Etten-Leur

Plaats
Dorp en gemeente
Etten-Leur
West-Brabant Baronie en Markiezaat
Noord-Brabant

etten-leur_plaatsnaambord.jpg

Etten-Leur is een dorp en gemeente in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat. (© H.W. Fluks)

Etten-Leur is een dorp en gemeente in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat. (© H.W. Fluks)

gemeente_etten-leur_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Etten-Leur anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Etten-Leur anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

etten-leur_op_kaart_openstreetmap.jpg

Actuele kaart van de kern Etten-Leur. (© www.openstreetmap.org)

Actuele kaart van de kern Etten-Leur. (© www.openstreetmap.org)

etten-leur_sander_slagveld_slikgat_geerstraat_goorstraat_kopie.jpg

Sommige plaatsnamen verdwijnen door afbraak van de bebouwing, of doordat de bebouwing wordt opgeslokt door uitbreidende dorpen. Soms verdwijnen plaatsnamen zomaar uit de atlassen. Dat is o.a. zo bij Sander, Slagveld, Slikgat, Geerstraat en Goorstraat.

Sommige plaatsnamen verdwijnen door afbraak van de bebouwing, of doordat de bebouwing wordt opgeslokt door uitbreidende dorpen. Soms verdwijnen plaatsnamen zomaar uit de atlassen. Dat is o.a. zo bij Sander, Slagveld, Slikgat, Geerstraat en Goorstraat.

etten-leur_wijziging_gemeentenaam_en_plaatsnaam_in_1968_voorheen_etten_en_leur_kopie.jpg

In 1967 concludeert de gemeente Etten en Leur dat deze dorpen door alle nieuwbouw zodanig aan elkaar zijn gegroeid en nog verder gaan groeien, dat zij per 1968 de gemeentenaam wijzigt in Etten-Leur en dat sindsdien tevens als plaatsnaam gaat hanteren.

In 1967 concludeert de gemeente Etten en Leur dat deze dorpen door alle nieuwbouw zodanig aan elkaar zijn gegroeid en nog verder gaan groeien, dat zij per 1968 de gemeentenaam wijzigt in Etten-Leur en dat sindsdien tevens als plaatsnaam gaat hanteren.

etten-leur_etten_markt_1_en_6_rm_raadhuis_en_hervormde_catharinakerk_van_goghkerk.jpg

De Markt 'levert' maar liefst 22 van de 77 rijksmonumenten in Etten-Leur. Twee van de grootste en indrukwekkendste zijn de Catharinakerk / Van Gogh Kerk op nr. 6 en het naastgelegen Raadhuis uit 1776 op nr. 1.

De Markt 'levert' maar liefst 22 van de 77 rijksmonumenten in Etten-Leur. Twee van de grootste en indrukwekkendste zijn de Catharinakerk / Van Gogh Kerk op nr. 6 en het naastgelegen Raadhuis uit 1776 op nr. 1.

etten-leur_etten_markt_62_rm_st._lambertuskerk.jpg

Een andere blikvangende rijksmonumentale knoeperd op de Markt in Etten-Leur is de RK Sint Lambertuskerk, een driebeukige neogotische kruisbasiliek, in 1877 gebouwd naar ontwerp van P.J. van Genk, onder invloed van de vroege Franse en de Vlaamse gotiek.

Een andere blikvangende rijksmonumentale knoeperd op de Markt in Etten-Leur is de RK Sint Lambertuskerk, een driebeukige neogotische kruisbasiliek, in 1877 gebouwd naar ontwerp van P.J. van Genk, onder invloed van de vroege Franse en de Vlaamse gotiek.

etten-leur_etten_markt_7_rm_het_zwaantje.jpg

Van 'iets' bescheidener formaat maar niet minder charmant is het begin 17e-eeuwse Het Zwaantje op Markt 7. De prestaties van de exploitanten zijn groots, want het restaurant heeft al sinds 1994 ononderbroken een  Michelinster!

Van 'iets' bescheidener formaat maar niet minder charmant is het begin 17e-eeuwse Het Zwaantje op Markt 7. De prestaties van de exploitanten zijn groots, want het restaurant heeft al sinds 1994 ononderbroken een Michelinster!

etten-leur_etten_markt_43_rm_st._paulushofje.jpg

Last but not least het Sint Paulushofje (Markt 43), in 1681 gebouwd “tot gebruyck van dertien arme vrouwen”. Het Paulushofje is het enige nog bewoonde particuliere hofje in Noord-Brabant. Ook nu nog wordt het Paulushofje uitsluitend door vrouwen bewoond.

Last but not least het Sint Paulushofje (Markt 43), in 1681 gebouwd “tot gebruyck van dertien arme vrouwen”. Het Paulushofje is het enige nog bewoonde particuliere hofje in Noord-Brabant. Ook nu nog wordt het Paulushofje uitsluitend door vrouwen bewoond.

etten-leur_leur_lange_brugstraat_30_rm_st._petruskerk_kopie.jpg

Leur kon qua kerk natuurlijk niet achterblijven en bouwde in 1889 de Sint-Petruskerk, een neogotische kruisbasiliek met twee kerktorens met achtzijdige spitsen. De kerk is net als de Lambertuskerk ontworpen door architect P.J. van Genk.

Leur kon qua kerk natuurlijk niet achterblijven en bouwde in 1889 de Sint-Petruskerk, een neogotische kruisbasiliek met twee kerktorens met achtzijdige spitsen. De kerk is net als de Lambertuskerk ontworpen door architect P.J. van Genk.

etten-leur_leurse_haven_dorpsgezicht_met_o.a._rm_de_ster_geerkade_21.jpg

De Leurse Haven is sinds 1999 in oude glorie teruggebracht. Er is weer een zwaaikom gekomen, de oude bebouwing (waaronder zeepfabriek De Ster) is gerenoveerd en de open plekken zijn opgevuld met nieuwbouw (woningen, winkeltjes, horecazaken en bedrijfjes).

De Leurse Haven is sinds 1999 in oude glorie teruggebracht. Er is weer een zwaaikom gekomen, de oude bebouwing (waaronder zeepfabriek De Ster) is gerenoveerd en de open plekken zijn opgevuld met nieuwbouw (woningen, winkeltjes, horecazaken en bedrijfjes).

etten-leur_leur_lange_brugstraat_2_rm_hervormde_kerk_trouwkerkje.jpg

Het hervormde Trouwkerkje te Leur - dat die functie vervult sinds 1971 - (Lange Brugstraat 2 / Van Bergenplein 1) dateert uit 1615, met orgel uit 1717. Trouwkerkje én orgel zijn zeer geliefd bij bruidsparen, organisten, koren, solisten en toehoorders.

Het hervormde Trouwkerkje te Leur - dat die functie vervult sinds 1971 - (Lange Brugstraat 2 / Van Bergenplein 1) dateert uit 1615, met orgel uit 1717. Trouwkerkje én orgel zijn zeer geliefd bij bruidsparen, organisten, koren, solisten en toehoorders.

etten-leur_leur_korte_brugstraat_6_dorpsgezicht.jpg

Etten-Leur, Leur, dorpsgezicht Korte Brugstraat

Etten-Leur, Leur, dorpsgezicht Korte Brugstraat

etten-leur_leur_lange_brugstraat_22_dorpsgezicht.jpg

Etten-Leur, Leur, dorpsgezicht Lange Brugstraat

Etten-Leur, Leur, dorpsgezicht Lange Brugstraat

Etten-Leur

Terug naar boven

Status

- Etten-Leur is een dorp en gemeente in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat.

- Onder het dorp vallen ook de buurtschappen Attelaken, Bankenstraat, Brakkenstraat, Bremberg, Donk (grotendeels), Haansberg, Klappenberg, Vaartkant, Wildert, Zandspui en Zwartenberg. Bij elkaar zijn dit 11 buurtschappen.

Een handvol buurtschappen N van Etten is sinds de jaren tachtig als plaatsnaam uit de atlassen verdwenen, terwijl de bebouwing er nog wel is en ook (nog) niet door de uitdijende nieuwbouw van Etten-Leur is opgeslokt. Deze plaatsnamen zijn kennelijk buiten gebruik geraakt. Het betreft de buurtschappen en plaatsnamen Sander, Slagveld, Slikgat, Geerstraat en Goorstraat (zie de afbeelding elders op deze pagina). Met dien verstande dat de bebouwing aan de weg Sander voor de Z kant in de nieuwbouwwijk Sanderbanken is opgegaan en voor de N kant nog landelijk gebied is (vergelijk de buurtschap Loosdorp in/bij Leerdam), Slagveld zou, ingeklemd tussen de wijken Sanderbanken in het W en De Keen in het O, nog als buurtschap beschouwd kunnen worden, Slikgat is nu het N deel van de buurtschap Haansberg, en de Geerstraat en Goorstraat worden tegenwoordig tot het werkgebied gerekend van de Buurtvereniging Bankenstraat e.o. en hebben wij daarom ook tot de buurtschap Bankenstraat gerekend.

- De gemeente heeft sinds 1990 een stedenband met het Litouwse Siauliai.

- Wapen van de gemeente Etten-Leur.

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Etten: 1233 Etthen, 1261 Ettene, 1276 Etten, 1294 kopie 16e eeuw Atten, 1295 kopie 16e eeuw Etthene, 1295 kopie 16e eeuw Ettene, 1295 Etten, 1356 Attene, 1573 Etten.
Leur: 1405 (water) Loersche vaart, 1461 Loer, Lore, 1570 Ter luer, 1573 Loer, 1591 Ter loer, 1773 de Leur.

Naamsverklaring
Etten: "Etymologie onbekend. Men denkt aan etten 'weidegronden' (?) en wijst op ettinge 'minderwaardig grasland, gebruikt voor het laten grazen van vee'. De oude vormen ondersteunen deze verklaring echter niet. Eerder een afleiding van dezelfde waternaam die ook in het eerste deel van Attelaken schuilt. Vergelijk Eethen."
Leur: "De naam hangt misschien samen met leurturf 'slechte turf van weinig waarde', hier gebruikt als terreinaanduiding, waarvoor zie Leur bij Wijchen. In 1461 is sprake van een huis staende opte Loer."(1)

Naamgeving gemeente en plaatsnaam
De naam van de gemeente was oorspronkelijk "Etten en Leur". Dat is in 1968 officieel gewijzigd in Etten-Leur. Rond die tijd waren de afzonderlijke kernen Etten en Leur al zodanig aan elkaar vastgegroeid dat men het ook steeds meer als 1 kern ging zien en daarom in genoemd jaar ook de plaatsnaam Etten-Leur als gezamenlijke naam voor het geheel zijn intrede deed. Voorheen was er nog sprake van bijv. aparte postempels 'Etten' en 'Leur' (zie ook de afbeelding waarin e.e.a. wordt toegelicht). Etten is het zuidelijke gedeelte, Leur ligt in het noorden, rond de Leurse Vaart. Men spreekt in de regio echter nog steeds over ‘ik ga naar de Leur’. En men woont ook nog steeds ‘op de Leur’ (voorbeeld). Voor een toelichting op wanneer je op of in een plaats woont, zie bij Welberg.

Terug naar boven

Ligging

De gemeente en het dorp Etten-Leur grenzen in het W aan Sprundel, St. Willebrord en Hoeven, in het N aan de rivier de Mark, Zevenbergen en Langeweg, in het O aan Prinsenbeek, Breda en Effen en in het Z aan Rijsbergen, en liggen O van Rucphen, Bosschenhoofd, Oudenbosch, Zegge en Roosendaal, W van de A16 en Knooppunt Princeville (A16/A58) en N van Zundert. De dorpskern ligt centraal in het dorpsgebied. De A58 loopt met een boog Z om de dorpskern heen.

Terug naar boven

Statistische gegevens

- In 1840 heeft de gemeente Etten-Leur 865 huizen met 5.548 inwoners, verdeeld in de dorpen Etten 157/975 (= huizen/inwoners) en Leur 158/1.101 en de buurtschappen Moleneind 129/851, Klappenberg 26/161, Hil en Vaartkant samen 80/526, Baai en Neerstraat samen 36/270, Bremberg 28/194, Attelaken 45/314, Haansberg 84/507 en Donk en Palingstraat samen 122/649. Sinds de jaren zestig is de gemeente snel gegroeid; in 1961 heeft de gemeente 15.000 inwoners, in 1970 20.000, in 1974 25.000, in 1982 30.000 en in 1996 35.000. Tegenwoordig hebben gemeente en dorp (inclusief de eronder vallende (delen van) buurtschappen) ca. 18.000 huizen met ca. 44.000 inwoners.

- Grotere grenscorrecties:
Per 1-4-1953 zijn 1.296 personen overgegaan naar de gemeente Rucphen. Het betrof het tot dan Etten-Leurse gedeelte van het dorp Sint Willebrord.
Per 1-1-1997 zijn 212 personen overgegaan naar de gemeente Halderberge. Het betrof onder meer de buurtschap Palingstraat.

Terug naar boven

Geschiedenis

Etten
“De komst van kolonisten op het huidige Ettens grondgebied kan gedateerd worden in de 13e eeuw. Hendrik de Vierde wees in 1251 twee landmeters aan die voor ontginning bedoelde gronden moesten inmeten. Ten westen en ten noorden van de in deze tijd ontstane kleine nederzetting Etten startten na 1250 enkele turfgraverijen. Het aanwezige turf zou eeuwenlang welvaart en bedrijvigheid met zich meebrengen. Kerngebied van de vervening was onder meer het Monnikenmoer ten westen van Etten. Het blok Bremberg ten oosten van Etten zou vanaf 1332 door Antwerpse poorters worden ontgonnen. De turf uit dit blok werd vervoerd via de speciaal gegraven Leurse Vaart en de rivier de Mark. De oudste kern van Etten zelf is de wat hogergelegen Banakker (waar in 1261 al wordt geboerd, red.), tussen de Neerstraat in het oosten, het Moleneind, de Markt en de tegenwoordige Stationsstraat. Rondom deze belangrijke akker concentreerden zich de boerderijen.

De meeste bebouwing was evenwel te vinden aan de westzijde. Hier stonden de belangrijkste gebouwen als de kerk, het gasthuis, het dorpshuis en het kasteel. Dat laatste was oorspronkelijk eigendom van het geslacht Uten Houte. In de wijdere omgeving van de Banakker concentreerde de bewoning zich veelal rond de wat hogergelegen zandruggen (donken). Deze lagen veelal noord-zuid en als gevolg daarvan kennen wij nu nog een aantal noord-zuid lopende straten als Hoge Donk/Lage Donk en Hoge Bremberg/Lage Bremberg.

Zo ontstond Etten in de 13e eeuw als een klein boerendorp, omgeven door een aantal kleinere bewoningskernen. Het geheel was ondergeschikt en via allerlei belastingen gebonden aan de Heer van Breda, maar het had enkele kleine vrijheden. Omstreeks 1250 werd er een kerk gesticht. In 1680 werden de grenzen tussen de verschillende ‘quartieren, gehuchten ende wijken van de vrijheijt Etten’ opnieuw vastgesteld. Deze werd toen verdeeld in ‘Dorp of Middelwijk, Molen Eijnde, Neerstrate, Den Hil, Brembergh, Haansbergh, Donk, Attelaken, Leur, Clappenbergh en Sprundel’.

Etten was vroeger een belangrijke plaats. Zo was het in 1496 met 611 bewoonde en 38 onbewoonde ‘haardsteden’ omvangrijker dan Roosendaal met 564, Oosterhout met 551 of Hoeven met 155 haardsteden. Vóór 1584 had Etten een prestigieuze kerk van 50 bij 25 meter. In dat jaar werd die kerk echter verwoest tijdens oorlogshandelingen. Later is de kerk op kleinere schaal herbouwd ten behoeve van de hervormden in de gemeente.

Leur
Het dorp Leur ontstond waarschijnlijk in de tweede helft van de 14e eeuw, op de plaats waar de turf uit de zuidelijke gebieden (zie bij Etten) overgeladen werd op grotere schepen. Deze schepen konden via de Leurse Vaart de Mark bereiken. De eerste vermelding van de ‘Loersche Vaart’ is in 1405. De haven heeft geleidelijk haar oorspronkelijke functie verloren; in 1860 werden er nog 580 schepen geladen en gelost, in 1909 393, in 1920 177, in 1939 47. In de hoogtijjaren waren er scheepslijndiensten op Rotterdam en andere Hollandse plaatsen. Hoewel nog in 1909 het doorvaartprofiel van de Leurse Haven werd verbreed en verruimd, en de sluisvloer op het eind van de haven werd verruimd, ging het na 1900 toch bergafwaarts met de haven van Leur, door de opkomst van Roosendaal als internationaal spoorwegknooppunt. De Leurse haven verloor van de nieuwe verkeersstromen; weg en spoorlijn. Bovendien werden de schepen, ondanks alle aanpassingen, te groot voor de Leurse haven.

Het oude Leur heeft duidelijk een Hollands karakter, in tegenstelling tot de oude kern van Etten, die veel meer Kempisch getint is. Dit verschil is te verklaren doordat Etten is ontstaan als centrum van een agrarische gemeenschap, terwijl Leur oorspronkelijk een handelsplaats was.

In 1460 is er op de Leur voor het eerst sprake van een Onze Lieve Vrouwekapel.
In 1470 is er een steenweg aangelegd, de huidige Korte en Lange Brugstraat.
In 1797 is Leur een zelfstandige parochie geworden, gewijd aan Franciscus van Sales.

Hoewel rond 1900 meer dan negentig procent van de bevolking van Leur katholiek was, had het dorp toch een protestantse uitstraling. Dit kwam doordat leden van de oude koophandels- en regentengeslachten langer op Leur bleven wonen, terwijl zij na 1795 snel uit Etten vertrokken waren. Alhoewel iets meer dan vijf procent uitmakend van de bevolking in Leur, namen zij door hun welstand en invloed een onevenredig grote plaats in in het sociale leven. Na 1900 stierven de meeste geslachten uit of vertrokken naar elders. Hun plaatsen werden ingenomen door katholieke notabelen.

Etten-Leur
“Behalve alle administratieve veranderingen bracht de 19e eeuw forse wijzigingen in het bestaande net van wegen en straten. Voor de gemeente Etten-Leur was de nieuwe doorgaande weg tussen Breda en Roosendaal van groot belang. In 1797 was de nieuwe zandbaan Breda-Etten gereed. Voor die tijd deed doorgaand verkeer Etten nauwelijks aan, het verkeer naar oost of west maakte gebruik van de oude weg Hage-Rucphen-Roosendaal en van noord of zuid van de verbinding via het Lamgatseveer-Hoeven of Moerdijk-Breda. Leur kende wel (veer)verbindingen via de Leurse Vaart en verbinding met Breda.

In 1720 was de weg naar Rijsbergen weliswaar verbeterd, maar verharding van deze weg zou nog meer dan 170 jaar op zich laten wachten. In 1780 was alleen de verbinding tussen Etten en Leur verhard met onder meer 430.000 ‘Brusselse blaauwe kassijsteenen’. De gemeentekaart van Kuyper uit 1866 laat zien dat op dat moment de Bredasebaan en de weg Etten-Leur de enige met stenen verharde wegen in de gemeente waren, uitgezonderd de kommen van beide dorpen. In de jaren 1936-1937 werden veel wegen voorzien van een vorm van verharding, meestal bestaande uit puin. Zo werden onder andere de Bankenstraat, de Bremberg en de Goorstraat beter begaanbaar. Pas na de Tweede Wereldoorlog kwamen veel andere wegen in het buitengebied aan de beurt, zoals in 1947/1948 de Vaartkant en de Geerstraat.” (7)

“De eerste verharde rijksweg door Etten-Leur werd aangelegd omstreeks 1835. Deze weg maakte deel uit van het traject ’s-Hertogenbosch – Breda – Bergen op Zoom. Etten-Leur was in die tijd een voornamelijk agrarische gemeente. De goede verbinding met de omliggende steden gaf een belangrijke economische stimulans en de gemeente kreeg ook steeds meer een handelskarakter. Na de Tweede Wereldoorlog werd de weg geasfalteerd. Door het toenemende verkeer en de noodzakelijke bereikbaarheid van Breda en omgeving besloten de gemeente Etten-Leur en het Rijk in de jaren vijftig om de tweestrookse Bredaseweg uit te bouwen naar de vierstrookse N58. Dit werk werd uitgevoerd in 1963.

De ligging van de weg is toen ook al veranderd. De weg liep oorspronkelijk midden door Etten en maakte bij de kerk een scherpe bocht. Door de ligging van de weg aan te passen, verdween deze bocht en lag de weg niet meer in de dorpskern. Verdere plannen voor een nieuwe randweg sneuvelden en de ligging bleef voorlopig een feit. In 1982 stonden toch de eerste plannen voor een totale omlegging op papier en in 1985 werd definitief besloten de weg om Etten-Leur heen te leggen” (75). Zie verder bij Recente ontwikkelingen.

De huizen werden aanvankelijk alleen door een letter en nummer aangeduid*1. Pas in 1947 ging men in Etten-Leur over op ‘echte’ straatnamen. Aanvankelijk ontleenden die hun namen veelal aan toponiemen (veldnamen), sinds 1956 is er sprake van een ‘thematische aanpak’ (een bepaald thema straatnamen per wijk). In 1973 werden alle straatnamen opnieuw officieel vastgesteld, waarbij vooral in het buitengebied een aantal straten pas voor het eerst een naam kreeg, en straatnamen die waren verdwenen, officieel werden opgeheven (door de ruilverkaveling zijn nogal wat straten verdwenen).

“In 1861 waren er in Etten en Leur 135 industriële en ambachtelijke bedrijven met 123 mensen in dienst. Er waren 37 leerlooierijen, 30 schoenmakerijen, een scheepswerf, 6 bierbrouwerijen, 3 touwslagerijen, een steenfabriek, een pottenbakkerij en zeep- en zoutziederij De Ster. Een belangrijk deel van deze bedrijven was te vinden in Leur, waar zij vooral in handen waren van protestantse families” (300). Etten was vanouds vooral gericht op de landbouw, terwijl Leur een meer industrieel en handelskarakter droeg.
*1 Zie hierna bij Geschiedenis Etten.

Heemkunde
- "Heemkundekring Jan Uten Houte is opgericht op 11 mei 1947. De kring is aangesloten bij de Stichting Brabants Heem. Wat is heemkunde? Heemkunde is de studie over, de kennis van en de liefde voor alle facetten van cultuur, flora en fauna, land en volk in onze naaste omgeving, woonplaats en streek, zoals het was, werd en kan worden van de prehistorie tot in de toekomst. Wat is het doel van de heemkunde? Met deze kennis een inzicht te verkrijgen in het wel en wee van de eigen streek en een grotere waardering op te brengen voor al het schone wat de eigen omgeving biedt.

Wat doet de heemkundekring?: het uitgeven van de plaatselijke geschiedenis in de kringperiodiek "d'Hûskes", of in "Bijdragen tot de geschiedenis van Etten-Leur" of andere vormen van uitgaven; het bestuderen en vastleggen van de plaatselijke geschiedenis; archiefonderzoek; genealogisch onderzoek; lezingen houden; het organiseren van excursies; het deelnemen aan bepaalde plaatselijke en regionale activiteiten; de leden informeren door middel van een mededelingenblad en via een website; de aandacht vestigen op monumenten; archeologisch onderzoek; vertegenwoordiging in de kerngroep Toerisme, Recreatie en Cultuur; adviseur gemeentelijke begraafplaatsen. Werkgroep gemeentelijke begraafplaatsen is lid van de projectgroep begraafplaatsen Zundertseweg, Stationsstraat en Binnentuin."

- "Streekmuseum Etten+Leur. Ontdek het rijke verleden van Etten en Leur en hoe deze 2 dorpen samen één zijn geworden. Bezoek de werkplaats van een wagenmaker, een leerlooier of hoefsmid. Stap in de boerenkamer die je rechtstreeks terugbrengt naar de tijd van Vincent van Gogh, toen hij in Etten-Leur zijn eerste tekeningen maakte. 1000 + 1 spullen. Honderdvijftig jaar leven, wonen, werken, geloven, leren en spelen. In ons Streekmuseum valt hierover van alles te bekijken, je komt ogen tekort! Zoveel spullen, zoveel verrassende verhalen over Etten + Leur. Kastaltaar. Bijzonder is het kastaltaar uit de achttiende eeuw. Vrijheid van Godsdienst was niet altijd zo gewoon als het nu is in Nederland. Het kastaltaar en nabijgelegen schuurkerkpad getuigen hier nog van.

Boerenkamer. De geheel ingerichte boerenkamer uit 1881 brengt u terug in de tijd waarin Vincent van Gogh in Etten-Leur zijn eerste tekeningen van de boerenbevolking maakte. Eerste gemotoriseerde vlucht. Een ruimte geheel gewijd aan de eerste keer dat er, op 27 juni 1909, een gemotoriseerd vliegtuig vloog in Nederland. Vlieg mee met de Wright Flyer boven de Klappenbergse heide. Maak kennis met Heerma van Voss, een suikerbaron, die van de eerste gemotoriseerde vlucht in Nederland een feit maakte." Het Streekmuseum is gevestigd in het Sint Paulushofje uit 1681, waarvoor zie verder het hoofdstuk Bezienswaardigheden.

Drie Etten-Leurse musea kun je sinds 2019 ook bezoeken met de MuseumPas Etten-Leur. De pas is voor slechts 10 euro verkrijgbaar bij het Toeristisch Informatiepunt op Markt 4 en geeft toegang tot 1) Streekmuseum Etten+Leur, 2) het Nederlands Drukkerij Museum en 3) de Van Gogh Kerk. Bovendien krijg je met de pas een gratis kopje koffie of glas thee met huisgemaakte appeltaart bij Grand Café The Butler. De locaties kunnen het hele jaar door, onafhankelijk van elkaar, bezocht worden. Openingstijden Toeristisch Informatiepunt: wo en vr 11.00-17.00 uur, di/do/za/zo 13.30-17.00 uur.

- Verhalen over de geschiedenis van Etten-Leur op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

Verlegging A58
De N58 (tot 1984: N256), die jarenlang dwars door het dorp liep en problemen veroorzaakte op het gebied van verkeersafwikkeling en verkeersveiligheid, is als een ‘bypass’ verlegd om het dorp heen en tegelijkertijd opgewaardeerd tot onderdeel van de snelweg A58. Niet alleen verkeerstechnisch is dit een drastische verbetering, het heeft ook een positieve invloed op het woon- en leefmilieu in Etten-Leur. De kern is hierdoor weer één geheel geworden. De aanleg is aangevangen in 1997 en is gereedgekomen in 2000. De definitieve plannen hiervoor dateerden uit 1985. Voor het noord-zuid verkeer dat deze weg kruist is een aantal overgangen gerealiseerd. Dat geldt ook voor de fauna. De ecologische duikers bij de Moerdijkse Postbaan en de Brandse Vaart zijn hier voorbeelden van. De duiker bij de Brandse Vaart heeft een droog gedeelte, waardoor de dieren onder de weg door kunnen oversteken.

De ‘nieuwe’ A58 is door de gemeente aangegrepen om op de vrijgekomen ruimte een geheel nieuw ‘stadshart’ aan te leggen met woningen, detailhandel, horeca, kantoren, een gezellig Raadhuisplein en een fors uitgebreid gemeentehuis. Het nieuwe centrum is in 2005 gereed gekomen. Het ‘oude’ overdekte winkelcentrum dateert uit 1965 en was toen een noviteit voor Nederland. Het is in 1997 grondig gerenoveerd.

Tomado
"De gemeente Etten-Leur liep in de jaren ’50 voorop bij de Wederopbouw van Nederland. Bedrijventerrein Vosdonk werd ontwikkeld als locatie voor nieuwe, duurzame bedrijven. Hét icoon werd de Tomado fabriek. Tomado producten stonden symbool voor het moderne huishouden. Het draadstalen boekenrekje met de rood, geel en blauw gekleurde leggers was een van de bekendste producten van de beroemde fabriek. De Tomado-fabriek werd ontworpen door een beroemde architect: Hugh/Huig Maaskant. Hij ontwierp ook de Euromast in Rotterdam en het provinciehuis in ’s-Hertogenbosch, beide beschermd monument. In 1957 werd de fabriek geopend. Het ontwerp van Maaskant was revolutionair. Het was licht en open, zodat het er prettig werken was. De fabriek kreeg een ‘schoon’ imago, en voor de ruime tuinaanleg werd niemand minder dan tuinarchitect Mien Ruys gevraagd. De entree werd versierd met een sculptuur van kunstenaar Ossip Zadkine, bekend van het beeld ‘De verwoeste stad’ in Rotterdam.

Tomado bedreigd! De Tomado-fabriek kreeg in 2014 bijna de status van gemeentelijk monument, maar daar maakte de toenmalige eigenaar Fri-Jado bewaar tegen. Fri-Jado is inmiddels verhuisd. Er is nu een contract over de verkoop en oplevering tussen de huidige eigenaar, Mentha Capital, en de gemeente. Daaruit blijkt dat Tomado binnenkort wordt gesloopt. En daarmee gaat een belangrijk stuk lokaal, provinciaal en landelijk cultureel erfgoed verloren. Maar dat hoeft niet! Heemkundekring Jan uten Houte, Stichting Het Cuypersgenootschap en Erfgoedvereniging Bond Heemschut hebben een monumentenaanvraag gedaan. Wij vinden dat het kantoorgebouw en de eerste bedrijfshal behouden moet blijven. Het pand is prima geschikt voor hergebruik. Slopen is niet nodig en niet wenselijk. Geef Etten-Leur ook zijn voorbeeld van bijzonder herbestemd industrieel erfgoed! De enigen die de sloop kunnen tegen houden is het college van Burgmeester en Wethouders en de gemeenteraad. Wij roepen daarom nu de gemeenteraad en wethouder Gert de Weert op om het contract met Mentha Capital te herzien en de sloop op te schorten!" (bron: Heemschut, februari 2021) Op 18 februari 2021 heeft de gemeente besloten dat de Tomadogebouwen toch worden gesloopt.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Etten-Leur heeft 77 rijksmonumenten.

- Etten-Leur heeft 51 gemeentelijke monumenten.

Beschermd dorpsgezicht
De kern van Etten is een beschermd dorpsgezicht, onder meer vanwege de fraaie oude Markt. De Ettense Markt is een van de mooiste van West-Brabant, met huizen uit de 17e tot en met begin 20e eeuw. Tussen het gemeentehuis en het Paulushofje liggen stuk voor stuk pareltjes van bouwkunst uit het verleden. In haar geheel heeft de Markt een duidelijk Kempisch karakter, hoewel enkele panden toch een Hollandse trapgevel hebben. Verder op de Markt fraaie linden en kastanjes, en Herberg De Zwaan uit 1628.

Van Gogh Kerk / Catharinakerk
In de Hervormde Catharinakerk (Markt 6 / Raadhuisplein 29), tegenwoordig Van Gogh Kerk geheten, was de vader van Vincent van Gogh dominee. Voor de kerk staat een standbeeld van Vincent van Gogh. De kerk is niet meer als zodanig in gebruik. Tegenwoordig doet zij dienst als raadszaal voor de gemeente. Bijzonder en mogelijk zelfs uniek voor ons land is de gotische toren uit 1772. Het bijzondere hieraan is dat het waarschijnlijk de enige gotische toren in ons land uit dit tijdperk is. De gotiek was namelijk eerder, en de neogotiek later. We attenderen je m.b.t. een bezoek aan de Van Gogh Kerk op het aantrekkelijke aanbod van de MuseumPas Etten-Leur, waarvoor zie achteraan het hoofdstuk Geschiedenis.

Lambertuskerk
De Sint-Lambertuskerk is een grote kerk met beeldbepalende hoge toren in het centrum van Etten (Markt 62). Hoofdwerk van architect P.J. van Genk, en een van zijn grootste kerkgebouwen. Vermoedelijk zijn de St. Lambertuskerk in Etten en de St. Gummaruskerk in Wagenberg de twee grootste door P.J. van Genk ontworpen kerkgebouwen. De driebeukige neogotische kruisbasiliek is in 1877 gebouwd onder invloed van de vroege Franse en de Vlaamse gotiek. Interieur in 1958 versoberd. Gerestaureerd eind jaren 2000 - begin jaren 2010. Voor de kerk staat een Heilig Hartbeeld uit 1926.

Petruskerk
De RK Sint-Petruskerk in Leur (Lange Brugstraat 30) is een neogotische kruisbasiliek uit 1889, met twee kerktorens met achtzijdige spitsen. De kerk is ontworpen door architect P.J. van Genk en is de opvolger van een veel bescheidener 18e-eeuwse voorganger die als 'schuurkerk' niet mocht opvallen. De kerk heeft een driebeukig schip. Het koor heeft een vijfzijdige sluiting, twee zijkapellen en een sacristie. In koor en transept mooie glas-in-loodramen. Het orgel is in 1912 gebouwd door P.J. Vermeulen en Zn. Achter de kerk bevindt zich een begraafplaats, met diverse interessante grafmonumenten.

Hervormd trouwkerkje
Het hervormde Trouwkerkje te Leur - dat die functie vervult sinds 1971 - (Lange Brugstraat 2 / Van Bergenplein 1) dateert uit 1615. Het aanvankelijk 18-kloks carillon is in 2000 met 14 klokken uitgebreid (een grote luidklok en dertien kleinere klokken), waardoor een 2½-octaafs carillon is ontstaan. De klokken zijn vervaardigd door de firma Eijsbouts uit Arcen. Door deze uitbreiding kan het carillon aanzienlijk melodieuzere en gevarieerdere muziek produceren. Het orgel stamt uit 1717. Trouwkerkje én orgel zijn zeer geliefd bij bruidsparen, organisten, koren, solisten en toehoorders.

Withof
"Het Withof is een bijzondere locatie, omsloten door de straten Streek, Bisschopsmolenstraat en Tamboerijn. Op het terrein staan, naast (particuliere) woningen en het monumentale pand met de kapellen, voornamelijk zorggebouwen. Deze diversiteit is te danken aan de jarenlange geschiedenis. Het Withof ademt het verleden door respect voor religie en behoud van historische elementen. De laatste jaren is veel aandacht besteed aan het onderhoud en borgen van deze bijzondere sfeer. En daar mag iedereen van genieten: om te wonen, te werken, te leren of te recreëren. Het Withof, een karakteristieke ontmoetingsplek in Etten-Leur." Het complex omvat 6 rijksmonumenten, zijnde de grote kapel, de kleine kapel, de kloosterboerderij, de Lourdesgrot, Huize Adama en de tweelaags voorbouw.

Mariakapellen
Mariakapellen in Etten-Leur.

Bisschopsmolen
Ronde stenen stellingkorenmolen de Bisschopsmolen (Bisschopsmolenstraat 235) dateert uit 1744. De bisschop van Antwerpen liet in dat jaar in de schaduw van het huidige klooster een molen bouwen en die kreeg daarom de naam Bisschopsmolen. Reeds vóór 1292 heeft hier een molen gestaan. De molen is in 1962 gerestaureerd, heeft in 1996/97 een ‘grote onderhoudsbeurt’ gehad en is sinds 1990 in gebruik als uurwerkwinkel en -werkplaats van Jos van Os Uurwerken. Er waren veel kapers op de kust om zich in de molen te vestigen, maar het gemeentebestuur zag Van Os wel zitten. Zij zag de overeenkomst tussen de raderen van de molen en die van de horloges. Van Os moet overigens regelmatig uitleggen wat het verschil is tussen een klok en een uurwerk: een klok is een grote bronzen bel die in een toren hangt en een uurwerk is iets waarop je kijkt hoe laat het is. Zo, weet u dat ook weer. Vanaf nu kijkt u dus niet meer op de klok! Nog een aardig ‘weetje’: vroeger waren de uurwerken op de torens niet verlicht. Daarom zijn toen de slagwerken aangebracht, opdat de mensen ook in het donker zouden weten hoe laat het was.

Molen De Lelie
Molen De Lelie in Leur (Geerkade 45) is een ronde stenen stellingmolen die na het afschaffen van feodale rechten zoals molendwang in 1804 werd gebouwd. De molen deed oorspronkelijk dienst als schorsmolen en kort daarna ook als korenmolen. De Lelie maalde tevens beenderen voor de productie van lijm. In 1937 brandde de molen af door een oververhitte petroleummotor. Het restant van de romp werd ingericht als mechanische maalderij. In 1986 stelde burgemeester Houben van Etten-Leur herbouw van de molen voor. Dat leidde tot de oprichting van de commissie Herbouw Molen De Lelie, de latere Stichting Molen De Lelie. Op 25 september 1998 werd de herbouwde, maalvaardige molen door de oud-burgemeester officieel geopend. Houben was toen Commissaris der Koningin van de provincie. In De Lelie wordt nu op vrijwillige basis graan gemalen. De molen is op woensdagmiddag en zaterdagmiddag gratis te bezichtigen. - Nieuws van Korenmolen De Lelie op Facebook.

Molenromp
De (deels met klimop begroeide) molenromp aan de Korte Brugstraat was een ronde stenen stellingkorenmolen en dateert uit 1849. De molen is onttakeld in 1929 en doet thans dienst als winkelruimte. Op de molenromp werd rond 1953-1955 een uitkijkpost van het Korps Luchtwachtdienst (KLD) ingericht, met postnummer 3P3 (postnaam Leur). Het doel was het waarnemen van laagvliegende vliegtuigen; het was de tijd van de Koude Oorlog. In 1964 werd het KLD hier opgeheven en kwam de functie als luchtwachtpost te vervallen. Resten van de post zijn de bovenste (betonnen) vloer met luik en de borstwering/rand bovenop.

Raadhuis
Het Raadhuis van Etten-Leur (Markt 1) is een eenvoudige baksteenbouw in classicistische geest, met hardstenen plint, door een fronton bekroonde middenrisaliet en geblokte hoekpilasters. In het fronton het wapen der gemeente, in het fries van het hoofdgestel daaronder het jaartal MDCCLXXVI (1776). Mogelijk heeft Philip Willem Schonck (bouwmeester van de toren der Ned. Herv. Kerk te Etten, van het stadhuis van Breda, het Arsenaal van Willemstad) het ontwerp geleverd. Het gebouw wordt bekroond door twee van tentdakjes voorziene hoekschoorstenen en in het midden een houten dakruiter met koepeltje. De oorspronkelijke ramen zijn omstreeks 1830 vervangen door zesdelige schuiframen. Gerestaureerd in 1963.

De Zwaan
Huis De Zwaan (Markt 7) is kort na 1628 gebouwd voor Jan Dirven, notaris en substituutsecretaris, later secretaris van Etten. Het huis is overdekt met twee evenhoge zadeldaken loodrecht op elkaar, het langste evenwijdig aan de straat; zowel aan de voor- en achterkant als aan de zuidelijke zijkant worden deze door trapgevels afgesloten. Gerestaureerd in 1957, waarna het restaurant De Zwaan werd, sinds 1994 in bezit van een Michelinster. Het restaurant was opgericht door Ad Peijnenburg, vader van de latere eigenaar Roland Peijnenburg en lid van de familie die eigenaar was van ontbijtkoekfabriek Koninklijke Peijnenburg. In 2020 is het restaurant overgenomen door chefkok Carlo Chantrel en maître-sommelier Mariëlle Vink. Zij gaven het restaurant de nieuwe naam Tilia (de wetenschappelijke naam voor linde, verwijzend naar de imposante Moeierboom / linde op de Markt, waarvoor zie het hoofdstuk Landschap etc.).

Sint Paulushofje
Het Sint Paulushofje (Markt 43) is in 1681 gebouwd in opdracht van Justus de Nobelaer. Dit omdat Beatrix van Heussen (tante van zijn vrouw) in haar testament bepaald had, dat er een hofje gesticht moest worden “tot gebruyck van dertien arme vrouwen”. Justus stelde hiervoor een deel van zijn grond beschikbaar. De bewoonsters moesten ongehuwd zijn. Zij kregen wekelijks een klein bedrag en in de herfst een voorraad turf om de winter mee door te komen. Ook konden zij wat bijverdienen door voor de notabelen van het dorp de was te doen. Vandaar de bleekveldjes en de pomp in het midden van het hofje. Het Paulushofje is het enige nog bewoonde particuliere hofje in Noord-Brabant. Ook nu nog wordt het Paulushofje uitsluitend door vrouwen bewoond. De vrouwen zijn inmiddels niet meer armlastig en doen ook de was niet meer voor anderen. Een deel van het hofje biedt onderdak aan Streekmuseum Etten+Leur (waarvoor zie het hoofdstuk Geschiedenis).

Watertoren
De oude watertoren van Etten-Leur (Hoevenseweg 31) is ontworpen door architect Hendrik Sangster en is gebouwd in 1924 in opdracht van Waterleiding Maatschappij Noord-West-Brabant. De watertoren heeft een art-decostijl. De toren heeft een hoogte van 48,7 meter en bevat twee waterreservoirs (van 400m3 en 300m3). De watertoren werd gebouwd in het buitengebied en behoefde geen duur kunstwerk te zijn. Het moest in eerste instantie functioneel zijn. Het is juist dan een grote kunst om met minimale middelen (ook financieel) het gebouw van bijzondere kenmerken te voorzien zoals: Het bovenste gedeelte van de watertoren was aan de zijkanten uitgebouwd. Hieraan kon je zien, dat het grootste waterreservoir van 400 m3 aldaar was gelegen. In het lager uitgebouwd gedeelte van de watertoren was het tweede waterreservoir van 300 m3 gevestigd. En zoals de architect zelf omschrijft: een behandeling met natuursteen voor dit soort werk was te kostbaar. Hij koos ervoor om met rechte planken en latjes een uitbeelding in gewapend beton te ontwerpen om met betrekkelijk geringe kosten een monumentaal effect te verkrijgen. De watertoren is niet meer in functie.

Standbeeld Adriaan van Bergen
Bij de haven (Geerkade) een standbeeld van Adriaan van Bergen, de turfschipper uit Leur die in 1590 met zijn beroemde turfschip soldaten Breda binnensmokkelde, waardoor de stad van de Spanjaarden kon worden bevrijd. In 1585 was de Tachtigjarige Oorlog in volle gang en Breda was bezet door de Spanjaarden. 'Vader des vaderlands' Willem van Oranje bedacht een plan om Breda te heroveren door soldaten in een schip te verstoppen en dat als een soort van Paard van Troje binnen de muren van het Kasteel van Breda te laten varen. Helaas werd Willem vermoord en het enige dat resteerde was de brief aan zijn zoon met de details van het plan.

5 jaar later voerde zijn zoon de list alsnog uit door 75 soldaten in het ruim van een Turfschip te verstoppen en middels een barre 3-daagse tocht vanaf Zevenbergen naar Breda te manoeuvreren. Het lukte! Ondanks veel tegenslagen. Het was verschrikkelijk koud en de door het garnizoen Italiaanse soldaten bestelde schip met turf werd gretig binnen de muren van het Kasteel gehaald. ’s Nachts kropen de verkleumde en verkrampte Nederlandse soldaten uit het ruim van het Turfschip om de bezetters te overvallen en te verdrijven. Dit waren in feite de eerste Mariniers van Nederland en wellicht van de hele wereld! Graaf Maurits stond met zijn leger van ‘Staatse Troepen’ aan de poort van Breda te wachten tot die open ging en de verdere herovering van Breda was een feit. Nog belangrijker, de list was geslaagd! Vanwege de verrassing vielen slechts 2 doden. De Spaanse garnizoensaanvoerder werd vanwege het verlies van Breda in Brussel onthoofd...

Oudste boerderij
De oudste boerderij van Etten-Leur staat aan de Lange Brugstraat 87. De boerderij is zo’n 350 jaar oud en is van het langgeveltype.

Van Osch Museum
In het Van Osch Museum wordt de familiehistorie van drie generaties Van Osch vakspecialisten tot leven gebracht met behulp van oude werktuigen en zorgvuldig gereviseerde machines. "De collectie van het Van Osch Museum in Etten-Leur bestaat uit verbrandingsmotoren, waarin de tijdlijn van de ontwikkeling wordt weergegeven, van luchtinjectie tot vol diesel, van klein tot groot. Maar ook in de ontwikkeling van de stoommachine vind je deze tijdlijn terug. Iemand die geïnteresseerd is kan leren hoe machines werken en de kenner zal de bak- en de boschschuif herkennen, evenals de Stephenson schaarbeweging om de draairichting van de stoommachine om te keren. Ook van de voldruk machine, de duplex en de triple expansiemachine kom je alles te weten. Geniet mee van de historie van onze voorouders, zoals zij in die tijd de techniek hebben beleefd, uitgebouwd en ervaren. We gaan drie generaties terug, naar het einde van de 19e eeuw. Wij proberen de sfeer op te roepen zoals die in die tijd geweest is. Je ziet motoren en stoommachines in werking. Er is ook een grote bibliotheek met oude studieboeken en documenten. Muurschilderingen geven een beeld van de generaties. Verplaats je in het verleden toen vermogens werden uitgedrukt in paardenkrachten. Proef niet alleen de sfeer, maar ervaar ook warmte. Pas op. Het kan héét zijn!"

Drukkerijmuseum
In het Nederlands Drukkerij Museum staat de boekdrukkunst centraal, met drukpersen uit de 18e tot en met medio 20e eeuw. Tijdens een rondleiding krijgt u een duidelijke uitleg bij de demonstraties letterzetten, boekdrukken en boekbinden. We attenderen je op het aantrekkelijke aanbod van de MuseumPas Etten-Leur, waarvoor zie achteraan het hoofdstuk Geschiedenis.

Huysmuseum
"Het Huysmuseum in Etten-Leur is het West-Brabantse museum van de psychiatrie. De uitdaging voor het museum is de psychiatrie toegankelijk te maken. Ze doet dit met vernieuwende, vervreemdende en ook traditionele exposities. De vaste tentoonstelling laat de bezoeker kennismaken met de geschiedenis van de psychiatrie. Een veelbewogen geschiedenis die in ruim 100 jaar grote veranderingen heeft doorgemaakt. De bezoeker maakt kennis met de mensen die in het Hooghuys woonden en je hoort hun persoonlijke verhalen. De tijdelijke exposities tonen vernieuwend werk. Het museum biedt een podium aan zinnenprikkelende kunstenaars die samen met een aantal cliënten van de GGZ aan kunstprojecten werken. Niets is bij deze exposities gek genoeg. Iedere zes maanden werkt een andere kunstenaar aan een expositie. Daarnaast is het museum kwartiermaker met als doel de psychiatrie te de-stigmatiseren. Het museum gaat ook naar buiten en organiseert educatieve projecten." Door ontwikkelingen op het terrein van GGz Breburg aan het Van Bergenplein, heeft het Huysmuseum het hoofdgebouw aldaar verlaten. In 2019 heeft het Huysmuseum onderdak gevonden in Streekmuseum Etten+Leur in het St. Paulushofje.

Gevelstenen
Gevelstenen in Etten-Leur.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

Crossduathlon
"De Crossduathlon Etten-Leur (voorheen Veldduathlon genoemd, hardlopen en ATB) (op een zondag in februari) is ontstaan uit een recreatief winterevenement, met een kleine groep clubleden van de plaatselijke triathlonvereniging, georganiseerd op het land van Aspergeboerderij De Santspuy van Anco Sweep. In een later stadium, toen er ook wat atleten van buiten de club kwamen deelnemen, werd uitgeweken naar de bossen bij de Kogelvanger, waar een prachtig, afwisselend parcours werd uitgezet. Al met al is de wedstrijd in 10 jaar tijd uitgegroeid tot een sterk internationaal evenement met vaak Belgische winnaars, en altijd een sterk deelnemersveld."

Carnaval
"Stichting MaMi Etten-Leur organiseert sinds 1987 een gratis toegankelijk spektakel op de Maandag Middag van carnaval. Sinds de eerste editie zijn er talloze wereldrecords gevestigd. Ook hebben de vele deelnemers aan de spektakels de wereld uitgedaagd om een door ons gevestigd record te verbreken. Doelstelling van het evenement is om met zoveel mogelijk mensen tegelijkertijd een carnavaleske activiteit te hebben. Zo voorkwamen we dat op de maandag van carnaval de straten verlaten en de kroegen leeg zouden zijn. Het MaMi Spektakel staat garant voor een middag vol leut en gein voor deelnemers van 0 jaar tot over de 100. Elkaar ontmoeten na afloop is een van de drijvende succesfactoren achter dit lang lopende evenement."

Eventing
Eventing Etten-Leur (paardensport) (eerste 2 zondagen van april).

Kennedymars
Op een vrijdag begin mei is er voor de echte wandel die hards de 80 km lange Kennedymars. Voor degenen die dat niet trekken, zoals dat tegenwoordig heet, is er een dag later de Baroniemars, waarbij je kunt kiezen uit de afstanden 20, 30 en 40 km. De redactie van Plaatsengids.nl trekt ook dát niet en maakt zich liever verdienstelijk door erover te schrijven :-)

Bromfiets-Gezelligheidsrit
Op de zaterdag in het pinksterweekend organiseren de Etten-Leurse Bromfietsvrienden (ELBV) (waarvoor zie ook hieronder bij Links) hun jaarlijkse Gezelligheidsrit (in 2022 voor de 22e keer), een uitgepijlde rit van ca. 85 km voor klassieke brommers en lichte motoren van ca. 50 cc. Er gaat een 'bezemwagen' mee voor het geval er onderweg iemand een niet ter plekke te repareren pech krijgt. Inschrijven bij Hof van Holland (Van Bergenplein 11) vanaf 9 uur. Vertrek 11 uur.

Leurse Havenfeesten
"Stichting Adriaan van Bergen is opgericht in 1986. Doel van de stichting was om in 1990 op grootse wijze te vieren dat in 1590 Breda tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd ontzet. Bij dit ontzet speelde de Leurse turfschipper Adriaan van Bergen een belangrijke rol. Zijn list met het Turfschip is legendarisch. De eerste Havenfeesten in 1990 werden zo'n succes dat er, naar later bleek, destijds een traditie geboren is. Een van de doelstellingen van Stichting Adriaan van Bergen is het laten terugvloeien van eventuele opbrengsten uit de Leurse Havenfeesten naar de gemeenschap. Een voorbeeld hiervan is het leveren van een substantiële bijdrage aan de herbouw van molen De Lelie. Ook het carillon in het Trouwkerkje zou er niet geweest zijn als er geen Havenfeesten hadden bestaan en het oorlogsmonument in het Heerma van Vossplantsoen is met de opbrengsten van de Havenfeesten gerestaureerd en opgewaardeerd tot een waardig monument voor alle gevallenen. Ook de introductie van authentiek 'Leurs' bier genaamd 'Augustinus' is mede mogelijk gemaakt met de opbrengsten van de Leurse Havenfeesten. De opbrengsten van de Havenfeesten worden dus goed besteed."

Jumping
Hoeve De Grient vormt sinds 2020 jaarlijks eind juli vijf dagen lang het decor voor Jumping Jong West-Brabant. Het is de opvolger van Jumping Etten-Leur. De organisatie nam het stokje over van grondlegger Rinus Blom. "We willen zorgen voor wat verfrissing hier in de regio. Het werd tijd dat de jeugd ook wat ging organiseren. Als we allemaal willen blijven rijden, moeten wij ons er ook hard voor maken", aldus Ortwin Kommers namens de wedstrijdorganisatie. "Dit is voor de ruiters een mooie voorbereiding op het NK." Verspreid over de dagen komen ca. 1.300 combinaties hun springkunsten laten zien.

Avondvierdaagse
Avondvierdaagse (juni).

Kermissen
Eind juni is er 6 dagen lang een grote Kermis in Etten-Leur (ca. 70 attracties). In de herfst is er ook nog een kleinere kermis in Noord, met ca. 20 attracties.

Profwielerronde
De Profwielerronde Etten-Leur (op een zondag half augustus, in 2022 voor de 14e keer) is een jaarlijks wielerevenement met Dikke Banden Races, een Bedrijvenrace, Dames en Heren Profs en live entertainment in het Hart van Etten-Leur. Er komt een geweldig rennersveld aan de start, er is entertainment voor de hele familie en de hele dag is gratis entree voor alle wielerliefhebbers uit de regio. De Profronde draait al sinds jaar en dag op vrijwilligers die zich inzetten voor, tijdens en na de Profronde. Door o.a. de groei van het parcours is het voor hen weer een grotere uitdaging geworden om alle oversteekplaatsen en bochten te bemensen en tevens de bochten te voorzien van signaleurs. Ze doen daarom altijd een beroep op vaste vrijwilligers, maar ook nieuwe mensen zijn meer dan welkom. Ook voor het op- en afbouwen is hulp altijd wekom. Natuurlijk word je als vrijwilliger gedurende de dag(en) goed verzorgd en is er in september een speciale vrijwilligersavond.

Popelucht
"Popelucht is een pop/rock openluchtfestival dat jaarlijks plaatsvindt in het laatste hele weekend van augustus. Op zaterdag van 20.00-24.00 uur en zondag van 14.00-23.00 uur. Het wordt gehouden in het Oderkerkpark in het centrum van Etten-Leur. Het festival richt zich voornamelijk op beginnende en regionale bands. Popelucht biedt een zeer gevarieerd programma, omdat alle muziekstijlen welkom zijn. Pop, rock, ska, punk, elektro, rockabilly, reggae, metal, grunge, hardrock, blues, singer songwriter... je kunt het allemaal tegenkomen op Popelucht. Naast cover en tribute bands bestaat de hoofdmoot uit bands met eigen werk." Het festival is gratis toegankelijk.

Lekker
In het 1e weekend van september wordt het plein rond de Moeierboom op de Markt omgetoverd tot het culinaire event Lekker Etten-Leur, in 2022 voor de 17e keer. Het evenement wordt georganiseerd door de lokale JCI (Junior Chamber International). De opbrengsten komen ten goede aan diverse goede doelen (zowel lokaal als 'verder weg').

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

Winkelhart
Nieuws van Winkelhart Etten-Leur op Facebook.

Leurse Haven
De Leurse Haven is sinds 1999 in oude glorie teruggebracht. De haven is 5,5 kilometer lang, 15 meter breed en loopt door tot aan de Mark. In 1999 is er in de haven weer een zwaaikom gekomen, waardoor schepen (tot 14 meter lengte) niet meer achteruit terug naar de Mark hoeven te varen. De oude bebouwing (waaronder zeepfabriek De Ster) is gerenoveerd en de open plekken zijn opgevuld met nieuwbouw (woningen, winkeltjes, horecazaken en bedrijfjes).

Natuurproject Noordrand Midden
In het gebied ten noorden van Prinsenbeek en Etten-Leur zijn in 2019 de drie aan elkaar grenzende natuurgebieden Weimeren, Strijpen/De Berk en Kelsdonk/Zwermlaken alnog met elkaar verbonden. Dat is uitgevoerd als onderdeel van het natuurproject Noordrand Midden. Bij de uitvoering van het project werkten de provincie Noord-Brabant, Waterschap Brabantse Delta en Staatsbosbeheer samen. "Waarom dit project? Noordrand Midden is onderdeel van het Natuurnetwerk Brabant (NNB) en is aangewezen als Natte Natuurparel. In dit netwerk zijn bestaande en nieuwe natuurgebieden door ecologische verbindingszones met elkaar verbonden. Hierdoor kunnen dieren zich makkelijker van het ene naar het andere natuurgebied verplaatsen. Zo geven we planten- en diersoorten de kans om zich te blijven ontwikkelen. Om de natuur een zetje te geven, richten we de waterhuishouding in de natuurgebieden anders in. Nu zijn de waterpeilen vaak nog te laag en is de waterkwaliteit te voedselrijk. Dat is niet gunstig voor de natuur. We versterken daarom de gebieden, breiden ze uit en passen de waterhuishouding aan. Zo behouden we het karakter van elk natuurgebied én kunnen bijzondere soorten, zoals de otter, roerdomp en krabbescheer, zich hier komen vestigen. In 2027 is het natuurproject Noordrand Midden geheel gerealiseerd." (bron: Waterschap Brabantse Delta) Zie ook de video over natuurproject Noordrand Midden (2020) en de video over dit project m.b.t. deelgebied Weimeren (2021).

D'n Ouden Leemput
Natuurgebied D'n Ouden Leemput ligt aan de Heistraat, als ‘natuurbuffer’ tussen industrieterrein Vosdonk en het centrum van Etten-Leur. Het gebied ligt 2,5 meter lager dan de omliggende wegen en is dus erg vochtig. Na 1962 is het gebied beplant, onder meer met eiken, vlieren, acacia’s en populieren. De Vereniging voor Vogel- en Natuurbescherming Etten-Leur bouwde het bosje om tot natuurgebied. Er werden stukken opengehakt, bomen geplant, waterpartijen gegraven en paden aangelegd. Beheerder Ad van den Broek haalde overal zaden van inheemse planten vandaan. De zeldzame planten staan op moeilijk toegankelijke plekken.

De zangvogeltjes, egeltjes en eekhoorntjes kwamen vanzelf. In en rond de waterplassen leven kikkers, salamanders en padden. Het gebied is gratis toegankelijk van zonsopgang tot zonsondergang. Het park heeft onder meer een beekje, vijvers, houtwallen, een omheinde akker, moeras, struweel, griend en opgaand bos. Dood hout blijft overigens zo veel mogelijk liggen, vanwege de vele functies die het nog vervult. Zo tikt de grote bonte specht er larven en insecten uit en is het een woonplaats voor paddestoelen, zwammen en mossen.

IVN
"IVN afd. Dintel- en Marklanden heeft als werkgebied de gemeenten Etten-Leur, Halderberge en Moerdijk. De vrijwilligers zijn actief in werkgroepen om iedereen, jong en ouder, te laten kennismaken met diverse aspecten van de natuur en zo te laten zien hoe wondermooi die nog steeds is. Daardoor zal men eerder bereid zijn om zelf ook iets voor de natuur te doen, bijvoorbeeld door duurzaamheid in het dagelijks leven in te passen. Dat begint al met de jeugd, middels natuureducatie in het museum en in het veld voor groepen van de basisschool, waar de kinderen enthousiast aan deelnemen. Regelmatig zijn er voor jeugd en volwassenen lezingen en excursies, waarin met verschillende aspecten van natuur en duurzaamheid kan worden kennisgemaakt.

De afdeling behartigt ook de belangen van de natuur bij de besluitvorming van de lagere overheden (vooral gemeenten) en soms ook bij plannen van het bedrijfsleven. Mede dankzij onze vereniging zijn enkele groene gebieden in de regio behouden gebleven. Daamee trachten wij te voorkomen dat wij straks de mooie plekjes in onze omgeving alleen nog maar in het museum kunnen bekijken… We vestigen in de maatschappelijke discussie de aandacht op ons leefmilieu en de klimaatcrisis en adviseren over een groene en duurzame aanpak.

Ons Natuurmuseum is gevestigd in ons verenigingsgebouw, een markant pandje uit de jaren dertig. Een groot deel van de collectie was ooit het eigendom van de in 1901 in Etten geboren Jan Vriends, onderwijzer en bioloog, die later oprichter werd van het Natuurhistorisch Museum in Asten. De bovenverdieping van ons pand is geheel als museum ingericht met o.a. een viertal diorama's, waardoor je kunt kennismaken met dieren in hun natuurlijke leefomgeving. Verder vind je hier staande vitrines die themagericht zijn ingedeeld, zoals uilen en roofvogels, maar ook de kleine zangvogels zijn niet vergeten. Beneden is een ontvangstruimte met de mogelijkheid om allerlei informatie over natuurlijke zaken te raadplegen. Op verzoek kunnen ook onze klankbeelden van natuurgebieden uit West-Brabant worden bekeken. Het Natuurmuseum is open tijdens lezingen en themadagen (toegang gratis) en op aanvraag (entree € 2,- per volwassene, voor groepen van minimaal 8 personen prijs op aanvraag)."

Volkstuinen
Volkstuinders Vereniging Etten-Leur beschikt over 3 complexen, op de locaties Tuindersweg, De Streek, en Kokkestraat.

Bijengilde
Bijengilde Etten-Leur e.o. bestaat uit leden en donateurs, die hobbymatig en professioneel bijen houden. Zij verzorgen het bestuiven van gewassen in de professionele land- en tuinbouw en in de natuur. Ook voor honing en bijenproducten kun je bij de leden terecht, zij zorgen voor een ambachtelijk en duurzaam product. Zij verzorgen ook cursussen, lezingen, bijeenkomsten en demonstraties van dit oude ambacht. En zij zetten zich in voor biodiversiteit samen met de gemeenten, waterschappen, boeren en tuinders.

Het gaat slecht met de insecten in ons land, onder meer door de intensieve landbouw. Om het tij te keren, besloot Henk Boot, bestuurslid van de Agrarische Natuurvereniging (ANV) en voorzitter van het BijenGilde Etten-Leur, bij de ANV een idee te introduceren dat hij van het Gelderlandse Lochem heeft afgekeken. Toen hij daar op bezoek was, zag hij rijen met zonnebloemen langs verschillende gewassen staan. Op de zonnebloemen kwamen tal van beestjes af: bijtjes, vlinders, vogeltjes enzovoort. Boot stelde het plan om zonnebloemen langs maïsvelden te planten voor aan agrariërs uit de regio. Vier van hen wilden wel meedoen met de pilot. In totaal stond er in zomer 2019 zo’n 10 km aan bloemen.

“Agrariërs gebruiken in Nederland tweederde van het aardoppervlak, dus wie kan de biodiversiteit nou beter opkrikken dan de boer zelf?”, zo bedacht Boot. Daarnaast is het een fijne bijkomstigheid dat de bloemen met de maïs mee gekneusd kunnen worden. “Het is prima, duurzaam veevoer.” En natuurlijk vinden voorbijgangers het ook mooi om te zien. Het enige minpunt waar Boot vooralsnog tegenaan loopt is het onkruid dat rond de bloemen groeit. “Maar daar vinden we wel wat op.” Hij is dan ook vast van plan het experiment in 2020 een vervolg te geven.

Moeierboom 'Mooiste Boom van Nederland 2020'
- “Vanuit mijn kantoor kijk ik er dagelijks naar. De hele gemeenschap van Etten-Leur koestert hem. We zijn dan ook heel erg trots op deze uitverkiezing.” Wethouder Kees van Aert glundert nu de Moeierboom op de Markt in oktober 2020 tot mooiste boom van Nederland van dat jaar is gekozen. In februari 2021 dingt hij mee naar de verkiezing van de mooiste boom van Europa. Sinds 1675 siert hij al de Markt. Vincent van Gogh heeft hem gezien en misschien wel geschilderd. Hij markeert de plaats waar in vroeger tijden wellicht recht werd gesproken. Tegenwoordig draagt hij 7.500 lampjes. Hij is het icoon waar de hele gemeente trots op is: de Moeierboom, een grootbladige linde (Tilia platyphyllos) die het klimaat op de Markt domineert en goed houdt. Bovendien is hij, afgebeeld in zilver, een bijzondere onderscheiding voor inwoners die ‘iets speciaals voor de gemeenschap hebben gedaan’.

Nakomelingen. De Moeierboom op de Markt is een etagelinde van meer dan driehonderd jaar oud. De naam van de boom, Moeier, is vermoedelijk afgeleid van moeder. Vroeger vermeerderde men lindebomen door afleggen. Dit is het uitbuigen van twijgen tot even in de grond. Na een jaar hebben ze op die plek wortels gekregen en worden ze losgesneden van de boom. Zodoende heeft de Moeierboom voor vele nakomelingen gezorgd. Ook recent zijn er nog nakomelingen van deze boom opgekweekt. Deze zijn vervolgens op enkele locaties in Etten-Leur teruggeplant.

Led-licht. “Zolang ik leef, ken ik die boom”, zegt wethouder Kees van Aert. “Hij staat prominent in het centrum van onze gemeente, pal tegenover het Oude Raadhuis. Ik kijk er elke dag wel even naar. We hebben hem nu versierd met slingers om hem extra in het zonnetje te zetten. Want ja, mooiste boom van Nederland word je natuurlijk maar één keer”, lacht de wethouder. Zodra het donker wordt, blijkt de boom een oase van licht. Led-licht, natuurlijk. “Er is een crowdfunding geweest om het geld in te zamelen voor de verlichting. Heel Etten-Leur deed mee. Sindsdien straalt de boom in het donker, niet alleen tijdens kerst”, legt Van Aert uit.

Hekken. Het belang van de Moeierboom wordt ook door de gemeente onderkend. Wethouder Van Aert: “Lang voordat ik wethouder werd in Etten-Leur, is er eens een boomchirurg bij geweest. Toen ging het niet zo goed met de boom. Maar hij is opgeknapt en staat nu trots op de kop van de Markt. De boom zorgt voor een fantastisch klimaat op de Markt, en wij zorgen dat hij veilig staat. Zo hebben we speciale hekken die we om de boom zetten bij publieksevenementen als carnaval, de wielerronde of de kermis. De boom wordt beschermd, en niemand komt op het idee om erin te klimmen. Als het glad is in de winter, hebben we voor onze Moeierboom een speciaal protocol. We weten dat hij niet houdt van het zout dat we strooien voor de veiligheid op de weg. Daarom blijven we daarmee bij hem uit de buurt.”

SBNL Natuurfonds. De Nederlandse verkiezing van De Boom van het Jaar wordt georganiseerd door de Stichting Beheer Natuur en Landelijk Gebied, het SBNL Natuurfonds. Deze stichting bestaat sinds 1981 en is opgericht door particuliere landgoedeigenaren die wilden laten zien dat particulieren net zo goed landgoederen op een natuurlijke manier konden beheren. De stichting is een landelijke natuurorganisatie die particuliere initiatieven op het gebied van aanleg en beheer van natuur en landschap financieel ondersteunt. Daarnaast beheert zij verschillende fondsen, waaronder een wetenschappelijk fonds en een educatief fonds, beiden op ecologisch gebied.

Niet alleen klimaat. Maaike Brasz, rentmeester van SBNL Natuurfonds: “In Europa wordt al tien jaar de Boom van het Jaar gekozen. We vonden dat onze bomen in Nederland daar ook voor in aanmerking zouden moeten komen. We vinden het belangrijk dat mensen nadenken over het belang van bomen. Ze zijn niet alleen belangrijke dragers van ons klimaat, ze kunnen ook een maatschappelijke betekenis hebben, of dienstdoen als herdenkingsboom. Drie jaar geleden hebben we onze eerste Boom van het Jaar verkiezing van Nederland georganiseerd. Dat was een groot succes. Ook binnen de Europese verkiezing gooiden de Nederlandse bomen hoge ogen. Overigens vinden we het wel bijzonder dat alle drie de gekozen Bomen van het Jaar in Brabant staan.” In 2019 was de Bladelse heksenboom van Zwarte Kaat boom van het jaar in Nederland. In 2018 won de Troeteleik in de middenberm van de A58 bij Breda. De Moeierboom uit Etten-Leur zal in februari 2021 meedingen naar de titel Europese Boom van het Jaar. Vanuit 16 Europese landen zijn er inzendingen." (bron: Provincie Noord-Brabant)

EVZ Laakse Vaart
In of rond 2017 is in het noordelijk buitengebied, direct W van de Emmerweg, ecologische verbindingszone (EVZ) Laakse Vaart gerealiseerd.

Terug naar boven

Beeld

- Beeldbank Etten-Leur.

- Fotoreportage van Etten door Kees Wittenbols uit Breda. Zie onderaan de pagina ook deel 2 t/m 5.

- Fotoreportage van Leur door Kees Wittenbols uit Breda. Zie onderaan de pagina ook deel 2 t/m 4.

- © van de afbeelding en de tekst aldaar over de naamswijziging van de gemeente en de dorpen in 1968: Cees Janssen / Nederlandse Academie voor Filatelie.

Terug naar boven

Literatuur

- Ettenaar Frans Verschuren is vele jaren bezig geweest om de West-Brabantse dialecten te inventariseren, voor het te laat is. Ieder jaar zijn er immers minder mensen die het nog goed spreken. Dit heeft o.a. geleid tot het ‘Tètte-leurs Woordeboek’ (2000). Het boek telt liefst 3.124 typisch Etten-Leurse woorden en spreekwoorden. “Wook de spèlling, de vurrem en de klaank van Tètte-leurs dialect stao t’r in”, aldus Verschuren.

Terug naar boven

Links / voorzieningen

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Etten-Leur. - Nieuws van de gemeente op Facebook. - Nieuws van de gemeente op Twitter.

- Gemeentegids: - Hier vind je digitale gemeentegids van de gemeente Etten-Leur, met o.a. verenigingen, instellingen en bedrijven in de gemeente.

- Media / nieuws: - "Stichting Local FM in Etten-Leur, de Halderbergse Omroep Stichting, Radio- en Televisiestichting Moerdijk en Stichting Lokale Omroep Zundert waren vele jaren de lokale omroepen van de respectievelijke gemeenten. In die jaren hebben zij een enorme ervaring opgedaan in het maken van programma’s op radio, tv en internet, gericht op de culturele en maatschappelijke behoeften. Het ontbrak de lokale omroepen echter aan voldoende financiële draagkracht om de functie van waakhond van de lokale democratie optimaal uit te voeren. Afzonderlijk waren de lokale omroepen hiervoor te kleinschalig. De Stichting Nederlandse Lokale Publieke Omroepen (NLPO) heeft daarom samen met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) een plan ontwikkeld dat voorziet in een schaalvergroting van lokale omroepen. De 260 individuele lokale omroepen zouden moeten opgaan in 77 streekomroepen. De genoemdee vier lokale omroepen hebben gehoor gegeven aan het voornemen van de NLPO en VNG en zijn eind 2013 gestart met de vorming van een streekomroep. In 2017 zijn de vier omroepen daadwerkelijk opgegaan in de nieuwe streekomroep Ons West Brabant."

- Omroep Drimmelen is te ontvangen in de gelijknamige gemeente en in de gemeenten Breda, Oosterhout, Geertruidenberg en Etten-Leur.

- Wijkverenigingen: - Wijkvereniging Buurtbelang Banakkers is opgericht in 1994. Hun wijkgebouw is Ut Praotuis (Achter de Molen 17), dat de vereniging in eigendom heeft, en waar vrijwel dagelijks van alles te doen is aan vaste, periodieke aciviteiten. Daarnaast zijn er regelmatig extra activiteiten. - Nieuws van Buurtbelang Banakkers op Facebook. - Reportage met voorzitter Louis Boumeester in BN/De Stem, 16-6-2020.

- Muziek: - "Bij Muziekvereniging Constantia Etten-Leur vinden we het belangrijk dat er met veel plezier gemusiceerd wordt door jong en oud. We hebben drie verschillende orkesten: het Opleidingsorkest, het Klein Orkest en het Groot orkest. Al deze orkesten staan onder leiding van onze dirigente Arlette Zwaans. Daarnaast hebben we slagwerkgroep STIXX en de slagwerkopleiding voor de jongste jeugd. Deze groepen staan onder leiding van slagwerkdocent Tony van den Broek. Constantia is opgericht in 1882. In 2022 vieren we dus ons 140-jarig bestaan. Constantia is een Latijns woord en wil zeggen “standvastigheid”. De naam die gekozen werd, geeft iets weer van de intenties die destijds bij de oprichting van Constantia een rol hebben gespeeld. Het zou een “blijvertje” worden. Veel mensen kennen ons van buitenoptredens zoals wij die onder andere geven op Koningsdag en tijdens Dodenherdenking. Maar ook zijn we actief met verschillende andere concerten: familieconcerten, het Proms-concert samen met de KSE, een Midzomerconcert in het Oderkerkpark, en optreden bij de opening van het Kerstcircus. Ieder jaar proberen we een divers aanbod aan concerten te organiseren."

- "Muziekvereniging Constantia, Kunsteducatie Nieuwe Nobelaer en Brede School Etten-Leur hebben samen de workshop 'Ik Speel Muziek' opgezet (in 2020 voor het 7e jaar). Heeft jouw kind interesse in muziek maken? Of kan je kind niet goed kiezen uit alle muziekinstrumenten? Dan is deze workshop zeker de moeite waard! De workshop is bestemd voor kinderen van de groepen 5 t/m 8 van het basisonderwijs. De workshop start met een introductieles. Tijdens deze eerste oriëntatieles leren de kinderen alle instrumenten kennen en mogen ze ook onder begeleiding van de muziekdocenten de instrumenten uitproberen. Aan het einde van deze les kunnen de kinderen aangeven welke instrumenten hun voorkeur hebben. In de tweede les krijg je een van de gekozen instrumenten in bruikleen. Constantia stelt voor de gehele cursusduur kosteloos een muziekinstrument en een muziekstandaard beschikbaar. Deze instrumenten mogen tijdens deze periode mee naar huis worden genomen.

Acht weken lang wordt er gerepeteerd in kleine groepjes onder leiding van een muziekdocent. Tijdens deze periode leren de kinderen het instrument zelf te bespelen, een aantal muziekstukken van bladmuziek lezen en om samen muziek te maken. Er wordt ook een paar keer samen gespeeld met de hele groep onder leiding van dirigent Arlette Zwaans. De workshop wordt in mei afgesloten met een spetterende eindpresentatie in de theaterzaal van de Nieuwe Nobelaer in Etten-Leur, waarbij iedereen kan komen luisteren naar wat de kinderen geleerd hebben. De lessen worden gegeven op woensdagmiddagen en starten jaarlijks begin maart en begin oktober. De kosten bedragen 60 euro voor 10 lessen."

- Wandelen: - "Lid worden van wandelvereniging WV De Losse Feeter in Etten-Leur is een goede beslissing. Je wordt niet alleen gestimuleerd om te wandelen, maar je krijgt ook toegang tot heel veel informatie over wandelen. Leden maken afspraken om samen georganiseerde wandelingen te maken of zelfs wandelvakanties. Daarnaast heb je de gelegenheid om deel te nemen aan allerlei sociale en maatschappelijke activiteiten binnen en buiten de vereniging. Voordelen van het lidmaatschap: - Samen lopen in de mooiste gebieden van de gemeente e.o.; - 1 keer per 2 maanden het clubblad; - Clubtenue, bestaande uit rode polo, jasje en rugzakje; - 2 keer per jaar een busreis om te lopen buiten onze regio in Nederland of België; - 3 keer per jaar organiseren wij eigen wandelevenementen; - 1 keer per jaar de clubdag; - Nieuwjaarsreceptie; - Jaarvergadering; - Lief en leed commissie; - Meer dan alleen wandelen. Veel leden zijn als vrijwilliger betrokken bij het organiseren en uitvoeren van de verschillende activiteiten. Het onderlinge sociale aspect is kenmerkend voor onze wandelvereniging. Het lidmaatschap kost € 42,- per jaar. Nog niet overtuigd, of nieuwsgierig naar wat er nog meer wordt georganiseerd bij De Losse Feeter? Loop dan een keer vrijblijvend mee om kennis te maken en te ervaren of de Losse Feeter bij jou past."

- Oldtimer bromfietsen: - De Etten-Leurse Bromfietsvrienden (ELBV) is een club van liefhebbers van oldtimer bromfietsen. Ze rijden ermee, sleutelen eraan, restaureren ze, en organiseren jaarlijks op pinksterzaterdag een Gezelligheidsrit (waarvoor zie het kopje Jaarlijkse evenementen hierboven).

- Zorg: - Amarant Dagcentrum Liesbos (Lambertusstraat 3a) biedt gevarieerde dagbesteding aan mensen met een verstandelijke beperking.

- Welzijn: - "Voedselbank Etten-Leur gaat verspilling tegen door voedsel bij bedrijven in te zamelen en gratis te verstrekken aan mensen die onder de armoedegrens leven. De voedselbank steunt mensen die tijdelijk niet kunnen rondkomen. Met concrete hulp, dus geen woorden maar daden! De voedselbank draait uitsluitend op vrijwilligers en giften. Elke week zamelen wij gratis aangeboden voedsel in."

- Bedrijfsleven / ondernemen: - "Bedrijventerrein Vosdonk ligt aan de westzijde van het stedelijk gebied van Etten-Leur. Vosdonk is vanaf de jaren vijftig van de vorige eeuw uitgegroeid tot de huidige omvang. Het bedrijventerrein kan worden gekenmerkt als een gemengd bedrijventerrein. Bedrijventerrein Vosdonk moet worden gezien als het economische hart van de gemeente. Het terrein biedt werkgelegenheid aan ruim 9.000 personen uit de gemeente en de regio. De werkgelegenheid varieert van productiearbeid tot werk voor hoger opgeleiden (aansturen van processen, ontwikkelen van logistieke systemen, laboratoriumwerk). Het leegstandspercentage bedraagt 3-4% en ligt daarmee onder de norm voor frictieleegstand van 5%. De markt geeft aan dat een hoger leegstandspercentage wenselijk is om natuurlijke dynamiek op gang te houden en mogelijk te maken. Momenteel loopt het percentage licht op onder invloed van de economische recessie.

Bedrijventerrein Vosdonk kent een sterke dynamiek. De functie van het terrein kan alleen worden behouden als vernieuwing plaatsvindt. Dat geldt voor de oudere delen en delen die inefficiënt werden gebruikt. In de jaren negentig van de vorige eeuw is een plan van aanpak opgesteld dat als basis dient voor de vernieuwing: het Masterplan Vosdonk. Dit plan is grotendeels gerealiseerd en heeft op sommige locaties geleid tot grootschalige herstructurering en het volledig herinrichten van het openbaar gebied. Dit illustreert het belang dat Etten-Leur hecht aan de economische functie van bedrijventerrein Vosdonk. De dynamiek blijkt tevens in veranderingen qua bedrijfsactiviteit. Het aandeel bedrijven in de industriële productie neemt af; daartegenover staat een toename van bedrijven in de maintenance (onderhoud), bedrijven in de transportsector en bedrijven met een meer dienstverlenend karakter.

De huidige omvang van bedrijventerrein Vosdonk is ontstaan door regelmatige uitbreiding. Het oudste deel van het bedrijventerrein bevindt zich tussen de Roosendaalseweg en de spoorlijn. De ligging aan het toenmalig tracé van rijksweg 58 was bepalend voor het succes en de verdere groei van het bedrijventerrein. Aan de zuidzijde van de rijksweg werd ook bedrijventerrein ontwikkeld. Na omleiding vormt de huidige rijksweg nu de zuidgrens van het bedrijventerrein. De noordgrens is de Hoevenseweg. De oostzijde van het bedrijventerrein grenst direct aan het woongebied van Etten-Leur; de westzijde wordt gevormd door de Laakse Vaart, de spoorlijn, de Kibbelvaart en de grens met de gemeente Halderberge. Aan het begin van deze eeuw is het toenmalig tracé van de rijksweg opnieuw ingericht als lokale oost-westweg. De weg is onderdeel van de westelijke entree van de gemeente en verbindt het stedelijk gebied met afslag 19 van rijksweg 58. Een centraal punt op deze route is de rotonde aan het Vossendaal. Deze rotonde ligt niet alleen centraal op de oost-westroute maar ook op de noord-zuidroute. Aan de westzijde van de rotonde zijn een tankstation en transferium aanwezig.

Aan de noordwestzijde van de rotonde is het bedrijf Isover prominent aanwezig: qua omvang én personeelsbestand het grootste bedrijf op het bedrijventerrein. Dit geldt ook voor de uitstraling van het bedrijf; de schoorsteen bepaalt de skyline van Etten-Leur aan de westzijde. Het bedrijf is ook kenmerkend voor het verschil in karakter tussen het noordelijk en het zuidelijk deel van het bedrijventerrein. Aan de noordzijde zijn vooral de zwaardere bedrijven gevestigd op grote bedrijfskavels; aan de zuidzijde heeft het bedrijventerrein een kleinschaliger karakter. In het zuidoostelijk deel vormt een combinatie van wonen en werken een overgang naar het aangrenzend woongebied. In ruimtelijk opzicht is in dit deel een ruime afstand tot de aangrenzende woonwijk aangehouden. In het zuidwesten bevinden zich aan de Hoge Donk nog enkele agrarische percelen met woonbebouwing. Hoewel dit gebied wordt ingesloten door het bedrijventerrein en de rijksweg 58, kent het gebied door de weilanden en opgaand groen een landschappelijk karakter.

De zone langs de rijksweg is ontwikkeld als zichtlocatie; ter hoogte van het bedrijventerrein is de geluidswal langs de rijksweg niet overal doorgetrokken. Het passerend verkeer heeft zo zicht op het bedrijventerrein. Omdat de bedrijven het visitekaartje vormen voor de gemeente is extra aandacht gevraagd voor de architectonische vormgeving van de gebouwen. De meeste gebouwen op bedrijventerrein Vosdonk bestaan uit een of twee lagen; een enkel pand bestaat uit meerdere lagen. De bouwhoogtes variëren van 10 tot 25 meter (met uitzondering van enkele hogere bouwwerken, zoals schoorstenen)." (bron: Bestemmingsplan Bedrijventerrein Vosdonk, 2012)

Reactie toevoegen