Markelo

Plaats
Dorp
Hof van Twente
Twente
Overijssel

gemeente_markelo_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Markelo anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Markelo anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

markelo_dorpsfeest.jpg

Het Dorpsfeest Markelo (eind augustus) is een machtig mooi feest!

Het Dorpsfeest Markelo (eind augustus) is een machtig mooi feest!

Markelo

Terug naar boven

Status

- Markelo is een dorp in de provincie Overijssel, in de streek Twente, gemeente Hof van Twente. Tot 1811 is er sprake van een gelijknamig 'kerspel', dat in dat jaar is opgegaan in de gemeente Goor. Per 1-7-1818 is de gemeente Markelo opgericht en samengesteld uit het voorheen Goorse gelijknamige dorp plus de buurtschappen Herike, Kerspel-Goor en Stokkum en de voorheen Rijssense buurtschap Elsen. In 2001 is de gemeente opgegaan in de nieuwe gemeente Hof van Twente.

- Wapen van de voormalige gemeente Markelo.

- Onder het dorp Markelo vallen ook de buurtschappen Achterhoek, Borkeld (deels), De Ha, Dijkerhoek, Elsenerbroek, Herike-Elsen, Kerspel Goor, Markelosebroek, Pothoek en Stokkum (incl. Stokkumerbroek dat vroeger als aparte buurtschap werd beschouwd). In totaal zijn dit 10 buurtschappen.

- De voormalige buurtschap Beusbergen (niet te verwarren met de nabijgelegen buurtschap Beuseberg Z van Holten), viel oorspronkelijk onder Stokkum en wordt tegenwoordig als wijk van de kern Markelo beschouwd.

Terug naar boven

Naam

In het Nedersaksisch of Twents
Maarkel.

Oudere vermeldingen
1188 ingevoegd eind 13e eeuw Marclo, 1284 Marclo, 1381-1383 Markel, Marclo, Markelo, 1385 Marclo, 1395-1396 Mercloe, 1457 Marculo, 1475 Marclo, Marckelo, 1497 Merckeloe, 1609 Markelloe, 1665 Markel, Marckel, 1883 Markeloo.

Naamsverklaring
Samenstelling van lo 'licht, open bos' en mark 'grens, grensland, afgebakend gebied, onverdeelde gemeenschappelijke gronden', hier wel 'grens', vergelijk Marcle (GB) 11e eeuw Merchelai, 1236 Markele 'grensbos'.(1)

Terug naar boven

Ligging

Markelo ligt W van Goor, Z van Rijssen, ZO van Holten, NW van Diepenheim.

Terug naar boven

Statistische gegevens

- Volkstelling 1748 van Markelo plus de buurtschappen.

- In 1840 heeft de gemeente Markelo 543 huizen met 3.299 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 132/793 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Markelerbroek 29/175, Stokkum 109/651, Stokkumerbroek 14/87, Elsen 82/494, Elsenerbroek 30/183, Herike 79/489, en Kerspel Goor 68/427.

Bij de gemeente Markelo hebben in de loop der jaren de volgende grenscorrecties plaatsgevonden (onder de links vind je plattegronden die een en ander visuaiseren):
- per 1-5-1879 naar de gemeente Goor: xx hectare;**
- in 1937 naar de gemeente Goor: xx hectare met 32 inwoners;
- in 1968 van en naar de gemeente Diepenheim;***
- in 1968 naar de gemeente Goor: 407 hectare met 308 inwoners;
- in 1979 naar de gemeente Goor: minder dan 1 hectare;
- in 1995 naar de gemeente Goor: 27 hectare met 1 huis en 4 inwoners.

- In 2001 is de gemeente Markelo opgeheven en grotendeels opgegaan in de nieuwe gemeente Hof van Twente met 8.921 hectare, 2.658 huizen en 7.183 inwoners. Tegelijkertijd is middels een grenscorrectie de overige 235 hectare met 28 huizen en 89 inwoners overgegaan naar de fusiegemeente Rijssen* (per 15-3-2003 naamswijziging: Rijssen-Holten).
(© van de bewerkte plattegronden en de toelichtingen hieronder: Andreas Bartelink)

* Dit gedeelte wordt in de kadastrale kaart van de gemeente Markelo uit 1825 benoemd als deel van 'sectie A genaamd West Elsen'. Het wordt ruwweg begrensd door de A1 in het zuiden, de N347 in het oosten, de Singelweg / Elsenerveldweg in het noorden en gedeeltelijk de Brilsteeg in het westen.
** Dit gebied omvat onder andere het huidige station Goor (tussen 1 juli 1920 en 15 mei 1935 ook bekend als Goor Zuid, om het van Goor West aan de spoorlijn Neede - Hellendoorn te onderscheiden).
*** De in 1968 met de gemeente Diepenheim uitgewisselde gronden betreft een gebied rond de oevers van het Twentekanaal tussen de kilometerraaien 25 en 28. De grens verliep tot 1968 nogal grillig rond het kanaal (aangezien het kanaal pas begin jaren dertig gegraven is). In 1968 is de grens tussen bovengenoemde kilometerraaien strak tussen het Twentekanaal en de daaraan parallel lopende rijksweg 846 (tegenwoordig provincialeweg N346) getrokken.

- Tegenwoordig heeft het dorp (inclusief de buurtschappen) ca. 2.900 huizen met ca. 7.300 inwoners. De dorpskern Markelo heeft ca. 1.450 huizen met ca. 3.600 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van (de kernen van de voormalige gemeente) Markelo, kun je terecht bij de volgende instanties en sites:

- Het doel van Stichting Heemkunde Markelo is kennis te vergaren over de geschiedenis van deze voormalige gemeente, alsmede het op schrift stellen en uitdragen van deze kennis aan allen die hiervoor belangstelling hebben. Binnen de stichting zijn ruim 30 leden actief werkzaam. Markeloërs die interesse hebben in de plaatselijke geschiedenis en zich ook willen inzetten voor de realisatie van de doelstellingen, kunnen zich aanmelden bij een der bestuursleden. In onderling overleg wordt dan afgesproken bij welke activiteit men ingezet kan/wil worden. De sfeer binnen de club is gemoedelijk, gezellig en vrijwillig, echter niet vrijblijvend. De contributie bedraagt 17,50 euro per jaar. Donateurs van de stichting zijn tevens abonnee op het periodiek Marclo’s Chronycke dat tweemaal per jaar verschijnt.

Na de succesvole uitgave van de boeken Markelo Dorpsgeschiedenis (1998), De Marke van Stockum (2001), De Marke van Marckelo" (2005, incl. de buurtschappen Achterhoek, Dijkerhoek en Markelosebroek), De Marke van Hericke (2009) en De Marke van Elsen (2015, incl. de buurtschap Elsenerbroek), is in oktober 2018 het laatste deel in deze 6-delige serie verschenen, namelijk De Marke Kerspel Goor. De stichting heeft in haar archief o.a. 30.000 foto's, krantenknipsels vanaf 1810, bouwaanvragen/-tekeningen, kadasterarchief vanaf 1832, kopieën van vele familie- en boerderijarchieven, overlijdensadvertenties, archieven van diverse Markelose verenigingen, vele boeken over de historie van Markelo en uiteraard de doop-, trouw- en begraafgegevens en de Burgerlijke Stand van de voormalige gemeente. De bibliotheek, archief- en werkruimte van de stichting is ondergebracht in de Martinushof (Kerkplein 41). Openingstijden: elke dinsdag- en donderdagmorgen van 9.30-tot 12.00 uur. In de maanden juli en augustus zijn zij gesloten (bezoek op afspraak is wel mogelijk).

- Geschiedenis van Markelo op de site van Egbert van de Haar uit Tiel (even naar onderen scrollen tot je bij dit dorp bent of zoeken met ctrl-F).

- Buurtschappen in de marke Markelo.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- De voormalige Coberco kaasfabriek aan de Grotestraat in het centrum heeft jaren leeg gestaan. Het was veel inwoners al jaren een doorn in het oog dat het pand stond te verpauperen met bouwhekken eromheen. In 2014 heeft de gemeente met de eigenaar overeenstemming bereikt over de aankoop van het pand. Het gemeentebestuur wilde het pand na aankoop slopen, om plaats te maken voor een plein. Het dorp had namelijk nog geen centraal dorpsplein. Een initiatiefgroep is aan de slag gegaan met het het ontwikkelen van een plan, dat Plan Mooi Markelo is gedoopt. In maart 2016 heeft de gemeenteraad het dan voorliggende plan goedgekeurd. De fabriek is deels afgebroken. Een van de oude pakhallen is bewaard gebleven, onder de naam De Kaasfabriek. Het biedt plaats aan winkels en maatschappelijke instellingen. De hal dient tevens als buffer tussen diervoederfabrikant ABZ en het plein.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Markelo heeft 11 rijksmonumenten.

- Markelo heeft 20 gemeentelijke monumenten.

- De huidige Hervormde (PKN) Martinuskerk (Kerkplein 6) dateert uit 1839. De oorspronkelijke Martinuskerk, die in ieder geval van vóór 1224 dateerde, was in 1836 getroffen door een storm en is in 1840 afgebroken. Het orgel uit 1861 is gebouwd door de Duitser Carl Friedrich Haupt uit Ostercappeln. Bij een restauratie in 1932 zijn de prachtige gebrandschilderde ramen aangebracht. Het centrale thema van alle ramen bedoelt een uitbeelding te zijn van de verlossing van de mens uit zijn zondige leven, zowel door God zelf, als ook door de navolging van Christus. In 1962 is de inrichting gemoderniseerd. Kansel en banken zijn toen vernieuwd. Na de restauratie in 2005 van frontpijpen, orgelkast, balustrade en het schilderwerk, is de sfeer van de 19e eeuw weer teruggebracht. De kerk valt tegenwoordig onder de Protestantse Gemeente Markelo.

- Op 3 mei 2009 is op De Hulpe tijdens een bijzondere viering met pastor Joop Huisman de nieuwe Mariakapel aldaar ingewijd. Het beheer en onderhoud van deze kapel is in handen van een speciale Werkgroep Mariakapel van Stichting Cultuur Historische Elementen Rondom Markelo (die vermoedelijk inmiddels niet meer bestaat; hun website is althans opgeheven). De ontstaansgeschiedenis van deze kapel is niet gebruikelijk. De kapel is namelijk gebouwd als cultuurhistorisch element langs de wandelroute Kerkpaden - Tichelroutes. Na voltooiing van deze route in het najaar van 2008 besloten een aantal vrijwilligers dat het toch wel mooi zou zijn als de kapel een officiëler karakter zou krijgen. Daarop is men gaan nadenken over de inrichting en invulling van de kapel. Uiteindelijk is de kapel dus op 3 mei 2019 ingezegend.

Waarom een Mariakapel als cultuurhistorisch element? Uit diverse bronnen blijkt dat Markelo tot circa de eerste helft van de 17e eeuw een belangrijk bedevaartsoord moet zijn geweest. Ook zou er op De Hulpe een kapel hebben gestaan met een Mariabeeld. Dit beeld zou zijn aangeroepen onder de naam “Onze Vrouwe ter Hulpe”. Met deze kapel is in eerste instantie getracht om te verwijzing naar deze historie. Mariakapel op De Hulpe is zichtbaar vanaf de Goorseweg en gelegen aan de Kerkepaden -Tichelroutes aan de noordzijde van De Hulpe. Per auto is de Mariakapel niet bereikbaar. Te voet en met de fiets is de Mariakapel bereikbaar via de Hemmelweg (ingang Nachtegaallaan) of via de Stokkumerweg. Mariakapel op De Hulpe is in de zomer geopend van 08.30-20.30 uur en in de winter van 09.00-18.00 uur.

- De stellingmolen - met als functie graanmolen - Molen van Buursink* dateert uit 1838, is in 1991 gerestaureerd en staat er fraai bij. Vrijwilligers houden dit monument aan de gang en geven bezoekers graag de nodige uitleg.
* Ook bekend als Molen De Hoop, de Mölle van Buursink, en de Mölle van Maarkel.

Anno 2016 heeft projectontwikkelaar Ter Steege plannen voor drie geschakelde woningen op de hoek van de Roosdomsweg met de Stationsstraat, op de plek van het vroegere kantoor van Tempelman. De huizen worden met een beoogde nokhoogte van 9 meter hoger dan de huidige bebouwing, die maximaal 7,3 meter hoog is. De bebouwing komt ook dichterbij de molen te staan dan het voormalige kantoor. Allemaal factoren die van invloed zijn op de wind die de molen bereikt. Bouwkundig adviesbureau Alhof concludeert na een onderzoek naar de gevolgen van de nieuwbouw op de molen, dat de molen daardoor veel meer last krijgt van wervelingen in de windbaan, met extra belasting op het gevlucht en alle tandwielen en assen in de molen tot gevolg. Het risico bestaat zelfs dat door veranderde windstromen het binnenwerk van de molen extra belast wordt en mogelijk schade oploopt. Draaiende onderdelen moeten dan versneld vervangen worden. De gemeenteraad moest anno oktober 2016 de bouwplannen al dan niet nog goedkeuren.

- De collectie van Museumboerderij De Zwemkolk bestaat uit gebruiksvoorwerpen uit de streek zoals deze vroeger op de boerderijen werden gebruikt. Het zijn hoofdzakelijk kleinere voorwerpen. Tevens is er een collectie prehistorische vondsten die op het erf van de boerderij zijn opgegraven.

- Museumboerderij Eungs Schöppe is gevestigd in een oude dorpsboerderij, die in 1873 is verbouwd tot schuur. In 1997 heeft het pand het uiterlijk van de oude boerderij teruggekregen. Het eerste woord van de naam Eungs Schöppe is de bijnaam van de familie die ooit eigenaar was van de boerderij en schöppe is Twents voor schuur. De grote collectie kostuums geeft een goed beeld van de ontwikkeling van de klederdracht vanaf 1820 tot 1940. Het is opmerkelijk hoe vroeger de vrouwen soms wel vijf rokken over elkaar droegen en ook de jongetjes in rokken werden gekleed; of de degelijke boer die in de loop van de vorige eeuw zijn kuitbroek, fleurige damasten hemdrok en zijden hoed wisselende voor een lange broek, lakense jas en een pet. Verder nog een collectie mutsen.

De boerenkeuken is authentiek ingericht zoals dit honderd jaar geleden het gebruik was. De keuken stond centraal in het leven van de mensen, omdat er in de boerderijen maar één woonvertrek was. Er is nog te zien hoe vroeger boven een open vuur werd gekookt en hoe er werd geslapen in de bedstee. Een mahoniehouten kabinet is gevuld met eigengereid linnen dat vroeger als uitzet meeging. De trots van het museum is de prachtige collectie merklappen, letterdoeken en stoplappen. Meer dan 80 verschillende exemplaren zijn in het museum te bewonderen. De letterdoeken werden vroeger in Markelo als bruidsdoek voor het huwelijk geborduurd. Fraai zijn ook de vele symbolische tafereeltjes en de bijbelse voorstellingen. De oudste doek uit de collectie dateert van 1692.

- Stichting Cultuur Historische Elementen Rondom Markelo (SCHERM).

- In 1943 zijn in het dorp 3 bommenwerpers van de Britse Royal Air Force (RAF) neergestort, t.w. op 2 maart de Halifax W7877 aan de Tichelweg, op 24 mei de Lancaster W4861 aan de Witterietsweg en op 23 juni de Stirling EF399 aan de Traasweg. Hierbij zijn 18 van de totaal 21 bemanningsleden omgekomen; 17 zijn er geïdentificeerd en begraven op de Algemene Begraafplaats. Op 21 juni 2013 is het Fallen Airmen Memorial Markelo onthuld op het ereveld met de 17 oorlogsgraven. Uitvoerige achtergrondinformatie vind je onder de link.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- "Vrijheid is geen vanzelfsprekendheid en niet zonder slachtoffers tot stand gekomen. De doelstelling van de in 2019 opgerichte Stichting Herdenken en Vieren Vrijheid Markelo is om de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog levend te houden en de vrijheid te vieren." Van 4 april t/m 10 mei 2020 vieren ze met een reeks evenementen en activiteiten dat het dorp in dat jaar 75 jaar geleden is bevrijd.

- De Fietsvierdaagse (juni, in 2020 voor de 39e keer) wordt per dag gefietst op basis van een bepijlde route en een duidelijke routebeschrijving. De routes voeren door prachtige en afwisselende natuurgebieden in het dorp en omgeving. Je kunt kiezen uit de afstanden 30, 45 en 60 km. Minder dan 4 dagen meedoen is ook mogelijk. De NTFU heeft 2 sterren toegekend aan dit fietsevenement (en die krijg je niet zomaar). De Fietsvierdaagse wordt georganiseerd door Stichting Wielersport Markelo in samenwerking met DMD Events, waarmee ook bij het jaarlijkse Wielerpop evenement wordt samengewerkt. Voor het geval je met auto en fietsdrager naar de start wenst te komen; bij de startlocatie is voldoende parkeergelegenheid voor het parkeren van je auto.

- Jaarlijks in juli is er een Openluchtspel in Openluchttheater Der Kösterskoele. In 2017 waren er maar liefst 10 voorstellingen (van 1 stuk) waarvan er minstens 7 uitverkocht waren.

- Dorpsfeest (weekend eind augustus).

- En dan is er na het Openluchtspel in juli ook nog eens een Klucht in de Openlucht in september (in 2020 voor de 7e keer), dat in 2017 6x werd opgevoerd.

- Stichting Off Road Markelo – een samenwerking tussen Auto Sport Vereniging Markelo en Markelose Motorclub Ons genoegen - organiseert al sinds begin jaren tachtig in het 1e weekend van november de Off Road Rit. Deze rit voor enduromotoren en quads (beide met kenteken!) voert over een uitgezette route, die grotendeels bestaat uit onverharde wegen, bospaden en akkerbouwgronden. De route, die geheel met pijlen en lint is uitgezet, bestaat uit 2 lussen van tussen de 35 en 45 km. De rit is alleen voor de hobbyrijder dus is er geen wedstrijdelement. Nadat je de motor hebt laten keuren kun je tussen 10.00 en 14.00 uur zo vaak rijden als je wilt.

- Proef Markelo (op een zondag in november).

- Ossenhoornblazen op kerstavond.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- IVN afdeling Markelo.

- Ommetje over de Markeloseberg (2,6 km).

- Wandelroute Twentse Wallen Markelo is in 2018 gekozen tot mooiste wandelroute van het land. De wandeling 'won' van 14 andere routes in het land. De verkiezing was uitgeschreven door Wandelzoekpagina.nl, waarop recreanten wandelingen van verschillende afstanden kunnen uitzoeken en downloaden. De Markelose route kreeg 23 procent van de stemmen. De nummer 2, Landgoedwandeling Wierssepad bij Ruurlo, kwam uit op 13 procent. Truus Wijnen uit Nijverdal heeft de wandeling uitgezet. De wandeling is 13 kilometer lang en gaat voor een groot deel over de wandelroute Kerkepaden-Tichelroutes, die in 2008 door Stichting Cultuur-Historische Elementen Rondom Markelo (SCHERM) is aangelegd en beheerd wordt.

- Stichting Maarkels Landschap zet zich in voor behoud en versterking van streekeigen bebouwing en landschap in Markelo en de bij het dorp behorende buurtschappen.

- Openluchttheater De Kösterskoele staat vooral bekend om haar Openluchtspel dat jaarlijks in juli in dit authentieke theater wordt gehouden. Daarnaast worden er ook andere activiteiten georganiseerd, zoals de Koelefair en de Avond4daagse. Daarnaast wordt De Kösterskoele ook gebruikt door verenigingen om er hun activiteiten te organiseren.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Markelo, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Oude foto's, ansichtkaarten, filmpjes e.d. van Markelo op Facebook.

- Mooie foto's uit Machtig Mooi Markelo (aldus de naam van deze Facebookpagina).

Terug naar boven

Literatuur

- Lijst van boeken e.d. over de geschiedenis van Markelo (even scrollen op de pagina), aanwezig en in te zien in het Twents Streekarchief te Delden.

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Markelo (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Maarkels Nieuws met o.a. actualiteiten en lokale links. - Nieuws van Maarkels Nieuws op Facebook.

- Lokale links: - Markelo linkspagina.

- Buurtverenigingen: - Buurtvereniging De Esch. - Buurtvereniging Koekoeksbuurt.

- Onderwijs: - Basisschool De Zwaluw. - Basisschool De Welp.

- Muziek: - Ossenhoornblazers. - Het Brook Duo (Gert-Jan Oplaat en Hennie Tijink) uit Markelo maakt muziek in dialect in de Duitse en Oostenrijkse sfeer.

- Sport: - Voetbalvereniging Sportclub Markelo.

- Markelose Motorclub Ons Genoegen (motorcross) organiseert door het jaar heen diverse evenementen.

- Tennisvereniging MTV'65.

- Bij GV Markelo kun je terecht voor Acro, Jazz, Turnen, Freerunning en Springgroep op verschillende niveaus.

- Folklore: - Folkloristische Vereeniging Markelo is een vereniging die de folklore en oude gebruiken in ere houdt. Zij verzorgen optredens op maat, geheel naar jouw wensen.

- Zorg: - Zorgboerderij Het Lamoen. - Alldrik Zorgboerderij Markelo.

Reactie toevoegen