Gauw

Plaats
Dorp
Súdwest-Fryslân
Zuidwest Fryslân
Fryslân

gauw_plaatsnaambord_kopie.jpg

Gauw is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. T/m 2010 gemeente Wymbritseradiel.

Gauw is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. T/m 2010 gemeente Wymbritseradiel.

gauw_collage.jpg

Gauw, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Gauw, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Gau (2).jpg

Gauw komt in zicht

Gauw komt in zicht

Gau.JPG

Gauw, kerktoren met zadeldak

Gauw, kerktoren met zadeldak

Gau (3).JPG

Boerderijtje op een huisterp in Gauw

Boerderijtje op een huisterp in Gauw

Gauw

Terug naar boven

Status

- Gauw is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. T/m 2010 gemeente Wymbritseradiel.

- Gauw vormt met een aantal andere dorpen in de omgeving het streekje 'de Lege Geaën', op zijn Fries kortweg 'De Legeaën' genaamd.

Terug naar boven

Naam

In het Fries
Gau.

Oudere vermeldingen
1482 Ghawe, Ghawee, 1505 Gaeuw, 1511 Clegaw, Gaw, 1543 Gauw.

Naamsverklaring
Oorspronkelijk een waternaam, 1511 gaw, in jongere bronnen Oudvaart genoemd. Zie ook Gawege.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Gauw ligt NO van de stad Sneek en de dorpen Goënga en Loënga, O van het dorp Scharnegoutum, ZW van het dorp Sibrandabuorren, NW van het dorp Terherne en de Snitser Mar, en NNO van het dorp Offingawier.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat het dorp Gauw 27 huizen met 144 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 150 huizen met ca. 380 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

In Gauw zijn sporen van bewoning gevonden uit de 3e eeuw. Maar pas in 1256 wordt het dorp voor het eerst genoemd. Vroeger was het voornamelijk een boerendorp. Tegenwoordig hebben veel inwoners hun werk elders, bijvoorbeeld in Sneek.

Dat de 'dorpsstraat' van Gauw Boeijengastrjitte heet, vraagt natuurlijk om een verklaring. Welnu, deze straat heeft zijn naam gekregen door de in de Tweede Wereldoorlog omgekomen bakker dhr. W. Boeijenga. Hij is op 8 augustus 1944 doodgeschoten toen er bij hem huiszoeking werd gedaan in verband met een ondergedoken Joodse vrouw. Bij een poging tot ontsnapping is de heer Boeijenga neergeschoten. Elk jaar op 4 mei is er een korte herdenking bij de gedenksteen die in de muur van de kerktoren is aangebracht en bij het graf van de familie Boeijenga.

Dan gelijk ook maar de andere handvol straatnamen in Gauw, waarvan de namen ook niet voor zich spreken:

De Eker verwijst naar een gedeelte van een stuk land. De Skalter is (was) de benaming van een “harde taaie veenbank”. De Kamp is een algemene naam voor een afgebakend stuk land. De Clegauwe ontleent zijn naam naar alle waarschijnlijkheid aan de in de 16e eeuw gebruikte naam voor het dorp. Destijds lag het stuk land met de naam De Kamp waar nu De Skalter, De Kamp en De Clegauwe liggen. Het was van een boer met de naam Wopke Anke, die woonde op de boerderij die nu als adres Clegauwe 1 heeft. It Tsjemlân is de naam van het laatste uitbreidingsplan van Gauw. Op de plek waar nu huizen staan lag het ‘Tsjemlân’, land dat van Tsjemme of Tsjamme is geweest of door hem werd gepacht.

Terug naar boven

Actuele situatie

- Natuurlijk zijn bij een klein dorp als Gauw de afgelopen decennia vrijwel alle winkels en middenstanders uit het dorp verdwenen. Maar voor zo'n klein dorp is er nog wél veel andere bedrijvigheid, waarvan wij vinden dat die daarom best een vermelding waard is. Daar gaat ie: Bloem en Groen van de fa. Postma / Postma Veevoeders van de fa. Postma / Tankstation Supremium van de fa. Postma / De winkel van Sinkel van Simen en Sietske Jellema (en B & B) / De smederij en winkel van fa. Grunstra / Autobedrijf Leenstra van de fa. Leenstra / Himmel en Skjin (schoonmaakbedrijf) van Willem Twijnstra / Skûtsjeverhuur van Wiebe en Hannie Bakker / Anne Bottema minikraan en klusbedrijf van de fa. Bottema / Bouwbedrijf v.d. Bosch van Peter Spek / Reprise in Time (muziekonderwijs) van Itske Brakels / Borkhuis Computer Service van Guido Borkhuis / Pedicurepraktijk De Lege Geaën van Bea Dotinga / Mollenvanger Auke Rienstra / De Sútelder (bakker) van Jaring Ypma / Tuinontwerper Joke Gerritsma / Sportfotograaf Klaas Hylkema / Muziekstudio Landscape en muziekbedrijf Shifting Time van Jan Switters en Ernst Langhout / Kapsalon Reina‘s van Reina Landman. En dan komt als kers op de taart ook Bernard Abma nog elke week langs met groente en fruit.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Gauw heeft 1 rijksmonument, zijnde de 13e-eeuwse Hervormde (PKN) kerk (Boeijengastrjitte 43).

- De voormalige Gereformeerde Kerk (Boeijengastrjitte 73) uit 1896 is in 1990 aan de eredienst onttrokken en fungeert nu als opslag.

- Tegenover de kerk staat een kunstwerk. Het is het standbeeld van Sibbeltje Gjaltema. Deze vrouw leefde van 1682-1765. In haar testament liet zij vastleggen dat de armen in Gauw met Kerst acht pond boter en een krentebol moesten krijgen. Lange tijd is haar laatste wens uitgevoerd. Het standbeeld kijkt uit op de plaats waar Sibbeltje is begraven. In de toren van de kerk is haar grafsteen ingemetseld.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- De Oranjefeesten De Lege Geaën zijn er gedurende 4 dagen in juli, met jaarlijks een ander thema, en o.a. de traditionele Zeskamp. "Oranjevereniging De Lege Geaën is ontstaan in 1937. De laatste jaren zijn de Oranjefeesten voornamelijk voor de inwoners van Gauw, omdat de andere dorpen van de Lege Geaën eigen dorpsfeesten hebben opgezet. De kaatspartij op vrijdag is voor alle verenigingsleden van de Lege Geaën (vanaf 16 jaar) en doordat er wordt gespeeld met een zachte bal is dit ook aantrekkelijk voor niet-kaatsers. Verder zijn er diverse spelactiviteiten voor jong en ouder en natuurlijk is er muziek. Het is momenteel moeilijk om bestuursleden te krijgen, maar een paar oudgedienden hebben hun schouders er weer onder gezet om de feesten weer door te laten gaan. Ook voor nieuwe inwoners zijn deze dagen heel geschikt om contact te maken met de andere dorpsbewoners."

- "Jaarlijks is het op de 4e zaterdag van september Burendag, landelijk geïnitieerd door Douwe Egberts en het Oranjefonds. Het is de ideale dag om je buren in een gezellige sfeer te ontmoeten en activiteiten met elkaar te doen. In honderden steden, dorpen en buurtschappen in ons land is er die dag van alles te doen. In Gauw kunnen de inwoners ’s ochtends om 10:00 uur eerst terecht in dorpshuis Us Gebou voor een kopje koffie met een lekker stukje taart. Om 13:00 uur begint de Garage Sale. Inwoners verkopen hun overtolllige spullen vanuit een garage, tuin of kofferbak. Ook kinderen zijn welkom om deel te nemen met een kleedje waar ze hun spulletjes verkopen. Deelnemers kunnen zich hiervoor opgeven bij de organisatie via aktyf@hotmail.com. Inwoners van buurdorpen en -steden zijn ook van harte welkom om langs te komen in Gauw en een rondje door het gezellige dorp en langs de verkopers te doen."

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Gauw, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Links/verenigingsleven

- Algemeen: - Site van en over Gauw. - Erg handig en attent is dat het dorp een 'Informatieboekje voor nieuwe inwoners' heeft gemaakt, waarin mensen kunnen lezen wat hun nieuwe woonplaats allemaal te bieden heeft. Een goed voorbeeld voor andere dorpen! Want wij zien dit vaker, maar hebben er toch nog maar enkele tientallen gezien op de ca. 2.500 dorpen die ons land kent. En het is een kleine moeite; een paar avonden redactiewerk om dit in elkaar te zetten, en men doet er nieuwe inwoners een groot plezier mee en geeft ze zo extra het gevoel dat ze welkom zijn.

- Nieuws: - "Sinds 1990 bestaat in ons de dorp het blad de Gauster Doarpsstimme. Zes keer per jaar vult de redactie samen met de inwoners het blad met nieuws voor en over de Gauwsters. Wat is er gebeurd de afgelopen tijd en wat staat er te gebeuren? Persoonlijke zaken, activiteiten, plezierig nieuws en soms ook minder plezierig nieuws. Diverse Gauwster ondernemers, maar ook bedrijven van buiten Gauw, adverteren in de Doarpsstimme. Nieuwe inwoners krijgen de Doarpsstimme eerst een keer gratis. Daarna wordt ze gevraagd abonnee te worden. Dit kost € 7,50 per jaar." Dorpskrant Gauster Doarpsstimme is via de link ook online te lezen (ook oudere nummers). - Nieuws uit Gauw op Facebook.

- Belangenorganisatie: - "Vereniging van Dorpsbelangen Gauw is opgericht in 1920 met als doel “het opkomen voor de belangen van het dorp en aanvragen kunnen doen bij de gemeenteraad om plaatselijke verbeteringen aan te brengen”. Dit doel wordt heden ten dage nog altijd nagestreefd door het huidige bestuur, tegenwoordig bestaande uit: Renske Dotinga-Gerbrandy (voorzitter), Jan de Groot (secretaris), Siep Postma (penningmeester), Feikje Bakker (algemeen lid), Arend Krikke (algemeen lid), Lútsen Winia (algemeen lid). Tevens verzorgt Dorpsbelang het beheer van Doarpshûs Ús Gebou, de haven, het sportveld en de speeltuin. Voor vragen of ideeën kun je altijd contact opnemen met een van de genoemde bestuursleden."

- Dorpshuis: - "In de kern van het dorp Gauw staat Dorpshuis Ús Gebou. De naam zegt het al: een dorpshuis voor Gauwsters door Gauwsters. Geheel opgezet en gerund door vrijwilligers. Een mooi karakteristiek pand voorzien van alle gemakken van nu. Na de laatste verbouwing in 2007 is alles dankzij de inzet van vele vrijwilligers gemoderniseerd. De voorzaal is voorzien van een gezellige bar, die gekoppeld is aan de achterzaal. Middels een schuifwand kunnen zowel de voor- als achterzaal afzonderlijk of in hun geheel worden gebruikt. Het is sfeervol ingericht en wordt gebruikt voor verschillende doeleinden. Achter in het dorpshuis is een kleine berging, met een mobiel podium dat overal kan worden opgezet. Ook is er een muziekinstallatie aanwezig, kan er gebruik gemaakt worden van het biljart, dartborden etc.

Het bijzondere van dit dorpshuis is dat het geheel draait op vrijwilligers. Elke week zijn er twee vrijwilligers die alles klaar zetten voor de diverse activiteiten en bardienst draaien. Momenteel zijn er 8 groepen van twee vrijwilligers die om beurt een week alles draaiende houden. Ook is er een lijst met vrijwilligers die opgeroepen kunnen worden bij grote feesten/partijen en begrafenissen. Het onderhoud en beheer wordt in goede banen geleid door Dorpsbelang. En natuurlijk niet te vergeten alle vrijwilligers die klaar staan om waar nodig de handen uit de mouwen te steken. Op deze wijze hebben wij een mooie ontmoetingsplaats in ons dorp Gauw voor verschillende doeleinden zoals schaken, biljarten, darten, koren, klaverjassen, koersbal, activiteiten van Aktyf Gau, begrafenissen, vergaderingen, familiefeestjes en nog veel meer. Dus kom gauw eens naar Ús Gebou om deel te nemen als gebruiker of vrijwilliger van deze mooie ontmoetingsplaats.

In het winterseizoen zijn er in Dorpshuis Ús Gebou veel activiteiten en/of bijeenkomsten. Een korte opsomming: oefenavonden van zangkoor Lytse Kreft en Gospelkoor Sjema, biljarten, klaverjassen, koersbal en schaken. Ongeveer 1x per maand organiseert de activiteitencommissie* een activiteit. Dit kan voor de jeugd maar ook voor de volwassenen zijn. Daarnaast is een commissie actief die voor de 60-plussers activiteiten organiseert. In het zomerseizoen is er een commissie die 1x per jaar een volleybalwedstrijd organiseert en een commissie die 1x per jaar een kaatswedstrijd organiseert. De wedstrijden zijn bedoeld voor de inwoners van Gauw. En vlak voor de zomervakantie zijn er de Oranjefeesten, een feest voor niet alleen Gauwsters maar voor alle Legeansters."

* "Activiteitencommissie Aktyf Gauw heeft als doel activiteiten te organiseren om de leefbaarheid in het dorp te verbeteren, de samenhang tussen de bewoners te vergroten, en het gebruik van het dorpshuis te stimuleren. Met als motto: ‘Meiïnoar ien jout bining’. Gezamenlijk op een positieve manier de schouders er onder zetten met als doel een warm, sociaal dorp waar iedereen zich welkom voelt. In het hart van het dorp staat Ús Gebou, van waaruit de activiteitencommissie in nauwe samenwerking met Dorpsbelang invulling geeft aan activiteiten. Van financiering tot de daadwerkelijke uitvoering wordt gerealiseerd door de inwoners. De inwoners zamelen via een ophaalrooster oud papier in, wat voldoende opbrengt om de activiteiten te bekostigen."

- Onderwijs: - De basisscholen De Twatine in Gauw, De Lege Geaën in Sibrandabuorren en De Reinboge in Tersoal hadden alle drie te maken met een dalend aantal leerlingen. Daardoor werden de groepen klein en misten de kinderen leeftijdsgenootjes. Ook waren de kosten voor drie zeer kleine scholen hoog. Gezamenlijk zijn de mogelijkheden onderzocht van de vorming van een ontmoetingsschool. Een school die staat voor echte ontmoeting en aandacht. Een school met een specifieke eigen identiteit, die breed van opzet is. Een school die voor alle ouders een goede plek voor hun kind biedt. De nieuwe school komt in Sibrandabuorren en heeft een duidelijke verbinding met deze unieke streek: De Lege Geaën. De nieuwe school, die in seizoen 2018-2019 van start is gegaan, heeft de naam Mienskipsskoalle De Legeaën gekregen. De onderbouw (groep 1 t/m 4) krijgt vooralsnog - tot het nieuwe schoolgebouw eind 2019 gereed komt - les op de locatie Gauw, de bovenbouw (groep 5 t/m 8) krijgt les op de locatie Sibrandabuorren.

- Muziek: - "In 1984 hebben een 12-tal jongeren uit de Baptisten Gemeente te Sneek het idee om een jongerenkoor te beginnen, om door middel van zang en muziek te zoeken naar God, elkaar en naar zichzelf. Het koor moest natuurlijk een naam hebben. Dit werd Sjema, naar het joodse gebed ‘Sjema Israël’, wat betekent ‘Hoor Israël’. Na wat oefenen werd in april 1985 voor het eerst medewerking verleend aan een dienst. In de jaren daarna groeide het koor gestaag en werd het een interkerkelijk koor, met leden uit allerlei christelijke gezindten. Het koor heeft in de loop der jaren meerdere dirigenten gehad, waaronder Sikke Horjus. Sinds 1996 staat vol enthousiasme Hans Molenaar uit Gauw voor het koor. Tegenwoordig bestaat het koor uit 21 leden. Dit is een mooi aantal maar er kunnen er altijd nog meer bij. Het koor is in de loop der jaren van jongerenkoor een gospelkoor geworden, waarin iedereen die jong van hart is kan meezingen. Gospelkoor Sjema dus. De leeftijden van de huidige leden variëren van 17 tot 50+. Als jij ook wel eens bij een swingend koor wilt zingen en als je tenminste 15 jaar bent, kom dan eens langs op een maandagavond. We repeteren in Dorpshuis Ús Gebou."

- "Christelijk gemengd koor Lytse Krêft is een koor met 30 enthousiaste zangers en zangeressen uit Gauw en omstreken. Op donderdag is de repetitieavond in Ús Gebou. Dirigent van het koor is Klaske Deinum en het aanbod van de liederen die gezongen worden is erg gevarieerd. Het koor verzorgt optredens in verzorgingshuizen, op festivals en in de kerk. Ook organiseert het koor soms zelf een concert in De Lege Geaën en de de vier koren van dirigent Klaske Deinum zingen soms ook gezamenlijk. Kom gerust eens langs op de donderdagavond of neem contact op met Jannie van den Berg, tel. 417273 of Afke Terpstra, tel. 521828."

- Sport: - De schaakvereniging van Gauw heeft haar competitieavond op dinsdag in Ús Gebou. Contactpersoon: C. Dotinga, tel. 420189.

- Jeu des Boules vereniging Gauw kent een 16-tal leden die wekelijks op woensdagavond vanaf 19:00 uur in competitieverband op de banen op het sportveld in twee speelrondes spelen. Het speelseizoen loopt van eind april tot eind september, zolang het weer dit toelaat. Doelstelling van de vereniging is om op de rustige woensdagavonden actief bezig te zijn en de contacten onderling te onderhouden en te verstevigen. Een ieder is van harte welkom om een keer vrijblijvend deel te nemen om het spel te leren kennen en de sfeer te proeven.

- "Biljartvereniging Het Gauwster Stjitsje is een enthousiaste damesbiljartclub. We zijn vanaf de eerste woensdag in oktober tot de laatste woensdag in maart vanaf 20:00 uur te vinden in doarpshûs Ús Gebou in Gauw. We spelen competitie en daarnaast hebben we ruimte voor gezellige avonden en een leuk slotfeest aan het eind van het seizoen. Ben je nieuwsgierig en wil je ook eens langskomen op een van onze biljartavonden? We zullen je dan hartelijk ontvangen en misschien mogen we je welkom heten als nieuw lid! Dat zou natuurlijk helemaal mooi zijn, want we kunnen wel wat nieuwe leden gebruiken.Tot ziens in Ús Gebou. Akke de Jong, tel. 06-23768207 en Sandra Suierveld, tel. 06-46795505."

- Biljartgroep Tot ons Genoegen, p/a Jacob Dotinga, Boeijengastrjtte 22, Gauw. Tel. 521936.

- "Yn Gau hawwe wy in lytse dartklup ‘De Lege Geaën’ (DLG). Mei seis man darte wy yn it winterskoft op tiisdeitejûn. Wy spylje wedstriden foar de Dartbûn yn de twadde klasse. It binne altiten noflike jûnen en at it dy leuk ta liket kom ris lâns om mei ús yn’e kunde te kommen: do bist wolkom. It kin fansels wêze dat wy fuort binne te spyljen. It is it handichst ast efkes kontakt mei ús opnimst om te hearren at wy yn it doarpshûs spylje. Mocht it wat foar dy wêze en is der mear animo, dan is it miskyn wol mooglik om noch in dartploegje der by te krijen. Liket it dy wat? Nim kontakt op mei Ate Hospes, tillefoannûmer 0515-521450. As kom efkes lâns op de Pôle (Tsjemlân 23) yn Gau."

- Korfbalvereniging De Lege Geaën (p/a Jan de Groot, Tsjemlân 17, Gauw) heeft roemrijke jaren gekend met een team dat regelmatig de provinciale en landelijke pers haalde met haar prestaties, maar in de loop der jaren verlieten leden de club wegens hun studie of het vinden van werk elders in de provincie, waardoor de club als een kaartenhuis in elkaar is gestort. De vereniging schijnt nog wel te bestaan, maar heeft aldus dit artikel d.d. februari 2019 momenteel even geen team meer.

- Badmintonvereniging DELL (speelt op de woensdagochtend), p/a Feikje Bakker, Boeijengastrjitte 61a, tel. 521615. - Badmintonvereniging De Lege Geaën (speelt op de woensdagavond), p/a Jaring Ypma,Tsjemlân 5, tel. tel. 521956.

- Senioren: - "Ouderenwerkgroep Soos fan Gau is een club van mensen van boven de 65 jaar uit Gauw. Je hoeft niet lid te worden van deze soos en betaalt dus geen contributie. Vier keer per jaar wordt er een activiteit georganiseerd waarvoor je een uitnodiging krijgt. Je bent vrij om wel of niet te komen. De activiteiten zijn in het winterseizoen. De start is een uitstapje naar bijvoorbeeld een museum. In november en februari hebben we een koffieochtend in verenigingsgebouw Ús Gebou. Daarbij nodigen we een spreker uit en we sluiten het seizoen af met weer een uitstapje." De Koersbalclub van de Soos speelt elke 2e donderdag van de maand.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Gauw kerk.

- Gedicht: - Als uitsmijter een mooi gedicht over de haan op de kerktoren van Gauw, door (wijlen) Tiny Mulder:

De hoanne op de tsjerketoer,
De tsjerketoer fan Gau,
Seach okkerdeis it gea ris oer
En tochte: nou, nou, nou,
Myn neef yn Brúnsma ‘blikke
Is wol sa kreas as ikke.

En hwat in libben hat sa ’n dier!
Moarns kraeit er hwat tsjin ’t sintsje
Dan kuijeret er foar plesier
Mei ’t aldermoaiste hintsje.
Ik stean hjir mar yn waer en wyn,
Mar Brúnsma hellet hím nachts yn.

It koopren moed skeat him grôtfol
Hy gûlde koopren triennen,
Hwant ’t like him sa skoander wol
En libje mids de hinnen
As altyd mar dy draeijerij
Mei waer en wyn. Nea koe er frij.

Doe kaem de wylde westewyn,
Dy romme nei it noarden.
’t Waerd stoarm! Der waeiden huzen yn
To Gau en oare oarden.
It wie by nacht, gjin mins fornaem
De hoanne, dy ’t nei ûnd’ren kaem.

Dêr lei er dan by ’t hinnehok
To wachtsjen op ‘e dage.
De hinnen kamen gau fan stok
En stelden gekke fragen:
Kinstou net kraeije en roppe?
Ooo! Learst dat net dêr boppe?

Giest ek in slachje mei ús om
Oer ’t hiem en oer de dyk?
Och, kinst net rinne? Fuoi, hwat stom!
Of dochst mar hwat komyk?
Dêr trêdde yn syn pracht en priel
De echte hoanne op ’t toaniel.

Dei, sei er, koopren neef, goendei!
Komm’ Jo hjir op bisite?
Wel, dat is aerdich. Kom gau mei.
Jo kinne wol mei-ite.
Jo binn’ leau’k fan de tsjerketoer,
En meije Jo wol ochtendfoer?

'k Haw gjin bilang by foer en sa,
Sei ’t hoantsje, ‘k ha gjin mage,
Mar ‘k woe wol graech in antwurd ha
Op in ink’le libbensfrage.
Binn’ jim op dizze buorkerij
Wierlik hielendal wol frij?

Nou, frij, och, frij... Dat sit sjesa,
Salang ’t wy aeijen lizze,
Deis ien leafst, en noch leaver twa,
Dan sil ‘k der neat fan sizze.
Mar ja, fansels, ús ein is hurd
As ús de nekke omdraeid wurdt.

Gau sei de koopren hoanne: Moarn!
Nou wit ik wol foldwaende.
‘k Moat fuort, de wyn komt der wer oan,
‘k Moat hurd oan ’t wurk, sadwaende...
Hy fleach nei ’t iennichst feilich plak,
Rêstich boppe ’t tsjerkedak.

Reactie toevoegen