Baronie en Markiezaat

Streek
Baronie en Markiezaat
Noord-Brabant

baronie_en_markiezaat_de_brabantse_wal_kaart.jpg

De Brabantse Wal ligt in de gemeenten Steenbergen, Roosendaal, Bergen op Zoom en Woensdrecht. Het is een landschappelijk buitengewoon fraai heuvelachtig gebied en is dan ook benoemd tot aardkundig monument en Provinciaal Landschap. (© www.brabantsewal.nl)

De Brabantse Wal ligt in de gemeenten Steenbergen, Roosendaal, Bergen op Zoom en Woensdrecht. Het is een landschappelijk buitengewoon fraai heuvelachtig gebied en is dan ook benoemd tot aardkundig monument en Provinciaal Landschap. (© www.brabantsewal.nl)

Baronie en Markiezaat

Terug naar boven

Status

- Baronie en Markiezaat is een streek in de provincie Noord-Brabant, als onderdeel van de grotere streek West-Brabant.

- De streek Baronie en Markiezaat omvat de gemeenten Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Bergen op Zoom, Breda, Etten-Leur, Halderberge, Moerdijk, Roosendaal, Rucphen, Steenbergen, Woensdrecht en Zundert. Dat zijn sinds de gemeentelijke herindelingen van 1997 dus nog 12 gemeenten.

Terug naar boven

Naam

De huidige streeknaam Baronie en Markiezaat is een samenstrekking van de oude streeknamen Baronie van Breda en Markiezaat van Bergen op Zoom. Gezien de geografische, sociale en economische verwevenheid wordt dit gebied tegenwoordig doorgaans als één streek beschouwd.

Terug naar boven

Ligging

De streek Baronie en Markiezaat ligt in het ZW van Noord-Brabant. De streek omvat het grootste deel van het gebied West-Brabant, dat verder nog de streek Land van Heusden en Altena omvat.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Vereniging De Westbrabantse Molens zet zich in voor: promotie van de Westbrabantse molens; behoud van molens en molenrestanten; handhaven van streekeigen kenmerken; draai- en maalvaardige molens; handhaven en herstel van de belevingswaarde; stimuleren van molenstudies.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- De Brabantse Wal (vroeger: De Zoom) is de westrand van het West-Brabantse zandplateau en ligt in de gemeenten Steenbergen, Roosendaal, Bergen op Zoom en Woensdrecht. Het bereikt zijn maximale hoogte (36 meter) Z van Huijbergen. Komend vanuit de laagvlakte van het oorspronkelijke Oosterscheldebekken gaat de bodem hier plotseling steil omhoog. De Schelde veranderde in de loop der tijden nogal eens van ‘loop’ en schuurde daarbij langs het hogergelegen gebied. Dat veroorzaakte het steile karakter, te vergelijken met de steile oever in de buitenbocht van een beek. Verder voerden westenwinden vanaf zandplaten in de Zeeuwse delta zand mee, dat bleef liggen achter de Wal en daar het geaccidenteerde landschap vormde. Eigenlijk duinen dus.

De Brabantse Wal is een unieke ‘gradiënt-ecotoop’ vanwege de steile overgang van de hoge zandgronden naar de zeeklei die voor sterke kwel zorgt. In het zuiden van het gebied ligt het grensoverschrijdende nationaal park Grenspark De Zoom / Kalmthoutse Heide. De Brabantse Wal is een uniek en waardevol natuurgebied, alleen al omdat het landschap zo gevarieerd is. De wal die naar 20 meter boven NAP klimt, markeert een scheiding tussen hoge zandgronden met bossen, heide, duinen, vennen, kleinschalige akkers en weilanden enerzijds en polders, dijken, kreken en uitgestrekte akkers anderzijds. De grond is een goede voedingsbodem voor streekproducten zoals de asperge en de aardbei.

De ligging van de Brabantse Wal is opvallend mooi. Als pareltjes aan een ketting liggen daar o.a. de Leemberg, Maareberg, Koepel, Kraaijenberg, Spinolaberg en Kijkuit. Samen vormen ze de steilrand: een aardkundig monument van maximaal 21 meter hoog en circa 25 kilometer lang.

Het is een landschap met een rijke en waardevolle cultuurhistorie van oorlogen, overstromingen, inundaties en inpolderingen die hun sporen in het landschap hebben nagelaten. Aan de oostkant van de steilrand liggen hoge zandgronden met bossen, heide, duinen, vennen en kleinschalige akkers en weilanden. Aan de westkant, de laagte, liggen polders met oude dijken, kreken en akkers. De overgangen in het landschap, van hoog naar laag, van zand naar klei, van droog naar nat en van voedselarm naar voedselrijk, zorgen voor een mooie natuur die deel uit maakt van de Ecologische Hoofdstructuur, de ruggengraat van de natuur in Nederland, en onder bescherming staat van Europese wetgeving (Natura 2000). De provincie Noord-Brabant heeft de Brabantse Wal uitgeroepen tot Provinciaal Landschap en Landschap van Allure.

- "Verantwoordelijkheid nemen om in eigen streek actief met natuur en landschap om te gaan was voor ZLTO afdeling Rucphen en Natuurwerkgroep Rucphen in 2009 de reden om samen het initiatief te nemen tot oprichting van Agrarische Natuurvereniging (ANV) Rucphen. Door behoud van bestaande landschapselementen en het ontwikkelen van nieuwe, dragen we bij aan het welzijn van natuur en landschap. Aan de andere kant zullen natuur en landschap meer gewaardeerd worden door de inwoners van de streek. Met de uitbreiding van het werkgebied met de gemeenten Etten-Leur, Halderberge en Zundert is onze ANV inmiddels ook daar het aanspreekpunt op het gebied van agrarisch natuur- en landschapsbeheer.

Onder de nieuwe naam ANV tussen Baronie en Markiezaat coördineren en stimuleren wij uitvoeringsactiviteiten en projecten. Daarnaast zet de ANV zich in voor kennisvergroting door middel van bijvoorbeeld excursies, cursussen en het meten van natuurresultaten die ten goede komen aan zowel deelnemers als streekbewoners. Om dit te realiseren werken wij samen met agrarische ondernemers, de plaatselijke ZLTO afdelingen, Natuurwerkgroep Rucphen, de gemeente en de provincie, Natuurorganisaties, Waterschap etc. Ook andere organisaties, streekbewoners e.d. hebben via de vereniging een aanspreekpunt. Iedereen die de agrarische natuur in onze omgeving meer ruimte wil geven, is welkom als deelnemer, lid of donateur. Met al je vragen, wensen of ideeën op dit gebied zullen wij je graag helpen."

- West-Brabantse Vogelwerkgroep.

- De gemeenten Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Etten-Leur, Gilze en Rijen en Zundert en Waterschap Brabantse Delta hebben in juli 2018 een belangrijke stap gezet voor het realiseren van ecologische verbindingszones in de streek. Ze hebben een samenwerkingsovereenkomst gesloten die moet leiden tot meer natuur en een betere waterkwaliteit in de Baronie. Eerder gingen onder andere de gemeenten Breda, Rucphen en Oosterhout hen al voor. Streeknetwerk LandStad De Baronie heeft in 2016 een ambitiedocument opgesteld om te komen tot de realisatie van 'natte ecologische verbindingszones' binnen het streeknetwerk. Aan de hand van dit ambitiedocument is door de provincie kritisch gekeken naar de opgave. De coördinator Landschapsbeheer heeft hier een belangrijke bijdrage aan geleverd door alle mogelijke scenario’s - op basis van de ambitie van de verschillende gemeenten - tot in detail uit te werken. Bij het Groen Ontwikkelfonds Brabant is een subsidieaanvraag ingediend voor de aankoop en inrichting van ruim 25 kilometer aan ecologische verbindingszones. Op het gebied van faunabeheer wordt er onder andere naar gestreefd dat de bijzondere groene boomkikker zich in de hele regio thuis gaat voelen. (bron: Waterschap Brabantse Delta, 9-7-2018)

Terug naar boven

Literatuur

- Het boek 'Historische boerderijen in Baronie en Markiezaat. Handreiking voor het behoud van het ruraal erfgoed' (Chris Buiks, 2011) is een belangrijke informatiebron voor de boerderij-ontwikkeling en -bouw in het westelijk deel van Brabant. Voor boerderij-eigenaren, geïnteresseerden in heemkunde en liefhebbers van oude boerderijen is er veel achtergrondinformatie te vinden. Deze handreiking is voor nieuwe boerderij-eigenaren een eerste stap naar een verantwoorde aanpassing of verbouwing. Bovendien is een beschrijving van het vergunningentraject en subsidiemogelijkheden toegevoegd op basis van de nieuwe wet WABO.

- Het naslagwerk 'Op ontdekkingstocht door West-Brabant: Baronie en Markiezaat' (991 p., 2001) van hoofdredacteur van Plaatsengids.nl Frank van den Hoven en Geert de Bruijn uit Sint Willebrord, is via de link incidenteel nog tweedehands verkrijgbaar. Het boek beschrijft alle 300 steden, dorpen en vooral buurtschappen van de streek uitvoerig in tekst en beeld (met 1.000 foto's in kleur).

Terug naar boven

Links

- Regionale samenwerkingsverbanden: - Overheden, ondernemers, onderwijs en overige maatschappelijke organisaties zijn aangehaakt in streeknetwerk LandStad De Baronie en de lijntjes met de provincie zijn kort. Het streeknetwerk wil de samenwerking binnen de regio versterken. Ze wil werken aan verbinding van partijen in de streek. Dat doet ze door partijen met elkaar in contact te brengen en hen de weg te wijzen. Ze heeft veel connecties en weet waar je moet zijn. Het streeknetwerk is er voor als je een idee hebt, een plan of een project, vooral als je regio De Baronie aantrekkelijker wilt maken: een streek waarin het prettig wonen, leven en verblijven is. Wil je de bijzondere kenmerken van de streek versterken? Of werk maken van streekproducten? Of aan de slag met natuur, landschap of cultuurhistorie? Neem dan contact op met het Baronieteam.

- Sport: - Noordbrabantse Federatie van Schuttersgilden Kring Baronie en Markiezaat.

- Duurzaamheid: - Het Rijk heeft in 2014 met de provincies afgesproken hoeveel windenergie zij voor 2020 moeten realiseren. De opgave voor de provincie Noord-Brabant is 470,5 MW. De gemeenten Breda, Drimmelen, Moerdijk en Zundert en de provincie Noord-Brabant hebben in 2015 een convenant gesloten om gezamenlijk 100 MW hiervan te realiseren. Dit gaat gebeuren door middel van 28 windmolens langs de A16 tussen Moerdijk en Hazeldonk, geconcentreerd rond de knooppunten Klaverpolder, Zonzeel, Galder en Hazeldonk, waar ze zo min mogelijk geluidshinder en visuele hinder veroorzaken. Ook waardevolle natuurlandschappen worden hiermee ontzien. Er is gekozen voor hoge windmolens, tot 210 meter tiphoogte, omdat deze een hoge opbrengst hebben. Daardoor zijn er minder molens nodig dan wanneer gekozen wordt voor lage molens.

Bijzonder in dit project is dat voorafgaand aan het bepalen van de locaties met alle ontwikkelaars is afgesproken dat een kwart van de opbrengst van de windmolens ten goede komt aan de lokale gemeenschappen. De opbrengst wordt ingezet voor duurzame energieprojecten in die gemeenschappen. Ook is afgesproken dat direct omwonenden zullen meeprofiteren van de opbrengst van de windmolens. Via virtual reality is vanuit verschillende zichtlocaties te bekijken hoe de windmolens in het A16-gebied er ongeveer uit gaan zien. In september 2018 hebben Provinciale Staten het Provinciaal Inpassingsplan Windenergie A16 vastgesteld. Volgens planning zijn de windmolens eind 2020 in gebruik. Voor nadere informatie over het project en de voortgang, zie de site Windenergie A16.

- Voor de prijsvraag Energielandschap van de Toekomst heeft de jury onder voorzitterschap van Sybilla Dekker 3 visies geselecteerd voor het landelijke gebied rondom het Brabantse deel van de A16 (= Moerdijk - Breda). Geïnteresseerde inzenders kregen de opdracht een visie te formuleren voor het gebied. Uitgangspunten daarbij waren dat elk idee een bijdrage moest leveren aan de Brabantse energietransitie en aan een aantrekkelijk en gewaardeerd landschap. Daarnaast moest er rekening gehouden worden met draagvlak bij bewoners en ondernemers uit de omgeving. Uit de 10 geldige inzendingen selecteerde de jury unaniem 3 plannen. 'De genomineerde inzendingen stellen de betrokkenheid van de omgeving centraal,’ aldus gedeputeerde Anne-Marie Spierings (Energie). ‘Dit past mooi bij de aanpak om opbrengsten van energieprojecten lokaal terug te laten vloeien. Ook speelt de verbeelding een belangrijke rol, wat volgens mij van groot belang is bij de bewustwording over de grote energie-opgave.’ Hier vind je de samenvatting van de inzendingen uit de 1e ronde. (bron: Provincie Noord-Brabant, 29-5-2018) Het project 'Metamorphose' van NOLL>>, MDsign en 3 Energie is de winnaar geworden van de prijsvraag. In de loop van 2019 gaan vertegenwoordigers van dit project met betrokkenen bij de energietransitie in het gebied in gesprek om te bekijken welke aspecten van dit plan op draagvlak kunnen rekenen.

Reactie toevoegen