Hoornaar is een dorp in de provincie Zuid-Holland, in de streek Alblasserwaard, gem. Molenlanden. Het was een zelfstandige gem. t/m 1985. In 1986 over naar gem. Giessenlanden, in 2019 over naar gem. Molenlanden. (© Jan Dijkstra, Houten)
In de verte zien we Hoornaar in het landschap van de Alblasserwaard
Middenin het mooie dorp Hoornaar in de Alblasserwaard
De kerk van Hoornaar op een hoge donk, daardoor al van ver te zien
De Oudendijkse Molen, gelegen in het buitengebied van Hoornaar, is prachtig te zien vanuit buurtschap Overslingeland, aan de - vanaf de molen gezien - andere kant van het riviertje de Giessen.
Gemeente Hoornaar in ca. 1870, kaart J. Kuijper
- Hoornaar is een dorp in de provincie Zuid-Holland, in de streek Alblasserwaard, gemeente Molenlanden. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1985; het was de hoofdplaats van de voormalige gemeente Giessenlanden (het gemeentehuis was er gevestigd). In 1986 over naar gemeente Giessenlanden, in 2019 over naar gemeente Molenlanden.
- Onder het dorp Hoornaar vallen ook de - wat ons betreft - buurtschappen Hoge Giessen (O van de dorpskern en grotendeels vallend onder het dorp) en Lage Giessen (W van de dorpskern), voor zover gelegen buiten de dorpskern. De Topografische atlas Zuid-Holland() beschouwt ze echter niet als buurtschappen.
Vroeger werd ook de bebouwing rond de Groeneweg als aparte buurtschap gezien. Groeneweg was de benaming voor een onverharde weg die, tengevolge van gering of verminderd gebruik, buiten het wagenspoor onregelmatig met gras was begroeid en daardoor een groene indruk maakte. (3083) Tegenwoordig liggen de meeste huizen aan deze weg in de bebouwde kom van het dorp. Gelegen Z van de dorpskern. In 1840 had de buurtschap 6 huizen met 40 inwoners onder de gemeente Hoogblokland en 2 huizen met 21 inwoners onder de gemeente Hoornaar. Groeneweg 6 is een bezienswaardig pand.
- Wapen van de voormalige gemeente Hoornaar.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
1475-1476 Hoirnair, 1494 Hornaer, Hoornaer, 1665 Hoornaer.
Naamsverklaring
- Etymologie onzeker. Wel verklaard als een samenstelling met hore 'slijk, modder', maar dat verklaart de -n niet, of met horn 'uitspringende bocht, hoek', dat ondersteund wordt door de anno 1277 bij Hoornaar gelegen Hornedamme. Het tweede deel zou misschien aar 'water' (vergelijk Ter Aar) zijn, of, in vergelijking met andere namen op -naar als Wassenaar en Zevenaar, haar 'zandige rug'.(1)
- (3370) stelt: `De naam komt van Hornedamme. Hoorn en Horn duiden altijd op een bocht, hetzij in een oude weg of in een water. Lang geleden liep de rivier de Linge achter Hoogblokland en mondde uit in de Giessen. Daar werd een dam gelegd en allengs ontstond er een nederzetting.
- De naam heeft dus niets te maken met de wespensoort hoornaar.
Het dorp Hoornaar ligt halverwege de stad Gorinchem en het dorp Noordeloos, aan de wateren Kromme Giessen en Kleine Vliet.
Terug naar bovenIn 1840 heeft de gemeente Hoornaar 61 huizen met 518 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 47/375 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Lage Giessen 11/103, Groeneweg (deels) 2/21 en Hooge Giessen (deels) 1/19. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 700 huizen met ca. 1.800 inwoners.
Terug naar bovenDoor de aanwezigheid van donken (glaciale zandophopingen) in het huidige gebied van Hoornaar en de afwezigheid hiervan in de omliggende gebieden, is het duidelijk dat het dorp een lange bestaansgeschiedenis kent. De kerk zou gesticht zijn in het jaar 642. In een subsidie-aanvraag voor de restauratie van de toren wordt melding gemaakt van de datering van de kerk. De huidige toren is echter van latere datum.
De geschiedenis van Hoornaar is rustig. In oude kronieken wordt gesproken over een overval op het dorp in 1481, terwijl in de 11e eeuw een aanval van Gofried van Lotharingen op Dordrecht verijdeld werd door graaf Dirk III van Holland.
In de Tweede Wereldoorlog is een aantal inwoners opgepakt en geëxecuteerd, maar in Hoornaar heeft nooit een executie plaatgevonden. In 1943-1944 werd een deel van het dorp geëvacueerd door een onderwaterzetting. In mei 1945 werden de speelterreinen van de beide basisscholen ingericht als krijgsgevangenkampen.
Aan de grote watersnood van 1953 is het dorp, qua water, voorbij gegaan, maar Hoornaar had wel te maken met de opvang van de evacuatie van mensen en vee uit de ondergelopen gebieden.
In de 19e eeuw was het dorp sterk afhankelijk van de hennepteelt. Later werd dit verdrongen door de aardappel- en de bietenteelt. Naast deze vormen van akkerbouw leefde men natuurlijk ook van de veeteelt. De veeteelt werd zo belangrijk voor Hoornaar, en ook voor de omgeving, dat in 1951 de Vereniging voor Kunstmatige Inseminatie voor de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden werd opgericht. Tevens waren de kaashandel en expeditiebedrijven belangrijke bedrijven voor het dorp. Het belang van de veeteelt komt tot uitdrukking in de jaarlijkse Fokveedag.
Hoornaar geniet ook bekendheid doordat een van haar pastoors behoorde tot de negentien geestelijken die in 1572 in Den Briel zijn opgehangen (Martelaren van Gorkum).
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij Historische Vereniging Hoogblokland, Hoornaar en Noordeloos. - Historische Vereniging op Facebook.
Terug naar boven- Plan Zuidoost behelst nieuwbouw aan de oostzijde van de Groeneweg. Met een ontsluitingsweg ten oosten van de Schans.
Terug naar boven- Hoornaar heeft 6 rijksmonumenten.
- Hoornaar heeft 11 gemeentelijke monumenten.
- Hoornaar is in de verte al te herkennen aan de kerktoren van de NH kerk (Dorpsweg 10a). Deze kerk, bestaande uit een eenbeukig schip, is gebouwd in de 15e eeuw. De toren is later gebouwd (1555). De kerk is gebouwd op een donk, een postglaciale zandophoping. Oude kronieken tonen aan dat een voorganger van deze kerk reeds in het jaar 642 zou zijn gebouwd. Deze werd echter door de Noormannen vernield op een van hun vele tochten. In 694 is zij weer herbouwd en werd toen aan Sint Dionysius gewijd. Zij staat op een zanddonk en was bij de vele overstromingen die de Alblasserwaard teisterden een geliefd toevluchtsoord. Sint Willebrordus heeft op een van zijn reizen in deze kerk het woord gevoerd. (3370)
- Monument van stier Dirk IV op het Dirk IV-Plein, ter herdenking van de traditionele jaarlijkse Fokveedag. De maker is M. Ravenswaaij, 1991. De stier Dirk IV was het `goudhaantje` van Hoornaar. De stier (1910-1921) heeft vele prijzen gewonnen. De geschiedenis van deze stier kun je lezen op de site van de Fokveedag.
- De Oudendijkse Molen (Dorpsweg 63) is een wipwatermolen (in beheer bij de SIMAV). Samen met de Scheiwijkse Molen zijn dit de enige overgebleven molens uit een poldercombinatie die “Het land van de 6 molens” werd genoemd. Maalvaardig. Bereikbaar via wandelpad langs Stoeterij Liefhebber. Ook het Lange Afstands Wandelpad komt er langs. Molenaar is Wim Meerkerk.
- De Scheiwijkse Molen staat in buurtschap Lage Giessen en wordt daarom aldaar beschreven.
- Monumentale panden: Dorpsweg 1 (voormalige School met den Bijbel), 8, 11, 31, 36, 44, 52, 55, 67, 104, 108, 123, 125, 126, 128.
Terug naar boven- De Dirk IV-Loop (op een zaterdag in januari) is jaarlijks het 1e evenement van het Grote Rivieren Loopcircuit en trekt ca. 600 deelnemers. Er is een wedstrijdloop van 10 km en een prestatieloop van 5 en 10 km. Er zijn ook jeugdlopen met kortere afstanden.
- Fietsvierdaagse en Wandeldriedaagse in de week van Hemelvaart. De start en finish zijn traditiegetrouw in de grote (verwarmde) tent die midden in Hoornaar staat. Elke dag is er na de fiets- of wandeltocht gezellig entertainment en tijd voor het uitwisselen van ervaringen. Bij voldoende deelname zal traditiegetrouw op vrijdag een feestavond worden gehouden met live optredens en disco, aangeboden door de Stichting Vrije Recreatie SVR. Site Fietsvierdaagse / Wandeldriedaagse.
- Jaarmarkt. Laatste zaterdag van juni. Markt met meer dan 100 kramen, kinderattracties, muziek e.d. Inlichtingen: Buurtvereniging Het Oude Dorp, dhr. Slob, tel. 0183-582407 of 06-50490109.
- De Feestweek Hoornaar (eind augustus / begin september) is er 1x in de 5 jaar. De laatste keer was 2015, dus het is nog even geduld hebben tot 2020 voor de volgende keer.
- De Fokveedag / Boerenlandfeest op de 1e zaterdag van oktober, is het grootste agrarische evenement in het Groene Hart, met o.a. rundveekeuring (zwart- en roodbont), NK Tweespannen Shetlandpony's, ponyfokdag, expositie boerenkaas en keuring, overdekte warenmarkt, expositie moderne landbouwwerktuigen, kindermarkt, muziek, hondenshow en demonstraties. Site Fokveedag Hoornaar.
Terug naar boven- Minimarkt: dinsdag 08.00-12.30 uur. Bij het Gemeenschapshuis.
- Openluchtzwembad De Donk is gratis toegankelijk. Grote ligweide, strandje, douches, toiletten.. Geopend mei-september 10.00-20.00 uur, zondag vanaf 12.00 uur.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Hoornaar, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Hoornaar (online te bestellen).
Terug naar boven- Belangenorganisatie: - "Dorpsraad Bruisend Hoornaar is een vereniging voor en door inwoners. Het doel van de vereniging is het behartigen van de collectieve belangen van alle inwoners, voor een goede leefbaarheid en optimaal voorzieningenniveau. De dorpsraad heeft meerdere lopende projecten. Een aantal projecten is door de dorpsraad zelf gestart, de overige projecten zijn op uitnodiging van de gemeente tot stand gekomen."
- Onderwijs: - Basisschool Klim-op. - Basisschool Samen op Weg.
- Sport: - "De dorpen Hoogblokland en Hoornaar bezaten voor de Tweede Wereldoorlog beide een voetbalclub, respectievelijk de zondagclub HVV (Hoogbloklandse Voetbal Vereniging) en de club HBS (Houd Braaf Stand). In 1946 fuseren de clubs en ontstaat het huidige SteDoCo (Sterk Door Combinatie). De kleding werd zo gekozen dat beide verenigingen hun kleuren in het nieuwe tenu konden terugvinden (net een nieuw gemeentewapen bij gemeentefusies dus, red.). Het veld kwam aan de Groeneweg in Hoornaar te liggen, waar nu het oefenveld, grenzend aan de tennisbaan ligt. Er was een houten gebouwtje met twee kleedlokalen en in het midden een wasgelegenheid met stromend (koud) water. Ook was er een “koek en zopie”-achtig verkooploket. Omdat toen het koelkast-tijdperk nog niet was aangebroken, werden bier- en limonadeflessen in een wasteil met stromend water koel gehouden. Het speelveld werd door de week als schapenweide gebruikt en als het tijdens de wedstrijd regende werd de open loods van de aangrenzende boerderij door het publiek als schuilplaats gebruikt, noem het de voorloper van de tribune.
In 2007 werd, met ondersteuning van een groot aantal sponsoren, een andere koers ingeslagen, met vele promoties tot gevolg: 2007: promotie naar de 3e klasse, 2008: promotie naar de 2e klasse, 2010: promotie naar de 1e klasse, 2012: promotie naar de hoofdklasse, 2015: promotie naar de topklasse, het hoogste amateurniveau. Ook de damesafdeling floreert, mede dankzij de meisjesvoetbalacademie, nog altijd. In 2015 werd de KNVB beker zuid 1 gewonnen en in 2016 werd het kampioenschap in de 1e klasse behaald. Door de jaren heen is het SteDoCo-complex vaak gebruikt voor schoolvoetbal en schoolsportdagen. De club telt ca. 600 leden, in hoofdzaak uit de dorpen Hoogblokland en Hoornaar, maar steeds meer aanmeldingen komen tegenwoordig uit een wat grotere regio. De zelfwerkzaamheid binnen de club is altijd sterk aanwezig geweest en floreert nog altijd. Zo is het totale onderhoud in eigen beheer."
- "BC Hoornaar is een vereniging waar in een gezellige en ontspannen sfeer wordt gebridged. De speellocatie is zalencentrum Het Bruisend Hart, dat over een goede bar met prettige bediening beschikt en er is voldoende, gratis, parkeergelegenheid. De speelavond is de woensdagavond. We beginnen om 19.30 uur."
- Zorg: - "Apotheekhoudende huisartsenpraktijk Hoornaar wil een kleinschalige praktijk zijn, met persoonlijke aandacht voor de patiënt, die het huisartsenvak en de farmaceutische zorgoplossingen goed wil combineren. De artsen en de assistenten hebben het streven om de patiënten zo goed mogelijk te begeleiden bij een hoge kwaliteit van leven. Wij willen de inwoners van het dorp, buurdorp Hoogblokland en omgeving van farmaceutische zorg voorzien vanuit een centraal en dichtbij gelegen praktijk met goed opgeleide dokters- en apothekersassistentes en een goed geoutilleerde en toegankelijke apotheekvoorziening. Samenwerking met fysiotherapeuten, thuiszorg, eerstelijns psychologen, diëtisten, diabetesverpleegkundigen, COPD verpleegkundigen en andere ziektebeeldgerelateerde zorgaanbieders staat hoog in het vaandel en zal steeds verder worden geoptimaliseerd."
Reactie toevoegen