- Landgraaf is een stad* en gemeente in de provincie Limburg, in de regio Parkstad.
* Zoals 4 alinea's hieronder wordt toegelicht, was Landgraaf aanvankelijk alleen de gemeentenaam en is het enkele jaren later ook de formele plaatsnaam voor het hele grondgebied van de gemeente geworden. Deze plaats - eigenlijk: het geheel van aan elkaar gegroeide dorpen - wordt tegenwoordig als stad beschouwd.
- De gemeente Landgraaf is in 1982 ontstaan uit samenvoeging van de gemeenten Nieuwenhagen, Schaesberg en Ubach over Worms.
- Wapen van de gemeente Landgraaf.
- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Landgraaf.
- Doorgaans blijven na een gemeentelijke herindeling de kernen met hun plaatsnamen wel bestaan. De in de 3e alinea genoemde kernen waren echter al zo aan elkaar gegroeid, dat men vanaf 1986 de gemeentenaam tevens als plaatsnaam is gaan gebruiken, en er sindsdien dus formeel (voor de postadressen en dergelijke) nog slechts sprake is van 1 plaatsnaam: Landgraaf. Ter plekke worden de grenzen van de voormalige dorpen/gemeenten nog wel met witte plaatsnaamborden aangegeven. De gemeente beschouwt de 3 voormalige gemeenten nu als wijken dan wel stadsdelen.
De enige kern die geografisch gezien nog afzonderlijk van de andere kernen is gelegen, en onzes inziens daarom geografisch gezien nog altijd als dorp is te beschouwen, is Rimburg. In zekere zin ligt ook de wijk Waubach, grootste wijk en hoofdplaats van de voormalige gemeente en het tegenwoordige stadsdeel Ubach over Worms, samen met de omgeving van die wijk, nog apart van de andere kernen, omdat het van het overige gebied wordt afgescheiden door de (op een hoger niveau aangelegde) autoweg Kerkrade-Brunssum.
- Verder valt onder Landgraaf nog de buurtschap Hopel.
- De gemeente Landgraaf is als volgt verdeeld in stadsdelen, wijken en buurten (de cursief vermelde namen zijn de stadsdelen):
Schaesberg: Schaesberg Centrum, Achter de Haesen, Achter den Winkel, Eikske, Mijnbuurt, Heistraat, Gravenrode, Klinkerkwartier, De Dormig, Lichtenberg, De Streep, Leenhof en Kakert.
Nieuwenhagen: Op de Kamp, Hoefveld, Oud Nieuwenhagen, Nieuwenhagerheide en Exdel.
Ubach over Worms: Waubach, Rimburg, Groenstraat, Lauradorp, Parkheide, Namiddagsche Driessen en Abdissenbosch.(1)
In het Limburgs
Lankgraaf.
Naamsverklaring
De gemeente dankt haar naam aan een prehistorische ‘landgraaf’, een gegraven droge gracht (‘ringwal’) die onder meer de plaatsen van deze gemeente met elkaar verbindt en omzoomt. Op sommige plaatsen is hij wel 20 meter breed. De aan een zijde opgehoogde grond was sterk begroeid, waarbij soms de takken en twijgen als afrastering in elkaar waren gevlochten. Dit ziet men nu soms nog in het oudere en grillig gevormde gewas. De landgraaf is een archeologisch monument. (3065)
De gemeente Landgraaf ligt O en NO van de stad Heerlen, ZO van het 'dorp in de stad' Hoensbroek, de stad Brunssum en het dorp Schinveld, Z van Airbase Geilenkirchen in Duitsland en de Duitse plaatsen Scherpenseel, Grothenrath en Teveren, ZW van de Duitse plaatsen Übach-Palenberg en Geilenkirchen, W van het Duitse gedeelte van het dorp Rimburg, de Duitse plaats Herbach en het dorp Eygelshoven en NW en N van de stad Kerkrade.
Terug naar boven- De gemeente Landgraaf omvat ca. 18.000 huizen met ca. 40.000 inwoners, verdeeld in Schaesberg 17.000, Ubach over Worms 13.000 en Nieuwenhagen 10.000 inwoners.
Terug naar bovenRond het begin van onze jaartelling leggen de Romeinen een weg aan van Boulogne-sur-mer aan de franse kust naar Keulen: de Romeinse heerweg (via). Door archeologen de Via Belgica genoemd. In Nederland komt de Via Belgica – vanuit Tongeren – bij Maastricht de (huidige) grens over. Bij Maastricht wordt een brug gebouwd. Daarna gaat de weg verder naar Meerssen en Valkenburg. Vervolgens naar Voerendaal en Heerlen (Coriovallum), waar de Via Belgica langs het badhuis komt. Vanuit Heerlen loopt de weg naar het huidige Landgraaf om tenslotte via Rimburg de (huidige) grens met Duitsland over te steken en naar Keulen te voeren. De weg was gemiddeld 7 meter breed en bestond uit een dikke kiezellaag van een meter. Aan weerszijden lagen greppels voor de afwatering.
Vanuit de hoofdweg liepen er allemaal kleinere lokale wegen naar de vele villa's en dorpjes. In de buurt van de weg vestigen zich kolonisten in zogeheten villa's. Dit waren grote boerderijen. Eén ervan lag bij Overstenhof. Bij de kruising van de weg met het riviertje de Worm ontstaat het straatdorp Rimburg. Langs de weg vond je – naar Romeins gebruik - ook de begraafplaatsen. Soms met heel eenvoudige graven, de andere keer met indrukwekkende grafmonumenten. Binnen de huidige gemeente Landgraaf lagen aan deze route een aantal kenmerkende plekken, die het decor vormen voor het kunstproject 'Via Linea Recta'. Stichting Linea Recta stelt zich tot doel om het Romeinse verleden van de gemeente op deze manier tot leven te brengen en te houden.
Na de Romeinse tijd bleef het gebied bevolkt, zoals blijkt uit sporen die in de bodem zijn achtergebleven. Vanuit de beekdalen werd het gebied ontgonnen: de grootste boerderijen lagen aan het water. Sommige groeiden uit tot kastelen, zoals Schaesberg en Strijthagen. Geleidelijk kwamen ook de hogergelegen gebieden in gebruik. Zo ontstonden Waubach, Nieuwenhagen en Scheidt, dat pas veel later Schaesberg ging heten (op de plattegrond van Kuyper uit ca. 1870 heet de kern Schaesberg nog steeds Scheydt). Omstreeks 1100 was Nieuwenhagen een belangrijk centrum voor de productie van aardewerk.
Tot het begin van de 20e eeuw was de regio zeer landelijk met veel kleine en enkele grote boerenbedrijven. De mijnbouw, die na 1890 opkwam, bracht ingrijpende veranderingen met zich mee, zoals grootschalige industrie, een enorme groei van de bevolking en nieuwe woonwijken in en rond de oude plaatsen. In 1897 kwam de spoorwegverbinding van Heerlen, via Schaesberg, naar Herzogenrath tot stand. Twee grote mijnen werden in Schaesberg gevestigd: de Oranje Nassau II (1904-1971) en de staatsmijn Wilhelmina (1906-1969). Omstreeks 1965 was hun bloei voorbij. De woonwijken Leenhof, het Eikske, Lauradorp en Kakert zijn de meest tastbare herinneringen aan deze periode.
Na de sluiting van de mijnen volgde een herstructurering. Er kwamen nieuwe industriegebieden zoals Strijthagen en Abdissenbosch. Onder het motto 'Van zwart naar groen' werden de oude mijngebouwen met de omliggende terreinen grotendeels afgebroken en geruimd, om plaats te maken voor woonwijken en recreatiegebieden. De draf- en renbaan (het tegenwoordige Megaland) en enkele grote groengebieden getuigen van deze omslag.
Vanaf het begin is de opbouw van de nieuwe gemeente voortvarend aangepakt: de oude kernen werden vernieuwd en met elkaar verbonden door de aanleg van het nieuwe centrum Op de Kamp (op de plaats van de vroegere hoeve De Kamp), het bestuurlijk hart van de gemeente en tevens winkel- en woongebied. Inmiddels zijn vele riante woonwijken ontstaan, zijn oude wijken zorgvuldig gerenoveerd en grote recreatieve groengebieden ontwikkeld, zoals Park Gravenrode. (3065)
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze gemeente, kun je terecht bij Heemkundevereniging Landgraaf. "De term heemkunde staat letterlijk voor kennis van je “heem”, kennis van datgene waar je “thuis” bent. Je kijkt daarbij niet alleen in het verleden, maar je kijkt ook naar het heden en het behouden voor de toekomst. Heemkunde is een onuitputtelijke bron. Als heemkundevereniging houden wij ons bezig met het bestuderen en verspreiden van de kennis over onze gemeente in het verleden en in het heden. Wij hebben voor iedereen wel wat! Studenten en kinderen willen wij graag helpen bij het maken van spreekbeurten, scripties, studie-opdrachten en noem maar op. Onze specialiteit is stamboomonderzoek.
De onderzoeker vindt bij ons niet alleen boeken maar ook kerkelijke registers, burgerlijke stand, volkstellingen, schepenbankregisters, bidprentjes, rouwadvertenties, foto’s, notariële stukken, tijdschriften, digitale dragers en thema’s als bokkenrijders, mijnbouw, 2e wereldoorlog, dialect. In ons studiecentrum zijn voor onze leden meer dan 24.000 titels beschikbaar over de meest uiteenlopende onderwerpen. In gedrukte of digitale vorm. De collectie is geheel geïnventariseerd en is digitaal te raadplegen. Onze collectie beperkt zich niet alleen tot Landgraaf en omgeving maar is grensoverschrijdend. Een belangrijk deel is afgestemd op het Duitse grensgebied en in mindere mate is ook informatie beschikbaar over het Belgisch grensgebied. Niet voor niets hebben wij ook veel leden uit Duitsland en België.
De grote collectie kerkelijke registers bestaat zowel uit boekwerken in klappervorm, gezinsklappers maar ook een kopie van de originelen in handschrift. Ook zijn van veel gemeenten de akten van de burgerlijke stand in kopie beschikbaar. Enorm veel van de dtb (dopen, trouwen begraven) en bst (burgerlijke stand) is digitaal beschikbaar. De collectie groeit nog altijd wekelijks door enerzijds giften en bruikleen, en anderzijds ook door het aanschaffen van nieuwe publicaties (gedrukt en digitaal). Heemkundeverenigingen met een dergelijke studieruimte en omvangrijke collectie zijn in Limburg op een hand te tellen. Hier vind je een 40 minuten durende introductievideo om je wegwijs te maken in de studieruimte van Heemkundevereniging Landgraaf, ingesproken door Hub Dortants. De introductie is wel in het dialect. Kijk ook altijd even in de inventarissen zoals die bij de collectie zijn opgenomen."
Terug naar boven- Landgraaf heeft 177 rijksmonumenten.
- Zie verder bij Nieuwenhagen, Schaesberg en Ubach over Worms.
Terug naar boven- Landgraaf geniet landelijke bekendheid vanwege o.a. het popfestival Pinkpop.
- Poëziefestival (meerdere evenementen door het jaar heen).
- Limburgs Mooiste (juni) is een wielerklassieker door het Zuid-Limburgse Heuvelland.
- Het Waubachs Dorpsfeest (op een zondag in juni) is een grote braderie met tal van nevenactiviteiten zoals livemuziek.
- Franse Jaarmarkt (op een zondag in augustus) in Schaesberg omgeving Kerkplein.
- Weidefeest te Waubach (op een zondag begin september).
- Najaarskermis (vier dagen begin oktober) in Nieuwenhagen.
- Najaarskermis (rond een weekend in oktober) in Schaesberg.
- Kapellerbosloop (op een zondag begin december) op de paden rond het Kapellerbos. Organisatie: Sport- en Trimclub Brunssummerheide.
Terug naar boven- Zwem- en sportcentrum In de Bende.
- SnowWorld Landgraaf is gebouwd op een steenberg van de voormalige steenkolenmijnen.
- Wereldtuinen en Dierenpark Mondo Verde.
- "Theater Landgraaf (Kerkberg 4) is gesitueerd in een prachtig oud kerkgebouw: de 'oude' kerk van Waubach. Van 1818 tot 1877 deed de oude kerk dienst als kerkgebouw. Maar de kerk was te klein en voldeed niet aan de eisen en vanaf 1877 gingen de parochianen van Waubach en Groenstraat naar hun beider nieuwe kerk: de huidige Sint Jozefkerk aan de Kerkstraat in Ubach over Worms. De oude kerk diende nog korte tijd als patronaat voor de jeugd, maar door verval en nalatig onderhoud raakte het spoedig in onbruik. Nadien deed het oude vervallen kerkje ook nog dienst als korenschuur. In 1946 vond er een grote brand plaats in de 'schuur'. Enkele muren bleven zwartgeblakerd overeind staan. In 1950 kocht een timmerman het kerkje. Hij herstelde het gebouw met een nieuw dak en ramen. De toren is hersteld door monumentenzorg. Daarna volgde de verkoop aan de gemeente, die er een gemeentelijke opslagplaats in vestigde en het bezigde als garage voor de brandweerauto en andere gemeentewagens.
In 1988 is het interieur van de Oude Kerk tot theater verbouwd. Het theater is omgebouwd tot een zogeheten vlakke vloer lijst-theater, met verhoogd podium en valt onder de categorie 'kleine theaters'. Het maximale aantal zitplaatsen is 160. Het publiek zit dicht bij het relatief lage podium en kan als het ware de artiesten bijna aanraken. Via een mooie entree (de oude toren) kom je in een smaakvol ingerichte zaal met mogelijkheden tot het creëren van zitjes en/of statafels en een dansvloer. De mogelijkheden zijn bijna onbeperkt. Het theater beschikt inmiddels over professionele geluids- en lichtvoorzieningen. Stichting Theater Landgraaf is uitgegroeid tot een levensvatbare vrijwilligersorganisatie met ambities."
Terug naar boven- De Beeldbank Landgraaf bevat meer dan 6.000 foto's en oude ansichten van de kernen in deze gemeente.
Terug naar boven- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Landgraaf. - Nieuws van de gemeente op Facebook.
- Media / nieuws: - Omroep Landgraaf.
- Lokale links: - Landgraaf linkspagina met honderden links.
- MFC's: - De Heilige Familiekerk (Veldstraat 21) in de wijk Lichtenberg in Schaesberg is in 1963 gereedgekomen. In april 2018 is de laatste kerkdienst in deze kerk gehouden. Fanfare Eendracht Nieuwenhagerheide heeft de kerk gekocht en verbouwd en herbestemd tot Cultuurhuis Landgraaf. Het is niet alleen het verenigingsgebouw geworden voor deze vereniging, maar vervult ook een langgekoesterde wens van veel andere verenigingen, namelijk een goede, ruime, centraal gelegen zaal voor optredens, concerten en presentaties. Een zaal van dit formaat met deze faciliteiten was er niet eerder in deze gemeente en is een welkome toevoeging voor het bestaande cultuuraanbod. De vrijwilligers van Fanfare Eendracht Nieuwenhagerheide en Fluit- en Tambourcorps St. Paulus, de twee vaste gebruikers van het Cultuurhuis, zetten maandenlang samen hun schouders onder deze verbouwing en het resultaat mag er zijn. Op 13 januari 2019 is het Cutuurhuis feestelijk geopend.
- Jeugd: - "IVN Wormdalkids organiseert jaarlijks een 4-tal expedities voor kinderen van 6-12 jaar. In elk seizoen eentje, waarbij het onderwerp waar specifiek aandacht aan wordt geschonken varieert. De gebieden waar we heen trekken zijn wisselend in de werkgebieden van IVN Kerkrade, IVN De Oude Landgraaf en IVN Ubach over Worms. In de lente en herfst vindt voor de kinderen van 2-8 jaar ook nog een kabouterpad plaats, dat met (groot)ouders kan worden gelopen."
- Sport: - "Paradise Dancers Landgraaf is een in 1994 opgerichte dansschool die aan Gardedans en Showdans doet. We hebben leden in de leeftijd van 4 tot 18 jaar, verdeeld in 3 groepen."
- Zorg: - Zorgboerderij An de Kloesterstroat. - Zorgboerderij Der Bösch.
- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Landgraaf gedachteniskapel, - idem Kempkensweg, - idem Uurwerkersweg, - idem Abdissenbosch, - idem Eikske, - idem Spaans Kentje en - idem Vogelzankweg.