onderwijs, zorg en dienstverlening is hierbij een belangrijk vertrekpunt. Zo creëren ze een plek waar elke inwoner van Parkstad zich thuis kan voelen en trots op kan zijn.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Heerlen heeft 150 rijksmonumenten.

- Heerlen heeft 1 gemeentelijk monument.

- In de Gerard Bruningstraat staat de Verschijning van de Onbevlekte Maagd. Dit is een kruisbasiliek, uitgevoerd als een late versie van de neoromaanse stijl in de vroege 20e eeuw. Zoals in het Rijnland veelvuldig voorkomt, is de apsis aan beide zijden geschraagd door een grote toren. Omdat aan de westzijde geen tegenwicht is ontworpen - een bouwdeel dat optisch ook aandacht vraagt - ligt het zwaartepunt aan de oostzijde. Het gebruikte materiaal is rode baksteen op een natuurstenen plint. Er zijn geen romaanse boogfriezen. De muurbekroning is uitgevoerd in gemetselde ornamenten van gele bakstenen. De kerk is er één uit een tijd waarin het speelse van het pure neoromaans af was en daarom nogal zoutloos uit het toen dus al geschreven ‘boekje’ kwam. (2)(ook voor de kerkbeschrijvingen hierna)

- In Heerlen staat met de St. Pancratiuskerk (Pancratiusstraat / Kerkplein) een mooi voorbeeld van een middelgrote romaanse kerk, zoals er in het gebied van Rijn en Maas in de 12e eeuw veel ontstonden, maar waarvan er in ons land niet veel zijn behouden. De kerk werd opgetrokken uit kalk- en zandsteenblokken. Het schip heeft drie beuken met vierkante traveeën, waarvan de verhouding tussen zij- en middenbeuktraveeën 1:2 is. De scheiding tussen de beuken is een arcade van stevige, op vierkante grondslag opgebouwde pijlers. Oostelijk is een halfronde en lagere apsis de beëindiging van het religieuze gebouw. Even hoog als het middenschip is het dwarsschip dat aan noord- en zuidzijde met een rechte muur wordt besloten. Op de kruising van schip en dwarsschip, welke kruispunttravee ook wel viering wordt genoemd, staat een stevige vierkante vieringtoren met tentdak en dakkapellen. Aan de westzijde staat een enkele toren, die er door de terughoudendheid bij het geleden van de wand door lijstwerk en nissen sober en gesloten uitziet. Aan de andere zijde van de kerk, ten noordoosten ervan, staat de zogenoemde gevangentoren of Schelmentoren.

Het was ir. Jos Cuypers die de kerk in 1902-1903 repareerde en ingrijpend ‘restaureerde’. Dit laatste begrip staat tussen aanhalingstekens omdat het herstel met de nodige fantasieën over de middeleeuwse toestand gepaard ging. Nu is het van iedere tijd, en op zich vergeeflijk, dat architecten die de opdracht krijgen herstelwerken uit te voeren, ook naar eigen goeddunken vernieuwingen met historiserende karaktertrekken uitvoeren. Net als zijn vader Pierre Cuypers, die we in talloze Limburgse kerken ontmoeten, heeft de restaurator van de St. Pancatius naar meer dan instandhouding gestreefd. Men bedenke daarom bij het bekijken van het gebouw, dat het transept - hoewel waarschijnlijk van oudsher deel uitmakend van het gebouw - in een 20e-eeuwse vorm voor ons staat. De vieringstoren en het koor zijn eveneens ontsproten aan Cuypers’ brein. De oude graatgewelven van het schip werden na de oorlog vervangen door koepelgewelven en ook voor de noordelijke beuk was vervanging, na oorlogsschade, noodzakelijk. Binnen zijn diverse gesneden en geschilderde kunstwerken, gemaakt vanaf de 15e eeuw, te bewonderen. Charles Eyck, van wie we onder andere ook elders in Heerlen en in Genhout werk tegenkomen, schiep de schilderingen tegen het gewelf. (3324)

- De Sint Martinuskerk (Welterkerkstraat 6, Welten) wordt al vermeld in 1049. Het gebouw heeft een middeleeuwse ‘vlucht-’toren met een luidklok uit 1519. Deze toren is verbouwd in 1897.

- Met de Koepelkerk of Annakerk (Bekkerveld 10), waarvoor de eerste plannen al voor de Tweede Wereldoorlog ontstonden, schiep Frits Peutz een hoogtepunt in zijn oeuvre. De plattegrond verenigt vierkant en cirkel (met een doorsnede van 31 m) door tussenkomst van de achthoek. Zoals steeds bij Peutz roept het gebouw uiteenlopende associaties op, hier zowel met de oosterse tradities van religieus bouwen en met de staat van het bouwen in Nederland halverwege de 20e eeuw. De ruimtewerking is uniek. De bouwmeester had zichtbaar gebruik gemaakt van de soepeler opstelling van het bisdom jegens kerkenbouw in Heerlen. Als hoofdmateriaal koos Peutz het gewapend beton.

Ofschoon hiervoor toch meerdere redenen aan te dragen zijn, werd door critici gesuggereerd dat Peutz zich hiermee vooral ‘modern’ wilde betonen. Maar zelf wees hij dit van de hand: Zijn ontwerpen moesten naast fraai voor alle tijden kunnen zijn, dus een zekere tijdloosheid uitstralen, en simpelweg hun doel dienen. Dat de materialisatie een moderne was, werd juist veroorzaakt doordat het beton bij de actuele bouwwijzen met beton van vooral industriële gebouwen in de mijnstreek al een veelvoorkomend materiaal was. Ook constructief had het zijn nut al bewezen, want de Annakerk was met dit materiaal minder vatbaar voor mijnschade. (3324)

- Over de in 1929 door Peutz ontworpen St. Antonius van Padua-kerk van Huskenskolonie (Beersdalweg 62, Vrank) schreef criticus Siebers in 1931 in het R.K. Bouwblad: “Het is gelegen in de armste mijnwerkwersbuurtschap die de omgeving van Heerlen kent. Maar men kan die mijnwerkers om hun kerk benijden.” Inderdaad is de St. Antonius van Padua een gebouw dat ondanks de toepassing van eenvoudige materialen als baksteen niet armoedig overkomt. Zoals we van de bouwmeester al kennen, vermengde hij op originele wijze functionele eisen, moderne overwegingen en referenties aan traditionele vormen. De aankleding werd gegund aan bekende Limburgse kunstenaars als Charles Eyck en Charles Vos. (3324)

- Eén van de jongste kerken van Zuid-Limburg is de Andreaskerk van Laurens Bisscheroux (Palestinastraat 326, Heerlerbaan. Site. http://www.sintandreas.nl). Deze onttrekt zich veel meer dan de Annakerk aan de structuur en vormen die van oudsher met kerkarchitectuur worden geassocieerd. Het vrijere denken dat de Bisschoppelijke Bouwcommissie na de oorlogen mogelijk maakte, is hier doorontwikkeld en uitgewerkt tot een gebouw dat zich niet onmiddellijk kerk laat noemen. Pouls signaleert in het in de grond verzonken zijn van het gebouw niet alleen de, sinds Peutz’ jaren groter geworden, formele verwantschap met de vroegere mijnbouw (vaker drukte Bisscheroux zich op een dergelijke wijze respectvol ten opzichte van de mijnwerkers uit: Kamer van Gabriël), maar gaat zelfs verder door deze toestand uit te leggen als verwijzing naar bescheidenheid van de kerk, misschien zelfs naar schaamte. (3324)

- Mooi verhaal over de St. Josephkerk in Heerlerbaan.

- De Hervormde kerk, Tempsplein 14, werd gebouwd in 1931 naar ontwerp van de architecten Stuivinga en Van de Vooren. De kerk is gebouwd in de stijl van het Traditionalisme met elementen van Zakelijk Expressionisme en Berlagiaanse invloeden.

- Op de site Klein Religieus Erfgoed in Heerlen en Brunssum vind je kruisen, kapellen, religieuze beelden en Lourdesgrotten in deze gemeenten.

- "Zoeken naar sporen uit het verleden. Omdat het interessant is. Omdat je meer over je voorouders wilt weten. Omdat je je eigen geschiedenis beter wilt begrijpen. Of omdat je verbindingen wilt leggen tussen het heden, het verleden en de toekomst. Bij De Vondst in Heerlen ben je daarvoor aan het juiste adres. De Vondst is het centrum voor archeologie in Limburg. Het is niet alleen een archeologisch depot, het is dé plek in deze provincie voor iedereen die nieuwsgierig is naar het verleden. Je ontdekt hier wat er allemaal moet gebeuren voor een archeologische vondst in een museumvitrine belandt. Je kunt hier letterlijk graven naar je eigen geschiedenis! De Vondst is een echte beleefplek. Je kunt hier zelf ervaren wat er allemaal bij archeologie komt kijken. Je beleeft wat er gebeurt vanaf het graafwerk tot het moment dat iets tentoongesteld wordt. Van vondst tot vitrine dus! Archeologie begint met veldwerk. Daarna ga je de vondst determineren; denkwerk dus. Tot slot volgt het conserveren en het restaureren. In De Vondst is dat niet anders. Je maakt er alle stappen van het archeologisch proces mee. En, als je wilt mag je zelf meedoen. Je kunt bijvoorbeeld een archeologische vondst sorteren, op zoek naar schatten tussen het opgegraven materiaal. Je onderzoekt, past en vergelijkt. Net als een echte archeoloog.

In restauratieatelier Restaura werken archeologen en andere specialisten. Zij onderzoeken, conserveren en restaureren archeologische voorwerpen. Door een glazen wand kun je hen live op de vingers kijken. Foto’s, teksten en filmpjes geven je uitleg over wat de restaurators doen. Wil je nog meer te weten komen? Volg dan een rondleiding in het restauratieatelier. Eindeloos veel schatten uit het verleden worden geregistreerd, gedocumenteerd en beheerd in het Provinciaal Depot voor Bodemvondsten. Dit archeologisch depot is een onderdeel van De Vondst. Wetenschappers, maar ook amateurarcheologen en anderen die geïnteresseerd zijn in de geschiedenis van Limburg, kunnen de materialen en het archief op afspraak raadplegen. Tijdens een rondleiding op woensdagmiddag krijg je een goede indruk van het depot en zijn vondsten." Archeologisch centrum De Vondst heeft in maart 2020 een doe-het-zelf kwartetspel online gezet. Het kan thuis worden uitgeprint en uitgeknipt. Nu De Vondst door de uitbraak van het coronavirus gesloten was, zag zij toch nog een manier om met haar bezoekers in contact te komen. Het kwartetspel heeft een oudheidkundig thema en er zitten technieken, materialen en tijdsperiodes in. Het Archeologie Kwartet van De Vondst is hier gratis te downloaden.

- Kasteel en Hoeve Passart-Nieuwenhagen (Heerlerheide) is al rond 1359 bekend als Wickrader grootleen en in bezit van de Heren van Valkenburg. Het huis is genoemd naar Hendrik van Nieuwenhagen die het goed in 1350 in bezit had. Als een nazaat midden 16e eeuw trouwt met een van Blitterswijk Passart, verandert de naam in Passart-Nieuwenhagen. In de 17e eeuw wordt de hoeve verwoest door een brand. In 1692 is de hoeve weer volledig hersteld en volgens een tekening van Roidkin geheel omgeven met een brede gracht.

- Sinds de middeleeuwen zijn in Limburg waterradmolens in gebruik geweest voor onder meer het malen van graan, mosterd en buskruit, voor het zagen van hout en het fabriceren van papier. Veel van deze molens zijn inmiddels verdwenen. In Heerlen vinden we nog de Caumermolen, Schandelermolen, Oliemolen en Weltermolen.

- Het voormalige modehuis Schunck, ook bekend als het Glaspaleis, is tegenwoordig in gebruik als multidisciplinair cultureel instituut met een museum voor moderne en hedendaagse kunst, een centrum voor onderzoek en presentatie op het terrein van architectuur en stedenbouw, een muziekschool en een openbare bibliotheek.

- Beelden in de gemeente Heerlen.

- Mariakapel te Palemig. - Mariakapel te Rennemig.

- Gevelstenen in Heerlen.

- Op de site Street Art Heerlen kun je ca. 50 kunstinnige street art (= graffiti) werken in de stad bekijken. Het is ook mogelijk middels een via de site te boeken rondleiding de kunstwerken 'in het echt' te bekijken, te voet of met de fiets. Zie ook de AvroTros-reportage, die Heerlen dé street art hoofdstad van Nederland noemt.

- "Beeldend kunstenaar Paul Koenen maakt beton uit bouwpuin. Voor Maastricht maakte hij eerder zit/ligmodules van dit speciale beton. In november 2020 heeft hij van gemeente Heerlen en IBA-Parkstad de opdracht gekregen om een serie zit/ligmodules te maken met steenpuin van het gesloopte Stadskantoor. De banken zullen in de openbare ruimte in de directe omgeving van het nieuwe Stadskantoor worden geplaatst. Aan de banken wil Paul Koenen de geschiedenis van het gebouw verbinden. Dat gebeurt door QR-codes die verhalen ontsluiten van gebruikers in het verleden. Op deze manier legt hij een verbinding tussen heden en verleden. Door het gebruik van QR-codes en de verhalen daarachter worden de zitelementen tevens ‘data-banken’." (bron: Paul Koenen)

- De permanente tentoonstelling 'Een Leven Lang' in het Savelbergmuseum (Gasthuisstraat 2) geeft een goed beeld van het werk van de congregatie van De Kleine Zusters van de Heilige Joseph, die op hun hoogepunt met meer dan 1.800 zusters waren, verspreid over 72 woongemeenschappen in Nederland en België. Het Savelbergmuseum is een klein museum met een bijzonder verhaal. Het is gevestigd in het voormalige Savelbergklooster. Na een grondige restauratie is het oude klooster opengesteld voor publiek. Nu kunt u er genieten van de vaste tentoonstelling over de unieke levens van de Zusters die zich altijd hebben ingespannen voor hulpbehoevenden.Daarnaast zijn er wisselende tentoonstellingen en worden er regelmatig culturele activiteiten georganiseerd. In 2013 is een boek over de geschiedenis van deze zusters verschenen.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- De Stichting Kerkconcerten Heerlen organiseert jaarlijks een reeks concerten in Heerlense kerken. Voor de data zie de site Kerkconcerten Heerlen.

- Carnaval. - Met ca. 200 groepen, wagens en eenlingen is de Vastelaovesoptocht van Heerlen de grootste optocht van Limburg. - Verder is er 's avonds ook een Lichtstoet met verlichte wagens. - HVV De Winkbülle.

- De Geluksroute (weekend eind maart) is een ongedwongen uitwisseling van geluk die voor inspirerende ontmoetingen en mooie ontdekkingen zorgt. De uitnodiging is simpel: Waar word jij gelukkig van en wil je dat delen? De uitnodiging is voor iedereen, dus of je nu van yoga houdt of bellenblazen, van stilte of beweging, lekker koken of nieuwe gerechten proeven, verhalen vertellen of een workshop geven, het kan allemaal. Want geluk delen brengt altijd meer geluk teweeg. Er ontstaan nieuwe verbindingen waar Heerlen mooier van wordt! Uiteraard is het aan jou of je een evenement bedenkt óf dat je ze gaat bezoeken.

- Het Charles Hennen Concours (weekend in april) is een internationaal kamermuziekconcours voor strijkers.

- Koningsdag.

- Kermis (mei en oktober).

- Van 30-6 t/m 3-7-2016 is in Heerlen het Pro Freestyle event. Een groot en spectaculair internationaal evenement met honderden deelnemers en naar verwachting 25.000 toeschouwers. Onderdelen o.a. Skateboard Street, BMX Street, BMX Park, Inline Park, Step Park en Mountain Bike Park. Toegang gratis.

- Raboronde Heerlen (wielrennen, eind juli).

- Jongerenmuziekfestival Booch! (weekend in augustus).

- Cultura Nova is een festival van ruim een week (eind augustus / begin september, in 2018 voor de 28e keer) met ruim honderd voorstellingen, concerten, films, lezingen en performances.

- De Preuvenetour (begin september) is een wielerwedstrijd voor prominenten. Lengte ca. 100 km, de start is in Heerlen. De opbrengst is voor goede doelen.

- Tijdens Parkstad Culinair (weekend in september) vertonen restaurants uit Parkstad e.o. op laagdrempelige wijze, in een sfeervolle ambiance, hun culinaire kunsten.

- Aod òp Nuj i Heële (10 november) is het eerste carnaval-gerelateerde evenement van het seizoen en tevens een van de grootste evenementen van de regio. Met Aod òp Nuj i Heële wordt de overgang van het oude (Aod) naar het nieuwe (Nuj) carnavalsseizoen gevierd op het Van Grunsvenplein in te Heerlen, met non-stop optredens van vele artiesten uit heel Limburg.

- Het zingDOOR! Festival (op een zondag in november, sinds 2017) is een festival speciaal voor kinderen in de basisschoolleeftijd, met leuke workshops en een groot slotconcert. Een festival waarin samen zingen centraal staat. Bedoeld voor kinderkoren, schoolkoren én schoolklassen uit heel Limburg die graag zingen. Deelname is geheel gratis. Het zingDOOR! festival heeft als doel om een verbinding te leggen tussen het zingen op school en het zingen buiten school; een verbinding tussen scholen en koren.

- Oudejaarsloop.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- "Zuid-Limburg, met het kenmerkende Heuvellandschap, is een van de mooiste regio’s van Nederland. Toeristen trekken in steeds grotere getale naar de regio voor de natuur en schromen ook niet om de steden te bezoeken. Toch is het ook een regio die hard wordt getroffen door demografische ontwikkelingen. In een stad als Heerlen heeft dit relatief veel leegstand tot gevolg. Hoe ga je hier als bewoner mee om? Jos Reinders, een van de deelnemers van het bewonersinitiatief Stadstuin Heerlen, vertelt hoe je als bewoner van een tijdelijk braakliggend terrein in het centrum van de stad weer een aantrekkelijke plaats kunt maken waar iedereen graag komt om te recreëren en te ontmoeten. Schinkel-Zuid was een terrein dat leegstond en afgezet was met hekken in afwachting van de bouw van woningen. Het bewonersinitiatief heeft hier een stadstuin aangelegd. Zij zijn een voorbeeld voor hoe bewoners middels een groene oplossing de nadelen van toenemende leegstand het hoofd bieden. Jos biedt middels deze reportage een inkijk in dit proces en laat zien wie of wat je als bewoner nodig hebt om een dergelijk initiatief succesvol op te kunnen zetten."

- Groenbeleidsplan Heerlen (2013).

- Het rond 1920 als eerste stadspark aangelegde Aambos is een oud hellingbos bij het centrum van Heerlen, ingericht als wandelpark met dierenverblijf en hertenkamp.

- Limburgs Science Centrum eXplorion is de opvolger van Sterrenwacht Schrieversheide. eXplorion is een educatief publiekscentrum. Onder meer in het Exploratorium, een spannend ontdek- en doecentrum, worden jong en oud uitgedaagd zelf op ontdekkingstocht te gaan in de wereld van natuur, techniek, wetenschap en kunst.

- Imstenrade is een landgoed in het ZO van Heerlen. Op de plek van een vroeger kasteel ligt nu de kasteelachtige villa Imstenrade uit 1908, met landschapspark uit 1928. Boerderij met watertoren uit begin 20e eeuw. Het Imstenraderbos is een typisch Zuid Limburgs hellingbos gelegen op de hellingen van een grub, een droogdal. Grote oude beuken en eiken, kleine beekjes en prachtige overgangen naar het weidegebied bieden plaats aan allerlei typische hellingbosplanten zoals Slanke Sleutelbloem en Gevlekte Aronskelk en aan talloze dieren waaronder de das. - Fotoserie Imstenraderbos van fotograaf Martin Stevens.

- Landgoed Terworm is een beschermd natuurgebied van 225 hectare, eigendom van het Van der Valkconcern en sinds 1999 beheerd door Natuurmonumenten. Het beekdal van Terworm loopt langs een grote diversiteit aan biotopen: langs kalkgraslanden, lössgebieden, zandvlaktes, akkerlanden, hoogstamboomgaarden, weilanden en beekbegeleidend bos. Gezien de historie van landgoed Terworm, heeft Natuurmonumenten ervoor gekozen om in dit gebied zowel ‘wilde’ natuur te ontwikkelen als cultuurhistorische elementen te herstellen. De mens heeft hier het landschap bepaald, waardoor de variëteit aan biotopen zo groot is. De Geleenbeek is voor een deel teruggelegd in zijn oude bedding, waardoor deze weer meandert en een drassig natuurgebied kan ontstaan. Het centraal op het landgoed gelegen kasteel TerWorm is met respect voor de omgeving gerestaureerd en verbouwd tot hotel-restaurant. De ruim 270 jaar oude 'dikke eik van Terworm' is beschermd op basis van de lokale bomenverordening.

- In Bezoekerscentrum Brunssummerheide vind je een schat aan informatie over natuur en cultuurhistorie van de Brunssummerheide / Schrieversheide en omgeving.

- Vroeger slingerde de Caumerbeek door heel Heerlen. Begin jaren zeventig is ca. 8 km van de beek overkluisd en daardoor aan het zicht onttrokken. Alleen het gedeelte vanaf de Corisbergweg (hier ontspringt de beek in de kelder van hoeve Horicherhof) tot aan Palemig is dan nog zichtbaar. De gemeente en Waterschap Roer en Overmaas hebben de gehele beek nu weer zichtbaar gemaakt. Het beekdal is opnieuw ingericht en aantrekkelijk gemaakt over een lengte van ongeveer 8 kilometer. De beek is nu weer zichtbaar in Hoensbroek, Rennemig, Beersdal en Palemig.

Er kan volop genoten worden van de mooie beek. Het is een aantrekkelijk gebied voor wandelaars en fietsers vanwege de nieuw aangelegde wandel- en fietspaden. Ook natuurliefhebbers kunnen er hun hart ophalen: de flora en fauna die bij het Caumerbeekdal horen keren terug. Water trekt namelijk nieuw leven aan zoals vogels, vlinders en kikkers. De redenen om de beek weer zichtbaar te maken zijn: betere waterkwaliteit in de Caumerbeek en Geleenbeek (de Caumerbeek mondt uit in de Geleenbeek), betere werking van de rioolwaterzuivering, stimuleren flora en fauna en bieden van meer recreatiemogelijkheden.

"Tussen 2011 en 2016 hebben we samen met gemeente Heerlen de boven- en benedenloop van de Caumerbeek verbeterd. Nu pakken we 1 kilometer van de middenloop aan. We maken de beek zichtbaarder, verstevigen de dam bij buffer De Dem en leggen een nieuwe regenwaterbuffer aan om wateroverlast te voorkomen. Middenloop Caumerbeek / Palembergerbeek. We maken de beek zichtbaarder door de bodem iets te verhogen en de kanten minder steil te maken. Dit kan niet overal omdat de kunstwerken vastliggen in het landschap. De bomen bij rondom de beek laten we bij de herinrichting van de beek zo veel mogelijk staan. Dam bij buffercomplex de Dem. De planten op de dam halen we weg; De bestaande dam verbreden en verstevigen; In de nieuwe dam wordt een noodoverlaat aangelegd; deze drempel zorgt ervoor dat de buffer, als deze volledig vol staat, gecontroleerd kan overlopen. Buffer Palenberg. We leggen een nieuwe regenwaterbuffer aan om wateroverlast te voorkomen. Planning. De werkzaamheden zullen eind 2021/begin 2022 worden uitgevoerd." (bron: Waterschap Limburg, maart 2021)

- Het Geheim van Heerlen is een stadswandeling 2.0 voor jongeren in de leeftijd van 10 t/m 14 jaar. Aan de hand van 9 aanwijzingen valt een geheim te ontdekken over de geschiedenis van de stad Heerlen. Op bepaalde locaties zijn QR-codes te scannen die een deel van het uiteindelijke verhaal weergeven. Wie alle 9 locaties bezoekt krijgt toegang tot het geheim. Het verhaal speelt zich af tijdens de Tweede Wereldoorlog in de stad. De personages uit het verhaal zijn fictief, maar de meeste gebeurtenissen zijn wel op feiten gebaseerd. Doel van dit project is om cultuureducatie, regionale geschiedenis en omgevingskennis onder leerlingen uit groep 8 van het basisonderwijs en leerlingen uit brugklassen van het middelbaar onderwijs te stimuleren. En daarnaast ook jongeren (weer) meer bewust te maken van hun eigen omgeving. Tevens is de ontdekkingstocht leuk om met het hele gezin te lopen.

- Parkstad Limburg Theaters heeft vestigingen in Heerlen en in Kerkrade.

- Cultuurhuis Heerlen (voorheen: 't Patronaat en Cultuurhuis Patronaat) is het oudste nog bestaande cultuurcentrum van de stad. De schepping van de Sittardse architect Jos Wielders uit 1921 in de stijl van de Amsterdamse School is een beschermd monument. Voor de toenmalige opdrachtgevers, de paters Franciscanen, was het gebouw de sluitsteen van een complex met kerk en school ten behoeve van de mijnwerkers en hun gezinnen in de wijken Grasbroek, Musschemig en Schandelen. In het Cultuurhuis kun je terecht voor o.a. cabaret, concert, dans, film, musical, theater, toneel en workshops.

- Poppodium Nieuwe Nor is hét poppodium van Parkstad. Het podium heeft een capaciteit van ca. 350 bezoekers. Naast dance-avonden programmeert zij minstens evenveel live-concerten, natuurlijk in pop/rock en hiphop, maar ook veel andere subgenres, van rockabilly tot jazz, van wave tot singer-songwriter en van metalcore tot indie.

- Filmhuis De Spiegel.

- Kunstencentrum Signe.

- "Quatro Cinema in Heerlen vertoont meer dan alleen het blockbuster geweld. Zo hebben wij ook nog FilmArt, Opera’s en Ballet, AIC, Cinema Francaise, EOS, concerten en de Kleuter Bios. FilmArt zijn de films met een onderliggende toon. Prachtige films met een echte inhoud. Opera’s en Balletten zijn natuurlijk de mooiste opera’s en balletten live vanuit The Royal Opera House in Londen. Een prachtige ervaring op het grote doek, het voelt bijna alsof je er zelf bij bent... AIC en EOS zijn de kunstzinnige films. Prachtige documentaires over de kunstwerken van Vincent van Gogh en andere schilders. Cinema Francaise is een scala aan door ons geselecteerde, Franse films. Franse films zijn hele goede films, ze zijn bij ons natuurlijk wel Nederlands ondertiteld. Wij vertonen ook regelmatig prachtige concerten en muziekvoorstellingen. Van André Rieu tot Rammstein, ze komen allemaal wel een keertje langs. Voor elke muziekliefhebber wat. De Kleuter Bios is een speciaal georganiseerde dag voor de aller kleinsten. Een leuke film geschikt voor alle leeftijden, het geluid wat zachter dan normaal, de lichten gedimd tijdens de film, een lekker glaasje Ranja en leuke activiteiten. Dit alles om de jongste van de jongste voor de eerste keer kennis te laten maken met een bioscoopervaring.

Nadat wij van binnen een metamorfose hebben ondergaan is nu ook de buitenkant aangepakt. Het wereldberoemde grafitti-kunstenaars duo PichiAvo is een aantal dagen druk bezig geweest en heft de voorgevel van Quatro Cinema en daarmee ook de binnenstad een stukje mooier gemaakt. De gelaagdheid van het kunstwerk is op zijn zachts indrukwekkend te noemen. Het was even slikken toen de eerste onderlaag werd aangebracht (knalroze), maar al snel bleek dat de artiesten precies wisten waar ze mee bezig waren en met elk uur dat verstreek werd de mural indrukwekkender. Quatro Cinema is vanaf nu de entree van het Romeinse kwartier in Heerlen. Kom de Mural een keer bekijken!"

- Sinds de jaren '60 van de vorige eeuw wordt in de Sibelcogroeve, gelegen O van de Heerlense wijk Heksenberg, in grotendeels gemeente Heerlen, deels gemeente Landgraaf, gegraven naar zilverzand. Gedeputeerde Staten van Limburg hebben in april 2018 besloten een nieuwe samenwerkingsovereenkomst op te stellen met Sibelco en Natuurmonumenten over de herontwikkeling van de Sibelcogroeve. De basis daarvoor vormt een hernieuwd plan van Sibelco, dat als aanzet dient voor de ontgrondingsvergunning. Sibelco komt met dit plan tegemoet aan de wensen van de omgeving: de Mijnsteenberg Oranje Nassau IV blijft volledig behouden en de groeve wordt al vanaf 2020 grotendeels opengesteld voor publiek. Het plan gaat tevens uit van verlenging van zandwinning in de bestaande groeve tot en met 2032. Dat is vier jaar eerder dan in en eerdere deail. Daarna wordt het terrein in zijn geheel overgedragen aan Natuurmonumenten. De gedetailleerde invulling van hetgeen opgeleverd wordt in 2020 alsmede de Mijnsteenberg als het gaat om de vergroting van zowel de landschappelijke als recreatieve kwaliteit van het groevegebied, wordt verder uitgewerkt in samenspraak met omwonenden, betrokkenen en vertegenwoordigers van de beide gemeenten. (bron: Provincie Limburg, 8-5-2018)

Begin 2020 is het zogeheten eindplan voor de Sibelcogroeve goedgekeurd. De gemeente Heerlen, Stichting Behoud Brunssumerheide en Bewonerscollectief BuurSibelco konden zich niet in dat plan vinden. Zij spanden daarom een zaak aan bij de Raad van State. Volgens de stichting en het bewonerscollectief is er geen draagvlak voor het verlenen van de vergunning. Dat blijkt volgens de klagers onder meer uit een petitie in 2016 die 1500 keer werd ondertekend. Daarnaast zouden de omwonenden overlast ervaren van de werkzaamheden. De Raad van State was het meermaals niet eens met het betoog van de tegenstanders. Zo heeft Sibelco genoeg gedaan om draagvlak te creëren, zou de afgraving niet sneller kunnen vanwege het volgen van het bedrijfsproces en is er door Sibelco genoeg rekening gehouden met de natuur. Bekijk hier de volledige uitspraak van de Raad van State.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Heerlen, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Oude ansichtkaarten van Heerlen.

- Film (20 min.) over Heerlen anno 1922.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Heerlen (online te bestellen).

- In 2012 is het boekje Heerlens Nederlands heruitgegeven in een geactualiseerde versie.

Terug naar boven

Links

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Heerlen. - Nieuws van de gemeente op Facebook.

- Algemeen: - Site van en over Heerlen.

- Lokale links: - Heerlen linkspagina met honderden lokale links.

- Belangenorganisatie: - Heerlen Mijn Stad is een jonge centrumorganisatie voor de binnenstad van Heerlen. Zij faciliteert en verbindt de bestaande en innovatieve krachten, die werken en bouwen aan een gemeenschappelijke visie om de stad en het centrum te versterken. Vanuit deze missie ontwikkelen zij initiatieven, projecten, activiteiten en evenementen die van de binnenstad een gastvrije ‘buitenhuiskamer’ maken. Niet alleen voor bewoners en ondernemers uit de stad, maar ook voor alle bezoekers uit de regio en daarbuiten. Het verbinden van wonen, werken en winkelen met horeca, cultuur, onderwijs, zorg en dienstverlening is hierbij een belangrijk vertrekpunt. Zo creëren ze een plek waar elke inwoner van Parkstad zich thuis kan voelen en trots op kan zijn.

- Wijken en buurten: - Wijksite Aarveld en Bekkerveld. - Wijkraad Douve Weien - Caumerveld. - Buurtvereniging Caumerveld - De Erk. - Buurtorganisatie Grasbroek Musschemig Schandelen. - Bewonersraad Heerlen-Centrum. - Bewonersraad Eikenderveld. - Buurtbelangen Lindeveld. - Buurtontwikkeling Heerlerbaan. - Heemkundevereniging Heerlerheide. - Geschiedenis Heerlerheide. - Digitaal Buurtnetwerk Heerlerheide. - Geschiedenis Heksenberg. - Wijkraad Heksenberg / Pronsebroek. - Meezenbroek, Schaesbergerveld en Palemig. - Oude Passart. - Wijkbeheer Vrieheide e.o. Rapport over huidige situatie en toekomstplannen Vrieheide. Artikel over 11 plannen voor Vrieheide - De Stack anno 2012. - Geschiedenis van Vrusschemig. - Buurtbeheer Welten - Benzenrade. - Geschiedenis van De Wieër.

- Muziek: - Koninklijke Harmonie Heerlen. - Showband Corio. - Jachthoorn en Trompetterkorps Edelweiss. - Herriemenie Miserabel.

- Overige verenigingen: - Stadsschutterij St. Sebastianus. - Het doel van het in 2003 opgerichte Garderezjiment d'r Kuëb va Heële is het behoud van het cultureel erfgoed van Heerlen. Zij tracht dit doel o.m. te bereiken door op ludieke wijze deel te nemen aan culturele activiteiten en door promotie van de stad zowel binnen als buiten de regio. Ook wordt acte de présence te geven bij grote evenementen zoals bijvoor de jaarlijkse Taptoe.

- Duurzaamheid: - Gedeputeerde Staten hebben in mei 2019 besloten een incidentele projectsubsidie van € 100.000 te verlenen aan SCHUNCK voor het project Heerlen Rooftop Project. Dit project heeft als doel om de daken in deze stad te transformeren tot culturele, recreatieve en voedselproducerende locaties. "Deze stad is een dichte stad met een uitgesproken divers dakenlandschap. Grote - vaak lelijke - grijze dakoppervlakten met allerlei technische constructies bepalen het beeld dat zich vanuit onze werkvloer en ons dakterras in SCHUNCK (zittend in het restaurant) opdringt. Een beeld dat je vanuit veel gebouwen hebt, want de stad heeft in de afgelopen 50 jaar nogal wat hoogbouw gerealiseerd. Deze grote oppervlakten midden in de stad bieden een uitgesproken potentieel - voor groen, cultuur, voedsel, sport, wonen en zeker nog meer! Het is ons plan om een aantal daken te transformeren en met verschillende programma’s te bespelen en daarmee een formule te starten die bij succes verder kan groeien. Het doel is om zo veel mogelijk daken duurzaam in gebruik te nemen en met elkaar te verbinden, zodat deze tweede laag in de stad een echte toevoeging wordt."

- Leefbaarheid: - "In 2019 is een grootschalig onderzoek van start gegaan naar de sociale cohesie in Heerlen. Deelnemers aan het project zijn de gemeente, CBS, VNG, Brightlands, CoTown, centrumorganisatie ‘Heerlen Mijn Stad’ en buurtorganisatie Grasbroek-Musschemig-Schandelen. Het project wordt gesubsidieerd door de Europese Commissie vanuit het ‘Urban Innovative Actions’-programma. Het moet innovatieve oplossingen bieden voor de uitdagingen op sociaal gebied waar de gemeente voor staat.

Sociale cohesie is de term die wordt gebruikt om de samenhang in een samenleving aan te duiden. Het gaat daarbij zowel om het vertrouwen in de samenleving als om het meedoen met de samenleving. Daarnaast is integratie relevant: tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen, zoals bijvoorbeeld tussen laag- en hoogopgeleiden en mensen met en zonder migratieachtergrond. De sociale cohesie neemt toe naarmate er meer vertrouwen, participatie en integratie is. Hans Schmeets, CBS-onderzoeker en hoogleraar aan de Universiteit Maastricht, deed in het verleden regelmatig onderzoek naar sociale cohesie. ‘Een van de aanleidingen voor dit project is dat we inwoners van de gemeente Heerlen meer willen betrekken bij de stad. Uit een eerdere nul-meting van het CBS is gebleken dat deze gemeente achter blijft ten opzichte van 40 vergelijkbare steden. Dat heeft het CBS gemeten op basis van 17 kernindicatoren uit het onderzoek ‘Sociale Samenhang en Welzijn’ in de periode 2012–2018. Vooral het vertrouwen in elkaar en in de instituties is relatief laag. Ook op het gebied van participatie - denk bijvoorbeeld aan vrijwilligerswerk - sluit de gemeente achteraan. Samen met de gemeente en zes andere organisaties willen we nu op innovatieve wijze onderzoeken hoe we de participatie van de Heerlense burgers kunnen bevorderen. Het CBS is gevraagd deel te nemen aan dit project vanwege zijn expertise op terreinen zoals het verzamelen en analyseren van data uit diverse bronnen waaronder big data, registers en steekproeven van de bevolking. Ook van belang waren de contacten tussen de gemeente en het CBS Urban Data Center/Heerlen.’

Economische impuls. Pieter Bonnema is initiator en projectleider vanuit de gemeente Heerlen voor dit nieuwe project. Hij schetst een aantal uitdagingen waar zijn gemeente voor staat: ‘We zien een achteruitgang van de openbare ruimte. Deels komt dat door andere politieke keuzes, waardoor minder geld beschikbaar is voor meer openbare ruimte. Daarnaast kan het centrum van de stad wel een economische impuls gebruiken. Er is bijvoorbeeld veel leegstand van winkels. Wij willen weer meer economische dynamiek. Verder willen we de burgerparticipatie versterken. We hebben bijvoorbeeld geconstateerd dat inwoners van deze gemeente minder vaak - slechts 44 procent in 2018 - naar de stembus gaan dan inwoners van andere Limburgse gemeenten. Dit is een teken aan de wand voor de politiek en daar willen we nu echt wat aan doen.’

Platform. Bonnema kwam op het idee om een platform te ontwikkelen, waarbij burgers beloond worden voor hun participatie binnen de gemeente. ‘In het verlengde van onze buurtdeals, een uitwerking op onze ‘Visie op de openbare ruimte’, is een innovatief concept bedacht. Uit analyse van deze buurtdeals is inzichtelijk geworden dat Heerlense burgers bereid zijn om stukjes van de lokale openbare ruimte te verfraaien. Door middel van het toepassen van blockchain-technologie wordt er een nieuw platform gecreëerd. Met dit platform kunnen burgers taken voor de gemeente uitvoeren met een beloningssysteem. Deze beloning heeft de vorm van een digitale munt, die alleen uitgegeven kan worden binnen de lokale economie van Heerlen. Het idee is weliswaar ontstaan vanuit het perspectief van de openbare ruimte, maar het concept is inmiddels toepasbaar op meerdere domeinen. Denk bijvoorbeeld aan veiligheid, preventie of zorg.’

Strenge eisen EU. Het project dat de gemeente met het CBS en 5 andere organisaties uitvoert, moet voldoen aan een aantal strenge eisen van de Europese Unie. Daar horen reguliere audits bij. ‘Voor de Europese Unie is dit Heerlens project van groot belang in het kader van het Urban Innovative Actions-programma. Dat programma zoekt nieuwe innovatieve projecten in stedelijke gebieden. Van de 175 projecten die werden ingediend, zijn er 20 geselecteerd. Het Heerlens project is er daar een van. Als dit project in Heerlen slaagt, kan het ook in andere Europese steden navolging krijgen’, aldus Bonnema.

Grootste uitdagingen. Wat zijn volgens Bonnema de grootste uitdagingen van dit project? ‘Het hele project valt of staat met de adoptie ervan door de burgers. Zij moeten bereid zijn taken uit te voeren die ten goede komen aan bepaalde maatschappelijke projecten. De verantwoordelijkheid hiervoor willen wij bij de burgers leggen, maar de gemeente stelt wel bepaalde eisen. Een ander belangrijk punt is dat we ondernemers moeten weten te vinden die de nieuwe digitale munt willen accepteren. Daarnaast voeren we op hoog niveau gesprekken met de Belastingdienst. Wij stellen een grens voor burgers om bij te kunnen verdienen, maar zelfs met zeer geringe bijverdiensten ziet de Belastingdienst graag dat er btw wordt afgedragen. Hiervoor is per individuele burger wel de ‘kleine ondernemersregeling’ aan te vragen waardoor kwijtschelding van de btw mogelijk is, maar dat moet geen drempel worden om met ons project mee te doen. Wij willen graag een coulante regeling voor de participanten.’ Ondanks de uitdagingen is Bonnema zeer enthousiast over de slagingskans van dit project. ‘Mijn intrinsieke motivatie om hier een succes van te maken is zeer groot.’ (bron: CBS, november 2019)

- Bedrijfsleven/ondernemen: - "Vanaf 2021 is er 1 miljoen euro beschikbaar voor initiatieven van, voor en door Heerlense ondernemers. Dat is de propositie van het in mei 2019 opgerichte Ondernemersfonds Heerlen. Voorwaarde om het geld te besteden is wel dat ondernemers samen ideeën bedenken en indienen. Geerd Simonis, onder meer eigenaar van diverse bedrijventerreinen, is en van de kwartiermakers van het Ondernemersfonds: “We kunnen helpen om die collectiviteit te organiseren.” Het geld in de kas van het Ondernemersfonds is afkomstig uit de opbrengsten van de OZB-belasting. Ondernemers betalen in feite dus indirect mee aan het fonds. “Vandaar dat we ook zeggen: het is een fonds van, voor en door Heerlense ondernemers”, licht Simonis toe. “We brengen het geld zelf in, maar mogen ook zelf bepalen waar we het aan besteden.”

Hiervoor zoekt het fonds naar gezamenlijke initiatieven, variërend van kleine projectjes tot wijk- en structuurversterkende investeringen. “Maar altijd samen”, benadrukt Simonis. “We gaan geen individuele bedrijven ondersteunen.” En dat is nog niet altijd zo vanzelfsprekend, weet ook Simonis. “Op de ene plek wordt er al veel samengewerkt, terwijl in andere delen van de gemeente dat nog niet het geval is. Daarom hebben we zeven gebieden aangewezen, waaronder bijvoorbeeld Hoensbroek, Heerlen-centrum en Heerlerbaan, waar gebiedsmanagers initiatieven zullen aanjagen. Deze personen zullen ondernemers bij elkaar aan tafel brengen. En dat zal soms als vanzelf gaan en dan weer wat moeilijker.”

Aan wat voor initiatieven moeten we eigenlijk denken? Simonis heeft alvast een idee dat aansluit op de regiobrede behoefte aan arbeidskrachten: "Ik denk aan een arbeidspool voor ondernemers op bedrijventerreinen. Sommige bedrijven hebben in bepaalde maanden van het jaar behoefte aan veel personeel, terwijl een andere ondernemer in die periode juist minder mensen nodig heeft. Een arbeidspool maakt het mogelijk om werknemers als het ware met elkaar te delen, wanneer de situatie daar om vraagt.” Niet alleen bedrijven spelen een actieve rol in het Ondernemersfonds. Ook onderwijs- en overheidsinstellingen, zoals VISTA College, Zuyd Hogeschool en CBS doen mee aan het fonds. Dit maakt volgens Simonis de samenwerking alleen maar sterker." (bron: Economische Samenwerking Zuid-Limburg (ESZL))

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Heerlen Akerstraat, - idem Imstenraderweg en - idem Meulemanstraat.

Reactie toevoegen