Deurne

Plaats
Dorp en gemeente
Deurne
Zuidoost-Brabant Peelland
Noord-Brabant

Deurne

Terug naar boven

Status

- Deurne is een dorp en gemeente in de provincie Noord-Brabant, in de regio Zuidoost-Brabant, en daarbinnen in de streek Peelland.

- De gemeente is in 1926 ontstaan uit samenvoeging van de gemeenten Deurne en Liessel en Vlierden. Naast deze dorpen omvat de gemeente - de hoofdplaats is overigens het gelijknamige dorp - nog de dorpen Helenaveen en Neerkant. Voor kernen die tegenwoordig formeel als wijk van een groter nabijgelegen dorp worden beschouwd, maar wat de inwoners nog altijd een dorp vinden, hebben wij de categorie 'wijkdorp' in het leven geroepen. Voor deze gemeente betreft dat de kernen Walsberg en Zeilberg. De gemeente omvat verder nog de buurtschappen Baarschot, Bankert (deels), Beersdonk (grotendeels), Belgeren, Bleijs, Bottel, Breemortel, Bruggen, De Voorstad, De Weijer (deels), Halte, Hanenberg, Heieind, Heimolen, Heitrak (grotendeels), Kaweide (deels), Kerkeind, Kulert, Leensel (grotendeels), Merlenberg, Molenhof, Pannenschop, Schans, Schelm, Schouw (deels), Sloot, Vloeieind, Voort, Vreewijk en 't Zand. In totaal dus 5 dorpen, 2 'wijkdorpen' en 30 buurtschappen.

nbs

- Onder het dorp Deurne vallen ook de buurtschappen Bankert (deels), Bleijs, Bottel, Breemortel, Bruggen, Halte (grotendeels), Hanenberg, Heieind, Heimolen (grotendeels), Kaweide (deels), Kerkeind (grotendeels), Kulert (deels), Merlenberg, Molenhof (grotendeels), Schouw (deels), Vloeieind, Voort (grotendeels) en Vreewijk (dat zijn er 18), en alleen voor de postadressen ook de dorpen Walsberg en Zeilberg met de bijbehorende andere delen van de buurtschappen Kerkeind, Kulert en Voort en de buurtschap Pannenschop.

- Wapen van de gemeente Deurne.

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Deurne.

Terug naar boven

Naam

Inwoners
Een inwoner van dit dorp is een Deurnenaar.

In het dialect
Volgens Wikipedia en volgens een lokale Facebookpagina (zie hieronder het hoofdstuk Beeld): Deurze. Volgens (1): Deurse, waarbij zij aantekent: "De plaatselijke benaming Deurse suggereert een uitspraak met een suizende r, vergelijk Deursen."

Oudere vermeldingen
721 kopie 12e eeuw Durninum, 1069 kopie 12e eeuw Durna, 1110 Thurne, 1312 kopie 1350 Dorne.

Naamsverklaring
Gaat waarschijnlijk terug op purninum*, afleiding bij purnu* 'doorn, doornstruik' en dan: 'plaats bij de doornstruiken'. (2)
* Gereconstrueerde vorm.

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp Peelstrekersrijk.

Terug naar boven

Ligging

De gemeente Deurne ligt in het ZO van Brabant en grenst in het Z aan de gemeente Asten en de provincie Limburg (Meijel), in het O aan de provincie Limburg (gemeenten Venray en Horst aan de Maas), in het N aan de gemeente Gemert-Bakel en in het W aan de gemeente Helmond. Door het Z van de gemeente loopt de A67, van W naar ZO. De gelijknamige hoofplaats ligt N in de gemeente.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Deurne en Liessel 586 huizen met 3.448 inwoners, verdeeld in de dorpen Deurne 180/1.272 (= huizen/inwoners) en Liessel 112/537 en de buurtschappen Meulenhof 12/70, Wasberg 60/295, Zeilberg 73/399, Vrekwijk 53/298, Vloeijeind 19/97, Bottel 9/51, Heitrak 14/85, Moosdijk 47/304 en Bruggen 7/40. Tegenwoordig heeft de gemeente ca. 12.500 huizen met ca. 31.500 inwoners, waarvan ca. 10.000 huizen en ca. 24.500 inwoners in het gelijknamige dorp (dit is inclusief de aantallen voor de dorpen Walsberg en Zeilberg).

Terug naar boven

Geschiedenis

Archeologie
Attent speurwerk van student geschiedenis in Utrecht Sil Bouwmans heeft onder meer drie grafheuvels uit de prehistorie aan het licht gebracht in het dorp waar hij vandaan komt: Deurne. Tot voor kort wist niemand dat er in de middeleeuwen een grote visvijver bestond nabij het Buntven. En dat er restanten van drie prehistorische grafheuvels liggen in het Zandbos. Deze ontdekkingen - en meer - zijn gedaan tijdens een inventarisatie van het lokale bouwkundig, landschappelijk en archeologisch erfgoed. "Ik wist dat je op de website van het Actueel Hoogtebestand Nederland de hoogtekaarten van heel Nederland kunt inzien. Daar ben ik die van mijn geboortedorp gaan bestuderen. Toen viel mijn oog op twee bultjes van exact dezelfde hoogte en grootte in het Zandbos. Ik dacht bij mezelf: Dit kan niet natuurlijk zijn. Dit moet door mensenhanden gemaakt zijn", aldus Bouwmans. Hij tipte Heemkundekring H.N. Ouwerling, die in juni 2020 ter plekke op onderzoek uitging. Zij ontdekten uiteindelijk drie bij elkaar gelegen verhogingen en deden boringen. Volgens regio-archeoloog Ria Berkvens zijn het grafheuvels uit de late prehistorie. De heuvels hebben een plek gekregen op de erfgoedkaart.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van (de kernen van de gemeente) Deurne, kun je terecht bij de volgende instanties en sites:

- "Sinds 1978 onderzoekt, documenteert en vertelt Heemkundekring H.N. Ouwerling het cultuurhistorisch verhaal van Deurne. De heemkundekring staat midden in de samenleving en ondersteunt ook evenementen van verenigingen en organisaties met informatie, documentatie en beeldmateriaal. Regelmatig werken wij met hen samen bij het organiseren van culturele en historische initiatieven. Particulieren, bedrijven en instellingen kunnen een beroep op ons doen voor de invulling van op maat gesneden bijeenkomsten met een heemkundig thema. Bijvoorbeeld in de vorm van lezingen, presentaties en rondleidingen. Het werkgebied van onze heemkundekring, die momenteel meer dan 500 leden telt, valt samen met de grenzen van onze huidige gemeente.

Onze 'huiskamer' is het heemhuis op Stationsstraat 73 in Deurne; een voormalig café annex woonhuis uit 1907. Het bestuur en onze zeer actieve werkgroepen vergaderen er, er zijn jaarlijks enkele wisseltentoonstellingen, er is een bibliotheek en archief, een archeologiekelder, Oudheidkamer en een tuin met 'bijna vergeten' planten en een beugelbaan. De beugelbaan staat op afspraak ook open voor groepen. Onze heemkundekring organiseert jaarlijks een vijftal lezingen over aan heemkunde gelieerde onderwerpen. Vanwege de toenemende belangstelling worden deze lezingen gehouden in Cultuurcentrum Martien van Doorne. Zie voor onze activiteiten de Agenda. Op ons YouTube-kanaal vind je een korte introductiefilm over onze heemkundekring en enkele films over het verleden en heden van onze gemeente. Ons digitaal archief Docudatadeurne.nl is toegankelijk voor leden en op verzoek ook voor onderzoek voor derden."

- De Deurnese Historische Reeks is in 1998 opgezet op initiatief van historicus Ton Spamer, om de mogelijkheid te bieden tot het publiceren van deelstudies over de geschiedenis van Deurne. Een 15-tal van deze publicaties is via de link inmiddels ook online te lezen.

- DeurneWiki is een bijzonder project waarbij de inwoners in gezamenlijkheid werken aan de opbouw van een historische encyclopedie van Deurne en de andere kernen in de gemeente.

- Op de website Geschiedenis Deurne vind je alles wat in het Regionaal Historisch Centrum Eindhoven te vinden is met betrekking tot de geschiedenis van dit dorp en de dorpen Liessel en Vlierden.

- Verhalen over de geschiedenis van Deurne op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Rijksmonumenten in de kern Deurne.

- Deurne heeft 30 gemeentelijke monumenten.

- Sint-Jozefparochie heeft 3 gemeentelijke monumenten.

- De eerste berichten over een kerk in Deurne verschijnen in een oorkonde van paus Alexander II uit 1069, waarin de kerk samen met die van Bakel, Waalre en Diessen wordt genoemd. In de 14e eeuw is dit kerkje vervangen door een grotere, bakstenen kerk met toren. Deze Kempische toren is bewaard gebleven. Zijn markante silhouet beheerst tot op heden het dorp en de wijde omgeving, ook al werd na de torenbrand in 1737 de nieuwe spits wat lager. Aan het begin van de 15e eeuw is de kerk vergroot met zijbeuken, de pilaren in het middenschip dateren uit die tijd, en aan het einde van die eeuw zijn een vijfhoekig gesloten koor en transepten toegevoegd. De vormgeving van het prachtige koor is uniek voor deze streek. Het netgewelf dat het koor overspant, komt in ons land slechts voor in enkele grote kerken waaronder de St. Nicolaaskerk in Kampen.

In 1648 veranderde er veel. Bij de vrede van Munster werd de katholieke godsdienst verboden en kwam de RK St. Wilibrorduskerk in Deurne (Markt 9) in handen van de hervormden. Na de ‘suyveringhe’ van de kerk gebruikten de hervormden de transepten als kerk en het koor als vergaderruimte. Het schip, dat met een houten wand van de rest van de kerk werd afgescheiden, deed dienst als opslagruimte voor de gemeente. Er waren dus nieuwe ingangen nodig voor het kerkgedeelte. De later weer dichtgemetselde deuren zijn nog te zien in de kopwanden van de transepten. Onder Napoleon is in 1799 de kerk teruggegeven aan de katholieken. Voor de kleine hervormde gemeente werd vlakbij, aan de Helmondseweg, een nieuw kerkje gebouwd.

Van 1881-1884 vond een grote renovatie en uitbreiding plaats onder leiding van de beroemde architect Pierre Cuypers. Bij de restauratie door architect Jos Deltrap rond 1965 zijn veel van de versieringen alsook belangrijke elementen verloren gegaan, wat veel inwoners van Deurne betreurden. De restauratie werd gekenmerkt door de soberheid van de naoorlogse jaren en betekende min of meer het einde van het “Rijke Roomsche Leven”. In de jaren 2000-2005 is de kerk opnieuw grondig gerestaureerd, onder architectuur van Hans Flapper. Daken, goten, lood- en voegwerk zijn grondig aangepakt en ook kruis en bol op de torenspits kregen een noodzakelijke opknapbeurt. De gebrandschilderde ramen zijn gerestaureerd en kregen voorzetbeglazing. Het interieur werd opnieuw geschilderd. De houten opbouw in het priesterkoor van de restauratie van 1965 werd verwijderd en er kwam een prachtige mozaïekvloer te voorschijn uit de periode Cuypers. In 2011 is de restauratie van het monumentale Smitsorgel uit 1838 voltooid, de parel op de kroon van de laatste restauratie." (bron en voor nadere informatie over de geschiedenis en de restauraties van de kerk zie de pagina 'Korte geschiedenis van de St. Willibrorduskerk' op de site van Stichting Behoud St. Willibrorduskerk)

- Mariakapel.

- Protestantse begraafplaats Helmondseweg.

- Holten's Molen.

- Gevelstenen in Deurne.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- "De Concertcyclus die elk jaar wordt georganiseerd in de St. Willibrorduskerk fungeert als platform voor de niet-liturgische muzikale activiteiten en evenementen in de kerk. Deze concerten vinden gedurende het jaar doorgaans plaats op een zondagmiddag om 16:00 uur. Sinds in mei 2011 het gerestaureerde Smitsorgel in gebruik is genomen is er alle reden om ook speciale orgelconcerten te organiseren op dit prachtige instrument. Deze zijn in de cyclus geïntegreerd.
Met veel inzet en enthousiasme hebben Wim Boerekamp en Sjaak Obers er voor gezorgd dat de concerten een duidelijke plek hebben gekregen in het culturele leven van Deurne en omgeving. De belangstelling voor de concerten groeide tot zo’n honderd bezoekers per concert, soms zelfs aanmerkelijk meer. Je kunt je via concerten@willibrorduskerkdeurne.nl aanmelden voor de mailinglijst. Je wordt dan via een Nieuwsbrief steeds tijdig geattendeerd op aankomende concerten. De concerten zijn gratis toegankelijk. Na afloop is er een collecte om de cyclus mogelijk te blijven maken. Een gemiddelde bijdrage van € 5,- is het streven van de werkgroep."

- De nationaal bekende Fiets4daagse De Peel (juli) kun je starten vanuit Meijel, Deurne, Stiphout of Weert. Er doen jaarlijks ca. 10.000 deelnemers uit heel Nederland aan mee. De fietsroutes voeren onder andere door het Nationaal Park De Groote Peel in de Peel, het Recreatiedomein Maasvallei en de Kempen met onder andere het Nationaal Park Hoge Kempen in Belgisch Limburg. Dit is afhankelijk van de gekozen startplaats. De routes (je kunt kiezen uit de afstanden 30, 45 en 60 km) zijn beschreven en bewegwijzerd. Naast het fietsen worden er in de regio allerlei nevenactiviteiten georganiseerd.

- "In 1980 kreeg de vrouwenbond het idee om de jaarlijkse toneelvoorstelling eens zélf invulling te gaan geven. Het werd door het publiek erg goed ontvangen en het werd een jaarlijks terugkerend festijn. Theatergroep Wizzel bestaat uit ca. 13 spelers en nog een aantal vrijwilligers. Jaarlijks brengen ze in oktober en november een nieuw stuk op de planken, in Deurne en omliggende dorpen, "voor kinderen van 4 tot 104 jaar", aldus hun site. Er komen steeds meer mensen die actief meehelpen met grime, licht en geluid. Het maken van kleding en decor gebeurt echter nog steeds vooral door de spelers zelf. De kinderen die naar een voorstelling komen, genieten zichtbaar van een ‘nieuwe’ ervaring. Een welkome afwisseling op de televisie- en computercultuur is de ‘oude’ vorm: toneel. Échte mensen die een echt verhaal laten zien. En die ervaring maakt het voor de kinderen tot een onvergetelijke. Oproep: kom meespelen met de Wizzel! Vooral als je jong bent. En man. De ledengroep varieert per jaar, maar er is vaak een tekort aan jeugdige spelers en aan mannen. De minimumleeftijd is 17 jaar."

- De in 1946 opgerichte Theatergroep De Peelcomedianten brengt jaarlijks - doorgaans in november - een nieuw stuk op de planken. - Hier kun je lezen over de geschiedeis van de theatergroep.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- "Cultuurcentrum Martien van Doorne is een lokaal verankerde organisatie gericht op sociale en culturele ontmoetingen voor jong en ouder. Het gebouw is laagdrempelig, uitnodigend, gastvrij en sfeervol. Wij zijn een facilitaire, servicegerichte culturele dienstverlener, ruimte biedend aan commerciële activiteiten om culturele activiteiten betaalbaar te houden. Dit om een gezonde exploitatie te bewerkstelligen. Wij spelen een initiërende en faciliterende rol met eigen activiteiten, liefst in samenwerking met Deurnese instellingen en verenigingen. Tevens wordt samenwerking gezocht met bestaande initiatieven op dit gebied. Wij ondernemen onafhankelijk, leggen verantwoording af aan de gemeenschap van Deurne en ondernemen op een open, transparante, sociale en maatschappelijk verantwoorde wijze.

Het gebouw van Cultuurcentrum Martien van Doorne wordt gebruikt door verenigingen, bedrijven, scholen, huurders, medegebruikers en instellingen voor lokaal gewortelde activiteiten. We bieden pro actief activiteiten aan waarbij het initiatief vanuit de gebruiker komt maar ook vanuit ons. Hierbij wordt actief samenwerking gezocht met andere culturele voorzieningen binnen Groot Deurne. Wij zijn de lokale spil op het gebied van cultuureducatie, waarbij jong en ouder wordt geïnspireerd om te leren en creëren op het gebied van kunst en cultuur. Onze visie is om zoveel mogelijk mensen in onze gemeente in contact te brengen met datgene wat het cultuurcentrum te bieden heeft; kwalitatief, innovatief en duurzaam. Wat gebeurt er eigenlijk allemaal in het cultuurcentrum? Bekijk het in deze video."

- De Wieger is de culturele huiskamer voor de kleine muzen. Het is een inspirerende ontmoetingsplaats die invulling geeft aan creativiteit, ontplooiing, zingeving en reflectie. Een plek voor kunstbeleving en kunstbeoefening, waar inspireren en verbinden centraal staat. Er worden tentoonstellingen, evenementen en podiumactiviteiten georganiseerd voor jong en oud.

- Het gebied de Peelvenen ligt op de grens van de provincies Noord-Brabant en Limburg en bestaat uit de Deurnse Peel, Mariapeel en Groote Peel. Peelvenen is een van de laatste gebieden in Nederland waar nog hoogveen voorkomt. Hoogveen bestaat uit een bovenlaag van levende planten, vooral veenmos, en daaronder een laag met afgestorven plantenresten van soms wel 6 meter dik. Beter bekend als de brandstof turf. Na de grootschalige turfwinning in de jaren vijftig zijn veel afgegraven gronden ontgonnen en bestemd als landbouwgrond. Ruim 4000 hectare afgegraven hoogveen in deze regio is niet ontgonnen en vormt nu de natuurgebieden Deurnse Peel, Mariapeel en Groote Peel.

De Landinrichting Peelvenen heeft tot doel om de inrichting van het gebied te verbeteren. Belangrijk is het herstel van het hoogveen naast ontwikkeling van landbouw, recreatie en toerisme. Ook is er aandacht voor de leefbaarheid en de cultuurhistorie van het gebied.

- De Deurnse Peel met enkele aangrenzende gebieden wordt kennelijk Leegveld genoemd. Er is althans sprake van een Gebiedsontwikkeling Leegveld, genoemd naar de straat die verticaal door het hele gebied loopt. Het gebied valt gorterndeels onder het dorpsgebied van Helenaveen, deels onder het dorpsgebied van Liessel en voor een klein deel onder het gebied van Deurne. De Provincie Noord-Brabant en Waterschap Aa en Maas willen samen met andere partijen de Gebiedsontwikkeling Leegveld uitvoeren, om zo het hoogveenlandschap van de Deurnse Peel te herstellen. Hiervoor moeten bijvoorbeeld waterpeilen worden verhoogd en kades aangelegd. Voordat de provincie besluit over het Provinciaal Inpassingsplan en het Projectplan Waterwet worden de milieugevolgen onderzocht in een milieueffectrapport (MER). Van belang is dat in de in 2018 op te stellen MER duidelijk wordt gemaakt in hoeverre de doelen voor het hoogveenherstel worden gehaald en negatieve effecten in de omgeving, zoals wateroverlast of waterverontreiniging, kunnen worden voorkomen.

- In het uiterste NO van de gemeente Deurne, Z van Vliegveld De Peel, ligt het peelrestant De Bult, onderdeel van de voor het overige 7 km naar het Z gelegen Deurnese Peel. De Bult ligt als een eiland in een sterk ontwaterd landbouwgebied. Dit heeft geleid tot verdroging. De Bult is een Natura 2000-gebied en door de provincie aangemerkt als Natte Natuurparel. In 2015 is in De Bult gewerkt aan verdrogingsbestrijding. De waterlopen binnen de Bult zijn ondieper gemaakt en de grenssloten ten NW en ZW zijn gedempt. Het dempen van de sloten zorgt ervoor dat het water langer in het gebied blijft en niet meteen wordt afgevoerd. Er zijn grondwallen aangelegd en lekdicht gemaakt. Ook zijn er 5 stuwen aangelegd.

Deze maatregelen zorgen voor een stabieler waterpeil. De heikikker, poelkikker, levendbarende hagedis en het spiegeldikkopje profiteren van deze inrichting. Van de gekapte bomen uit het gebied zijn snippers gemaakt. Deze snippers zijn vermengd met schoon zaagsel waarmee een aantal sloten ondieper is gemaakt. Het mengsel van snippers en zaagsel heeft nagenoeg dezelfde eigenschappen als hoogveen, wat het waterschap hier beoogt terug te krijgen. Door dit mengsel te gebruiken is het de bedoeling dat de hoogveenontwikkeling versneld wordt. Het is de eerste keer dat Waterschap Aa en Maas het gebruik van snippers en zaagsel uitprobeert om een sloot te dempen in hoogveengebied.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Deurne, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Oude foto's en ansichtkaarten van de kernen in de gemeente Deurne op Facebook. Het betreft een pagina waar iedereen wel alles kan zien, maar waar alleen leden reacties kunnen plaatsen.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Deurne (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Deurne. - Nieuws van de gemeente op Facebook.

- Media / nieuws: - Deurne Media Groep (DMG) levert elke dag het laatste nieuws uit de gemeente. Dagelijks wordt er vanuit het Cultuurcentrum uitgezonden via radio, internet en kabel.

- Weekblad voor Deurne.

- Zorg: - Zorghoeve Bij de Hoeve.

- Agrarisch: - "ZLTO ondersteunt je als ondernemer in de groene ruimte bij het realiseren van een duurzame positie in markt en maatschappij. ZLTO afdeling Deurne behartigt de belangen van zo’n 300 boeren en tuinders. De afdeling maakt zich sterk voor een verduurzaming van de agrarische sector in haar werkgebied en zet zich er voor in om een brug te slaan tussen boer en burger op een dynamisch platteland."

Reactie toevoegen