Wijnandsrade

Plaats
Dorp
Beekdaelen
Parkstad Heuvelland
Limburg

gemeente_wijnandsrade_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Wijnandsrade anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Wijnandsrade anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Wijnandsrade

Terug naar boven

Status

- Wijnandsrade is een dorp in de provincie Limburg, in de regio's Parkstad en Heuvelland, gemeente Beekdaelen. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1981. In 1982 over naar gemeente Nuth, in 2019 over naar gemeente Beekdaelen.

- Wapen van de voormalige gemeente Wijnandsrade.

- Onder het dorp Wijnandsrade vallen ook de buurtschappen Brommelen, Laar, Swier en Vink.

Terug naar boven

Naam

In het Limburgs
Wienesrao.

Oudere vermeldingen
Wijnandsraede, ca. 1350 Rode, Winantsrode, 1377 Roede wynandi, 1457 Herwynantsraide.

Naamsverklaring
Betekent rode ‘ontginning’ van Winant van de Bongard, in de 14e eeuw Heer van Winandsrade.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Wijnandsrade ligt Z van het dorp Nuth, W van de A76, W en ZW van het 'dorp in de stad' Hoensbroek, NW van de dorpen Voerendaal en Kunrade en de stad Heerlen, N van de dorpen Klimmen en Ransdaal, NO van het dorp Hulsberg en O van het dorp Schimmert.

Terug naar boven

Statistische gegevens

- In 1840 heeft de gemeente Wijnandsrade 86 huizen met 482 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 29/196 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Swier 35/186, Vink 14/64 en Aalbeek 8/36 (deels) (het grootste deel van Aalbeek viel t/m 1981 onder de gemeente Hulsberg).

- Per 1 januari 1982 is de gemeente opgeheven en als volgt verdeeld:
naar Nuth: 759 hectare met 1.747 inwoners;
naar Heerlen: 22 hectare met 11 inwoners.

- Tegenwoordig heeft het dorp ca. 700 huizen met ca. 1.800 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Dit dorp heeft een rijkere en internationalere geschiedenis dan je op het eerste gezicht zou denken, aldus Heemkundevereniging Vrienden van Wijnandsrade op haar site:
"Heemkunde is de studie van de geschiedenis en cultuur van een plek die een groep mensen hun ‘heem’ noemt. De plek waar alles zo vertrouwd is dat men er zijn identiteit aan ontleent. ‘Ich bin inne Röatsjer jong’ of Ích bin ein Röatsjer meadje’. Wie dat zegt, heeft het diep in de genen zitten. Maar iedereen die zich in zijn ‘heem’ verdiept, ontdekt al snel dat de cultuur en geschiedenis van ‘zijn plek’ niet op zichzelf staan, dat veel mensen van verre zijn gekomen en zich met hún cultuur en tradities in je ‘heem’ hebben gevestigd. In je eigen cultuur en tradities herken je dan ook vooral die van een ander.

Dat geldt ook voor Wijnandsrade, ons eeuwenoude dorpje met dat heel eigen Limburgse karakter: onze stichter was een edelman uit Schinnen, een familie van Duitse baronnen heeft ons dorp meer dan 700 jaar in bezit gehad, we waren Brabants, Spaans, Oostenrijks, Frans en Belgisch, bekende ‘Röatsjer’ families stammen van rentmeesters uit Luxemburg en Duitsland, Europese oorlogen, van de Middeleeuwen tot WO II, hebben hun sporen achtergelaten, paters en landarbeiders uit heel Europa hebben zich in Wijnandsrade gevestigd, een schrijver uit het Haagse Voorhout kent onze geschiedenis beter dan wie dan ook, en onze burgemeester is helemaal uit Suriname gekomen om ons te besturen en onze nieuwe website te openen.* Dat is de fascinatie van Heemkunde. In ons Limburgse dorpje weerspiegelt zich de wereld."
* Men doelt hiermee op dhr. Headly Binderhagel die, toen hij in 2002 in Nuth aantrad, de eerste burgemeester van Surinaams-Creoolse afkomst was in Nederland.

Archeologische vondsten hebben aangetoond dat reeds in de prehistorie op het grondgebied van Wijnandsrade bewoning aanwezig was. Er wordt verondersteld dat waarschijnlijk rond 2500 jaar voor Christus ter plaatse een nederzetting was van primitieve landbouwers.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de volgende instantie en literatuur:

- Heemkundevereniging Vrienden van Wijnandsrade.

- In het boek 'Wijnandsrade, de parel van Zuid-Limburg' (Jack Jetten, Wiel Oehlen e.a., 2002) vind je onder meer een historisch perspectief, de buurtschappen Brommelen, Laar, Swier en Vink, verhalen van Fons Erens, wegkruisen en kapellen, de Bokkenrijders en de mijntijd.

- Inventaris van het archief van de gemeente Wijnandsrade 1819-1939.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Wijnandsrade heeft 8 rijksmonumenten.

- De parochie bestond al in de 14e eeuw, maar de huidige Sint Stephanuskerk is niet ouder dan de 17e eeuw, ofschoon wel de middeleeuwse fundamenten bij die herbouw zouden zijn gebruikt. In de 18e eeuw werd de kerk aanzienlijk verbouwd. Beide bouwfasen zijn goed te onderscheiden: het muurwerk van de 17e eeuw is uit met name mergelsteen opgebouwd en dat van de volgende eeuw uit baksteen. Nu zien we in Wijnandsrade een toren, een schip en een smaller en lager koor. De toren stamt van na de Tweede Wereldoorlog, waarin de voorganger werd verwoest. De herbouwers namen de gelegenheid te baat en zetten hem verder naar het westen. Hierdoor kon het schip met twee traveeën worden verlengd.

In het priesterkoor is een fraaie grafsteen van Willem, baron van Bongart, te zien, welke edelman als legerofficier in 1631 in Leipzig sneuvelde. Hoewel het hiervoor al wat laat in de tijd was, is deze Heer van Wijnandsrade als ridder in wapenrusting verbeeld. Hier ongeveer boven vinden we de herenloge uit 1688. Het houten barokke front met familiewapens en schuifvenster is nog wat jonger. Een dergelijke loge stelde de adel in staat om gescheiden van het gewone volk de dienst bij te wonen - een oude adellijke traditie volgend. (3324)

- De oorsprong van het huidige kasteel Wijnandsrade (Opfergeltstraat 3) is een toren op de nog bestaande motteheuvel. De motte wordt al genoemd in de 12e eeuw. Het oudste deel van het huidige kasteel is van mergel en is in 1554 door Willem von dem Bongart, gehuwd met Maria Mascherel, erfdochter van Wijnandsrade, gebouwd. Tot eind 19e eeuw bleef het complex in handen van deze familie, die het tot de huidige omvang uitbreidde. Na de dood van de laatste Von dem Bongart diende het kasteel tijdelijk als onderdak voor de verdreven jezuieten. Na overdracht aan diverse eigenaren is het kasteel in 1990 gekocht door de Stichting tot Behoud van Kasteel Wijnandsrade, die het complex in de jaren 1992-1998 grondig heeft gerestaureerd. De hal van de zuidvleugel is in de oude staat terugebracht. De oorspronkelijke muurschilderingen uit 1776 zijn achter de kalklagen vandaan gehaald en gerestaureerd. De fraaie ridderzaal fungeert nu als trouwzaal van de gemeente Nuth. Een deel van het complex is in gebruik als proefboerderij. Het is een belevenis om vanuit de binnenplaats het unieke geheel van kerkje, motteheuvel, vijvers en omringend groen te overzien.(3155)

- Het landhuis in traditionele bouwstijl op Niethuizen 64, achter de oude kasteelhoeve Niethuizen, is omstreeks 1870 gebouwd in opdracht van Xavier Maurissen uit Maastricht. Het landhuis is vrijstaand gesitueerd, in de restanten van een parkachtige tuinaanleg. Het landhuis is van cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een historische ontwikkeling. Het landhuis is van streekgebonden architectuurhistorische waarde en is van belang vanwege de traditionele bouwstijl, de esthetische kwaliteit, het traditionele materiaalgebruik en de ornamentiek. Het landhuis bezit ensemblewaarden op grond van de landschappelijke situering nabij kasteelhoeve Niethuizen en is van belang voor het aanzien van de streek. Het landhuis is van belang vanwege de architectonische gaafheid van zowel exterieur als de interieuronderdelen en heeft als zodanig bovenregionale zeldzaamheidswaarde.

- Tussen Hunnecum en Wijnandsrade, op een kruispunt van veldwegen, waar de holle weg vanuit het dorp in het open veld komt, staat het ‘Sjteiveshuuske’, een devotiekapelletje gewijd aan de H. Stephanus.

- "In 1971 kwam ik als hulpmonteur in dienst van energiebedrijf PLEM. In de jaren zeventig werden de laatste bovengrondse lijnen (220/380 volt) gesloopt en aangepast, als er een nieuw trafohuisje kwam en de netspanning verbeterd werd. Om die reden zocht men ook mensen die in de bovengrondse lijnen durfden te werken. Bij het reviseren van een lijn werd deze spanningsloos gemaakt. Men maakte de draden los van de isolatoren, verving de masten die slecht waren en monteerde de isolatoren. Tot slot werden de draden strak getrokken en aan de isolatoren vastgemaakt. Bij het slopen werden de isolatoren vaak stuk gegooid. Dat vond ik jammer. Ik vond de vormen van de isolatoren apart. Voor mij waren het kleine kunstwerkjes. De champignon isolator bijvoorbeeld werd een mooie kaarsenstandaard als je hem omdraaide.

Vanaf dat moment nam ik de eerste isolatoren mee naar huis. Mensen die bij mij thuis kwamen vonden ze mooi en wilden ze ook hebben. Ik nam steeds meer isolatoren mee, deelde ze uit aan liefhebbers en als er een ander model tussen zat legde ik het apart op zolder. Dit was de start van een mooie hobby: het verzamelen van isolatoren. En vanaf die tijd is mijn interesse voor de isolatoren alleen nog maar groter geworden. Enkele jaren later kreeg mijn verzameling een nieuwe dimensie. Op vakantie in Spanje (1975/1976) zag ik tot mijn verbazing glazen isolatoren langs de weg liggen. Ze waren anders dan de PLEM-modellen, dus ik nam ze mee. Vanaf toen was ook mijn interesse in buitenlandse modellen gewekt. Ik kwam er tijdens fietstochtjes en uitstapjes in Duitsland en België achter dat er in elk land weer andere modellen werden gemaakt. Zo is een verzameling ontstaan van meer dan 2000 isolatoren van over de hele wereld.

Tijdens mijn werk als keurmeester had ik veel contact met installateurs. Zodoende kreeg ik interesse in oude borden. Borden die op de deuren van trafohuisjes zaten, borden om te waarschuwen voor de gevaarlijke spanning en erkenningsborden van installateurs werden regelmatig vervangen en verschroot. Ik nam ze mee naar huis. Dus ook die verzameling breidde zich steeds verder uit. Mijn unieke verzameling overleefde in de afgelopen jaren 2 verhuizingen. Sinds enkele jaren bewoon ik een appartement in het prachtige Kasteel Wijnandsrade. Dat bracht me op het idee om in een speciale ruimte in het kasteel een museum in te richten met de spullen die ik vanaf begin begin jaren zeventig van de vorige eeuw verzameld heb. En zo ontstond er met toestemming van Stichting tot Behoud van Kasteel Wijnandsrade een klein museum van isolatoren en borden in een unieke omgeving. Je bent van harte welkom om er een kijkje te komen nemen! Het Isolatorenmuseum is van april t/m oktober elke 4e zondag van de maand geopend van 14:00-17:00 uur, op andere maanden of dagen is er alleen toegang op afspraak. Je kunt contact opnemen door te bellen met tel. 06-13849254."

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - CV De Veldkretsers. - CV De Zeiverere Roa.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Wijnandsrade, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Wijnandsrade (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Dorpshuis: - Gemeenschapshuis Wijnandsrade is er sinds december 1968 en heeft daarom in december 2018 het 50-jarig bestaan gevierd. Voor zover ons bekend is het gemeenschapshuis niet met een website of -pagina op het internet aanwezig.

- Muziek: - Fanfare St. Caecilia is opgericht in 1892 en heeft dus in 2017 het 125-jarig bestaan gevierd.

- Kapel de Rötsjer Jonge is opgericht in 1957 en is onderdeel van Fanfare St. Caecilia. Met enige regelmaat treden ze zelfstandig op. Het repertoire bestaat hoofdzakelijk uit böhmisch-mährische blaasmuziek aangevuld met andere muziekstijlen. De doelstelling van de Rötsjer Jonge is het promoten van de traditionele blaasmuziek. Daarnaast willen ze middels optredens op feesten en festivals de mensen met hun muziek amuseren.

- "Popkoor Ambissjes is een gemengd koor dat in 1968 is opgericht onder de naam Youth 66. We zijn een ambitieus koor van, op dit moment, 18 enthousiaste zangers en zangeressen. Met Levon Leonard als dirigent wordt gewerkt aan goed stemgebruik, beleving van de muziek en een enthousiaste uitstraling. We bouwen met veel plezier samen met Levon aan een vlot repertoire, dat bestaat uit een mix van pop, musical, close harmony en filmmuziek. Prachtige 4-stemmige arrangementen, eigentijds en swingend, begeleid door muziekbanden of piano. Popkoor Ambissjes treedt op tijdens buurtfeesten en (kerst)markten en luistert kerkvieringen of trouwmissen op. Het zingen met andere koren of muziekgezelschappen vormt voor ons een bron van plezier. Heb je interesse om samen met ons te genieten van muziek maken, kom dan gezellig meezingen! De repetities vinden plaats op maandagavond van 20.00-22.00 uur
in Café I gen Dörp, Körnerstraat 26 in Wijnandsrade."

- Sport: - Voetbalvereniging RKVV Wijnandia is opgericht in 1949.

- Lawn Tennis Club Wijnandsrade.

- Hengelsportvereniging.

- HSV De Blauwe Steen (paardensport).

- Op maandagavond geeft Hondenclub The Bandits in Manege De Blauwe Steen zowel behendigheids- als gehoorzaamheidstrainingen. Eenieder die interesse en een hond heeft, maakt niet uit welk ras of kruising, is van harte welkom om lid te worden van de vereniging, voorop gesteld dat de hond los kan volgen. De te volgen trainingen bestaan uit 13 lessen en een examen, dus 14 weken. De laatste trainingsdag/examendag is er tevens een club-behendigheidswedstrijd.

- Dorpsgroentetuin: - 't Paradijsje is de dorps- en schooltuin voor de kinderen van Basisschool St. Stefanus en voor het dorp Wijnandsrade in bredere zin. Samen met dorpsgenoten, jong en ouder, groenten telen.

- Agrarisch: - Praktijkonderzoek Plant en Omgeving van Wageningen Universiteit en Research (PPO-WUR) voert op Proefboerderij Wijnandsrade onderzoek uit op akkerbouw- en veehouderijgewassen.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Wijnandsrade en - idem kerk.

Reactie toevoegen