Helhuizen, de gemeente Hellendoorn plaatst bij haar buurtschappen aan de gemeentegrens deze fraaie plaatsnaamborden
De naam Helhuizen heeft niets met de hel te maken, toch dachten latere inwoners en/of de gemeente dat kennelijk, gezien de straatnaam Vagevuursweg en de panden Groot Vagevuur en Klein Vagevuur in de buurtschap.
Buurtschap Helhuizen, boerderijcomplex op Helhuizerweg 6
Buurtschap Helhuizen, Razziamonument aan de Helhuizerweg
- Helhuizen is een buurtschap in de provincie Overijssel, in de streek Salland, in grotendeels gemeente Rijssen-Holten (t/m 2000 gemeente Holten), deels gemeente Hellendoorn.
- De buurtschap Helhuizen valt voor de postadressen grotendeels onder het dorp Holten (gem. Rijssen-Holten), deels onder het dorp Haarle (gem. Hellendoorn). Op grondgebied van de gemeente Rijssen-Holten wordt deze kleine buurtschap vaak als onderdeel beschouwd van de grotere buur-buurtschap Espelo, die eveneens onder het dorp Holten valt.
- Helhuizen staat in de Topografische atlas Overijssel (1) ten onrechte niet als buurtschap vermeld, alleen als veldnaam. Op Hellendoorns grondgebied wordt het, getuige de plaatsnaamborden ter plekke (zie foto), kennelijk wel als buurtschap gezien. Op de 'Oorspronkelijk aanwijzende tafelen' (OAT) uit 1813 wordt de buurtschap wel als woonplaats benoemd onder de gemeente Holten.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
1813 (OAT) Helhuisen, 1877 Helhuizen.
Naamsverklaring
Hel- heeft hier de betekenis van ´helling´ (van het Middelnederlandse helle, dat is ontstaan uit helde ´helling´), samengesteld met huizen ´nederzetting´. Vergelijk Hell, Helwerd en Hulhuizen.(2)
Andere bijzondere namen in de omgeving
Wellicht heeft de bevolking later een andere betekenis van de naam verondersteld, gezien de panden Groot Vagevuur en Klein Vagevuur nabij de Vagevuursweg. Het pand Groot Vagevuur wordt overigens doorsneden door de grens tussen de gemeenten Hellendoorn en Raalte (direct O van Nieuw-Heeten).
De buurtschap Helhuizen ligt NW van Holten, Z van Haarle, O van Nieuw-Heeten, rond de Haarlerweg en Helhuizerweg, die onder Holten gem. Rijssen-Holten vallen, en de Helhuizenweg, die onder Haarle gem. Hellendoorn valt.
Terug naar bovenIn de Volkstelling van 1840 wordt de buurtschap Helhuizen niet vermeld. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 60 huizen met ca. 150 inwoners.
Terug naar boven- De stenen paal waaraan het plaatsnaambordje ´Helhuizen gem. Hellendoorn´ is bevestigd, fungeert tevens als grenspaal tussen de gemeenten Hellendoorn en Rijssen-Holten (voorheen gemeente Holten). Overigens geldt dat vermoedelijk voor alle stenen buurtschaps-plaatsnaambordpalen in de gemeente Hellendoorn. Bijzonder is dat in de buurtschap ook een grensbank staat, ter aanduiding van de gemeente- en vroegere markegrens.
- Bij de zogeheten Sallandse razzia van 14 oktober 1944, een grootscheepse klopjacht van de Duitsers op het platteland vanaf Holten richting Haarle en Heeten, zijn tientallen mannen opgepakt en voor de Duitsers tewerkgesteld. De destijds 18-jarige onderduiker Marinus Stevens uit Apeldoorn is tijdens de razzia in de buurtschap Helhuizen op zijn vlucht voor de Duitsers door hen gefusilleerd. In 1998 is een monument opgericht aan de Haarlerweg ter nagedachtenis hieraan. Op een andere zwerfkei staan de namen van de twee andere mannen die bij deze razzia zijn gedood. Dat zijn de joodse onderduiker Maurits Bachrach uit Arnhem, die bij Nieuw Heeten op zijn vlucht is doodgeschoten, en de Nijverdalse verzetsman Gerrit Jan Piksen, die bij Haarle om het leven is gebracht.
Voormalig Bosschoolhoofd Gert Jan van 't Holt heeft het monument destijds geadopteerd, samen met de basisschoolkinderen van de Bosschool in buur-buurtschap Espelo. Sindsdien wordt ieder jaar, ook na de sluiting van de Bosschool, rond 14 oktober een bijeenkomst bij het monument georganiseerd voor nabestaanden, buurtbewoners, basisschoolkinderen en andere belangstellenden. In het 20e herdenkingsjaar, en ook omdat 2018 het Jaar van Verzet was, is tijdens de herdenking extra aandacht besteed aan deze indrukwekkende gebeurtenis. De in 2018 ontvangen financiële bijdrage van Stichting Welfare Holten is aangewend om het monument verder te verfraaien en te verduurzamen. De door Reclamemakers ontworpen toevoeging geeft het monument een esthetisch aangezicht. Dit informatiepaneel is tijdens de herdenking van 13 oktober 2018 onthuld.
Ca. 300 meter verderop bevindt zich in het bos nog het onderduikershol, waar sinds 1943 onderduikers en geallieerde piloten een veilig onderkomen hebben gevonden. Na de bevrijding is het in verval geraakt, maar rond de eeuwwisseling is de ondergrondse schuilplek door vrijwilligers herbouwd. Het wordt, net als het monument, door Staatsbosbeheer en omwonenden onderhouden.
Terug naar boven- Inwoners van buurtschap Helhuizen protesteren anno 2017 tegen de plannen van Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten om een flink stuk bos in de omgeving met de grond gelijk te maken. "De geplande bomenkap voor nieuwe heide deformeert ons fraaie uitzicht tot een kale vlakte", zo stellen zij. Volgens hen is het een bos met veel oude bomen, monumentale oprijlanen - onder andere naar het Torentje van Palthe - en markegrenzen. Aan de Helhuizer kant van de Sallandse Heuvelrug gaat Natuurmonumenten het Varkensbos kappen, om het huidige heidegebied te kunnen uitbreiden. Staatsbosbeheer gaat hetzelfde doen bij de parkeerplaats aan de Haarleweg. De plannen worden uitgevoerd in het kader van de plannen voor de komende jaren voor Nationaal Park De Sallandse Heuvelrug, tevens Natura 2000-gebied (= netwerk van natuurgebieden van Europees belang). De inwoners hebben de Bomenstichting aangeschreven over de in hun ogen onnodige kap en onderzoeken welke beroepsmogelijkheden hen nog ten dienste staan.
Reactie toevoegen