Wedde

Plaats
Dorp
Westerwolde
Westerwolde
Groningen

wedde_plaatsnaambord_kopie.jpg

Wedde is een dorp in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Westerwolde. Het was een zelfstandige gemeente t/m 31-8-1968. Per 1-9-1968 over naar gemeente Bellingwedde, in 2018 over naar gemeente Westerwolde.

Wedde is een dorp in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Westerwolde. Het was een zelfstandige gemeente t/m 31-8-1968. Per 1-9-1968 over naar gemeente Bellingwedde, in 2018 over naar gemeente Westerwolde.

gemeente_wedde_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper.jpg

Gemeente Wedde anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Wedde anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Wedde welkom gedicht (Kopie).jpg

In Wedde word je bij de diverse toegangen tot het dorp met telkens een ander gedichtje in het Gronings welkom geheten.

In Wedde word je bij de diverse toegangen tot het dorp met telkens een ander gedichtje in het Gronings welkom geheten.

Wedde

Terug naar boven

Status

- Wedde is een dorp in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Westerwolde. Het was een zelfstandige gemeente t/m 31-8-1968. Per 1-9-1968 over naar gemeente Bellingwedde, in 2018 over naar gemeente Westerwolde. Het was de hoofdplaats van de gemeente Bellingwedde, en is een van de twee hoofdplaatsen van de gemeente Westerwolde (naast Sellingen).

- Wapen van de voormalige gemeente Wedde.

- Onder het dorp Wedde vallen ook de buurtschappen De Oerde, Hoorn, Hoornderveen, Kielhuppen, Ossenmarke, Wedderheide en Wedderveer. Dit zijn 7 buurtschappen in totaal. Daarnaast zien wij op de kaarten in het buitengebied van het dorp ook nog de straatnamen Weddermarke en Oud Wedderveen, die wellicht ook nog als buurtschappen zijn aan te merken.

- Bijzonder is dat je in Wedde welkom wordt geheten met bij de diverse toegangen telkens een ander gedichtje in het Gronings (zie de foto elders op deze pagina).

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1316 Wedde.

Naamsverklaring
"Ten onrechte in verband gebracht met wedde ontstaan uit waþja-* 'ondiepte, doorwaadbare plaats'. Het betreft hier oorspronkelijk wede 'bos, kreupelhout', vergelijk Vlagtwedde."(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

Wedde ligt NW van Vlagtwedde, ZW van Bellingwolde, ZO van Winschoten.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Wedde 259 huizen met 1.725 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 56/358 (= huizen/inwoners) met de buurtschappen Hoorn 34/200, De Morige 14/98, Lutjeloo 12/126, Wedderveer 8/54, Wedderbergen 2/10 en Wedderhöfte 1/5, en dorp Blijham 120/806 met de buurtschappen Winschoter Hoogebrug (deels) 3/13, Winschoterzijl (deels) 6/38 en Draaijerij 3/17. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 500 huizen met ruim 1.300 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

- Artikel over de oude Wedder jaarmarkten of 'kermis'.

- Beschrijving van de toenmalige schoolmeester van de situatie in Wedde anno 1828 (helemaal aan het eind van de lijst onder de link).

Boek
Naast een afscheidsfeest in december 2017 ter gelegenheid van het opheffen van de gemeente per 1-1-2018 (zie hier een fotoreportage ervan en hier nog een fotoreportage ervan), hebben René Perton, Edo Edens en Frits Korvemaker een boek samengesteld met verhalen en foto’s over de gemeente Bellingwedde en haar voorgangers, de gemeenten Wedde en Bellingwolde. In eerste instantie zou het boek alleen over de eerstgenoemde gemeente gaan, maar de heren kregen van de inwoners zoveel informatie, foto’s, krantenknipsels e.d., dat ze besloten terug te gaan naar 1811, het jaar waarin de genoemde voorgangers zijn ontstaan. Het resultaat is een boekwerk van 360 bladzijden, getiteld 'Bellingwedde. Een rijke historie'. Het boek is als afscheidscadeau van de gemeente bij alle huishoudens in de toenmalige gemeente bezorgd.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

Dorpsvisie
- Dorpsvisie (2016).

Bestemmingsplan
- Bestemmingsplan Wedde / Wedderheide (2014).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

Rijksmonumenten
- Wedde heeft 6 rijksmonumenten.

Hervormde kerk
De kerk van Wedde wordt voor het eerst vermeld in de 11e eeuw. Wellicht betrof het een houten voorganger van de huidige, thans Hervormde (PKN) kerk (Schoolstraat 7). Het gebouw wordt ook Grote Kerk genoemd, een verwarrende naam voor een kerk van bescheiden afmetingen. Vermoedelijk wordt de kerk daarmee onderscheiden van het gebouw van de Hervormde Evangelisatie in Wedderheide. Zolang de kerk gepleisterd was, kon er slechts gegist worden naar de leeftijd. Na restauratie blijkt het romanogotische schip uit de eerste helft van de 13e eeuw te stammen. In de 15e eeuw is de kerk uitgebreid en verhoogd, waardoor hij een meer gotisch aanzien kreeg. Omdat de kerk in 1666 geleden had onder oorlogshandelingen zijn het koor en het schip verlaagd. De ramen van de kerk zijn na de reformatie vergroot. Daarvóór had het gebouw smalle gotische ramen. De toren van de kerk is pas veel later, in 1860, tegen de kerk aan gebouwd. Deze verving een vrijstaande houten klokkenstoel. De kerk heeft een preekstoel uit de 17e eeuw, een drostenbank uit omstreeks 1700 met het wapen van Groningen en een door Flentrop in 1979 gebouwd koororgel zonder pedaal. In de kerk liggen diverse borgheren van de Wedderborg begraven. Ook de laatste drost van Westerwolde, Albert Hindrik van Swinderen, ligt in de kerk begraven.

Wedderborg
Naast de kerk is de andere parel van het dorp de Wedderborg, Wedderburcht of Addingaborg, die tegenwoordig onder de naam Burcht Wedde wordt geprofileerd. De geschiedenis van de burcht begint rond 1360, wanneer de hoofdelingenfamilie Addinga, verdreven uit het door de Dollard overstroomde Reiderland, hier een steenhuis bouwt, heel strategisch op de plek waar de handelsroute tussen de Hanzestad Groningen en Westfalen de Westerwoldse A kruist. Zeer tegen de zin van de Westerwolders die met hun heer, de bisschop van Münster, hadden afgesproken dat er in dit gebied geen versterkingen mochten worden gebouwd. De feodale Addinga’s en de Westerwolders leven vervolgens meer dan een eeuw in voortdurende onmin met elkaar. Westerwolde maakt vanaf 1593 deel uit van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en de burcht wordt het bestuurlijke centrum. De burcht heeft een rijke en zeer interessante geschiedenis met diverse verwoestingen en wederopbouwen, en opvolgende eigenaren (welke machtswisselingen er ook niet altijd even vreedzaan aan toegingen) en gebruikers. Dat kun je allemaal uitvoerig lezen onder de link.

De burcht heeft ook een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van het geslacht Haselhoff. Derck Haselhoff en na hem diverse nazaten waren namelijk vanaf 1637 tot 1803 borggraaf in dienst van de op de borg zetelende drost. Ze woonden tegenover de burcht in het borggraafhuis. Ze waren onder meer verantwoordelijk voor de rechtshandhaving in Westerwolde en voor de gevangenen die opgesloten zaten in het poortgebouw van de burcht. Rechtszittingen voor de drost werden in het borggraafhuis, dat ook als herberg dienst deed, gehouden. Het borggraafhuis bestaat al lang niet meer. Tegenwoordig staat op die plaats het gemeentehuis van Bellingwedde. Vanwege hun - nog altijd bestaande - banden met de burcht, vind je ook op de site van Familiestichting Haselhoff onder het menu 'Burcht' veel informatie over verleden en heden van het pand.

Wij gaan hier even met 'zevenmijlslaarzen' naar de actuele situatie: een deel van het pand is tegenwoordig in gebruik als Kinderhotel Burcht Wedde, een bijzonder vakantieverblijf voor kinderen en jongeren tot 16 jaar, die het niet mee zit in het leven, en die niet de mogelijkheid hebben om zelf met vakantie te gaan. Kinderen die er hoognodig eens tussenuit moeten maar die kans zelden of nooit krijgen. Het gaat om kinderen die sociaal-maatschappelijk uit de boot (dreigen te) vallen en die wel wat extra aandacht en levensvreugde kunnen gebruiken. In het Kinderhotel kunnen ze ontsnappen aan de problemen van alledag en even onbezorgd kind zijn. Hier kunnen ze als prins en prinses genieten van het kasteel en de kasteeltuinen. Ze kunnen er van alles doen: vissen, zwemmen, varen, verhalen vertellen bij het kampvuur of een vlot bouwen. Ook worden er allerlei activiteiten georganiseerd, zoals een huifkartocht en een schilderworkshop van een echte kunstenaar. Daarnaast zijn er (bak)fietsen, verkleedkisten, bootjes, spelletjes, tekenmaterialen, speelgoed en knuffels voor de kinderen beschikbaar. Sinds de start van dit concept in 2012 kunnen hier jaarlijks ruim 500 kinderen van een vakantie genieten. Een ander deel van het pand is te huur voor trouwerijen, vergaderingen e.a. bijeenkomsten.

Notaris Arnold Hendrik Koning redt de burcht in 1829 van de ondergang door hem te kopen van de stad Groningen, die er tot dat moment eigenaar van is. De stadsbestuurders wilden het pand slopen. Koning plant aan een allee op het terrein aan weerszijden een rij linden, die er nog altijd staan. Het is een fraaie allee met gekandelaberde linden die eervolle vermeldingen krijgt in bomenboeken. Maar... anno 2017 moeten de linden wel nodig (weer) worden gesnoeid. Als dat niet snel gebeurt, kunnen takken afvallen en een risico vormen voor wandelaars. Ook kunnen de bomen zelf worden beschadigd door het extra gewicht. Probleem is dat dit ca. €20.000 kost en dat zowel de gemeente als Stichting Kinderhotel daar geen geld voor hebben. Daarom zoekt de stichting nog sponsors om het snoeiwerk te kunnen uitvoeren.

Molens
De molens van Wedde; de Spinnenkopmolen, poldermolen Weddermarke en de molenromp van de voormalige molen Nijverheidspolder, vallen allemaal onder buurtschap Wedderveer en worden daarom aldaar beschreven.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Paasvuur. - Nieuws m.b.t. het Paasvuur op Facebook.

Lichtweek
"Ieder jaar wordt in Wedde in de 1e volle week van september een Lichtweek gehouden met tal van activiteiten voor jong en oud."

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

Wandelen
- Wandeling van 9 km door de geschiedenis van de Marken Hoorn en Wedde, met behulp van een historische kaart uit 1820. Met uitvoerige beschrijvingen in tekst en beeld van de bijzonderheden die je onderweg tegenkomt.

- Wedde profileert zich als Struundorp (wandeldorp). In dat kader zijn in 2017 2 informatiepanelen op het dorpsplein geplaatst en feestelijk onthuld.

Dinopark en Arboretum
Dinopark en Arboretum (bomenpark) Landgoed Tenaxx ligt in de buurtschap Hoorn en wordt daarom aldaar beschreven.

Zonnebloemen plukken
Tot 2014 konden mensen in het seizoen gratis zonnebloemen plukken bij het loonbedrijf van Hendrik Luth op Weddermarke 21 in Wedde. In 2019 heeft hij die traditie weer in ere hersteld. "In deze tijd moet alles geld kosten. Het leek mij, mijn vrouw Brenda en de kinderen Noah en Aaron daarom juist leuk iets weg te geven", lichtte Hendrik in 2019 zijn initiatief toe. Er zijn geen speciale openingstijden voor; mensen kunnen langskomen wanneer het hen uitkomt. Nog een tip van Hendrik in dit kader: "Als de zonnebloemen uitgebloeid zijn, leg ze dan onder een afdakje, laat ze goed drogen en verzamel de pitten. Dan hebben de vogels er ook nog iets aan."

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Wedde, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Links / voorzieningen / verenigingsleven

- Nieuws: - Nieuws uit Wedde op de site van het Streekblad. - Nieuws uit het dorp van de Dorpsraad op Facebook.

- Belangenorganisatie: - Dorpsraad Wedde.

- Dorpshuis: - In 2006 werd Diana Kiewiet de beheerder van dorpshuis De Voortgang in Wedde. Tot 2001 waren haar ouders er de beheerders. 14 jaar lang is zij er de gastvrouw geweest, tot grote tevredenheid van het bestuur en gebruikers van het dorpshuis. In januari 2020 hebben Berend en Janny Koopman uit Blijham het beheerders-stokje overgenomen. Zij zijn reeds de uitbater van Eetcounter B en J in het Bedrijvencentrum in Blijham en dat blijven ze ook nog doen.

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool De Vlonder is een openbare school. Gelijkwaardigheid van iedereen wordt door hen in woord en daad steeds benadrukt. Naast de school bevindt zich een sporthal en op enige afstand is het sportveldencomplex gesitueerd. Vanuit een warme, veilige omgeving werken ze aan de ontwikkeling van kennis, vaardigheden en persoonlijkheid van kinderen, rekening houdend met de eigenheid van elk kind. Ze helpen kinderen de wereld te ontdekken en zich er verantwoordelijk voor te voelen. De school heeft een - zowel qua 'dienstjaren' als qua specialismen - gemeleerd team van leerkrachten. Er is deskundigheid aanwezig op veel verschillende vakgebieden. Gymnastiek wordt van groep 3 tot en met 8 gegeven door een vakleerkracht.

- Peuterspeelgroep De Krummelhörn.

- Muziek: - Muziekvereniging Crescendo is opgericht in 1937. Hun site werkt anno eind 2021 niet omdat ze die opnieuw aan het opbouwen zijn.

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Wedde is opgericht in 1949.

- Tennisvereniging.

- De Hengelsportvereniging bestaat nog wel, vernamen wij anno eind 2021, maar hun website lijkt opgeheven of gehackt?

- Vrouwen: - "De vrouwen van Vrouwen van Nu afd. Wedde komen maandelijks bijeen in dorpshuis De Voortgang. Er is dan doorgaans een spreker met een lezing over een interessant onderwerp, maar er zijn ook andere activiteiten. De tuinclub organiseert uitstapjes naar verschillende tuinen. Soms organiseren ze een stekjes ruilmiddag en worden er tips uitgewisseld. Onder leiding van de tuinclub worden er tuindecoraties gemaakt. En iedere maand wandelen we onder de bezielende leiding van ons lid Margreet Schultz en fietsen we mooie routes, uitgezet door ons lid Sina Teuben."

- Zorg en welzijn: - Het dorp heeft leegloop weten te keren, de vergrijzing op een goede manier opgevangen en de leefbaarheid vergroot door het project 'Wedde dat 't Lukt'. Op initiatief van huisarts Hans Berg heeft de bevolking de handen ineen geslagen om het begrip 'noaberschap' nieuw leven in te blazen. Door onder meer de vergrijzing, de krimp en het gebrek aan werkgelegenheid heeft een deel van de mensen in het dorp te kampen met verschillende gezondheidsklachten. Zorginstanties kunnen lang niet alle problemen oplossen. Daarom is op initiatief van Berg de constructie bedacht dat vrijwilligers andere dorpsgenoten helpen met bijvoorbeeld het onderhoud van de tuin, financiële zaken, haarverzorging en een bezoek aan de bibliotheek. Meer dan 65 vrijwilligers zijn bij het project aangesloten. De mantelzorgers hebben korte lijntjes met professionele zorgverleners. Het project is volgens de gemeente Bellingwedde zo'n succes, dat het wordt opgeschaald naar de hele gemeente. Maar niet alleen de gemeente vindt het een succes; nog veel meer instanties vinden dat.

In januari 2016 heeft het project namelijk de provinciale Kern met Pit-prijs gewonnen. In deze wedstrijd namen acht Gronigse bewonersgroepen het tegen elkaar op om hun leefomgeving te verbeteren. Zie ook de KRO-reportage hierover d.d. 28-02-2016. De winnaar per provincie ging door naar de landelijke finale. En guess what... die heeft het project ook gewonnen! Het project heeft in 2015 ook al de Niek de Jong prijs gewonnen. Dit is een prijs van de gezamenlijke zorgverzekeraars. Hieraan is een geldbedrag van 20.000 euro gekoppeld. Koning Willem Alexander heeft op 7-4-2017 een verrassingsbezoek gebracht aan Wedde om zich over het project te laten informeren. De koning was onder de indruk hoe in het dorp en de buurdorpen Vriescheloo en Veelerveen voor elkaar wordt gezorgd door de formele en informele zorg met elkaar te verbinden.

"En als klap op de vuurpijl c.q. nóg een kers op de kaart is het project in 2021 met het initiatief voor een Dorpsondersteuner ook nog eens winnaar geworden van de 1e editie van de Nationale Leefkracht Award, die in het leven is geroepen door de Aletta Jacobs School of Public Health, zorgverzekeraar Menzis en het UMCG. Deze 3 organisaties zijn gestart met een zogeheten PreventieVersneller. Zij geloven in het belang van het versterken van de leefkracht van ieder mens. De positieve kracht van gezond leven, meedoen in de maatschappij en mensen helpen bij het maken van gezondere keuzes als de sleutel tot gezond ouder worden. Zo leefkrachtig mogelijk in het leven staan. Met zo min mogelijk zorg en balans tussen medische mogelijkheden en menselijke wenselijkheid.

Die omslag van ziekte en zorg naar gezondheid en gedrag - preventie dus - levert veel gezondheidswinst op. Interventies kunnen helpen om meer regie, grip en kwaliteit van leven te ervaren. De PreventieVersneller heeft alle op kleine schaal bewezen preventieve initiatieven opgeroepen om zich aan te melden voor deze Award. In totaal hebben zich 15 initiatieven aangemeld. Alle inzendingen waren van een hoog niveau. Wedde dat 't Lukt is op een overtuigende wijze als winnaar uit de bus gekomen met een ruime voorsprong op de gedeelde nummer twee.

Juryoverwegingen bij de Dorpsondersteuner waren: de dorpsondersteuner is een persoon die: - Zich inzet voor het dorp om de leefbaarheid van het dorp te optimaliseren. - Werkt aan de organisatie van informele zorg. - Verbinding legt tussen sociaal en medisch domein. - Dorpsbewoners bijstaat in hun relaties met zorgorganisaties en overheid. - Zich inzet voor de versterking van het verenigingsleven en de organisatie van (andere) sociale activiteiten. Door vraag en aanbod van informele en formele zorg te koppelen, zorgt de dorpsondersteuner ervoor dat de werkdruk van bijv. de huisarts wordt verlaagd en kunnen zorgkosten worden bespaard. De vroegtijdige inzet van vrijwilligers kan ook hogere kosten op langere termijn voorkomen. De dorpsondersteuner kan dorpsbewoners helpen bij het nemen van (betere) beslissingen en bewoners bijstaan in hun relatie tot de overheid of zorginstanties. Daarnaast worden door de inzet van de dorpsondersteuner sociale structuren in het dorp versterkt.

Henk Weggen overhandigde een prachtig boeket bloemen aan de spin in het web van Wedde dat 't Lukt (WDL), Dorpsondersteuner Marianne Beltman. Daarnaast verblijdde hij voorzitter Annelies Sistermans met een cheque t.w.v. € 25.000,- en namen initiatiefnemer Hans Berg en secretaris Harm Stubbe beide een bij de prijs behorend kunstwerk in ontvangst. Dit kunstwerk geeft het project op een prachtige manier weer. WDL laat met het prijzengeld een wetenschappelijk onderzoek verrichten. Dat moet duidelijk maken hoezeer door het zorgproject de gemeente Westerwolde minder geld kwijt is in het kader van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning." (bron: Pieter Huttinga, Veelerveen)

- Duurzaamheid: - Op het akkerbouwbedrijf van Hendrik Luth op Weddermarke 21 in Wedde werd tot en met 2014 met een haspelinstallatie beregend, waarbij slootwater met een dieselmotor werd opgepompt. Door verplaatsing van de dieselmotorpomp en de aluminiumbuizen kon elk perceel desgewenst worden beregend. In 2015 is er een bron geslagen en sindsdien wordt er met een elektromotor grondwater opgepompt. Met de nieuwe installatie wordt ook via een haspel beregend, maar om de totale oppervlakte te kunnen bereiken wordt het water ondergronds via pvc-buizen getransporteerd, zodat de motorpomp en buizen tussentijds niet verplaatst hoeven te worden. Dit systeem is niet alleen goedkoper maar ook beduidend milieuvriendelijker dan het systeem met een dieselmotor. Voor nadere informatie zie de links. Inmiddels heeft dhr. Luth ook zonnepanelen geïnstalleerd, waardoor zijn berijf energieneutraal werkt.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Wedde, met foto's van de grafzerken.

Reactie toevoegen