Groningen (provincie)

Provincie
Groningen

Groningen prov blaarkop [640x480].jpeg

Een van de typisch Groningse 'streekproducten' is de Groninger blaarkop, een koeienras dat overigens ook in de Rijnstreek tussen Utrecht en Leiden voorkomt. Dit ras is er in een zwarte en een rode uitvoering. Kenmerkend zijn de 'blaren' rond de ogen.

Een van de typisch Groningse 'streekproducten' is de Groninger blaarkop, een koeienras dat overigens ook in de Rijnstreek tussen Utrecht en Leiden voorkomt. Dit ras is er in een zwarte en een rode uitvoering. Kenmerkend zijn de 'blaren' rond de ogen.

Garnwerd-MSD-20051008-30644.jpg

Een ander kenmerk in het landschap van Groningen zijn de vele waterlopen: kanalen, diepen en maren. Op de foto: bij Garnwerd.

Een ander kenmerk in het landschap van Groningen zijn de vele waterlopen: kanalen, diepen en maren. Op de foto: bij Garnwerd.

Garrelsweer-MSD-20060512-53658.jpg

Groningen is ook heel geschikt als je wandel- of fietstochten wilt maken langs honderden in het groen gelegen dorpjes en buurtschapjes. Op de foto: Garrelsweer.

Groningen is ook heel geschikt als je wandel- of fietstochten wilt maken langs honderden in het groen gelegen dorpjes en buurtschapjes. Op de foto: Garrelsweer.

Eenrum-MSDC-20110817-245929.jpg

Je kunt door Groningen ook een thematische fiets- of wandelroute uitzetten langs een bepaald type bezienswaardigheden. Bijvoorbeeld molens, waarvan Groningen er nog ca. 100 heeft. Op de foto Molen De Lelie in Eenrum.

Je kunt door Groningen ook een thematische fiets- of wandelroute uitzetten langs een bepaald type bezienswaardigheden. Bijvoorbeeld molens, waarvan Groningen er nog ca. 100 heeft. Op de foto Molen De Lelie in Eenrum.

Bourtange-MHD-20110814-246696.jpg

Ook van de oude vestingplaatsen zijn er nog enkele goed bewaard gebleven c.q. weer in goede staat na restauratie. Zoals in dit geval Bourtange.

Ook van de oude vestingplaatsen zijn er nog enkele goed bewaard gebleven c.q. weer in goede staat na restauratie. Zoals in dit geval Bourtange.

provincie_groningen_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper.jpg

Provincie Groningen anno ca.1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Provincie Groningen anno ca.1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Groningen gemeenten anno 2013 en beoogd anno 2018 (Kopie).jpg

Groningen, gemeenten anno 2013 en zoals aanvankelijk beoogd anno 2018. Inmiddels zijn hier wel wat wijzigingen in opgetreden, maar door gemeentelijke herindelingen is het aantal gemeenten in Groningen per 2018 en 2019 wel flink gedaald.

Groningen, gemeenten anno 2013 en zoals aanvankelijk beoogd anno 2018. Inmiddels zijn hier wel wat wijzigingen in opgetreden, maar door gemeentelijke herindelingen is het aantal gemeenten in Groningen per 2018 en 2019 wel flink gedaald.

groningen_anno_1753_kopie.jpg

De regionale indeling van de provincie Groningen anno 1753 komt toevallig (?) grotendeels overeen met de voorgestelde gemeentelijke indeling van Groningen per 2018.

De regionale indeling van de provincie Groningen anno 1753 komt toevallig (?) grotendeels overeen met de voorgestelde gemeentelijke indeling van Groningen per 2018.

Groningen (provincie)

Terug naar boven

Status

- Groningen is een provincie. De hoofdstad heet eveneens Groningen.

- Wapen van de provincie Groningen.

- De provincie Groningen omvatte t/m 2018 nog 20 gemeenten. Vanaf 2019 zijn dat er nog 12, zijnde Appingedam*, Delfzijl*, Groningen (als huidige gemeente ontstaan in 2019 als fusie van de gelijknamige gemeente met de gemeenten Haren en Ten Boer), Het Hogeland (ontstaan in 2019), Loppersum*, Midden-Groningen (ontstaan in 2018), Oldambt (ontstaan in 2010), Pekela, Stadskanaal, Veendam, Westerkwartier (ontstaan in 2019) en Westerwolde (ontstaan in 2018). * Deze gemeenten fuseren in 2021 tot de gemeente Eemsdelta. Dan resteren alleen nog de gemeenten Pekela, Stadskanaal en Veendam als nog-niet-gefuseerde gemeenten (die als fusiegemeente, zoals uit het rapport hieronder blijkt, voor de hand ligt), maar vooralsnog is er geen zicht op of en wanneer daar iets in dit opzicht gaat plaatsvinden. Besprekingen in dit kader hebben nog niet tot een concreet resultaat geleid.

Herindelingen
De in 2012 verschenen Vlekkenkaarten provincie Groningen (opgesteld door BügelHajema Adviseurs) bieden inzicht in de fysisch-geografische, historische, ruimtelijke, economische, sociale en bestuurlijke verbanden binnen de provincie. Deze informatie kan gebruikt worden bij de gezamenlijke visieontwikkeling van gemeenten en provincie over de toekomstige bestuurlijke organisatie in de provincie.

De onafhankelijke Visitatiecommissie Bestuurlijke Toekomst Groningen heeft op 28 februari 2013 het rapport 'Grenzeloos Gunnen' gepresenteerd. Gezien de steeds complexere maatschappelijke opgaven die gemeenten krijgen op het gebied van bijvoorbeeld werk en voorzieningen in relatie tot krimp en vergrijzing, adviseert de commissie om uiterlijk in 2018 te komen tot 6 robuuste, regionaal logisch samenhangende gemeenten in de provincie Groningen. - Reportage presentatie rapport Grenzeloos Gunnen. Zie ook de kaart onderaan deze pagina. - 'Makelaars' gaan de gemeenten en de Provincie ondersteunen in de fusieprocessen. - Stand van zaken herindelingen Groningen d.d. januari 2014.

In februari 2014 is het rapport Grenzeloos gunnen II verschenen, naar aanleiding van discussies die op grond van het eerste rapport hebben plaatsgevonden. - Stand van zaken herindelingen Groningen anno juni 2016. - In 2018 zijn de gemeenten Midden-Groningen en Westerwolde ontstaan. - In 2019 zijn de gemeenten Het Hogeland en Westerkwartier ontstaan en zijn de gemeenten Haren en Ten Boer toegevoegd aan de gemeente Groningen. - In 2021 gaan de gemeenten Appingedam, Delfzijl en Loppersum fuseren tot de gemeente Eemsdelta.

Anno 2020 is dan per saldo nog geen 'knoop doorgehakt' over herindeling van de gemeenten Pekela, Stadskanaal en Veendam (in de volksmond al 'PSV' genoemd). Het lijkt voor de hand te liggen dat ook deze 3 gemeenten samengaan, maar Veendam is er vooralsnog niet voor te porren. De gemeente Stadskanaal heeft eind februari 2017 voor gestemd (conform een adviesrapport van Berenschot), wat ook geldt voor de gemeente Pekela. In Veendam heeft een meerderheid van de gemeenteraad tegen gestemd. Anno 2020 zijn de gemeenten Veendam en Pekela toch weer met elkaar in gesprek over deze materie.

Terug naar boven

Naam

In het Gronings
Grönnen of Grunnen. Streektaalfunctionarissen ijveren voor de erkenning op Europees niveau van het Nedersaksisch, waar het Gronings deel van uitmaakt. In 2013 is dit door de Tweeder Kamer verworpen, maar men gaat het opnieuw proberen.

Terug naar boven

Ligging

- Groningen is de noordelijkste provincie van ons land. De provincie Groningen grenst in het N aan de Waddenzee en - N van de eilanden Rottumeroog en Rottumerplaat - aan de Noordzee, in het NO aan de rivier de Eems, in het O aan Duitsland, in het Z aan de provincie Drenthe, en in het W aan de provincie Fryslân.

- Grenzen tussen provincies verlopen vaak grillig omdat zij vaak worden bepaald door landschappelijke elementen zoals waterlopen. De grens tussen ZO-Groningen en NO-Drenthe is echter kaarsrecht door landmeters getrokken. Waarom dat zo is, kun je lezen in het artikel Een Gronings grensconflict.

Terug naar boven

Statistische gegevens

De provincie Groningen heeft ca. 260.000 huizen met ca. 580.000 inwoners op een oppervlakte van ca. 2.333 km2 land. Verder is er nog ca. 627 km2 water.

Terug naar boven

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van de provincie Groningen, kun je terecht bij de volgende instanties en sites:

- Regionaal Historisch Centrum Groninger Archieven is het informatiecentrum voor de geschiedenis van stad en provincie. Groninger Archieven, zoals ze doorgaans kortweg worden aangeduid, laat als professionele collectiebeheerder een zo groot mogelijk publiek kennismaken met hun fysieke en digitale collecties. In het beleidsplan VerGezicht 2017-2021 zijn hiervoor nieuwe plannen geformuleerd. "Daarnaast zijn wij een actieve bemiddelaar om historische en actuele informatie over stad en provincie Groningen breed in te zetten. En voor de aangesloten overheden zijn wij een gedegen partner. Wij beheren digitale en (32 kilometer) fysieke collecties, die door iedereen gebruikt kunnen worden. Dit zijn onder andere historische administraties van stad en provincie en ook van overheden en waterschappen in de provincie. Daarnaast zijn vele archieven van Groninger families, kerken, verenigingen en bedrijven aan ons toevertrouwd.

Onze unieke collecties boeken, tijdschriften, kranten, kaarten, tekeningen, prenten, prentbriefkaarten, affiches, foto’s, negatieven, films, video’s en geluidsopnamen zijn voor iedereen toegankelijk. Op onze themasites kun je gericht zoeken en meer verdieping en achtergrondinformatie vinden: - AlleGroningers, - provinciale Beeldbank, - provinciale Filmbank (voorheen GAVA), - Geschiedenis van Groningen, - Groninger Kentekens, en - provinciaal Poparchief. Het is onze taak om archieven die betrekking hebben op de geschiedenis en cultuur van de provincie Groningen te bewaren, te beheren en toegankelijk te maken voor publiek. Publiek kan hierbij helpen, door mee te werken aan verschillende projecten onder de titel Maak Geschiedenis. Verborgen schatten worden hierdoor gemakkelijker vindbaar.

- De site GroningerArchiefNet vermeldt welke archieven er zijn in de provincie Groningen.

- Vereniging Stad en Lande is opgericht in 1924 en is er voor iedereen met interesse voor de geschiedenis van stad en provincie Groningen. Jaarlijks is de vereniging verantwoordelijk voor meerdere publicaties, excursies en restauraties van monumenten. Ook participeert de vereniging in verschillende samenwerkingsverbanden met andere instellingen zoals bij het organiseren van lezingen en de Dag van de Groninger Geschiedenis. Als lid ondersteun je de activiteiten van de vereniging, ontvang je 4x per jaar het cultuurhistorisch tijdschrift Stad & Lande en ieder najaar het Historisch Jaarboek Groningen.

- De Verhalen van Groningen biedt een reeks verhalen over plaatsen in de provincie Groningen, verdeeld in thema's. Stichting De Verhalen van Groningen vertelt op een verrassende en laagdrempelige manier verhalen over de cultuur en de geschiedenis van de provincie. Die verhalen maken zij samen met inwoners en bezoekers van provincie en met de (cultuur)historische organisaties in de provincie. Zij vertellen de verhalen online, maar ook met activiteiten en op locatie. Op hun website kun je struinen door het (culturele) erfgoed van de stad en provincie. Lees herinneringen aan de provincie ten tijde van grote gebeurtenissen en belangrijke periodes, bekijk foto’s en beelden van heel vroeger tot vrij recent en leer over de ontstaansgeschiedenis van het unieke Groninger landschap. Naast historische verhalen laat de site je kennismaken met de vele instellingen die zorgdragen voor het behoud en beheer van de cultuur en historie van de provincie. Waar zijn ze te vinden? En wat staat er bij hen op de agenda?

- Jan van den Broek (1945) studeerde klassieke talen en filosofie in Nijmegen en kwam in 1971 naar Groningen om chartermeester te worden bij het Rijksarchief in de provincie Groningen. In 1977 wordt hij gemeentearchivaris. Hij vervult die functie tot 2002. Daarna werkt hij als historicus bij het Regionaal Historisch Centrum Groninger Archieven. Ook na zijn pensionering is hij actief gebleven als onderzoeker en publicist. Op zijn website Van Lauwers tot Eems publiceert hij zijn tientallen studies en aantekeningen over de geschiedenis van Groningerland, ingedeeld in de rubrieken Groningen en het Drentse Water, Landschap lezen, Mengelwerk, Kleine publicaties, en Podium.

- Sociaal-economisch erfgoed Groningen en Ostfriesland.

- "Stichting Historie Joods Groningen brengt de geschiedenis van de joodse gemeenschappen in stad en provincie Groningen onder de aandacht door diverse activiteiten te organiseren. Zoals in de afgelopen jaren: tentoonstellingen en publicaties over het Joodse leven in de stad en over Joodse kinderboeken; lezingen over o.a. de Groninger arts Levy Ali Cohen, zangeres Julia Culp, schrijfster Clara Asscher-Pinkhof, Joodse begraafplaatsen, de Hoge feestdagen, de geschiedenis van de Jiddische muziek; productie van een cd met Groningse synagogale muziek, concert met werken van de Groningse componist Joseph Ascher, arrangement bij een concert van het Esther Oratorium door de Nederlandse Bach Vereniging; rondleidingen door de Folkingestraat, ooit het hart van de Joodse wijk in de stad; excursies langs Joodse begraafplaatsen in de provincie; het plaatsen van een monument ter herinnering aan de oudste Joodse begraafplaats in de stad; het voltooien van de database van de Joodse begraafplaatsen met fotoos van de zerken in de stad (gereedgekomen in 2002) en provincie op de website (gereedgekomen in 2012)."

- Stichting Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen (OVCG) is het educatie- en documentatiecentrum over de Tweede Wereldoorlog in stad en provincie Groningen. OVCG houdt de herinnering aan deze tijd levend door het organiseren van educatieve projecten, het maken van publicaties en documentaires, voorlichting en beheer van collecties.

- Historicus Weiko Piebes is in 2017 en 2018 in totaal 3 weken op vakantie geweest in de provincie Groningen, waarbij hij alle streken (Westerkwartier, Hoogeland, Veenkoloniën, Oldambt en Westerwolde) heeft doorkruist. Zijn bevindingen van de vele bijzonderheden die hij in de honderden kernen onderweg is tegengekomen, heeft hij verwoord in zijn ca. 500 pagina's beslaande reisverslag 'De Ommelanden', waaraan hij anderhalf jaar heeft gewerkt. Met ca. 2.000 foto's, uitvoerige bronvermeldingen en vele links voor nadere informatie.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- "Wat is Toukomst? Toukomst gaat over beter wonen, leven en werken in de provincie Groningen. Over grote, vernieuwende, creatieve en slimme ideeën. Eigenzinnige ideeën. Ideeën die het normale werk van overheden doorkruisen. Die misschien in het beleid van overheden (nog) geen plek hebben. Of ideeën waar gewoon nooit geld voor was. Van elke Groninger, maar vooral ook van jongeren. Ideeën die samen zijn ontstaan en de kracht van mensen gebruiken. Waarom Toukomst? We willen met elkaar bouwen aan de toekomst: door het versterken van de leefomgeving, een krachtige economie, toekomstbestendige gemeenten, een gezondere natuur, banen die passen bij de regionale economie en nog veel meer. Voor het Groningen van jou. En van jouw familie, vrienden en collega’s. Ons doel? Dat we met elkaar over een paar jaar kunnen zeggen dat het wonen, leven en werken in onze provincie écht is verbeterd!

Toukomst is een initiatief van Nationaal Programma Groningen samen met West 8 (ontwerpbureau voor stedenbouw en landschapsarchitectuur) en organisaties uit de provincie Groningen. Met Toukomst bouwen we aan projecten voor de toekomst van Groningen. Voor de uitvoering van deze projecten is 100 miljoen euro beschikbaar. De ideeën die we met Toukomst hebben opgehaald en alle gesprekken die we voeren zijn de basis voor de Toukomstprojecten en het Toukomstbeeld. Toukomst bestaat uit zes stappen:

Stap 1: Ideeën insturen (januari t/m maart 2020). Toukomst spreekt de kracht van Groningers aan. We doen het samen met inwoners, organisaties, bedrijven en verenigingen. Met jou dus. Welke verandering is voor jou nodig om ook in de toekomst gelukkig te kunnen wonen, werken en leven in onze provincie? Hoe zie jij de toekomst van Groningen in 2040? Wat zijn voor jou belangrijke onderwerpen? En wat kun - en wil - je daar zelf aan bijdragen? Toukomst wil deze goede ideeën voor de toekomst van Groningers boven tafel krijgen. Tot en met 31 maart 2020 kon men die insturen. Daarnaast zijn we met onze Toukomsttour de provincie in geweest. Om ideeën op te halen hebben onder andere studenten van de Hanzehogeschool Groningen en Rijksuniversiteit Groningen tijdens activiteiten in de hele provincie gesprekken gevoerd met Groningers. Ook hebben zij met jongeren het Toukomstspel gespeeld. Een spel waarbij jongeren met elkaar in gesprek gaan over wat zij belangrijk vinden voor de toekomst van hun provincie.

Stap 2: Ideeën bundelen tot grote projecten (juni t/m augustus 2020). Ruim 200 Groningers hebben de ideeën die elkaar versterken gebundeld én uitgewerkt tot grote projecten die echt het verschil maken voor onze toekomst. Daarvoor hebben we indieners van ideeën die goed bij elkaar passen met elkaar in contact gebracht. Ook andere Groningers die aangaven dat ze graag mee wilden denken tijdens het bundelen zijn daarvoor uitgenodigd en hebben meegedaan. Samen met West 8 hebben de deelnemers van de ideeën in totaal 59 grote projecten gemaakt. De kernwoorden hierbij zijn: samen, kracht van mensen en de toekomst.

Stap 3: Projecten beoordelen door Groningers en maken Toukomstbeeld (september en oktober 2020). De bundeling heeft geleid tot 59 grote projecten voor de toekomst van de provincie Groningen. Wat is jouw oordeel over deze Toukomstprojecten? Welke projecten moeten volgens jou zeker uitgevoerd worden? Laat het Toukomstpanel weten wat jij belangrijk vindt voor de toekomst van Groningen. Elke Groninger kon op de website en via de Toukomstkrant die we met Groningse weekbladen meestuurden de projecten beoordelen. Men kon een project tussen de een en vijf sterren geven en op de website ook toelichten wat je er goed of minder goed aan vindt. Het was geen stemming op populariteit; het Toukomstpanel neemt vooral de inhoud van de beoordelingen mee in haar afweging. Ondertussen maakt West 8 op basis van de ingestuurde ideeën een Toukomstbeeld voor Groningen - een samenhangende blik op onze toekomst. Dit is geen dikke, allesomvattende beleidsnota en ook geen kaart van de provincie. Het Toukomstbeeld kan als inspiratie dienen voor de programma’s van Nationaal Programma Groningen en de visies die de gemeenten en de provincie gaan maken. Een mooi voorbeeld van hoe dit Toukomstbeeld eruit kan zien, is Panorama Nederland. Dit heeft West 8 in 2018 gemaakt.

Stap 4: Toukomstpanel kiest (oktober t/m december 2020). Inwoners uit de hele provincie Groningen konden zich van januari tot en met maart 2020 aanmelden op deze website voor het Toukomstpanel. Het Toukomstpanel maakt een advies over welke projecten het beste uitgevoerd kunnen worden en hoe de 100 miljoen euro voor Toukomst het beste kan worden besteed. Een panel van twintig personen die een afspiegeling zijn van de inwoners van Groningen. Zes daarvan zijn professionals die Groningen vanuit hun werk goed kennen. Denk aan een wijkagent, verpleegkundige of onderwijzer. Veldkamp notarissen uit Hoogezand heeft in april via een loting vastgelegd wie er in het Toukomstpanel plaatsnemen. Het panel wordt geleid door Rob Schuur als onafhankelijk voorzitter. Om de 100 miljoen euro op de goede manier te besteden gebruikt het panel bij haar afweging: de 900 ideeën, de beoordeling van Groningers, een onderzoek naar de haalbaarheid van de projecten en eventueel een advies van deskundigen.

Stap 5: Presentatie Toukomstbeeld en Toukomstprojecten (januari 2021). Het Toukomstbeeld én de Toukomstprojecten worden gepresenteerd aan het publiek. De leden van het Toukomstpanel adviseren het bestuur van Nationaal Programma Groningen welke Toukomstprojecten volgens hen uitgevoerd moeten worden en hoe de 100 miljoen euro voor Toukomst het beste kan worden besteed.

Stap 6: Projecten uitwerken en uitvoeren (komende jaren). En dan is het zover! De projecten die we met elkaar uitgekozen hebben, worden uitgewerkt en ook écht uitgevoerd. Uiteraard worden alle procedures voor vergunningen, inspraak en dergelijke zorgvuldig gedaan. Omdat het om grote projecten voor de provincie Groningen gaat, zal de uitvoering ervan vele jaren gaan duren. Daarmee creëren we iets blijvends voor onze provincie. We zijn ervan overtuigd dat als Groningers in 2040 terugkijken op Toukomst ze zullen zeggen: ‘Dat kon minder..!’." (bron: website Toukomst)

- Binnen de provincie Groningen hebben of krijgen met name de regio´s Oost Groningen en Eemsdelta en de gemeente De Marne te maken met krimp (= bevolkingsdaling), vaak nog gecombineerd met ontgroening (minder jongeren) en vergrijzing (meer ouderen). Al met al heeft dit grote invloed op aspecten als wonen, werken en voorzieningen. Om hier tijdig op te anticiperen hebben Rijk, Provincie en de regio´s in kwestie in 2012 het Convenant Bevolkingsontwikkeling ´Groningen op Koers´ opgesteld. Het convenant omvat afspraken over samenwerking tussen genoemde partijen en een reeks acties ter bevordering van een duurzaam goede leefbaarheid en economie van de regio´s in kwestie.

- De Omgevingsvisie provincie Groningen 2016-2020 is een nota waarin de provincie het beleid vastlegt voor de inrichting en het beheer van de leefomgeving in de provincie. De Omgevingsvisie gaat over milieu, verkeer en vervoer, ruimte, en water en vormt de basis voor de meeste plannen die de provincie de komende jaren maakt. De nieuwe Omgevingsvisie is de opvolger van het Provinciaal Omgevingsplan (POP), dat tot juni 2015 liep.

- "Het wordt een moeilijke eeuw voor het dorpse leven in Groningen. Door toenemende gezondheids- en inkomensverschillen, extremere weersomstandigheden en de tol van zeventig jaar grootschalige ruilverkaveling is de toekomst het Groninger dorp nog nooit zo donker geweest. En dat is nog buiten de lange termijn effecten van de aardbevingen en Corona gerekend. Alleen een nieuwe ruimtelijke ordening en een duurzaam landgebruik kunnen het dorp succesvol door de 21e eeuw loodsen. Een ordening waarin de leefomgeving van mens, plant en dier centraal staat en niet de optelsom van louter economische ontwikkelingen. Maar hoe komen we daar? Door klimaat, gezondheid en leefbaarheid als ruimtelijke opgaven te benaderen. Door grenzen te stellen aan onze economie. Door in onze liefde voor de pittoresque Groninger dorpjes niet blind te zijn voor de onderhuidse leefbaarheidsproblemen. Door een heroriëntatie op ‘de Groninger identiteit’ als grootschalige landbouwprovincie. En bovenal door dorpsinclusief te leren denken. Hier is moed en creativiteit nodig, bij veel partijen. En een geloof in maakbaarheid." Aldus de inleiding van het artikel 'Ruimte voor een nieuwe tijd - en een dorpsbouwmeester' (door Frederic van Kleef, Managing director van de Aletta Jacobs School of Public Health, in Noorderbreedte, juni 2020), dat dit alles wil aanwakkeren met prikkelende analyses, ideeën en een drietal voorwaarden. Enkele citaten hieruit:

"Drie voorwaarden voor een duurzame toekomst. Hoe ziet Groningen er in 2040 uit? Het is een vraag die op veel beleidstafels ligt, vooral als het over het aardbevingsgebied gaat. Bezien vanuit de genoemde transities is een leidende rol noodzakelijk voor de fysieke leefomgeving van mens, plant en dier. Daarvoor noemt dit essay drie voorwaarden. 1. Ruilverkaveling 2.0. In de eerste plaats zal Groningen zich moeten bekwamen in de multifunctionele landschapskunde. Want er zijn veel ruimtelijke ingrepen nodig, welke toekomstscenario je ook kiest. Gelukkig kan Groningen buigen op veel voorbeelden uit binnen- en buitenland die de contouren van duurzaam en multifunctioneel landgebruik voor de toekomst laten zien, zij het telkens op kleine schaal. Een korte impressie: voedselbossen voor lokale voedselproductie; tiny forests voor de verhoging van de biodiversiteit; het aanwijzen van nieuwe reservaten als PAS-compensatiegebeiden waardoor elders in het land weer gebouwd kan worden; het uitrollen van Public Right of Way, het ontwikkelen van nieuwe dorpsrandparken; grootschalige strokenbouw (niet vlak en recht maar bochtig en met aparte stroken voor wandelaars!) en ga zo maar door.

Het mooie is dat al deze voorbeelden afzonderlijk al zijn ingediend bij het platform Toukomst. Ze dienen alleen door landschapskundigen te worden geidentificeerd als basispalet voor de Groninger ruilverkaveling 2.0. Groningen kan zich in die zin onderscheiden als plek waar grootschalig wordt geëxperimenteerd met duurzame multifunctionele landschappen die direct bijdragen aan leefbaarheid. Een dergelijke operatie past ook goed in de traditie van het Groninger platteland als maakbaar landschap: de aanleg van dijken en terpen hebben altijd primair aan een veilige leefomgeving bijgedragen.

2. Introduceer een dorpsbouwmeester. De tweede voorwaarde richt zich op het dorp. Het ontwikkelen van meer duurzaam landgebruik voor natuur, mens en dier begint namelijk niet bij grootschalige plannen maar bij draagvlak onder de bevolking. Maar hoe doe je dat in een provincie met 350 dorpen? Dorpsbinding is een complex begrip geworden, het creëren van draagvlak een opgave van constante aandacht. Gedreven dorpsbewoners dragen doorgaans kleinschalige projecten aan terwijl provincie en gemeenten juist vragen om impact op grotere schaal. De mismatch tussen beleid en praktijk, tussen burger en ambtenaar, tussen systeemwereld en leefwereld, wordt nergens zo gevoeld als in dorpen. Veel landelijke rapporten en beleid leggen dat ook pijnlijk bloot. Zo verkende het rapport Ruimte voor Redzaamheid van de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg de relatie tussen de redzaamheid van ouderen en de inrichting van de publieke ruimte, maar had daarin enkel oog voor de stedelijke omgeving, terwijl juist in dorpen de redzaamheid van ouderen onder druk staat.

Ook financieel legt het dorp het constant af. Tussen 2000 en 2010 gaf het Rijk 15 miljard euro uit aan het grotestedenbeleid, terwijl ze in de periode 2010-2015 ‘slechts’ 55 miljoen besteedde aan een meer dorpsgerelateerd thema als krimp via de zogeheten Krimpmaatstaf. Per saldo hoeft de dorpeling op veel minder overheidssteun en beleidsmatige interesse te rekenen dan de stedeling. Naar analogie van de stadsbouwmeester zoals we die kennen in steden als Groningen, Delft en Haarlem zouden dorpsbouwmeesters een ontbrekende schakel kunnen zijn. Zij zouden als neutrale makelaar kunnen fungeren tussen de genoemde systeemwereld van overheden en de leefwereld van dorpelingen. Meer concreet zouden dorpsbouwmeesters betaakt zijn met drie zaken: het inpassen van kleinschalige burgerinitiatieven in grotere dorpsplannen, het vergroten en vergroenen van de directe leefomgeving van dorpelingen en ten slotte het verbinden van initiatieven van overheden en landschaps- en erfgoedorganisaties aan burgerprojecten in de dorpen. Speciale aandacht mag daarbij uitgaan naar het dagelijkse beheer van de openbare ruimte, want hier worden veel kansen gemist om de leefomgeving in de dorpen makkelijk te verbeteren. Kennisinstellingen kunnen dorpsbouwmeesters ondersteunen met lectoraten en hoogleraarschappen, en met academische en innovatiewerkplaatsen, net zoals ze dat nu doen op het gebied van gezonde verstedelijking.

3. Professionaliseer de lobby voor de leefomgeving. De omslag van een provincie die thans wordt gekenmerkt door intensieve akkerbouw naar een provincie waar een hoogwaardige leefomgeving centraal staat, vraagt om een andere mindset onder bestuurders. Dat gaat niet vanzelf. Staande belangen hebben zich genesteld in ambtelijke en bestuurlijke organisaties en in hun interactie met agrarische en industriële belangenverenigingen. De derde voorwaarde is om hier meer tegenwicht aan te bieden door de lobby voor de leefomgeving te professionaliseren. Het meest bekende en beruchte voorbeeld op dit vlak is de National Trust in Engeland. Het succes van een Groninger variant op de National Trust kan bereikt worden als verschillende bestaande instellingen zich achter dezelfde missie scharen: dorpsverenigingen, erfgoedverenigingen, agrarische natuurverenigingen en landschapsbeheerders. In plaats van een one issue vereniging of stichting kan men door samen te werken pleiten voor het brede belang van een duurzame leefomgeving waarin economie, cultuur en natuur alle een plaats hebben. Pas dan ben je in staat om aanzienlijke beleidsmiddelen en beleidsinhoud om te buigen van economisch kapitaal naar natuurlijk kapitaal.

Tot slot. Het belang van een transitie naar een duurzaam en klimaatbestendig landschap waarin mensen kunnen leven, werken en recreëren; de bedrijven melk, kaas en bier voor ons produceren; we droge voeten houden ondanks de klimaatverandering en we al fietsend de geluiden van grutto’s, bijen en groene kikkers horen. Het vergt van Groningen en haar inwoners een nieuw verhaal vol verbeeldingskracht. Een verhaal waarin we niet de vruchtbaarheid van de klei vooropstellen, maar het welzijn van de Groninger. Een verhaal ten slotte, dat aansluit op onze rijke ruimtelijke historie van wierden en dijken, de openheid, de karakteristieke dorpskernen, de waterlopen, de kerken en de molens: het zijn allemaal beeldbepalende elementen die door mensenhanden zijn gemaakt, en niet van nature zijn ontstaan. Groningen is maakbaar, zo leert het verleden. Laat de toekomst dat ook zijn."

Terug naar boven

Bezienswaardigheden / cultureel erfgoed

- Het boek 'Monumenten in Nederland. provincie Groningen' (uitg. Waanders Uitgevers / Rijksdienst voor de Monumentenzorg, 1998) is via de link ook online te lezen.

- "Libau is dé onafhankelijke adviesorganisatie voor ruimtelijke kwaliteit en cultureel erfgoed in Groningen en Drenthe. De organisatie is in 1928 opgericht als provinciale schoonheidscommissie en in de loop der jaren getransformeerd en verbreed tot de huidige organisatie. Zij ontleent haar huidige naam aan het pakhuis Libau, waarin het bureau is gehuisvest. Stichting Libau heeft als doelstelling de bevordering en instandhouding van de bouwkundige en landschappelijke schoonheid in de genoemde provincies. Zij adviseert Groninger en Drentse gemeenten vanuit een integrale benadering van stedenbouw, landschap, welstand en cultuurhistorie. Daartoe bevinden zich in de organisatie de volgende disciplines: Welstand, Cultuurhistorie, Monumentenzorg, Archeologie, Landschap en Stedenbouw, die integraal samenwerken als Team Ruimtelijke Kwaliteit. Libau faciliteert het Steunpunt Cultureel Erfgoed Groningen. Daarnaast vormt zij een personele unie met de provinciale Monumentenwacht. Samen met zusterorganisaties in andere provincies maakt Libau deel uit van het Team Ruimtelijke Kwaliteit Nederland."

- "Erfgoedloket Groningen breidt zijn dienstverlening uit. Vanaf januari 2021 kunnen ook eigenaren en bewoners van karakteristieke panden in het aardbevingsgebied terecht bij dit steunpunt. Mensen met vragen over schadeherstel en versterking kunnen hier advies krijgen over bijvoorbeeld financiering en duurzaamheid. Adviesorganisatie Libau krijgt € 325.000 subsidie om het informatie- en steunpunt voort te zetten. Karakteristieke panden. Eigenaars en bewoners van een karakteristiek pand in het aardbevingsgebied kunnen bij het Erfgoedloket gratis ondersteuning krijgen bij vragen over schadeherstel en versterking. Een karakteristiek pand is een gebouw dat door de gemeente beschermd wordt vanwege zijn culturele of historische waarde. Eigenaars van zo'n pand kunnen bij het Erfgoedloket terecht met vragen over subsidieregelingen, vergunningen, de manier van onderhoud, restauratie en procedures. Loket en adviesteam. Adviesorganisatie Libau is sinds eind 2017 uitvoerder van het Erfgoedloket Groningen met het erfgoedadviesteam. Het adviesteam ondersteunt andere overheden in het aardbevingsgebied. Het loket is onderdeel van het verbrede Erfgoedprogramma 2020-2023. Hierin werken het ministerie van OCW, Nationaal Coördinator Groningen (NCG), de gemeenten in het aardbevingsgebied en de provincie Groningen samen.

Gronings erfgoed. Het gebouwde erfgoed, het landschap met zijn ontstaansgeschiedenis en de bijzondere stads- en dorpsgezichten zijn belangrijk voor de provincie Groningen. Het zijn ijkpunten in de omgeving, die maken dat inwoners hun omgeving herkennen en er zich thuis voelen. Daarom is in 2017 het eerste Erfgoedprogramma opgesteld, om het Groninger landschap en erfgoed in het aardbevingsgebied goed te kunnen ondersteunen. De uitbreiding van Erfgoedloket Groningen wordt gefinancierd door Nationaal Coördinator Groningen (NCG), de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed en het Nationaal Programma Groningen." (bron: Provincie, januari 2021)

- "Stichting Monumentenwacht Groningen is opgericht in 1973 en sinds 2002 gevestigd in pakhuis Libau, alwaar ook Libau en het Libau Steunpunt Monumenten is gehuisvest. Met Libau vormt de Monumentenwacht een personele unie. Beide organisaties hebben hetzelfde bestuur en delen de directie en het secretariaat. De Monumentenwacht is opgericht vanuit de gedachte dat ingrijpende restauraties van monumenten meestal kunnen worden voorkomen door regelmatige controle van de onderhoudstoestand en het stimuleren van tijdig herstel. Daartoe inspecteren wij bij onze abonneehouders gemiddeld (twee-)jaarlijks zo’n 700 monumentale woningen, boerderijen, kerken, scholen, molens en industrieel erfgoed. En dat doen we inmiddels ruim 40 jaar! Vanzelfsprekend zijn we ook betrokken bij schade aan monumenten door aardbevingen. Onze wachters kennen de gebouwen van onze abonneehouders immers door en door en zijn getraind in het waarnemen van veranderingen in het casco en in constructieonderdelen."

- Erfgoedpartners is de steuninstelling voor musea, molens, borgen, orgels, erfgoededucatie, archeologie en publiek in de provincie Groningen. Zij adviseren, organiseren platforms en cursussen, coördineren erfgoededucatietrajecten, en ontwikkelen samenwerkingsprojecten over de gehele breedte van het erfgoedveld. Met alles wat ze ondernemen willen ze toewerken naar één doel: een krachtig erfgoedveld waar mensen zich bij betrokken voelen. Erfgoedinstellingen komen naar hen toe voor ondersteuning en advies op het gebied van beleid, behoud en beheer, subsidieregelingen, publieksbereik en educatie.

Zij zien het ook als hun taak om verschillende erfgoedinstellingen met elkaar in contact te brengen. Samen kunnen ze én meer doen én elkaars kracht versterken. Zeker in de provincie Groningen, waarin erfgoedorganisaties voor een groot deel gerund worden door vrijwilligers is het belangrijk om samen te werken en van elkaar te leren. Bijvoorbeeld tijdens een platform, waarbij medewerkers van verschillende instellingen elkaar regelmatig ontmoeten rondom een thema waar ze allemaal mee bezig zijn. Educatie, behoud en beheer, en archeologie en publiek zijn een paar voorbeelden. Lezingen en cursussen zijn niet alleen belangrijk om informatie te delen, maar ook bedoeld als plaats voor ontmoeting en inspiratie.

- De Vereniging voor Terpenonderzoek heeft als doel het bevorderen van het archeologisch onderzoek naar de activiteiten van de bewoners van de kwelders langs de Waddenzee.

- Borgen in Groningen beschrijft de nog bestaande alsmede de verdwenen borgen in de provincie Groningen.

- Het idee om het rijke maar bedreigde bezit van historische kerkgebouwen in de provincie Groningen in stand te houden, is in 1969 ontstaan. Toen is de basis gelegd voor de Stichting Oude Groninger Kerken. Niet alleen het behoud van dit monumentale erfgoed, maar ook het wekken van belangstelling voor de rijke geschiedenis van de provincie en het Groninger landschap waarin de oude kerken als beeldbepalende elementen zo karakteristiek zijn opgenomen, staan sindsdien voor de stichting centraal. De stichting heeft zich de afgelopen decennia jaar in regionaal en nationaal verband ontwikkeld tot een succesvolle en toonaangevende, eigentijdse organisatie op het gebied van restauratie en hergebruik van religieus erfgoed.

- De geschiedenis, foto’s en documenten van bestaande en verdwenen molens in de provincie Groningen kun je vinden op de site Groninger Molens. In Groningen zijn nog ruim 80 draaiende historische molens. Dat is een fractie van de duizend molens die ooit in de provincie hebben gestaan. Het Groninger Landschap is eigenaar van zo'n 20 procent van de Groninger molens. Om de molens, die van oudsher werktuigen zijn, in goede conditie te houden moeten ze regelmatig draaien. En daarvoor zijn vrijwillige molenaars onmisbaar. Anno 2018 zijn op verschillende molens nog nieuwe of extra molenaars welkom. Belangstellenden krijgen uiteraard een cursus voor ze op een van de Groninger molens aan de slag.kunnen. Heb je belangstelling, dan kun je je aanmelden bij vrijwilligerscoördinator Siemie Zandvliet (tel. 06–23846656).

- In 1874, anderhalve eeuw nadat de provincies Groningen en Friesland hun grenzen hebben bepaald, wordt de scheidslijn tussen de beide provincies gemarkeerd met 25 ijzeren grenspalen. Inmiddels weer bijna anderhalve eeuw verder, zijn vandaag de dag 4 palen verdwenen, maar is de rest nog terug te vinden, in allerlei toestanden: van prachtig, historisch verantwoord, gerestaureerd of fantasievol opgeschilderd tot volkomen vervallen en onttakeld. Onder de link worden alle exemplaren beschreven.

- "In het begin van de 20e eeuw zorgden drie jonge architecten uit de hoofdstad voor een revolutie in de Nederlandse bouwkunst. Hun ‘Amsterdamse School’ vond in het hele land navolging, vooral in de provincie Groningen. Hoe kwam het dat deze expressionistische bouwstijl zo populair was in het Noorden? Wat een toeval dat juist een Groningse architect, Jan Gratama, in 1916 als eerste de term ‘Amsterdamsche School’ gebruikte; na de hoofdstad zelf, staan namelijk in zijn geboortestreek de meeste exemplaren van deze bouwstijl. Met zijn kunstig tegelwerk, horizontaal ontworpen lijnenspel en gevels met siermetselwerk heeft de expressieve stroming uit Amsterdam in het sobere Groningse landschap van toen een verrassende uitbundigheid weten te zaaien.

Inspiratie. Architecten Johan der Mey, Michel de Klerk en Piet Kramer, grondleggers van de Amsterdamse School, wisten met hun rijk gedecoreerde Scheepvaarthuis in Amsterdam het hele land te inspireren. Van huizenblokken in Maastricht tot aan de ventilatiegebouwen bij de Maastunnel in Rotterdam; overal begonnen gevelversieringen en plastisch gevormde gebouwen het straatbeeld te verfraaien. Groningse architecten leerden tijdens hun opleiding of werk in de hoofdstad over de Amsterdamse School en deelden gretig hun kennis met collega’s na terugkeer in het noorden.

De Ploeg. Inmiddels had men in Groningen ook niet stilgezeten. In 1918 richtten jonge kunstenaars een kunstkring op met als doel het behoudende kunstklimaat in de provincie Groningen ‘om te ploegen’. Onder de veelzeggende naam ‘De Ploeg’ zochten zij naar nieuwe uitingen van schilderkunst, architectuur en literatuur en experimenteerden met kleur en expressieve vormen. Ze waren goed op de hoogte van nieuwe kunststromingen in Europa en deelden hun werk met het publiek via exposities in de stad. De Groningse architecten onderhielden nauwe banden met deze kunstenaars en lieten zich door hen inspireren. Sommigen, zoals Egbert Reitsma en Evert van Linge, maakten zelfs deel uit van de kunstkring en waren naast architect ook actief als kunstschilder. Zij experimenteerden met materialen zoals metaal, beton en mondsteen; een grillige, donkergekleurde baksteen.

Verstrakt. Via ‘De Ploeg’ kregen de Groningse ontwerpen in de jaren ’20 en ’30 kenmerken van kunststromingen als ‘De Stijl’ - die streefde naar een zo eenvoudig mogelijke vormgeving - en het Kubisme, waaraan de architecten geometrische vormen en asymmetrie ontleenden. Hierdoor creëerden de noordelijke architecten een ‘verstrakte variant’ die minder rijk was aan decoraties dan die van hun Amsterdamse collega’s. In Groningen lag minder nadruk op golvende gevels maar meer op geometrische vormen, primaire kleuren en bijzondere materialen zoals mondsteen en metaal.

Klimaat. Kortom, de Amsterdamse School was in de provincie Groningen zo in trek dankzij het toenmalige kunstzinnige en experimentele klimaat van ‘Stad’. Gunstige sociaal-democratische en economische ontwikkelingen creëerden daarnaast veel mogelijkheden voor nieuwbouw. Architecten, die nauwe banden met politici en woningbouwverenigingen onderhielden, mochten hun creatieve bouwexpressie op ‘Stad en Ommeland’ loslaten. Als nuchtere noorderling bleek Jan Gratama trouwens zelf geen vurig aanhanger van het overdadige decoratieve origineel maar ironisch genoeg zou Groningen waarschijnlijk niet hetzelfde uiterlijk hebben gekregen zonder zijn lovende woorden over “... de moderne Amsterdamsche school met zijn expressionisme, met zijn moderne romantiek, met zijn fantasie”." (bron: Norma van der Horst, december 2020) Norma van der Horst is freelance fotograaf en auteur van o.a. de boeken ‘Pronkjuwelen van baksteen’ en ‘Stadjerspaleizen’ over de Amsterdamse School in Groningen. Beide boeken staan vol kleurige details en interieurs van architectonische juweeltjes uit de stad en provincie Groningen. Te koop voor € 24,95 per stuk en te bestellen via norm@normafotografia.nl.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Alles wat de provincie Groningen te bieden heeft voor de cultuurliefhebber is gebundeld in de Cultuurkalender Groningen. Nieuwe exposities, dans en theater, rondleidingen, kinderactiviteiten en nog veel meer.

- In de overwegend protestantse provincie Groningen zijn enkele katholieke 'enclaves', waar carnaval wordt gevierd. De bekendste plaatsen en optochten in dit kader zijn Kloosterburen en Ter Apel. Verder wordt er nog carnaval gevierd in de Ter Apelse buur-buurtschappen Barnflair en Munnekemoer met het aangrenzende Drentse dorp Roswinkel (die in dit kader een drie-eenheid zijn met een gezamenlijk(e) carnaval(svereniging)), in Appingedam, Leek, en Oostwold (voorheen gemeente Leek). De carnavalsoptochten zijn op zaterdag in Ter Apel en (daaraan voorafgaand) in Barnflair, op zondag in Kloosterburen en op maandag in Appingedam.

- De Tocht om de Noord (weekend eind september) is een 2-daagse wandeltocht van in totaal 80 km door de hele provincie Groningen. De route is ieder jaar anders.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- De toeristische toppers van de provincie; de Stad Groningen, het Nationaal Park Lauwersmeer, de Wadden, vesting Bourtange, de borgen, de wierden en de kerken worden sinds voorjaar 2018 met elkaar verbonden via het Pronkjewailpad. Het Pronkjewailpad maakt deel uit van een nieuwe wandelroute. De provincie investeert veel in de ontwikkeling van verschillende (wandel-, fiets- en vaar-)routes. In 2019 moeten alle routes fysiek en digitaal beschikbaar zijn. Er worden themaroutes uitgezet langs culturele en landschappelijke bezienswaardigheden. Ook wordt het bestaande routenetwerk verbeterd. Door de hele provincie wordt een wandelnetwerk van ongeveer 2250 kilometer uitgezet. De provincie hoopt hiermee meer dagjesmensen naar Groningen te lokken. Uit onderzoeken blijkt namelijk dat het aantal dagtochten in de provincie Groningen (nog) ver onder het landelijk gemiddelde ligt.

- "De doelstelling van Stichting Groninger Borgenpad is het ontwikkelen en stimuleren van wandelingen rondom het cultuurhistorisch thema van de Groninger borgen. Het Groninger Borgenpad is een initiatief van Albert Buist en Ria Kroesen. Ze maakten een lange afstandswandeling langs alle Groninger borgen. Daarop kwamen veel positieve reacties. Dat stimuleerde hen om ook rondwandelingen met het thema borgen te maken. Het Groninger Borgenpad bestaat uit een lange afstandswandeling (LAW) en rondwandelingen. De lange afstandswandeling gaat door de provincie Groningen met als cultuurhistorisch thema de borgen. Er zijn 20 etappes, die door het Westerkwartier, Hunsingo, Fivelingo, Oldambt en Westerwolde gaan. Streken met ieder hun eigen landschap en charme.

De wandelingen gaan langs alle borgen van de provincie Groningen en langs kerken die vaak nauw verbonden waren met de bewoners van de borgen. Natuurlijk zijn de mooiste routes gekozen en gaat de wandeling door menig natuurterrein van het Groninger Landschap of Staatsbosbeheer. Op de website staat wat er onderweg cultuurhistorisch valt te genieten. De routes kunnen het hele jaar worden gelopen. Routebeschrijvingen en kaarten zijn gratis te downloaden. De routekaarten zijn ook op de mobiele telefoon te raadplegen. Naast de etappes van de LAW zijn er rondwandelingen. Voor routebeschrijvingen en kaarten van de LAW of de Rondwandelingen zie de pagina 'Routes'. Veel plezier met het Groninger Borgenpad!"

- Al sinds de middeleeuwen lopen pelgrims te voet naar Santiago de Compostella in Spanje. Een tocht van zo'n 2300 kilometer. Sinds april 2017 hoeven ze niet meer helemaal naar Spanje te wandelen om die afstand te halen. Want de provincie Groningen heeft nu een eigen netwerk van pelgrimsroutes. Wie alle routes loopt heeft 2300 kilometer in de provincie afgelegd. Net zo ver als naar Santiago de Compostella. En dan heb je ondertussen ook alle middeleeuwse kerken van de provincie bezocht en vrijwel alle borgen, molens, musea en natuurgebieden. Stichting Pelgrimeren in Groningen (SPiG) (zie ook SPiG op Facebook) heeft het digitale wandelnetwerk gerealiseerd, met twee routetypes; 62 dagetappes van camping tot camping, met een lengte van gemiddeld 21 km, en 125 rondwandelingen van 8 km.

"Wandelen is het tempo van de ziel", zegt Peter Dijkstra, voorzitter van de SPiG en een van de initiatiefnemers van het project. "Je komt tot rust en bezinning als je aan het wandelen bent. Mede daardoor kom je open te staan voor de schoonheid van de natuur en de cultuurhistorie die in de provincie overvloedig aanwezig. Maar omdat mensen zich vrijwel altijd met de auto of trein verplaatsen, zien ze de waarde van ons landschap niet meer. Door te wandelen herontdek je Groningen." Onder de eerste link in de vorige alinea vind je een videoreportage met Peter Dijkstra over het pelgrimswandelnetwerk, onder de 2e link vind je alle informatie over het 2300 km lange pelgrimswandelnetwerk. (bron: RTV Noord, 21-4-2017)

- "Stichting Het Tuinpad Op / In Nachbars Garten zet zich al sinds 1984 in voor het openstellen van bezienswaardige particuliere tuinen en het aandacht vestigen op bijzondere openbare tuinen en parken in de provincies Groningen en Drenthe en het aangrenzende Duitse noordwest Nedersaksen. Tweejaarlijks wordt een kleurrijke tuinengids met veel foto’s uitgegeven. De tweetalige (Nederlands en Duits) gids telt ca. 180 bladzijden en biedt veel informatie over ca. 120 particuliere tuinen, openbare parken en kwekerijen in de hiervoor genoemde regio's. Hiermee wil de stichting de bloeiende tuincultuur van het gebied onder de aandacht brengen en tevens grensoverschrijdende contacten stimuleren tussen tuinliefhebbers en tuineigenaren. Alle aangesloten tuinen worden regelmatig door de stichting beoordeeld om de kwaliteit en de bezienswaardigheid te waarborgen. Jaarlijks organiseert de stichting zogeheten Tuinenmarathons (lente, zomer, herfst). Tijdens deze weekenden is een groot aantal tuinen zonder afspraak te bezoeken. Op de website vind je alle actuele informatie en zijn ook de aangesloten tuinen te vinden." Nieuws van Stichting Het Tuinpad Op / In Nachbars Garten op Facebook.

- Er zijn mensen die op de fiets een 'wereldreis door Nederland' maken; dat wil zeggen, dat ze zoveel mogelijk plaatsen met een buitenlandse naam willen bezoeken. Daar zijn zelfs reisverslagen van in boekvorm verschenen. RTV Noord heeft in de zomer van 2020 de variant bedacht om de nog bestaande buurtschappen in de provincie Groningen met een buitenlandse plaatsnaam te gaan bezoeken. Dat kun je met een fietstocht in een paar dagen doen (voor de fanatieke fietsers wellicht zelfs in één dag). In deze reportage doen ze verslag van hun reis door de 'buitenlandse buurtschappen in Groningen'.

- Gedetailleerde informatie over ontstaan en ontwikkeling van de regionale landschappen in de provincie, vind je in de - via de link online te lezen - studie Ontgonnen Verleden. Historisch-geografische regiobeschrijvingen betreffende de provincie Groningen (125 pagina's, Ministerie van LNV, 2009).

- "Een landelijk gebied met een fraai cultuurlandschap en een rijke biodiversiteit, versterking van het toekomstperspectief voor boerenbedrijven én een actieve betrokkenheid van de Groningers hierbij, dat is het streefbeeld van 14 natuur- en landbouworganisaties en kennisinstellingen in de provincie Groningen. Gezamenlijk overhandigden zij op 26 mei 2020 het manifest ‘Naar een rijk platteland’ aan gedeputeerde Henk Staghouwer. Het manifest is de Groningse uitwerking van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel: een brede landelijke coalitie om natuurverlies om te buigen naar herstel van biodiversiteit. De biodiversiteit is de afgelopen decennia gedaald: de aantallen vlinders, insecten, weidevogels en akkervogels namen allemaal af. Zonder biodiversiteit geen goed voedsel, geen rijke natuur en geen landschap om van te genieten. Met een Gronings Deltaplan voor Biodiversiteitsherstel slaan de landbouw- en natuurorganisaties en kennisinstellingen de handen ineen om de natuur in de provincie te verbeteren.

Het manifest benoemt 11 actiepunten waarmee de 14 partijen, samen met de Provincie, aan de slag willen om de biodiversiteit in de provincie Groningen te herstellen: 1. Zorg voor een samenhangende aanpak op gebiedsniveau voor natuur, landbouw en openbare ruimte. 2. Zorg voor natuurvriendelijk beheer van nieuwe en bestaande landschapselementen zoals akkerranden, slaperdijken, bermen en oevers. 3. Zorg voor perspectief voor de transitie naar een natuurinclusieve landbouw met maatregelen gericht op herstel van de biodiversiteit. 4. Zorg voor een landbouw die onderdeel is van een circulaire economie en die niet ten koste gaat van de biodiversiteit. 5. Zorg voor een nieuw bedrijfseconomisch perspectief voor landbouwers. 6. Zorg voor één integrale benadering voor het landelijk gebied met gebiedsgerichte samenwerking. 7. Maak van projecten programma’s: borg continuïteit voor herstel van biodiversiteit. 8. Zorg voor gebiedsgerichte samenwerking en bewaak voortgang bij de uitvoering van lopende processen. 9. Maak provinciale spelregels rondom een gebiedsgerichte uitwerking van landinrichting en afstemming over ruimtelijke ontwikkelingen. 10. Maak van de akkerbouwgebieden in Groningen een Deltalab voor het landelijke Deltaplan Biodiversiteitsherstel ter bevordering van monitoring en kennisontwikkeling. 11. Stimuleer burgerparticipatie en educatie en geef inwoners de mogelijkheid om bij te dragen aan herstel van biodiversiteit en stimulering van natuurinclusieve landbouw in Groningen.

Samenwerking. De coalitie van landbouw- en natuurorganisaties en kennisinstellingen zien een noodzakelijke en actieve rol voor zichzelf en voor onderlinge samenwerking weggelegd bij het realiseren van deze elf actiepunten voor een rijk platteland en een rijke biodiversiteit. Dit kan echter niet zonder een regie, strategie en coördinatie van de Provincie. Gezamenlijk doen de veertien organisaties dan ook een oproep aan de Provincie Groningen om de regie te nemen bij de gezamenlijke uitvoering van dit manifest. De veertien ondertekenaars* staan klaar om samen met de Provincie, waterschappen, gemeente en de inwoners van Groningen de biodiversiteit in Groningen te versterken." (bron: Natuur en Milieufederatie Groningen, mei 2020) - Bekijk hier de video die de 14 partijen opnamen in de zeven landschappen van de provincie.
* Agrarische Natuurvereniging Oost-Groningen, Collectief Groningen West, Collectief Midden Groningen, Grauwe Kiekendief - Kenniscentrum Akkervogels, Gronings Agrarisch Jongeren Kontakt (GrAJK), Gronings Particulier Grondbezit, Het Groninger Landschap, IVN Noord-Nederland, Landschapsbeheer Groningen, LTO Noord, Natuur en Milieufederatie Groningen, Natuurmonumenten, Rijksuniversiteit Groningen en Staatsbosbeheer.

- Gedeputeerde Staten hebben in 2018 de Beleidsnotitie Fauna en Flora provincie Groningen vastgesteld. Deze bevat onder meer een lijst van Groninger soorten en habitats. Op deze lijst staan wilde dieren en planten waar de provincie zich voor wil inzetten. Na zomer 2018 wordt de notitie door Provinciale Staten behandeld. De lijst bevat bijvoorbeeld de grutto en kievit, weidevogels die onder druk staan omdat hun leefgebied steeds kleiner wordt. Mede hierdoor neemt de populatie af. De provincie pakt dit probleem aan door onder andere een goed leefgebied te creëren en nesten te beschermen. De provincie bestrijdt daarnaast planten die niet thuishoren in de Groninger natuur en die inheemse soorten bedreigen. Zo wordt er gewerkt aan een aanpak voor de bestrijding van de reuzenberenklauw. Deze plant is niet alleen gevaarlijk voor planten die hier wél thuishoren, maar kan ook voor brandwonden zorgen bij mensen.

Ook stimuleert de provincie Groningen initiatiefnemers die een ontheffing aanvragen om aanwezige wilde dieren en planten direct mee te nemen in hun plannen. Dit noemen ze de 'groene plus'. De provincie heeft bijvoorbeeld een ontheffing verleend aan het Centrum Veilig Wonen, dat bezig is met de versterking van gebouwen in het aardbevingsgebied. Door op grote schaal tijdig maatregelen te nemen, maakt deze generieke ontheffing het mogelijk woningen aardbevingsbestendig te maken en tegelijkertijd bij te dragen aan de versterking van de Groninger biodiversiteit en instandhouding van onder andere de huismus, gierzwaluw en vleermuis.

- Groningen, Groen van Wad tot Westerwolde. Beleidsnota Natuur 2013-2021.

- Natuurbeheerplan provincie Groningen 2018.

- Provinciale natuurbeschermingsorganisatie Het Groninger Landschap. - Pronkjewailtjes is een serie filmpjes (totaal ca. 500 stuks!) van RTV Noord (uitgezonden in 2011 en 2012) waarin Alex Vissering ons bijzondere natuurgebiedjes van Het Groninger Landschap laat zien.

- Film (30 min.) met toer door het Groningse landschap anno 1940.

- Op de Vismigratiekaart Groningen vind je de belangrijkste knelpunten bij gemalen en wanneer daar iets aan wordt gedaan om vissen veilig te kunnen laten passeren.

- Natuur- en Milieufederatie Groningen staat midden in de Groningse maatschappij en werkt toe naar een duurzame samenleving die rekening houdt met de draagkracht van natuur, landschap en milieu.

- "Vereniging Avifauna Groningen heeft als doel het onderzoeken en beschermen van de in het wild levende vogels in de provincie Groningen. De vereniging is opgericht in 1968 met aanvankelijk als belangrijkste doel te komen tot een publicatie over de vogels in de provincie (een zogeheten avifauna). In de loop der jaren is de vereniging uitgegroeid tot een provinciale vereniging met 300-400 leden. Mensen die "iets" met vogels hebben zijn van diverse pluimage. De een heeft genoeg aan het genieten van de vogels in de eigen tuin, de ander is regelmatig in het Lauwersmeer te vinden op zoek naar bijzondere soorten. Sommige vogelliefhebbers tellen overwinterende ganzen of houden de stand bij van de broedvogels in hun 'eigen' gebied. Anderen doen onderzoek of richten zich op praktisch beschermingswerk. De financiële middelen worden ingezet voor het doel van de vereniging onder andere door het organiseren van lezingen, excursies en publicaties (Grauwe Gors). De meeste werkzaamheden worden uitgevoerd door/via de werkgroepen. Hoe je het ook invult, als je plezier beleeft aan vogels en iets met de provincie hebt, dan hoor je thuis bij Avifauna Groningen."

- De Provincie Groningen werkt middels het Programma Landelijk Gebied aan een mooi en vitaal Gronings platteland.

- Het Reitdiep kronkelt vanuit de stad Groningen in NW richting en komt bij Zoutkamp uit in het Lauwersmeer. Het Reitdiepgebied is uniek in Europa omdat de kenmerken van eeuwen her nog in het landschap herkenbaar zijn. Het gaat daarbij om de meanderende maren, die hun vorm hebben gekregen door de invloed van eb en vloed. Daar kwam rond 1300 een eind aan, toen de monniken van Aduard overgingen tot het aanleggen van dijken. Tot in de stad Groningen was sprake van eb en vloed. De maren variëren van een smalle sloot tot het brede Reitdiep. In 2009 zijn in het Reitdiep dammen en stuwen aangelegd nabij Paddepoel en Koningslaagte, in het N van de stad. Deze maken het Reitdiepgebied natter, zodat de oorspronkelijke situatie langzaam maar zeker terugkeert. Stichting Het Groninger Landschap werkt al jaren aan het zo veel mogelijk terugbrengen van de meanders van het Reitdiep. Het gebied moet er natter worden, zodat de weidevogels in groten getale terugkeren.

- "Landschapsbeheer Groningen maakt zich sterk voor een visueel, ecologisch, cultuurhistorisch en aardkundig aantrekkelijk landschap in de provincie Groningen. Een landschap met sterke streek- en identiteitsgebonden eigenschappen, dat mensen kunnen beleven en waarbij ze zich betrokken voelen. Landschapsbeheer verbindt mens en landschap. Mensen hebben het landschap gemaakt tot wat het is. Mensen bepalen ook hoe het landschap er in de toekomst uit zal zien. Wij werken samen met iedereen die het Groninger cultuurlandschap een warm hart toedraagt aan behoud, herstel en beheer van dat landschap. Met grondeigenaren, overheden en vrijwilligers realiseren we projecten die ervoor zorgen dat het landschap aantrekkelijk, afwisselend en beleefbaar is."

- De afgelopen jaren hebben de waterschappen Hunze en Aa’s en Noorderzijlvest en de gemeente Groningen zich ingespannen om de waterkwaliteit flink te verbeteren. Maar hoe ziet het leven onder water er eigenlijk uit? De website Beeldschoon Water brengt dit schitterend in beeld. De tientallen waterplanten, waterdieren en onderwaterlandschappen op de foto’s illustreren het bijzondere verhaal. De campagne vraagt tevens aandacht van de Groningers om mee te helpen het water schoon te houden.

De Europese Kaderrichtlijn Water geldt sinds 2000 voor alle lidstaten in Europa. Deze richtlijn verplicht Nederland om de kwaliteit van de natuur in het water te verbeteren. Ook de chemische kwaliteit van het oppervlaktewater moet worden verbeterd. De Europese richtlijn beschrijft voor allerlei typen water welke karakteristieke planten en dieren aanwezig zouden zijn als water ecologisch gezond is. Die beschrijvingen zijn echter nogal abstract en alleen te begrijpen door deskundigen. De waterschappen Hunze en Aa’s en Noorderzijlvest, de gemeente Groningen en Natuur en Milieufederatie Groningen wilden daarom de natuur onder water tastbaarder te maken voor iedereen. Met het project en de website Beeldschoon Water laten ze zien dat het er onder water prachtig uit kan zien, ook als het water vrij troebel is. Maar vooral dat de provincie ook trots kan zijn op de natuur in het water. Fotograaf Erik Venneman legde voor dit project de Groningse onderwaterwereld vast.

- Krek is een nieuw kennisspel over stad en ommeland in de provincie Groningen. Stad-Groninger Kees Frenay bedacht het en verzamelde hiervoor heel veel feiten en weetjes en verdeelde ze onder in de categorieën cultuur, bedrijvigheid, landschap, sport, wetenschap en studentenleven. "Het spel is zeker niet alleen voor verstokte Groningers. Het is ook voor nieuwkomers een hele goede manier om over stad en ommeland te leren en zodoende een beetje in te burgeren. En voor ex-Groningers is het een feest van herkenning, én verrassing. Trouwens, ook de oer-Groningers zullen nog verbaasd staan van heel veel zaken. Wist je bijvoorbeeld dat het bekende geel-roze snoepspekkie een Gronings product is?", vertelt Frenay over zijn geesteskind. Zie verder de reportage over het spel. Onder de 1e link in deze alinea is het spel online te bestellen.

- In Nederland komen 13 soorten dagvlinders voor die beschouwd worden als boerenlandvlinder. Dat wil zeggen dat deze vlindersoorten voor een groot deel afhankelijk zijn van akkers en graslanden, onafhankelijk of die nu in beheer zijn bij een boer, weg- of natuurbeheerder. Een aanzienlijk deel van deze vlindersoorten hebben grassen als waardplant. Dat wil zeggen dat de vrouwtjes op grassen hun eitjes afzetten. Nu lijkt de beschikbaarheid van grassen niet zo’n probleem in ons land, maar het zit toch wat ingewikkelder. Veel soorten vliegen in de zomer en zetten dan hun eitjes af. Als deze planten vervolgens in de nazomer of herfst gemaaid worden, verdwijnen de rupsen of de eitjes. En dan is het exit boerenlandvlinders. In opdracht van de provincie Groningen heeft De Vlinderstichting daarom in 2018 een boekje over boerenlandvlinders gemaakt. Daarin staat een aantal gebiedjes genoemd waar je deze vlinders kunt bekijken. Verder worden concrete maatregelen beschreven die terreineigenaren kunnen nemen om boerenlandvlinders een steuntje in de rug te geven, variërend van het aanplanten van struweel tot het strooksgewijs telen van gewassen. Dit wordt afgewisseld met interviews met Groningers die zich inzetten voor insecten en andere natuur in agrarisch gebied. Maatregelen blijven nodig om het tij voor deze en andere vlinders te keren. Groningen geeft de eerste aanzet, welke provincies volgen?

- "De provincie Groningen gaat vanaf 2021 ruim 700 hectare bouwland en grasland duurzaam verpachten. De provincie is voorstander van duurzaam gebruik van grond; dat is goed voor de biodiversiteit. De provincie gaat vanaf 2021 voorwaarden stellen aan de pachters voor duurzaam beheer. Voor zowel bouwland als grasland geldt straks dat er langs de randen van de percelen geen bestrijdingsmiddelen of kunstmest meer worden gebruikt. Langs de slootranden komen straks veel bloemen voor en op de graslanden wordt er langs de sloten niet meer gemaaid en bemest. Het is de bedoeling dat straks 6 procent van het totale oppervlak van het gras- en bouwland dat de provincie verpacht, natuurvriendelijke randen krijgt. De provincie heeft de duurzame voorwaarden voor het beheer buiten het Natuurnetwerk Nederland (NNN) opgesteld in overleg met BoerenNatuur en de Agrarische Collectieven.

Proef. In Oost-Groningen wordt in 2020 een proef gehouden op 35 hectare bouwland buiten het NNN. Met de pachters van deze grond wordt onderzocht op welke manier de duurzame voorwaarden het beste in te voeren zijn. Deze ervaring wordt in 2021 toegepast op in principe alle bouwland en grasland in provinciaal bezit buiten het NNN. Jaarcontract. De provincie vraagt Prolander, die de pacht voor de provincie uitvoert, voor de exploitatie te werken met eenjarige contracten. Reden hiervoor is dat de gronden beschikbaar moeten blijven voor verkoop en uitruil. Dit bijvoorbeeld om percelen die binnen het Natuurnetwerk liggen en nog in agrarisch gebruik zijn, uit te kunnen ruilen met ruilgronden buiten het NNN. Wie belangstelling heeft voor de pacht van de gronden vanaf 2021 kan zich vanaf 1 mei 2020 aanmelden via de site van Prolander." (bron: Provincie Groningen, 3-4-2020)

- "Kans op overleven weidevogels klein door roofdieren. Weidevogels hebben grote moeite om te overleven in de provincie Groningen. Er zijn maar weinig eieren die worden uitgebroed en weinig kuikens die overleven. Dat zorgt ervoor dat de kans klein is om in Groningen een gezonde weidevogelpopulatie in stand te houden. Dat blijkt uit onderzoek dat in 2019 en 2020 is uitgevoerd in opdracht van Collectief Groningen West en Het Groninger Landschap. De provincie betaalde hieraan mee. De voornaamste boosdoener is de steenmarter.

Weidevogels behouden. Het gaat slecht met de weidevogels in Nederland. In zes weidevogelprovincies, waaronder Groningen, zetten verschillende partijen zich in om te zorgen voor een aantrekkelijk en veilig broedgebied voor weidevogels. Hierbij is het belangrijk om de weidevogelgebieden te vergroten en de inrichting en het beheer ervan te verbeteren. In het Actieplan Weidevogels Groningen staat een overzicht van maatregelen die op korte termijn nodig zijn om de weidevogels in Groningen te behouden. Een van de maatregelen is onderzoek doen. Daarmee krijgen we inzicht in de ontwikkeling van het aantal weidevogels en de manieren waarop deze vogels in stand kunnen blijven. Daarom is in 2019 gestart met onderzoek naar roofdieren in de weidevogelgebieden van Het Groninger Landschap en Collectief Groningen West. Het onderzoek is uitgevoerd in de Koningslaagte, Winsumermeeden en Paddepoel.

Camera’s, zenders en dna-onderzoek. Voor het onderzoek zijn camera’s geplaatst bij 120 nesten. 52 gruttokuikens kregen een zender en daarnaast is er dna-materiaal verzameld van resten die roofdieren achterlieten. Verder zijn vier steenmarters en rondzwervende katten gevangen en voorzien van een zendertje. Ook zijn er stukken land afgerasterd met stroomdraden. De resultaten van het onderzoek laten zien dat roofdieren van grote invloed zijn op het broedsucces van weidevogels. Van alle roofdieren zorgde de steenmarter het meest voor het leegroven van nesten en het opeten van nesten kuikens.

Maatregelen. Ondanks dat er veel gedaan wordt om gebieden aantrekkelijk te maken voor weidevogels gaat het mis bij het uitbroeden van eieren en het overleven van kuikens. Dit komt omdat er steeds meer roofdieren voorkomen, zoals kraaien, steenmarters en vossen. In de weidevogelgebieden krijgen boeren een vergoeding om boerenland aantrekkelijker te maken voor weidevogels. Door bijvoorbeeld het land natter te maken en later te maaien, kunnen kuikens opgroeien. Volgens Het Groninger Landschap heeft de overlast van de roofdieren vooral te maken met de grootte van de weidevogelgebieden. Het gaat om eilandjes in een agrarisch gebied, waar voor roofdieren relatief veel te halen is. Volgens het Groninger Landschap moeten de weidevogelgebieden groter gemaakt worden, waardoor de weidevogels minder kwetsbaar worden voor roofdieren. Ook zou de biodiversiteit buiten deze gebieden moeten toenemen, waardoor de overlast van roofdieren meer wordt gespreid.

Gezamenlijk oplossen. De provincie Groningen vindt dat weidevogels behouden moeten blijven. Dat is belangrijk voor het Groninger landschap en het behoud van de biodiversiteit. Daarom gaat de provincie in gesprek met het Collectief Groningen West en Het Groninger Landschap over aanvullende maatregelen in gebieden waar nu te veel overlast van roofdieren is. Onderzoek. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van Collectief Groningen West en Het Groninger Landschap en medegefinancierd door de Vogelbescherming, SBNL Natuurfonds en de provincie Groningen. Voor nadere informatie zie het rapport over broedsucces en roofdieren en het rapport over steenmarters in weidevogelgebieden." (bron: Provincie, december 2020)

Terug naar boven

Eten en drinken

- De Eierbal, op z'n Gronings Aaierbal, bestaat uit een hardgekookt, gepeld ei in ragout. De bal wordt gepaneerd en daarna gefrituurd. In snackbars in Groningen is het een gewild product. Het is (van oorsprong) ook een typisch Gronings verschijnsel. 5 eierballiefhebbers besluiten in december 2015, op initiatief van RTV Noord, om zich er voor in te zetten om de Eierbal op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed te krijgen. In 2017 is dat gelukt. "We vinden het belangrijk dat er ook aandacht is voor culinair erfgoed van de provincie. De ambachtelijke Groninger eierbal is een traditie", vertelt Jos Rietveld (publicist). Ze heeft er samen met Angelique Westerhof (Stadjer), Henk Scholte (consulent Huis van de Groninger Cultuur), Peter Kars (voormalig cafetariahouder) en Herman Bröring (jurist en hoogleraar) voor gezorgd dat de lekkernij op de lijst is gekomen. (bron en voor nadere informatie zie: RTV Noord, 30-3-2017) - Zie ook de videoreportage met Jos Rietveld over de Eierbal (RTV Noord, 2015)

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in de provincie Groningen, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Met het Maak Geschiedenis-project 'Zet Groningen op de kaart' heeft RHC Groninger Archieven samen met ruim 250 vrijwilligers oude kaarten uit de provincie Groningen toegankelijk gemaakt door ze op hedendaagse kaarten te leggen, oftewel door te georefereren. Oude kaarten komen zo tot leven; de verandering van het landschap, de stad en provincie worden zichtbaar. Groninger Archieven heeft zo'n 17.500 kaarten digitaal beschikbaar. De oudste kaart is van 1526. Het zijn handgetekende kaarten, gedrukte kaarten en kadasterkaarten. Door te georefereren - d.w.z. historische en moderne kaarten van dezelfde geografische coördinaten te voorzien - kunnen oude en nieuwe situaties met elkaar vergeleken worden. Vooral bij gedetailleerde kaarten is nu goed te zien waar het afgebeelde ligt of lag.

Het project 'Zet Groningen op de kaart' liep via de site van VeleHanden. In twee 'Mapathons' hebben ze gezamenlijk in de Groninger Archieven gepuzzeld met de moeilijke exemplaren. Naast de originele kaarten staan nu ook alle gegeorefereerde kaarten op Beeldbank Groningen. Filter op gegeorefereerd en je vindt alle kaarten die gegeorefereerd zijn. Bij deze kaarten verschijnt rechtsonder in beeld een knop om de kaartlaag toe te voegen. Klik je deze aan, dan verschijnt de nieuwe kaart onder de oude en vervolgens kan de doorzichtigheid worden aangepast. Bovendien zijn de kaarten in de collectie van Groninger Archieven nu gemakkelijker vindbaar op locatie. Daardoor is het nu ook mogelijk om alle kaarten van een bepaald gebied op te vragen. Het project is in december 2018 gereed gekomen.

- De Bibliotheek van de Rijksuniversiteit Groningen is gespecialiseerd in het noorden des lands (Groningen, Fryslân, Drenthe). Maar zij heeft ook veel materiaal van elders in het land en van de wereld. De Bibliotheek heeft veel oude kaarten ook digitaal beschikbaar gesteld.

- Op Fotosite Groningen vind je foto's van heel veel steden, dorpen en buurtschappen in de provincie Groningen. De foto's zijn gemaakt door Riny Weistra, die de foto's heeft gemaakt tijdens haar fietstochten in de provincie in de periode 2004 tot heden. Regelmatig worden nog nieuwe foto's geplaatst.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Groningen (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Provincie: - Officiële site van de Provincie Groningen. - Nieuws van de Provincie op Facebook. - Nieuws van de Provincie op Twitter.

- Algemeen: - In maart 2016 is het project ‘Echte Groningers’ van start gegaan. Het project schetst portretten in tekst en beeld van inspirerende Groningers. Stads- en dorpsgenoten die gepassioneerd met hun werk of hobby bezig zijn en extra kleur en smaak geven aan stad en ommeland.

- Media / nieuws: - Seniorenkrant Groningen.

- Marketing: - "‘Er gaat niets boven Groningen' is dé slagzin van Marketing Groningen (MG), en tevens de bekendste citymarketing slogan van Nederland. De opdracht van MG is het versterken van de aantrekkingskracht en bindingskracht van de provincie Groningen op bezoekers, bewoners, bedrijven en brains (studenten en kenniswerkers). Voor elke doelgroep hanteren we een afzonderlijke doelstelling en propositie wat de provincie voor deze doelgroep betekent, maar wel vanuit één kern waar de provincie voor staat. Voor bezoekers gaat het om beleving creëren en zorgen dat ze langer blijven, vaker terugkomen, en meer besteden. Voor bewoners gaat het om het activeren van hun trots op onze stad en provincie. Bij bedrijven gaat het erom dat ze zich hier gaan vestigen en groeien. En bij brains is het doel zorgen dat ze zich hier kunnen ontwikkelen en doorgroeien.

In 2003 is Marketing Groningen (MG) opgericht als hét bureau voor de toeristische marketing van de provincie Groningen. Inmiddels is MG veel meer dan merkenbouwer alleen, en fungeert het ook als verbinder tussen en inspirator voor verschillende belanghebbende partijen op het gebied van toerisme en economie. Dat zijn partijen zoals de Rijksuniversiteit, UMCG, Economic Board, gemeente Groningen, Provincie, en vele startups. De taken van MG zijn ook uitgebreid met het economische domein. Samen werken zij aan een gezonde positie voor de provincie als pionier en werkplaats voor duurzame projecten waaronder energietransitie en healthy ageing.

Stichting De Verhalen van Groningen vertelt op een verrassende en laagdrempelige manier verhalen over de cultuur en de geschiedenis van de provincie Groningen. Die verhalen maken we samen met inwoners en bezoekers en met de (cultuur)historische organisaties in de provincie. We vertellen de verhalen online, maar ook met activiteiten en op locatie. Met haar naam geeft de stichting aan dat er niet één verhaal is dat de gehele provincie omvat. Juist de veelheid en veelzijdigheid aan verhalen typeert de provincie. MG zoekt nadrukkelijk de samenwerking met andere partners, zoals VVV’s, lokale en regionale overheden, koepelorganisaties en toeristische ondernemers. Tenslotte kan alleen door samenwerking op een integrale en consistente wijze aan het merk Groningen gebouwd worden."

- Kleine kernen: - Vereniging Groninger Dorpen zet zich in voor de leefbaarheid van het Groninger platteland. Voor de mensen, hun omgeving, initiatieven en ontmoetingsruimten. Dorpsbewoners weten bij uitstek wat goed is voor hun dorp. Ze doen veel zelf; omdat ze dat willen en - steeds meer - moeten. Groninger Dorpen helpt dorpsorganisaties en relevante partijen graag op weg bij het ontdekken en benutten van mogelijkheden in dorpen en op het platteland, en het vinden van oplossingen voor knelpunten. De vereniging is in 2006 ontstaan uit een fusie tussen de Vereniging Kleine Dorpen Groningen (opgericht 1978) en de Vereniging Groninger Dorpshuizen (opgericht 1984).

Op de Inspiratiekaart op hun site vind je vele tientallen inspirerende voorbeelden van succesvolle initiatieven op het gebied van leefbaarheid en sociale cohesie in de Groninger kleine kernen. Een wellicht ook voor andere provincies en streken inspirererend initiatief is dat Groninger Dorpen in de zomer van 2017 gedurende zes weken dagelijks met een caravan in een ander dorp in de provincie heeft gestaan, onder de noemer Sleurhutavonturen. Zo kon de vereniging kennismaken met wat er leeft in de dorpen, en konden de inwoners natuurlijk ook kennismaken met de vereniging en wat die voor hun dorp kan betekenen. Onder deze link vind je een aantal reportages van de Sleurhutavonturen.

- De publicatie 'Dorpen in Groningen. Ontdek je dorp en ontwikkel het samen verder' (auteur: Stichting Libau, februari 2019) biedt inspiratie voor het verder ontwikkelen van de leefomgeving van dorpen in de provincie Groningen, met inachtneming van de cultuurhistorische waarden van de omgeving. De unieke waarden van dorpen vragen om zorgvuldige doorontwikkeling, want de omgeving wordt gekoesterd. Bewoners geven als ‘dorpsmakers’, al dan niet ondersteunt door professionals, steeds meer zelf vorm aan hun leefomgeving. De pubicatie richt zich op alle ‘dorpsmakers’; van dorpsbewoners tot medewerkers van overheden, woningcorporaties, maatschappelijke organisaties en ruimtelijk ontwerpers.

'Dorpen in Groningen' is opgebouwd uit twee delen: In het eerste deel ‘dorpstypen en karakteristieken’ worden de karakteristieken van de verschillende soorten dorpen in de provincie Groningen beschreven. Op basis hiervan kunnen de ‘dorpsmakers’ zelf de karakteristieken van hun dorp in kaart brengen. Nadat de karakteristieken in kaart zijn gebracht kunnen plannen worden gemaakt die bij het karakter van het dorp passen of het karakter versterken. Het tweede deel ‘tips en koppelkansen’ bevat voor opgaven op het vlak van bouwen en herinrichten inspirerende voorbeelden die gebruikt kunnen worden bij het opstellen van dorpseigen plannen. De publicatie is gebaseerd op de gelijknamige publicatie uit 1987 van de voormalige Provinciale Planologische Dienst. De veranderde maatschappelijke context, waarin dorpsbewoners steeds meer zelf het heft in eigen hand nemen en gemeenten vaak een meer faciliterende rol aannemen, vroeg om een nieuwe, voor een breder publiek toegankelijk gemaakte versie van de oorspronkelijke publicatie.

- In februari 2018 is het Netwerk Zorgzame Dorpen gelanceerd, een netwerk van ca. 70 Groninger dorpen dat zich op allerlei manieren bezig houdt met zorgen voor elkaar. Van burenhulpnetwerk tot zorgcoöperatie, van samen koken tot zorgwoningen bouwen. Een mooi en divers netwerk dat samenwerkt, van elkaar leert en elkaar versterkt. En waarbij de kracht van het dorp centraal staat.

- Sanne Meijer blogt in tekst en beeld over dorpjes en buurtschappen in de provincie Groningen, o.a. in de artikelenreeksen 'Van Lauwerszee tot Dollard tou' en 'Verdwenen dorpen'.

- Het Gronings: - Op de site Dideldom.com vind je heel veel informatie over en in het Gronings: zoals bijnamen van Groningse plaatsen en hun inwoners, gedichten, liedjes, legenden, mopjes, recepten, schrijvers, verhalen en links, oftewel 'verbindens' zoals dat in het Gronings heet. - Pagina met voorbeelden van het Gronings als vermeend kortste taal van ons land (satirisch). - Nog een soortgelijke leuke: managementjargon op z'n Grönnings.

- Kinderopvang: - Gastouderbureau Tante Muis biedt een flexibele, kleinschalige manier van kinderopvang in de provincie Groningen, die plaatsvindt in een huiselijke omgeving. Kinderen van een vraagouder worden opgevangen door een gastouder. Er wordt op deze manier een veilige en vertrouwde plek geboden aan je kind, waar hij of zij zich optimaal kan ontwikkelen.

- Jongeren: - "Het Gronings Agrarisch Jongeren Kontakt (GrAJK) is een vereniging van jonge, ambitieuze en enthousiaste jonge boeren. De toekomst van agrarisch Groningen. GrAJK verbindt, ondersteunt de ontwikkeling van en komt op voor de belangen van jongeren in de agrarische sector in de provincie Groningen. Daarnaast organiseert zij gezellige en informatieve activiteiten voor leden."

- Muziek: - De Groninger folkgroep Törf is opgericht in 1975. Törf was een van de eerste groepen die zich bekommerde om de Groninger liedgoedtraditie en Groninger dansmuziek. Er werd in zowel schriftelijke als mondelinge bronnen gezocht naar geschikte traditionals. In de loop van de jaren tachtig heeft Törf zich verder ontwikkeld door tevens Groninger poëzie als uitgangspunt te nemen. Werk van dichters als Hans Elema, Simon van Wattum en Jan Boer werden door de leden van Törf op muziek gezet. Daarnaast is nauwgezet verder gewerkt aan de studie van de traditie. Törf ontwikkelde in de loop der jaren een eigen, uniek geluid. De muziek klinkt enerzijds traditioneel maar is tegelijkertijd eigentijds door de bijzondere arrangementen en de instrumentatie. Het geluid wordt bepaald door de mix van gitaren, doedelzakken, viool, exotische instrumenten, accordeon, basgitaar en zang. Zie hier hun concertagenda voor waar je ze binnenkort kunt geen bekijken en beluisteren. - Zie en beluister hier een verslag van een optreden van Törf in maart 2019, in het kerkje van Fransum.

- Duurzaamheid: - "Steeds meer inwonersgroepen in de provincie Groningen nemen het heft in eigen hand en gaan samen lokaal met duurzame energie aan de slag. Het enthousiasme is groot en de ambities hoog. Maar waar te beginnen? Het Servicepunt Lokale Energie Voorwaarts is hét eerste aanspreekpunt voor lokale groepen in Groningen die werken aan duurzame lokale energieopwekking en energiebesparing. We bieden onafhankelijke kennis en ondersteuning en helpen je graag om jouw initiatief tot een succes te maken! We denken mee over specifieke vragen waar je tegenaan loopt en helpen bij het vinden van financiën en de juiste partners. We hebben een groot netwerk van (startende) lokale initiatiefnemers, beleidsmakers, deskundigen, kennisinstellingen, bedrijven en andere betrokkenen, waarmee we je graag van dienst zijn.

Daarnaast organiseren wij met onze partners diverse bijeenkomsten, zowel op Groningse als op noordelijke en landelijke schaal. Hier kun je je verder verdiepen in thema’s als de (on)mogelijkheden bij grootschalige collectieve zonneprojecten, ledenwerving, financieringsconstructies en ervaringen uitwisselen met andere initiatieven. Het Servicepunt Lokale Energie Voorwaarts is een initiatief van Natuur en Milieufederatie Groningen en Groninger Dorpen. Met het Servicepunt willen we lokale energiebesparing en opwekking van duurzame energie stimuleren en ondersteunen. Het Servicepunt werkt actief samen met de Groninger Energie Koepel, Grunneger Power en de Provincie Groningen. In het aardbevingsgebied voeren we gezamenlijk het programma Lokale Energietransitie uit. Dit is een van de vijf leefbaarheidsprogramma’s van de NCG die zijn gebundeld onder de naam Kansrijk Groningen."

- De noodzaak voor de energietransitie wordt nergens zo gevoeld als in de provincie Groningen, vanwege de aardbevingen door de gaswinning. Het is een van de drijfveren om deze provincie te ontwikkelen als hét kenniscentrum op het gebied van energie. Tevens werd rond 2000 het bewustzijn sterker dat het gas opraakt: Groningen wilde de kennis en bedrijvigheid voor de toekomst veiligstellen en daarom zijn Energy Delta Institute, Energy Valley en Energy Academy opgericht. In 2017 zijn deze organisaties gefuseerd tot stichting New Energy Coalition om te bevorderen dat vanuit integraal en samenhangend perspectief naar energievraagstukken wordt gekeken: vanuit het onderwijs, de wetenschap, het bedrijfsleven, de techniek en het maatschappelijke veld. Een voortdurend groeiende coalitie - met kennisinstellingen zoals Rijksuniversiteit Groningen en Hanzehogeschool, met de energiesector, overheden, bedrijfsleven en industrie - werkt nu vanuit één agenda samen aan energietransitie door het verbinden van kennis en netwerken.

Als concreet voorbeeld is de regio al bezig met innovaties op het gebied van waterstof, zoals een auto op waterstof en proeven met energievoorziening voor woonwijken door middel van waterstof. Een uitdaging blijft daarbij de schaalbaarheid. Daarom wordt door Groningen getest met schaalvergroting van soms nog relatief kleine initiatieven, zodat deze in de toekomst mogelijkerwijs een grote impact op de energietransitie kunnen hebben.

- Inwoners en andere belanghebbenden krijgen een grotere rol bij de nieuwe plannen voor windenergie in de provincie Groningen. Meedenken over mogelijke locaties, mede-eigenaar worden van windparken en delen van lusten en lasten zijn belangrijk in de nieuwe aanpak. Provinciale Staten streven in 2035 naar een aandeel van 60% hernieuwbare energie in de provincie en in 2050 naar 100%. Voor windenergie heeft de provincie eind 2018 nieuw beleid op hoofdlijnen vastgesteld, waarbij de provincie kiest voor een nieuwe aanpak via de Maatschappelijke Tender. Omwonenden, corporaties en bedrijven hebben de mogelijkheid om in het begin van het proces aan te geven welke ruimtelijke en maatschappelijke voorwaarden ze belangrijk vinden. Dat kan gaan over de grootte van de windmolens of de opstelling daarvan. Daarnaast kunnen omwonenden als voorwaarde stellen dat ze vroegtijdig betrokken worden en reële mogelijkheden krijgen om mede-eigenaar te worden van windmolens.

De volgende stap is dat gemeenten en provincie per regio het gesprek aangaan met bewoners en andere belanghebbenden over de voorwaarden waaronder windmolens mogelijk kunnen worden gemaakt. Ook worden de eerste ideeën en initiatieven verzameld. De provincie en gemeenten vertalen dit naar een 'kansenkaart'. Daarop komen per regio verschillende plekken die kansrijk zijn voor het opwekken van windenergie. In de tweede stap toetsen de gemeente en provincie de kansenkaart aan gemeentelijk, provinciaal en rijksbeleid. Daaruit komt naar voren welke zoekgebieden wel of niet geschikt zijn voor windenergie. De zoekgebieden worden samen met de voorwaarden voorgelegd aan Provinciale Staten voor besluitvorming. Op basis van het besluit van Provinciale Staten kunnen gemeenten vervolgens binnen de aangewezen zoekgebieden een aanbesteding uitschrijven, waarbij rekening wordt gehouden met de voorwaarden van inwoners. Het initiatief met de hoogste score wint de aanbesteding. Hoe het proces precies loopt - van eerste gesprekken en ideeën van inwoners, tot aan de aanbesteding door de gemeente - is schematisch weergegeven op een praatplaat. (bron: Provincie Groningen, 15-11-2018)

- Stikstof: - "Nu Provinciale Staten hebben ingestemd met de Groninger Aanpak Stikstof (GrAS), kan de provincie met de uitvoering starten. De GrAS gaat over de manier waarop we in de provincie Groningen onze natuur willen beschermen en tegelijkertijd ruimte willen bieden voor economische en maatschappelijke activiteiten. De aanpak is gericht op drie pijlers: een gebiedsgerichte aanpak voor Natura 2000-gebied Lieftinghsbroek in de gemeente Westerwolde, innovaties binnen de sectoren, zoals de landbouw en industrie, en de vergunningverlening. De aanpak kan alleen gerealiseerd worden met voldoende maatschappelijk draagvlak, in samenwerking met de betrokken sectoren.

Vergunningen. De provincie werkt aan een vergunningensysteem dat initiatiefnemers rust en stabiliteit biedt. Daarnaast wil de provincie de activiteiten legaliseren die voor of tijdens de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) vrijgesteld waren van vergunningplicht. Tot die tijd wordt er op hen niet gehandhaafd. De minister van Landbouw, Natuur en Visserij heeft toegezegd te werken aan de legalisatie van deze activiteiten. De provincie heeft aangegeven waar mogelijk actief bij te dragen aan versnelling van de legalisatie. Ook stelt de provincie op zeer korte termijn het extern salderen open, zodat investeringen, bijvoorbeeld in de industrie in de Eemsdelta, weer mogelijk worden.

Maatregelen. In de gebiedsgerichte aanpak voor het Natura 2000-gebied Lieftinghsbroek gaat een adviescommissie met de betrokkenen in het gebied op zoek naar maatregelen voor het herstel van de stikstofgevoelige natuur. Met de sectoren kijkt de provincie naar manieren om de totale stikstofemissies in de provincie Groningen te verlagen, middels het versterken van de reeds ingezette verduurzaming. Bijvoorbeeld door het verduurzamen van de landbouw verder te stimuleren. Ook wordt er gewerkt aan een meer robuuste natuur. Bijvoorbeeld met overgangsgebieden voor natuur en landbouw en een strategie om de biodiversiteit te verbeteren in de industriegebieden in de Eemsdelta. Landelijke opgave. Een belangrijk uitgangspunt voor de Groninger aanpak is dat de stikstofproblematiek in de kern een landelijk probleem is. Het Rijk kan bronmaatregelen nemen, zoals het verlagen van de maximumsnelheid en technische stalmaatregelen. Dit soort maatregelen zijn wezenlijk voor het bereiken van de natuurdoelen. Dat betekent dat er alleen samen met het Rijk aan een structurele oplossing gewerkt kan worden." (bron: Provincie, november 2020)

- Ruimtelijke kwaliteit: - De Kwaliteitsgids provincie Groningen wil iedereen die zich bezighoudt met erfgoed, ruimtelijke kwaliteit en landschap (ERL) in de provinvie inspireren. Door kennis te delen en handreikingen te bieden bij kleine en grotere ruimtelijke ontwikkelingen met tips voor proces en ontwerp, advies bij ruimtelijke ontwikkeling en verschillende voorbeeldprojecten en visies.

- Vrijetijdseconomie: - "De vrijetijdssector kan een belangrijke bijdrage leveren aan de Groningse economie. Dat kan met een sterker ondernemersklimaat, meer recreatief aanbod en betere opleidingen in de vrijetijdssector. Dat staat in de Strategische Visie Vrijetijdseconomie 2021-2030, waarin de provincie Groningen haar recreatiebeleid voor de komende tien jaar vastlegt. Ondernemersklimaat. De provincie wil gastvrij, vernieuwend en duurzaam ondernemerschap stimuleren. We vinden dat er door meer onderlinge samenwerking een sterker ondernemingsklimaat ontstaat. Door de groei van de vrijetijdssector stijgt de werkgelegenheid. Verbinding. De provincie heeft toeristen en recreanten veel te bieden door bijzondere monumenten en diverse landschappen. Wat vaak nog ontbreekt is de verbinding tussen bezienswaardigheden, horeca en andere voorzieningen. Dat willen we als provincie stimuleren. De sterke kanten van Groningen zijn ruimte, pioniersgeest en karakter. Daar willen we de komende jaren gebruik van maken.

Onderwijs. We willen ook investeren in opleidingen in de toerisme- en vrijetijdssector. Werken in de Groningse vrijetijdseconomie moet interessanter worden voor jongeren en zij-instromers. Als er goede vakopleidingen op dit gebied zijn, kiezen mensen eerder voor een baan in deze sector. Daarbij is het van belang dat er voldoende passende stageplekken zijn, dat er goed te verdienen is en dat er perspectief is op een loopbaan in deze sector. Uitvoeringsprogramma. In de Strategische Visie Vrijetijdseconomie staat het meerjarenbeleid van de provincie voor een duur van tien jaar. In de loop van 2021 worden de hoofdlijnen voor de visie verder uitgewerkt. Dit doen we samen met de vrijetijdssector, culturele en landschappelijke organisaties, onderwijs- en kennisinstellingen, marketingorganisaties, overheden en de Groningers. In de eerste helft van 2021 presenteren we het Uitvoeringsprogramma 2021-2024." (bron: Provincie Groningen, december 2020)

- Genealogie: - Op de site Alle Groningers vind je de scans en handzame samenvattingen van alle Groninger akten van geboorte tot 1917, huwelijk tot 1942 en overlijden tot 1967. In totaal zijn dat ca. 1.500.000 scans en ca. 2.500.000 akten!

- "De Groninger bevolkingsregisters, voor zover aanwezig bij de Groninger Archieven, zijn in februari 2020 als scans op de website 'Alle Groningers' gezet. Je hoeft nu niet meer met microfiches op de studiezaal in de weer te gaan (wat vooral tijd vreet als de indexen bij een gemeente in zijn geheel of voor een periode ontbreken), maar kunt de registers als het ware doorbladeren op je computerscherm, wat aanzienlijk sneller gaat dan met fiches. Via die bevolkingsregisters kun je precieze woonplaatsen opzoeken, wat vooral van pas komt bij veel verhuizende types." Aldus Harry Perton op zijn weblog, die daar in dit artikel een voorbeeld van heeft uitgewerkt.

- De Nederlandse Genealogische Vereniging (NGV) afdeling Groningen is opgericht in 1951. De NGV stelt zich ten doel de leden en zij die dat willen worden, te helpen bij het zoeken naar hun voorouders en de geschiedenis van hun familie. Er is op dat gebied veel kennis bij leden die dat graag willen delen, er zijn boeken, bronnen en tijdschriften in het verenigingscentrum en gedigitaliseerde bronnen op de website. Er worden lezingen, voorlichtingsbijeenkomsten en workshops georganiseerd waar je in contact kunt komen met medeonderzoekers en informatie kunt uitwisselen. De afdeling werkt hiertoe nauw samen met het RHC Groninger Archieven en de cultuurhistorische vereniging Stad & Lande. Elk voorjaar organiseren zij samen een serie lezingen rondom een thema, meestal gebaseerd op dat van de 'Maand van de Geschiedenis' in het voorafgaande najaar. In het najaar organiseren ze gezamenlijk lezingen over diverse onderwerpen met betrekking tot de cultuur en geschiedenis van de provincie Groningen. Bij de lezingen zijn leden en andere belangstellenden van harte welkom.

Harry Timmer is al sinds 1995 actief als vrijwilliger voor de Groninger Archieven, de laatste jaren in toenemende mate voor de aan het aan het begin van deze alinea beschreven website Alle Groningers. Tevens is hij actief bij de eveneens hiervoor beschreven NGV afdeling Groningen. Op Koningsdag 2017 is hij als erkenning voor zijn inzet benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau. “Samenvattend kan worden gezegd dat de heer Timmer al meer dan 20 jaar de drijvende kracht van de prestaties van de Groninger genealogie is. Elke dag, ook in het weekend, houdt hij zich bezig met dit werk, zijn grote passie. Daarmee is hij een goede ambassadeur voor de Groninger Archieven en de Groninger genealogie", aldus een citaat uit het gemeentelijke persbericht n.a.v. de toekenning.

- Spel: - Test je kennis van plaatsen en waterlopen in de provincie Groningen op TopoMania.

Reactie toevoegen