- Lobith is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Liemers, gemeente Zevenaar. T/m 1984 gemeente Herwen en Aerdt. In 1985 over naar gemeente Rijnwaarden, in 2018 over naar gemeente Zevenaar. Het was de hoofdplaats van de gemeente Rijnwaarden.
Lobith is formeel heel even een zelfstandige gemeente geweest. Het grondgebied was voor 1-3-1817 namelijk onderdeel van de Duitse (Pruisische) gemeente Elten. In afwachting van de geplande herindeling van het Gelderse platteland is het dorp per de genoemde datum toen, bij de overgang naar Nederland, voorlopig als gemeente ingesteld, met een burgemeester, maar zonder gemeenteraad en gemeentehuis. In 1818 is de gemeente opgegaan in de in dat jaar opgerichte gemeente Herwen en Aerdt.(1)
- Men woont niet in maar ´op´ Lobith.
- Dit dorp en buurdorp Tolkamer worden vaak samen genoemd als tweelingdorp Lobith-Tolkamer, omdat ze aan elkaar zijn gegroeid, veel voorzieningen delen en ook anderszins veel gemeenschappelijk hebben. Officieel, bijv. voor de postadressen en plaatsnaamborden, zijn het echter nog 2 aparte dorpen.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
1222 Lobedhe, Lobedde, 1224 Lobede, 1287 Lobeth, 1294-1295 Johanni de theloniis Lobedde, thelonium Lobedde, 1318 Loebede, 1465 Lobith, 1665 Lobet.
Naamsverklaring
Misschien een afleiding met het verzamelsuffix -iþi* van het Germaanse lauba*, Oudhoogduits loub 'loof' en dan 'plaats met veel gebladerte', of van het Germaanse laubjô-*, Oudhoogduits louba, louppa, Nieuwhoogduits Laube 'hal', Middelnederlands love 'luifel, afdak, galerij of voorhal, schuur', met als betekenis 'plaats met luifels'. Vergelijk Loveren.(2)
* Gereconstrueerde vorm.
Lobith ligt N van het Bijlands Kanaal en de Duitse plaatsen Schenkenschanz en Düffelward, NO van Tolkamer, Tuindorp en de Duitse plaats Keeken, O van Millingen aan de Rijn, ZO van Herwen en Zevenaar, Z van Babberich, ZW van Elten in Duitsland, en NW van Spijk.
Terug naar bovenIn 1840 omvat het dorp Lobith 107 huizen met 682 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.250 huizen met ca. 3.100 inwoners.
Terug naar bovenHet huidige Lobith vindt zijn oorsprong in 1222 met de toekenning van het tolrecht aan Gelre door keizer Frederik II. Toen de Rijn in de loop van de tijd meerdere malen haar bedding verlegde, werd de feitelijke tolheffing verplaatst. In 1307 bijvoorbeeld geeft graaf Reinoud I van Gelre toestemming de tol te verplaatsen naar Schenkenschans, iets verderop stroomafwaarts. Naast de oorspronkelijke 'dikke toren' of donjon verrijst in of kort na 1307 een groots kasteel. Weer later wordt de tol verplaatst naar de nieuwe "Zollkammer", het huidige Tolkamer. De dikke toren van het voormalige tolhuis groeide inmiddels uit tot een hertogelijke residentie van het graafschap Gelre, dat in 1339 verheven werd tot hertogdom.
In 1477 werd het Tolhuis door Karel de Stoute, hertog van Bourgondië, overgedragen van het hertogdom Gelre aan het hertogdom Kleef. Karel wilde op deze manier Jan I van Kleef bedanken voor zijn steun in zijn strijd tegen Gelre. Gelre heeft de aanspraak van Kleef op de regio rondom het kasteel lange tijd betwist omdat het de verpanding door Karel niet erkende. Totdat stadhouder Prins Willem III in 1680 de knoop doorhakte en liet weten dat hij de grenskwestie tussen de hertogdommen Gelre en Kleef als afgedaan beschouwde. Hij wilde namelijk de keurvorst van Brandenburg, die inmiddels eigenaar was geworden van het Tolhuis en omgeving, niet tegen zich in het harnas jagen.
Bij het uitbreken van de Tachtigjarige Oorlog in 1568 stond het gebied rondom 'het Tolhuis' dus onder Kleefs bestuur. In 1609 verandert dit. Hertog Johan Willem van Kleef sterft zonder mannelijke erfgenaam. Om zijn opvolging barst de Gulik-Kleefse Successieoorlog uit tussen verschillende Duitse vorsten. Uiteindelijk komt Kleef, en daarmee het Tolhuis, definitief in bezit van de verre erfgenaam Johan Sigismund, keurvorst van Brandenburg. Vanaf dat moment komt de omgeving van Lobith ruim tweehonderd jaar onder Pruisisch bestuur te staan. In 1613 stapt Johan Sigismund over van het lutheranisme naar de Gereformeerde religie. Dit heeft natuurlijk ook gevolgen voor de bestuurlijke elite in Lobith. In 1614 wordt officieel de 'Gereformeerde gemeente van het Tolhuys' opgericht. In de slotkapel van het Tolhuis worden voortaan gereformeerde kerkdiensten gehouden, volgens het principe cuius regio, eius religio. De katholieke inwoners van het dorp gaan sindsdien ter kerke in Elten, Keeken en Bimmen, of helemaal niet.
Hoewel de regio niet onder de jurisdictie viel van de strijdende partijen die in de Tachtigjarige Oorlog tegenover elkaar stonden (en de regio dus in feite neutraal was), streden Spanje en de Republiek toch een heftige strijd om de hegemonie over dit strategisch belangrijke gebied. Wie dit gebied bij de splitsing van Rijn en Waal beheerste, controleerde immers het scheepsverkeer over de beide rivieren en had de toegangspoort tot de Betuwe en de rest van de Republiek in handen. De bevelhebbers van de Republiek, de prinsen Maurits en zijn broer Frederik Hendrik, gebruikten gedurende de oorlog het Tolhuis als hoofdkwartier tijdens de belegeringen van het verder stroomafwaarts gelegen fort Schenkenschans.
In 1648 komt er eindelijk een einde aan de strijd en wordt de Vrede van Münster gesloten. Later in datzelfde jaar wordt op het Tolhuis met toestemming van de Pruisische keurvorst Frederik Willem I een schutterij opgericht (waarvoor zie verder het hoofdstuk Links > Schuttersgilde). De protestantse bestuursambtenaren van de keurvorst deelden op het Tolhuis de lakens uit, in een streek waar de bewoners nagenoeg geheel rooms-katholiek waren. In het zogeheten rampjaar 1672 kiest Lodewijk XIV de Rijn bij Lobith uit om het grondgebied van de Republiek binnen te vallen. Het kasteel en de daarbij gelegen toren worden door de Franse soldaten in brand gestoken. Deze ramp betekent zowel het strategische als economische einde van het Tolhuis.
De restanten van toren en kasteel zijn in de loop van de 18e eeuw door de bewoners als bouwmateriaal gebruikt. Het terrein is door koning Frederik II van Pruisen aan de Rooms-Katholieke Kerk geschonken, die ter plaatse een kerk liet bouwen. Het enige materiële overblijfsel dat van het middeleeuwse Tolhuis bewaard is gebleven is het zogeheten Schipperspoortje (bij Dorpsdijk 36). De 'dikke toren' naast het kasteel komt in 1648 als afbeelding terecht in het wapen van het toen in Lobith opgerichte schuttersgilde. Dezelfde dikke toren vinden we ook in het gemeentewapen van de voormalige gemeente Rijnwaarden.(3)
Terug naar boven- Lobith heeft 3 rijksmonumenten.
- Lobith heeft 3 gemeentelijke monumenten.
Hervormde kerk
De Hervormde (PKN) kerk (Markt 13) dateert uit 1660 en is gebouwd op de plaats van een voormalige kapel uit 1648. Het is een zaalkerkje met driezijdige sluiting en hoog dak, aan de westzijde tegen een puntgevel en met zeszijdig koepeltorentje. Barok natuurstenen poortje in de lange gevel aan de straat met zware kroonlijst op voluutconsoles. Kansel, doophek en Avondmaalstafel uit de 17e eeuw; lezenaar aan de preekstoel uit 1742. Klokkenstoel met gelui van twee klokken uit 1661 van P. van Trier, respectievelijk diam. 73 cm. en 64 cm. Het zeldzame tweeklaviers kabinetorgel dateert uit ca. 1790 en is gemaakt door H.H. Hess. De Hervormde Gemeente heeft het orgel in 1848 op een veiling gekocht en in de kerk in Lobith geplaatst. Tevens maakt men gebruik van een elektronisch Monarke orgel met schijnfront.
RK kerk
De RK kerk Maria Onbevlekt Ontvangen in Lobith (Markt 4) is een neogotische kerk met toren. Gebouwd in 1886 in sobere neogotische stijl door architect W.V.A Tepe uit Urecht, ter vervanging van een kerkje in Waterstaatsstijl uit 1842. In 1939 is het oorspronkelijke koor geheel vernieuwd en vergroot, evenals de top van de kerktoren. Dit werd gedaan door architect Koldewey. In 1945 is de kerk gerestaureerd na geleden te hebben van oorlogsschade. De kerk bevindt zich op het lager gelegen stuk grond dat wordt omsloten door de Dorpsdijk, de Walhof en de Markt. Vanaf de Markt is door middel van een pad dat recht op de toren afloopt de kerk bereikbaar en goed zichtbaar. Voor het overige gaat hij grotendeels schuil achter de bebouwing langs de omringende straten en het kerkhof met begroeiing aan de noordzijde. Aan de oostzijde is in 1890 de huidige pastorie gebouwd.
Molen
De Tolhuys Coornmolen (Geuzenveld 10) is een korenmolen, die in 1888 is gebouwd ter vervanging van een afgebrande houten beltmolen. In 1930 vloog de huidige molen in brand. De molen is zodanig hersteld dat aandrijving met motorkracht mogelijk was. De windaandrijving is niet hersteld. Derhalve heeft de molen er jarenlang als kale romp bij gestaan. Na 1960 raakt de molen buiten gebruik. In 1987 wordt Stichting Vrienden van de Lobithse Molen opgericht, waarna de molen in 1995 van een nieuwe kap, wiekenkruis en gangwerk wordt voorzien. Een vrijwillig molenaar stelt de molen wekelijks in bedrijf.
- Carnaval. - Carnavalsvereniging Het Olde Tollus.
- Het in 1924 opgerichte Schuttersgilde Excelsior heeft als doel het onderhouden en bevorderen van de gemeenschapszin in het dorp door het organiseren van de jaarlijkse Schuttersfeesten in het weekend na Hemelvaart.
- Oktoberfest (op een zaterdag in oktober).
- Halloween (oktober).
Terug naar boven- In 2011 is begonnen met de aanleg van themapark Carvium Novum bij Lobith. Het park gaat een gebied van 60 hectare beslaan en is onder andere bedoeld om kinderen te laten kennismaken met de Romeinse nederzettingsgeschiedenis. Er is een meer van 20 hectare gepland, een hotel, een restaurant en 20 tot max. 50 vakantiehuisjes.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Lobith, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Lobith (online te bestellen).
Terug naar boven- Belangenorganisatie: - Bewonersplatform Lobith - Tolkamer zet zich in voor behoud en bevordering van de leefbaarheid in deze dorpen.
- Dorpshuis: - Het huidige Gildehuis in Lobith is gerealiseerd in 2004, als opvolger van het vorige pand dat dateerde uit 1923 en in 2003 is afgebroken. Je kunt er genieten van concerten en toneeluitvoeringen. Het is ook de thuisbasis van verschillende verenigingen, zoals Schuttersgilde Eendracht Maakt Macht, Carnavalsvereniging Het Olde Tollus en de Leo Harmonie. Je kunt er ook ruimtes huren voor bijv. een vergadering.
- Muziek: - Drumfanfare P.C.L. Lobith is opgericht in 1934 en ging in het verleden als Showband door het leven. De fanfare heeft in de loop der jaren in binnen- en buitenland grote bekendheid verworven, maar is de laatste jaren vooral actief binnen de regio. Zo siert de vereniging menig evenement op met haar vrolijke klanken.
- Sport: - Voetbalvereniging s.c. Rijnland.
- Schuttersgilde: - Het is 24 juni in het jaar van de Vrede van Munster: 1648. In het Tolhuys te Lobith wordt met schriftelijke toestemming van Friedrich Wilhelm, keurvorst van Brandenburg, een schutterij opgericht. De voornaamste doelstellingen waren het jaarlijks vieren van het Schuttersfeest met als hoogtepunt het schieten op een vogel of schijf en voorts de onderlinge saamhorigheid te bevorderen, niet alleen door te feesten, maar ook door bij de begrafenis van een gestorven gildebroeder hem de laatste eer te bewijzen.
Wie de vogel van de paal schoot of de roos trof, was voor een jaar Koning van het gilde en moest aan het gilde een zilveren schild schenken dat aan de koningsketen werd bevestigd. Het oudste schild dateert dan ook uit 1648. Vandaag de dag, ca. 370 jaar later, wordt het Schuttersfeest nog altijd op dezelfde manier gevierd. De geschiedenis van Schuttersgilde EMM (Eendracht Maakt Macht) is vastgelegd in het door de bekende streekhistoricus drs. G.B. Janssen geschreven boek “Rondom de dikke toren”, uitgegeven ter gelegenheid van het 350-jarig bestaan in 1998.
- Sectie Sjaak is in 1981 opgericht bij Floor Pop in Tolkamer. In de jaren zeventig o.a. ook bekend als Sexy Mona, ontstaat in 1981 de wens om met Sectieofficier Sjaak Geurds Sectie Sjaak op te richten. Schutters met dezelfde interesses, zoals volleybal, voetbal en de brassbende. Schutters die houden van lachen en lol maken. Schutters die samen met elkaar uitgaan bij Timmermans. Die schutters vormden toen en nu nog steeds de harde kern van de sectie. Naast de Kermis is Sectie Sjaak vooral bekend van zijn stunts en zijn feesten, zoals de Boerenbruiloft, het Guerillaweekend, het Galafeest en het Cowboyfeest.
- Vrouwensectie Sectie Perfectie is opgericht in 2012. Bij de oprichting hebben ze 18 leden. Een jaar later zijn dat er al 38. Kermismaandag met Sectie Perfectie was een jaarlijks terugkerend evenement bestaande uit gezelligheid, muziek, dansen, gezamenlijk ontbijten, Knuppelen etc. Als bij de mannen alles in het teken stond van schieten, ging Sectie Perfectie voor het knuppelen. Maar... sinds 2019 is er, na 371 jaar, iets veranderd in de tradities: vrouwen mogen sindsdien in Lobith ook meedoen aan het prijsschieten tijdens het schuttersfeest, de kermis. Waar andere schutterijen en gildes in de Liemers al eerder overstag gingen, hield EMM vast aan de traditie. In 2018 mochten dames in Babberich zelfs al meedoen aan het koningschieten, voor het eerst in het 144-jarige bestaan van Sint Jan. Bij de schutterij in Nieuw-Dijk kregen de vrouwen voor het eerst in het 97-jarige bestaan dezelfde rechten als mannen. En Sint Remigius in Duiven had voor het eerst een schutterskoningin.
"Wij zijn een gilde waar traditie zo diep geworteld is, dat je niet zomaar iets verandert. Lang was er veel weerstand tegen om vrouwen mee te laten doen aan prijsschieten. Oudere leden hadden nog wel moeite om de switch te maken. Maar wij hebben nu na rijp beraad besloten vrouwen mee te laten aan het prijsschieten op maandag, omdat een meerderheid van de leden voor is", aldus president Theo Boerhof van schuttersgilde Eendracht Maakt Macht (EMM). De jonge vrouwen van Sectie Perfectie zijn opgegroeid met het idee dat zij alles mogen en kunnen wat mannen ook mogen en kunnen. Behalve dan tot voor kort het prijsschieten op de maandag van het schuttersfeest. Hun moeders vochten er al voor. Die kregen het echter niet voor elkaar. Als troostprijs mochten ze vogelknuppelen. Terwijl de mannen van bovenaf op een balkon op de dames neerkeken. Niet meer van deze tijd, vonden de jonge vrouwen van Sectie Perfectie en begonnen tijdens de kermis van Lobith in 2018 de actie #wetoo. Met succes dus.
Anneroos Lamers namens Sectie Perfectie: "Wij denken dat de kermis en dan vooral de maandag van de kermis nu meer een gezamenlijk feest wordt. De kermismaandag was altijd een mannending waarbij vrouwen op een tweede plek stonden. Onze intentie was om daar een gezamenlijke dag van te maken." Boerhof benadrukt dat het voorheen niet mogen meedoen niets te maken had met hoe er binnen het gilde tegen vrouwen aan wordt gekeken. "Integendeel. Het heeft uitsluitend te maken met historie en tradities."
- Veiligheid: - Brandweer Lobith - Tolkamer.
Reactie toevoegen