Gemeente Bergen op Zoom in ca. 1870, kaart J. Kuijper
- Bergen op Zoom is een stad en gemeente in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat. Het is de hoofplaats van de gemeente.
- Wapen van de gemeente Bergen op Zoom.
- De gemeente is in 1962 vergroot met de buurtschap (thans wijk) Noordgeest en de Theodoruspolder, die beide voorheen onder de gemeente Halsteren vielen. Dit om ruimte in Bergen op Zoom voor woningbouw te creëren. Tegelijkertijd ging als compensatie de helft van de psychiatrische inrichting Vrederust naar Halsteren, die de andere helft reeds in bezit had.
- In 1997 is de gemeente vergroot met de gemeente Halsteren en een deel van de gemeente Steenbergen*1. Tevens is in 1997 een stukje van de gemeente Wouw overgegaan naar de gemeente Bergen op Zoom, namelijk het terrein van de golfbaan Z van de Balsedreef, W van de Zoomvlietweg. Later is er nog een aanpalend stukje van de, inmiddels, gemeente Roosendaal overgegaan naar de gemeente, in verband met uitbreiding van de golfbaan, die anders over twee gemeenten verspreid zou komen te liggen.
*1 Dit betreft het gebied ZW van de weg Kladwijck (tot voor kort was de naam van deze weg Stierenweg) en is het voormalige Steenbergse deel van de buurtschap Kladde. Een (heel) klein deel van deze buurtschap is wel onder de gemeente Steenbergen blijven vallen.
- Onder de gemeente Bergen op Zoom vallen, naast de gelijknamige stad, de dorpen Halsteren (sinds 1997) en Lepelstraat (ook sinds 1997) en de buurtschappen Heimolen, Kijkuit, Kladde (grotendeels), Klutsdorp, Slikkenburg, Spinolaberg, Vetterik, Vrederust, Zoomvliet (deels) en Zuidgeest (grotendeels). Bij elkaar zijn dit 1 stad, 2 dorpen en 10 (delen van) buurtschappen.
- Onder de stad vallen ook de buurtschappen Heimolen, Zoomvliet (deels) en Zuidgeest (grotendeels).
In totaal zijn er in de gemeente 1 stad, 2 dorpen en 13 (delen van) buurtschappen.
- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Bergen op Zoom.
Terug naar bovenIn het dialect
Bèrge, Berrege.
Oudere vermeldingen
966 ingevoegd ca. 1000 kopie 15e eeuw "hereditas sante Gertrudis sita in pago Tessandria super fluvio Struona in villa que dicitur Bergon", 1219 Berga, 1261 Berghen super Zoem, 1278 kopie 16e eeuw Bergen supra Zoom, Bergen super Zoem, 1289 Bergen vp den Zoem, ca. 1305 Berghen anden Some, 1409 Berghen opten Zoem, 1426 Bergen op ten Zoom.
Naamsverklaring
"Datief meervoud met plaatsaanduidende functie van het Oudnederlandse berga = berg 'terreinverheffing, heuvel', met als betekenis 'nederzetting op de berg' Genoemd naar zijn ligging op de hoge zoom 'rand', die de westelijke begrenzing vormt van de hooggelegen zandgronden. Later reïnterpreteerde men zoom als de naam van de naar de stad lopende turfvaart (laat 16e eeuw de Zoome). De verklaring die uitgaat van een waterwoord zoom 'natte randzone' is niet waarschijnlijk."(1)
De gemeente Bergen op Zoom grenst in het W aan het Markiezaatsmeer (dat ook deels binnen de gemeente ligt), de provincie Zeeland, Rilland, het Schelde-Rijnkanaal en het eiland en de stad Tholen, in het N aan Nieuw-Vossemeer en Steenbergen, in het O aan Moerstraten, Heerle en Wouwse Plantage, in het ZO aan Huijbergen en in het Z aan Hoogerheide, en ligt O van het water de Oosterschelde, WZW van Roosendaal, WNW van de Belgische plaats Essen, NW van de Belgische plaats Kalmthout, N van het Knooppunt Markiezaat (A4/A58), de A4 (die aftakt naar het Z), de A58 (die aftakt naar het W), Woensdrecht, Ossendrecht, de Belgische stad Antwerpen en de Belgische rivier de Schelde, NNO van het Z deel van het Schelde-Rijnkanaal, NO van het water de Westerschelde, het Verdronken Land van Saeftinghe, Kloosterzande en Hulst en ONO van Krabbendijke. Door het O van de gemeente lopen, O van de stad en van Z naar N, achtereenvolgens de gecombineerde A4/A58 en de A4; ongeveer halverwege ligt het Knooppunt Zoomland (A4/A58), waar de A58 naar het O aftakt. De stad Bergen op Zoom ligt centraal tot Z in de gemeente.
Terug naar bovenIn 1840 heeft de gemeente Bergen op Zoom 1.355 huizen met 7.811 inwoners, verdeeld in de gelijknamige stad 1.244/7.055 (= huizen/inwoners), buurtschap Borgvliet 204 inwoners en de Poorterij 111/552. Tegenwoordig heeft de gemeente ca. 29.000 huizen met ca. 66.500 inwoners, waarvan ca. 23.000 huizen met ca. 52.000 inwoners in de gelijknamige stad.
Terug naar bovenMogelijk ontleent deze stad haar oorsprong aan een kasteel, dat aan de boorden van de moerassige streek Soma (of de Zoom) werd gesticht. Van der Aa stelt dat er sprake was van “Bergae, voormalige hofstad, die wij vermeld vinden als, ten tijde van Keizer Otto III, gelegen te hebben in de landstreek aan de Schelde, waarom men vermoedt, dat zij het eerste beginsel van Bergen op Zoom geweest zij”.
Al snel ontwikkelde Bergen op Zoom zich tot een bloeiende handelsplaats, mede door de gunstige ligging aan de Oosterschelde. In 1287 werd zij met muren omringd en op 9 mei 1397 ontving zij een 'keur'. Dat jaar was echter noodlottig, daar in mei de ganse stad, op twee huizen na, door de vlammen werd verslonden. In 1435 bevatte zij al weer 1.119 huizen. De vesting heeft tijdens de Tachtigjarige Oorlog (die in 1648 eindigde met de Vrede van Munster) tweemaal een groot Spaans beleg afgeslagen. Een daarvan was het Beleg van 18 juli tot 2 oktober 1622. Dit beleg heeft een bekend lied aan de Nederlandse liederenschat toegevoegd: 'Merck toch hoe sterck'.
Ooit was Bergen op Zoom belangrijker dan Amsterdam. In de 15e eeuw lag het centrum van de macht in de Zuidelijke Nederlanden. Naast ’s-Hertogenbosch, Breda en Antwerpen was ook de Markiezenstad een bloeiend handelscentrum, vermaard vanwege zijn jaarmarkten. De Heren van Bergen, door Karel V verheven tot Markies, waren invloedrijke lieden. Uit deze glorietijd stamt het pronkjuweel van de stad: het laatgotische stadspaleis Markiezenhof.
Jan III groeide uit tot de meest befaamde Heer van Bergen, persoonlijk raadsman van Filips de Schone en keizer Karel V. Hij werd als eerste Bergense Heer opgenomen in de Orde van het Gulden Vlies, de belangrijkste ridderorde in de Zuidelijke Nederlanden. Mede vanwege zijn verdiensten werd zoon en opvolger Antonius in 1533 verheven tot markies. Sinds die tijd heet het land van de markies het Markiezaat en zijn paleis het Markiezenhof.
Eigenlijk is het sinds de Tachtigjarige Oorlog bergafwaarts gegaan met het Markiezaat. Geleidelijk verloor Bergen op Zoom zijn bestuurlijke, economische en religieuze macht. Tijdens de woelige jaren van de 17e eeuw werd het Markiezenhof in beslag genomen door het Huis van Oranje en hadden de Markiezen in eigen huis weinig meer te vertellen. De stad was geen handelscentrum meer, maar werd garnizoensstad. Napoleon maakte in 1797 een einde aan het Markiezaat. Het bezit van de markies werd vervallen verklaard en het Franse leger vestigde in het Markiezenhof een militair hospitaal.
In 1867 zijn de stadsmuren afgebroken.
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Bergen op Zoom, kun je terecht bij de volgende instanties:
- "De Geschiedkundige Kring van Stad en Land van Bergen op Zoom richt zich op bevorderen van kennis met betrekking tot de geschiedenis van westelijk Noord-Brabant, en van het Markiezaat in het bijzonder en richt zich daarbij vooral, maar niet uitsluitend, op de bewoners van het bedoelde gebied. De Waterschans is het kwartaaltijdschrift van de Geschiedkundige Kring. Een tijdschrift dat door zijn boeiende en tijdloze artikelen door velen als een voortdurend groeiend naslagwerk wordt beschouwd en behandeld. De Waterschans publiceert lezenswaardige wetenschappelijke artikelen over de geschiedenis van Stad en Land. Thema’s die aan bod komen zijn: geschiedenis, archeologie, monumentenzorg, genealogie, volkscultuur en devotie, oral history, cultuurhistorie en kunsthistorie. Voorts vindt de lezer er boek- en tijdschriftenbesprekingen, aankondigingen van nieuwe activiteiten en diensten van de Kring.
De School voor Geschiedenis is de jongste loot aan de boom van de Geschiedkundige Kring. De School biedt cursisten de gelegenheid om kennis te maken met de geschiedenis van stad en ommeland van Bergen op Zoom, in de context van de regionale en internationale geschiedenis. De lessen worden verzorgd door vakbekwame docenten met ruime kennis in de verschillende vakgebieden. Na 2 cursusjaren van 10 lessen elk kunnen de cursisten zich met de keuzemodules nog jarenlang verder verdiepen in de geschiedenis van stad en ommeland."
- Verhalen over de geschiedenis van Bergen op Zoom op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).
- Het Markiezenhof is voor de Heren, sinds 1533 Markiezen, van de Heerlijkheid van Stad en Land van Bergen op Zoom ontworpen, door Anthonie Keldermans en zijn zoon Rombout uit Mechelen. Het is gebouwd van 1485 tot 1514. Het Markiezenhof wordt beschouwd als een van de mooiste laatgotische stadspaleizen van West-Europa. Het Markiezenhof is niet alleen een museum voor lokale en regionale cultuurhistorie. Ook het Kermismuseum en het West-Brabants Archief zijn er gevestigd. Bij een grote inspectie in 2017 bleken dekstenen los te zitten, was het houtwerk aangetast en het schilderwerk schraal. Het complete dak was eveneens toe aan een grote opknapbeurt. Daarom heeft de afgelopen jaren een grootschalige restauratie plaatsgevonden.
Alle muren en daken zijn schoongemaakt, voegwerk en metselwerk is hersteld, kozijnen, luiken, deuren en dakkapellen zijn opgeknapt en geschilderd, de pannenlatten boven het dak van de kapel zijn vernieuwd. De Zeeridder op de toren van het Markiezenhof heeft een nieuw gouden jasje gekregen evenals vele ornamenten en vazen op het Rijksmonument. Het restauratiewerk is uitgevoerd door lokale bedrijven. Daarnaast hebben vier leerling-restaurateurs in totaal 2000 uur stage kunnen lopen tijdens het project. De restauratie is in december 2020 gereedgekomen. Er zijn 36 kleuren verf gebruikt, 85 boekjes bladgoud verwerkt, 149 luiken en 54 dakkapellen grondig opgeknapt, 82 kapotte ruitjes vervangen en 242 rozetten en in totaal is zeker 5600 vierkante meter steigerwerk geplaatst en weer afgebroken. De restauratie heeft in totaal 1,6 miljoen euro gekost. Het Rijk en de provincie hebben 340.000 euro subsidie verstrekt. De laatste grote restauratie van het stadspaleis - het oudste stadspaleis van Nederland - was ruim veertig jaar geleden. Het werk is zo uitgevoerd dat Het Markiezenhof er nu zeker weer veertig jaar tegen kan.
- Stichting in den Scherminckel (archeologie) is gevestigd in de Gevangenpoort.
Terug naar boven- "De provincie Noord-Brabant en de gemeente Bergen op Zoom gaan aan de slag met de herontwikkeling van de binnenstad. Ze hebben daarvoor in november 2020 een intentieovereenkomst getekend en stellen een plan van aanpak vast. Deze richt zich vooral op het tegengaan van leegstand en het tegelijkertijd zorgen voor een levendige binnenstad met de juiste voorzieningen en een goede combinatie van wonen, werken en leisure. Provincie en gemeente zetten stap voor transformatie binnenstad. “Ook al is de uitdaging in deze stad groot, met de bijdrage die we nu leveren kunnen we de aanpak van de leegstand in de binnenstad versnellen”, aldus gedeputeerde Ronnes. “Het is een kans om dat mogelijk te maken én maatschappelijke opgaven in onze provincie zoals grote vraag naar woningen, klimaatadaptatie, energietransitie en duurzaamheid op te pakken. We doen dit overigens ook met de andere grote en middelgrote steden in Brabant die allemaal te maken hebben complexe vraagstukken in de centra.”
Een binnenstad met meerdere functies. Wethouder Jeroen de Lange is blij met de samenwerking om gezamenlijk de schouders eronder te zetten. "In onze prachtige historische binnenstad veranderen en verrijken we de functies. Niet meer alleen traditionele detailhandel en horeca, maar ook wonen, leisure en dienstverlening zoals een advocatenkantoor. Samen met de betrokkenen gaan we zorgen dat de vele kansen die de binnenstad biedt verzilverd worden. Je kunt dan denken aan de koppeling tussen de binnenstad en de Binnenschelde, maar zeker ook de koppeling van kennis en innovatie op het gebied van duurzame voedselproductie met bestaande bedrijvigheid. Het zou bijvoorbeeld mooi zijn als we het Dablab, ons Agrofoodkenniscentrum, kunnen verbinden met de horeca in de binnenstad." Toekomstbeeld en actieplan. Het plan van aanpak moet leiden tot concrete samenwerkingsafspraken tussen provincie en gemeente en andere partijen. Er ligt dan een gezamenlijk gedragen toekomstbeeld en actieplan voor de binnenstad van Bergen op Zoom waarin staat wat de betrokken partijen in de komende 5 jaar gaan doen om de binnenstad aantrekkelijk en vitaal te houden." (bron: Provincie Noord-Brabant, november 2020)
Terug naar boven- Bergen op Zoom heeft 309 rijksmonumenten.
- De toren van de Sint Gertrudiskerk aan de Grote Markt wordt vanwege zijn markante uiterlijk ook de Peperbus genoemd. Dateert oorspronkelijk uit circa 1350. In plaats van de naaldspits werd, na het bombardement door de Fransen in 1747, een achtkante bekroning met koepel gebouwd. De toren is dinsdag t/m zaterdag ’s middags te beklimmen (34 meter, 180 treden). De kerk is van oorsprong 15e-eeuws. - Beschrijving orgel Sint-Gertrudiskerk.
- Beschrijving orgel Onze Lieve Vrouw van Lourdeskerk.
- Beschrijving orgel Ontmoetingskerk.
- Beschrijving orgel Catharinakapel.
- Gelukkig is het Havenkwartier behouden gebleven. Particulieren kochten panden op en Stichting Stadsherstel werd opgericht. Nu is de wijk een van de juweeltjes van de oude binnenstad, waar bewoners staan te dringen om er een huis te kopen. De kroon op al dit werk werd in de jaren tachtig bereikt, toen de binnenstad tot beschermd stadsgezicht werd verklaard. In 2012 zijn ook de 2.100 huizen in de Noordring van Bergen op Zoom tot beschermd stadsgezicht verklaard.
- Het imposante Stadhuis (Grote Markt) is in feite één geheel van afzonderlijke gebouwen en dateert oorspronkelijk uit de 15e eeuw. Het bestaat uit het schepenhuis (het eigenlijke oude stadhuis), het rechts daarvan gelegen huis Leeuwenborch en het links van het schepenhuis gelegen huis De Olifant (het met een grote poort over de Sint Annastraat heen gebouwde huis met bovenwoning).
- De imposante Gevangenpoort of Lievevrouwenpoort dateert deels uit de 13e eeuw en is daarmee het oudste gebouw van Bergen op Zoom.
- Het Ravelijn ‘Op den Zoom’ (Burgemeester Vergroesenstraat) is een restant van de vestingwerken naar het ontwerp van Menno van Coehoorn, daterend van 1702. Het Ravelijn bestaat uit een door een brede gracht omgeven eiland, dat zelf weer geheel met aarden wallen en deels stenen muren is omringd. Daarin bevinden zich kijk- en schietspleten, kanonkelders en magazijnen. Het Ravelijn is een van de weinig overgebleven onderdelen van het uitgebreide vestingstelsel dat tot eind 19e eeuw rond de stad lag.
- De watertoren dateert uit 1899 en is 33,40 meter hoog.
- Stadsschouwburg De Maagd (Grote Markt) is ondergebracht in de voormalige RK kerk van de parochie H. Maagd Maria ten Hemelopneming. Het pand dateert uit 1829 en is gebouwd in neoclassicistische stijl. Architect Onno Greiner heeft de verbouwing tot schouwburg (met zo’n 650 zitplaatsen) ontworpen. Sinds 1990 is het als zodanig in gebruik.
- De ronde stenen bergkorenmolen De Twee Vrienden is een voorbeeld van een van de weinige stenen molens die nog op het einde van de 19e eeuw werden gebouwd (1890). Hij verving een standerdmolen die op de molenheide stond.
- Hoeve Hildernisse, Z van de Fianestraat, is een laatste restant van het voormalige dorp Hildernisse, dat in de 16e eeuw is verdronken. Het is de enige buitendijks gelegen boerderij in Nederland. Zij ligt aan de Oosterschelde. Rond het erf is een dijkje aangelegd om de gebouwen bij hoog water toch te beschermen. W van de hoeve ligt de in 1997 gebouwde vogelkijkhut Hildernissehut, die een fraai uitzicht biedt over het Markiezaatsmeer. Nadere informatie over naam en geschiedenis van Hildernisse door dr. K.A.H.W. Leenders.
- Stichting Industrieel Erfgoed Bergen op Stoom.
- Bij de Kragge in Bergen op Zoom bevindt zich een 75 meter lange muur, die bedoeld is als 'vleermuizenhotel', om zo mede de overlastgevende eikenprocessierups te bestrijden. De anno 2020 38-jarige Mervyn van der Meij was al een tijdje op zoek naar een legale mogelijkheid om met zijn maten zijn graffiti-kunsten te kunnen uitoefenen. Dus toen hij hiervan hoorde, heeft hij bij de gemeente geblobbyd om het tot graffitimuur te mogen bestemmen. En dat is gelukt. Sinds juni 2020 is iedereen welkom bij de graffitimuur bij de Kragge. Om te komen kijken of om mee te komen spuiten. "Er zijn in het graffitiwereldje wel wat ongeschreven regels, die nagenoeg elke graffitispuiter kent. Zo mag je altijd over andermans werk heen spuiten, mits je ervan overtuigd bent dat jij iets beters gaat wegzetten en er dan helemaal overheen schildert. Of ik het erg vind dat er soms over mijn werk heen wordt gespoten? Nee, dat hoort er nu eenmaal bij", aldus Mervyn.
- Gevelstenen in Bergen op Zoom.
Terug naar boven- Carnaval. - BC De Leutige Krabben (opgericht in 1954) is de oudste nog actieve vastenavendbouwclub van Bergen op Zoom. - BC De Krabbekweekers. - BC De Krabbeklutsers. - Dweilband Wa d'n Uis'ouwe.
- Bluesroute Bergen op Zoom (op een vrijdag in maart).
- De Krabbenrit (op een zondag in april) is een kaartleesrit met een A-, B- en C-klasse die meetelt voor het Nederlands Kampioenschap Zuid Betrouwbaarheidsritten. Er is ook een toertocht voor het hele gezin.
- De Bergse Monumentenloop (eind april) omvat een wedstrijdloop, verschillende recreatielopen, de FitPlus businessrun, de CZ Jeugd– en Familieloop en de Monumenten Wandeltocht.
- Concours Hippique Bergen op Zoom (Pinksteren).
- Wandelsportvereniging De Vrolijke Tippelaars organiseert op een zaterdag en zondag in juni de Nachttocht Bergen op Zoom-Vlissingen. De lengte van deze tocht is 80 kilometer, die binnen 16 uur moet worden afgelegd. Inlichtingen: tel. 0118-464753.
- Popfestival Plaatpop (weekend in juni).
- Jazzweekend Bergen op Zoom (juni).
- De Maria Ommegang (laatste zondag van juni) is een dankbetuiging voor het behoud van de stad tijdens het geweld van de Tweede Wereldoorlog. Het is een indrukwekkende processie, die door maar liefst 800 vrijwilligers in historische kostuums wordt vormgegeven.
- Taptoe (Grote Markt, op een zaterdag eind juni).
- De Krabbenfoor is een ouderwets bourgondisch evenement met lekker eten en veel live optredens (3 dagen eind juli).
- Wandelsportvereniging De Wandelende Krabben organiseert op een zaterdag in september de Krabbentocht. U kunt kiezen uit de afstanden 6, 12, 24, 30 en 40 kilometer. Alle tochten voeren door een bosrijke omgeving.
- Muziekfestival PopMonument (op een zaterdag in september) is de bijzondere combinatie van bijzondere artiesten op bijzondere (erfgoed)locaties in Bergen op Zoom. Van een intiem optreden in een eeuwenoud monument tot een opkomend bandje in een bruine kroeg dat het publiek van z’n sokken blaast. PopMonument combineert bekende namen met local heroes. PopMonument is er sinds 2014, toen men op het creatieve idee kwam om de bestaande evenementen Kunsten in de Monumenten en de landelijke PopRonde synergetisch te combineren.
PopMonument verrast op een innovatieve manier met haar programma en de locaties: de historische plekken en monumenten in Bergen op Zoom met het bijbehorende verhaal én de line-up van bekende artiesten afgewisseld met onbekendere (lokale) acts. Dit wordt gecombineerd met niet-voor-de-hand-liggende kunstvormen op en rond de locaties, wat een bezoek aan PopMonument telkens weer spannend en verrassend maakt. PopMonument is met andere woorden een muzikale én historische ontdekkingstocht! PopMonument wordt georganiseerd door een groep enthousiaste vrijwilligers, ondersteund door Poppodium Gebouw-T. Zij werken samen met Stichting Bezichtiging Monumenten en Gemeente Bergen op Zoom. Het festival is letterlijk en figuurlijk groeiende (in 2016 waren er 4.000 bezoekers). De organisatie heeft de intentie er t.z.t. een meerdaags festival van te maken. - PopMonument op Facebook.
- Het Bergsche Bierbrouwers Gilde organiseert jaarlijks op een zaterdag in oktober het Bergs Bierfestival, met onder meer een twintigtal Nederlandse en Belgische brouwerijen, bierproeven, demonstraties bierbrouwen en het Open Bergs Bierbrouwkampioenschap, waarbij amateurbrouwers uit heel Nederland strijden om de titel Beste Brouwer van Berrege en Omstreken.
- Bergse Kermis (hele week in eind oktober).
Terug naar boven- Poppodium Gebouw-T is geopend in 2011. De zaal bevindt zich in een monumentaal pand; een militaire manege die is omgebouwd tot volwaardige popzaal. Hier komt ook de naam vandaan. Naast een zaal met een capaciteit van 700 bezoekers beschikt Gebouw-T ook over een professionele studio. Hiermee kunnen tevens live-opnames gemaakt worden van optredens in de zaal, het café en de oefenruimtes. Tevens is live DVD registratie mogelijk. - Poppodium Gebouw-T op Facebook.
- Party- en congrescentrum De Stoelemat.
- Kinderboerderij De Nieuwe Drenck, Zuidgeest 17. Tel. 0164-265745. Geopend januari t/m juni en september t/m december dagelijks 10-17 uur, juli en augustus dagelijks 10-21 uur. Toegang gratis. De kinderboerderij is ook een geschikt rustpunt om tijdens een wandeling of fietstocht iets te eten (onder meer pannenkoeken) en te drinken.
- Kinderboerderij ’t Appeltje, Balsedreef 5. Tel. 0164-257949.
- De Asperges, Ansjovis en Aardbeien Route is een fietsroute van circa 50 kilometer lengte, die desgewenst ook is te bewandelen. De route, die is te verkrijgen bij de VVV, voert door de omgeving van Bergen op Zoom, Halsteren, Lepelstraat en een deel van de Wouwse Plantage. Start en finish van de route zijn bij het NS-station.
- Recreatiemeer Binnenschelde heeft gescheiden stranden voor zwemmers en surfers.
- Zwembad De Schelp, De Boulevard 45. Tel. 0164-230799.
- Zwembad Gageldonk (overdekt en openlucht, Grote Hazelaar 20, tel. 0164-233346).
- "Bezoekerscentrum de Kraaijenberg van Brabants Landschap in Bergen op Zoom (Fianestraat 21) heeft wisselende exposities over planten en dieren op en rond het Markiezaat. En er worden iedere maand diverse activiteiten voor alle leeftijden georganiseerd, mede dankzij een groot team van enthousiaste vrijwilligers. Na een grondige verbouwing is in 2015 het hernieuwde Bezoekerscentrum De Kraaijenberg onder grote publieke belangstelling heropend. De buitenmuren zijn blijven staan, maar de binnenkant ken je niet meer terug. Het bezoekerscentrum heeft een aantrekkelijkere entree gekregen en een compleet nieuwe expositie. Ook is er een speciaal buitenlokaal gecreëerd om scholen uit zowel basis- als voortgezet onderwijs te kunnen ontvangen. Het nieuwe centrum is helemaal klaar om vooral jongeren passie voor natuur te laten ontdekken. Het bezoekerscentrum is geopend voor publiek op woensdagmiddag (in de maanden april t/m oktober) en zondagmiddag van 12.00-16.00 uur. De toegang tot het bezoekerscentrum is gratis." Met 13 meter hoge uitkijktoren, die je mooie uitzichten biedt over het Markiezaatsmeer en de Brabantse Wal.
- Natuurgebied Het Markiezaat omvat het Markiezaatsmeer en de omringende schorren en slikken. Het gebied is 1.400 hectare groot en wordt beheerd door Het Brabants Landschap. Het is een ‘wetland van internationale betekenis’. “Het Markiezaat geeft een goed beeld van één van de doelstellingen van het Provinciale Landschap, namelijk het bevorderen van de zogeheten ‘nieuwe natuur’ op stukken grond die een andere bestemming hebben gehad en nu worden teruggegeven aan de natuur. Daarvoor wordt een uitgangspositie gemaakt die vergelijkbaar is met de oorspronkelijke toestand, voordat de mens het ingrijpend veranderde. Als die uitgangspositie is bereikt, mag de natuur haar gang gaan. Door een goed beheer kunnen bepaalde dier- en plantensoorten terugkomen of teruggeplaatst worden in hun oorspronkelijke leefomgeving. Ook stuurt men er op aan inheemse soorten en originele leefgemeenschappen te beschermen en terug te krijgen. Dat laatste is in ieder geval van toepassing op het Markiezaat, een interessant en uitgestrekt moeraslandschap met open water, grillige oeverlijnen, ruige ondoordringbare moerasbegroeiing en bossen. Sinds 1984 is het Markiezaat geen getijdenlandschap meer door de aanleg van de kade (de Markiezaatskade, red.) die het Markiezaat isoleerde van de ‘open’ Oosterschelde. Ten gevolge van het wegvallen van het tij, het droogvallen van de schorren en het zoet worden van het water is het landschap sterk aan het veranderen. Het is een leefgebied geworden van de ree, vos, hermelijn, bunzing, haas en het konijn. Tevens is het een dorado voor vogels zoals grauwe gans, knobbelzwaan, buizerd, slechtvalk (die broedt op de koeltorens van de kerncentrales van het nabijgelegen Belgische Doel…), ijsvogel en lepelaar. Al een flink aantal jaren maken de vogels op doortrek gebruik van dit ‘wetland.” (543).
- Molenplaat ligt W van Bergen op Zoom, tussen het Markiezaatsmeer en het Zoommeer. Oppervlakte circa 150 hectare. Oorspronkelijk, vóór de aanleg van de Oesterdam, was de Molenplaat een bij laag water droogvallende zandplaat, een natuurlijke opduiking in het Oosterscheldebekken. Overspoeld door het getij. Zout water dus. De nog steeds in het gebied voorkomende plukjes zeekraal getuigen er van. Zij duiden op plekken met een nog altijd zoute ondergrond. De schelpen in het zand herinneren eveneens aan het voorbije zoute bestaan van het gebied. In de jaren zeventig hield Rijkswaterstaat slib over uit de Schelde-Rijnverbinding en het Bathse Spuikanaal. Om dat op te slaan, werd de Molenplaat opgespoten met zand, klei en veen. Wat weer een goede voedingsbodem vormde voor verschillende soorten flora. In 1988 werd slib, afkomstig uit het Spuikanaal, opgespoten. De Molenplaat is ruim twintig jaar een slibdepot geweest. Het depot is achtereenvolgens begreppeld, ingezaaid met koolzaad en in gebruik genomen als akkerland. Op sommige plaatsen is zand afgegraven, waardoor plassen en ‘terreindepressies’ zijn ontstaan.
- Landgoed Boslust ligt O van Bergen op Zoom. Z van de Balse Dreef, W van de Zoomvlietweg, rond de Fianestraat en de Boslustweg. Op Boslust broedt onder meer de nog altijd vrij zeldzame havik. Aan de Fianestraat ligt villa Boslust met boerderij.
- Landgoed Lievensberg ligt ZO van Bergen op Zoom, tussen de Balsebaan, Boslustweg en Huijbergsebaan. Het gebied is 96 hectare groot. Landgoed met parkbos, heide, stuifzand, naaldbos en loofbos. Heidetuin Lievensberg heeft 30 soorten heide en diverse andere planten. Met dagrecreatieterrein, trimbaan, langlaufroute en ruiterpaden.
- Landgoed Zoomland ligt O van de stad, in de ‘oksel’ van de A58, die ter plekke een bocht maakt naar het zuiden. Het gebied is 307 hectare groot. “Landgoed met loof- en naaldbossen met daartussen bouw- en weilanden en fraaie eiken- en beukenlanen. Het is ontstaan uit een aantal kleinere landgoederen, die in de 17e eeuw buiten de stad Bergen op Zoom zijn aangelegd. Het oostelijke deel was vroeger moeras. Er is nog een klein gedeelte van over, namelijk De Zeezuiper, met moerasbos, vijvers en interessante planten. Het noordelijke deel is veel droger, met dennen- en eikenbossen op stuifzand” (70). Op Zoomland komen veel bijzondere paddestoelen, mossen en korstmossen voor. Zoomland is alleen toegankelijk voor begunstigers van Provinciale Landschappen.
- Landgoed Groot Molenbeek ligt O van Nieuw-Borgvliet, W grenzend aan de A58. Ingang aan de Huijbergsebaan, tegenover landgoed Lievensberg. Het gebied is 42 hectare groot. “Landgoed van vóór 1291, op de rand van het dal van de Molenbeek. Het bestaat uit een landhuis met daaromheen oude lanen en een oud bos met akkers. In het noordelijke deel staan overwegend grove dennen” (70). Karakteristiek voor het landgoed is het stervormige lanenpatroon rond het landhuis.
- "Een meanderende beek met aan weerszijden tien hectare natte natuur, dat is de Kraggeloop in Bergen op Zoom vandaag de dag. Nog niet zo lang geleden was het een slootje dat de meeste Bergenaren niet eens kenden, het laatste stukje verbindingszone dat de gemeente nog moest realiseren. Nu is het een levensader voor nieuwe natuur. "In het kader van 'Landschappen van Allure' hebben wij de provincie gevraagd de verbindingszone van de Kraggeloop meer allure te geven door gronden aan te kopen en daarmee extra natuur te creëren. Zo konden we een aantal doelen samenbrengen die passen binnen elke ecologische verbindingszone (EVZ), binnen het Groen Ontwikkelfonds Brabant (GOB) én in samenspraak met Waterschap Brabantse Delta," somt Ward Vansteelandt de partners op waarmee hij de Kraggeloop tot levensader omtoverde. Ward is werkzaam bij de gemeente en nauw betrokken bij Landschappen van Allure, het provinciale investeringsprogramma voor natuur- en landschapsprojecten. Het project is voorjaar 2020 gereedgekomen.
De Kraggeloop is een toevoeging aan de oostkant van natuurgebied Bergse Heide bij Bergen op Zoom en hoort bij het Natuur Netwerk Brabant. Er is tien hectare voormalige landbouwgrond aan het natuurnetwerk toegevoegd. Het belangrijkste doel van het project is het langer vasthouden van het water, oftewel waterretentie. "Tegen de verdroging hebben we als eerste het doorlopend riviertje meanderend gemaakt. Ook hebben we poelen gegraven, zodat amfibieën niet worden opgevreten door bijvoorbeeld de stekelbaars. Er zijn dus natte stapstenen gemaakt, stukken land afgewisseld met open water waar waterdieren zich kunnen voortplanten en uitrusten", legt Vansteelandt uit. Dankzij Landschappen van Allure kon onder de Moerstraatsebaan een extra grote ecoduiker worden aangelegd. Deze onderdoorgang maakt de verplaatsing mogelijk van water én dieren van noord naar zuid en terug. Er verrezen ook ‘cascades’, oftewel trapsgewijze watervalletjes. "Met rotspartijen hebben we zo kleine stuwen in de Kraggeloop gerealiseerd", licht Vansteelandt toe. "Vooral vissen doe je daar een plezier mee, want zij kunnen hier makkelijk langs. En het helpt voor de waterretentie." (bron en voor nadere informatie zie de reportage over de Kraggeloop in Nature Today, november 2020)
Terug naar boven- Weervisserij komt in Nederland alleen nog voor in de Oosterschelde bij Bergen op Zoom. Weren zijn rijen houten palen in V-vorm voor de vangst van ansjovis. Door lagere vangsten in de afgelopen jaren is het onderhoud aan de weren en de schepen nauwelijks meer te bekostigen. De Stichting Behoud Weervisserij zet zich in om middels fondsenwerving de voor Nederland unieke weervisserij in deze stad te behouden. Met de laatste weervissers in ons land, de familie Van Dort, worden anno 2011 plannen ontwikkeld om twee weren te renoveren, een derde her aan te leggen en van de weervisserij een toeristische attractie te maken.
- De stad is o.a. bekend van de 3 A's: asperges als voorgerecht, gebakken ansjovis als hoofdgerecht en aardbeien toe. Het is in Bergen op Zoom traditie dat men van begin mei tot aan Sint Jan (24 juni) minstens één keer per week een dergelijke maaltijd tot zich neemt.
Terug naar boven- Oude ansichtkaarten van Bergen op Zoom.
Terug naar boven- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Bergen op Zoom.
- Muziek: - Harmonie Kolping's Zonen, de oudste harmonie in Bergen op Zoom, is opgericht in 1871 als onderdeel van de toenmalige St. Joseph Gezellen Vereniging. Hieraan dankt de harmonie de naam waaronder zij tevens bekend staat: "De Sjefkes".
- Historische kostuums: - "Stichting Historische Kostuums bestaat uit een groep vrijwilligers die al vele jaren de kostuums voor de openluchtspektakels van Stichting de Vierschaar en de jaarlijkse Jeugdmonumentendag in Bergen op Zoom verzorgt. Daarnaast zijn ze beschikbaar voor allerlei andere Bergse organisaties. De stichting verhuurt haar kostuums ook aan derden, tot in Vlaanderen toe. Dankzij onze website zijn wij tot ver in den lande en daarbuiten bekend. Wij maken onze kostuums in de eerste plaats voor de Klank- en Lichtspelen in de stad. Dat is voornamelijk theater in de avonduren met belichting en publiek op afstand. Er doen dan ruim 200 acteurs en figuranten mee. Wij streven ernaar met beperkte middelen een schilderij te laten herleven voor het avondlicht. Dat stelt andere eisen aan de kostuums dan bij een re-enactment-kostuum voor een individu.
De eerste kostuums zijn gemaakt voor het eerste Klank- en Lichtspel in 1987. Toen werd herdacht dat Bergen op Zoom, los van Breda, als zelfstandige Heerlijkheid 700 jaar bestond. In de loop der jaren hebben wij veel bijgeleerd. Ook zijn er steeds meer studies beschikbaar over historische kostuums, zodat wij de kostuums ook steeds beter kunnen vormgeven." De stichting huurt een deel van een gemeentelijk pand op Blokstallen 3. Dat wordt echter per 1 juli 2021 verkocht, waardoor de stichting met haar collectie van meer dan 2.000 kostuums dakloos dreigt te raken, en waardoor, als er niet tijdig een alternatieve ruimt komt, de collectie dreigt te moeten worden verkocht. "Alle organisaties in de stad die historische kostuums nodig hebben zullen dan elders moeten aankloppen, tegen veel hogere kosten", aldus de stichting.
- Zorg: - Zorgboerderij De Rebus.
Reactie toevoegen