Gaast

Plaats
Dorp
Súdwest-Fryslân
Fryslân

gaast_collage.jpg

Gaast, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Gaast, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Gaast (3).JPG

Gezicht op Gaast, augustus 2013

Gezicht op Gaast, augustus 2013

Gaast..JPG

Dorpsgezicht Gaast

Dorpsgezicht Gaast

Gaast (2).JPG

Dorpsgezicht Gaast

Dorpsgezicht Gaast

Gaast.JPG

De Hervormde kerk van Gaast

De Hervormde kerk van Gaast

Gaast

Terug naar boven

Status

Gaast is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. T/m 2010 gemeente Wûnseradiel.

Terug naar boven

Naam

Spelling
Sinds 1980 is er alleen nog de naam Gaast. Voorheen was er ook nog een Friese variant Gaest. Maar in genoemd jaar zijn de tweetalige plaatsnaamborden verwijderd en vervangen door borden met alleen nog de huidige officiële naam.

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Gaast ligt aan het IJsselmeer, Z van Piaam, Idsegahuizum en Makkum, ZW van Bolsward, W van Dedgum en Parrega, en NW van Ferwoude en Workum.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Gaast 36 huizen met 217 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp nog altijd ruim 200 inwoners, nu in ca. 80 huizen.

Terug naar boven

Geschiedenis

- Dorpsbelang heeft ter gelegenheid van een reünie het boek ‘It doarpslibben fan Gaast’ laten maken. Het boek geeft veel informatie over de inwoners en het dorpsleven in vroeger tijden. Het boek is nog verkrijgbaar.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Dorpsvisie Gaast is verschenen in 2013. "Deze visie is op eigen initiatief opgesteld door Dorpsbelang met als doel de gemeente Súdwest- Fryslân en eigen bewoners te informeren over specifieke wensen en/of (nieuwe) initiatieven in en rondom ons dorp. De aangegeven termijn voor dit beleidsstuk is 12 jaar (2013-2025). De visie is ingedeeld in twee delen. 1. Een omschrijvend deel. 2. Een actielijst met daaraan gekoppelde termijnen De termijnen genoemd bij punt 2 zijn afgeleid uit de keuzes die de bewoners hebben gemaakt tijdens de rondetafelgesprekken. Hierbij heeft men de urgentiebehoefte kunnen aangeven. Daarbij zijn onderscheiden: urgente onderwerpen (0-2 jaar); onderwerpen met een middellange oplossingstermijn (2-5 jaar); onderwerpen met een lange oplossingstermijn (5-10 jaar)."

- "Vanaf 1980 zijn veel winkels en andere maatschappelijke voorzieningen in Gaast geleidelijk verdwenen. Waren er twee decennia geleden nog een bakker, slager, twee scholen een café etc., nu resten ons nog de volgende maatschappelijke voorzieningen/functies: Dorpshuis De Fûke, open bij gelegenheid; Van Kalsbeek, een mechanisatiebedrijf, constructiebedrijf en fabrikant van sierhekwerken; Marten Hoekstra, bezorgbakker; Tapasbar en lunchcafé de IIsfûgel; SRV-wagen De Boer; Siebren De Kaasboer; Teady, de groentenman uit Workum. De trend is echter dat de kleine ondernemer wordt opgeslokt door grotere voorzieningen uit de buurt. Dit is ook merkbaar in grotere kernen als Makkum en Workum. Als algemeen gemis wordt ervaren het ontmoetingsmoment van de inwoners bij dergelijke voorzieningen. Ferwoude, het naburige dorp van ongeveer gelijke grootte heeft nog een school. Merkbaar is dat deze een enorme bindende factor vormt bij de inwoners van Ferwoude. Met name deze bindende factoren nemen in Gaast steeds meer af, waardoor het gevaar ontstaat dat de inwoners in een anoniem dorp komen te wonen." (bron: Dorpsplan)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Gaast heeft 2 rijksmonumenten.

- De 14e-eeuwse Hervormde (PKN) kerk (Zeedijk 9) is een zaalkerk met driezijdige koorsluiting. De kerk is in 1916 ommetseld. In de houten geveltoren met ingesnoerde spits hangt een klok (1718) van Jan Albert de Grave. Het mechanisch torenuurwerk is gemaakt door Van Bergen. Het orgel uit circa 1860 is gebouwd door Willem Hardorff. In 2014 is de kerk gerestaureerd. De dakruiter van de toren is hersteld. Het lood is vervangen en de gevelbekleding en houten constructie zijn deels hersteld en vervangen. Verder is het door houtworm aangetaste dakbeschot vervangen, is in de kapconstructie elektriciteit aangelegd en is het torenuurwerk nagekeken. In 2018 is de kerk overgedragen aan Stichting Alde Fryske Tsjerken.

- De voormalige Gereformeerde kerk (Zeedijk 5a) is in 1998 buiten gebruik gesteld en herbestemd tot woning. In 2015 is het pand verbouwd en herbestemd tot tapasbar. Het orgel van Bakker en Timmenga uit 1901 is verkocht aan de Hervormde kerk in Langezwaag

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Theunis Piersma is hoogleraar trekvogelecologie in Groningen en waddenonderzoeker bij het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) op Texel. Hij is een internationale autoriteit op het gebied van (trek)vogels. In zijn vrije tijd doet hij in zijn eigen woonomgeving onderzoek naar huiszwaluwen. Een dorpsgenoot vroeg hem eens: "Waar blijven onze zwaluwen in de winter, Theunis?" Die vraag was aanleiding voor een zoektocht: hoe overleven huiszwaluwen en waar overwinteren ze? Piersma is een geboren verteller en verstaat de kunst om ingewikkelde, wetenschappelijke materie op een begrijpelijke en onderhoudende manier over te dragen. Zijn in 2014 verschenen boek 'Sweltsjes fan Gaast' (ook in het Nederlands verschenen als 'Zwaluwen van Gaast') is een literair verslag van een persoonlijke zoektocht, een ode aan de huiszwaluw.

Hier een aankondiging van het boek in het Fries: Yn it doarpshûs is op 12 maart 2014 it boek ‘Sweltsjes fan Gaast’ presintearre. It boek is skreaun troch Theunis Piersma. Piersma is heechlearaar trekfûgelekology yn Grins en waadûndersiker by it NIOZ op Teksel. Hy is in ynternasjonale autoriteit op it gebied fan (trek)fûgels. Yn syn frije tiid docht er yn syn wenplak Gaast ûndersyk nei sweltsjes. In doarpsgenoate frege him ‘Wêr bliuwe ús sweltsjes winterdeis, Theunis’. Dy fraach wie oanlieding foar in syktocht nei sweltsjes, nei hoe’t se libje en wêr’t se bliuwe winterdeis. "Sweltsjes oerwinterje yn ’e wiete modder, sa hawwe minsken yn Europa der hiel lang oer tocht. Fansels wiene der altiten twifelkonten. Sa skriuwt om 1220 hinne Caesarius von Heisterbach, abt fan de Sisteriaanske Abdij fan Koeningswinter yn Dútslân, oer in man dy’t in sweltsje fan it nêst fangt en de fûgel in bryfke oan ’e poat hinget mei de tekst: “Oh sweltsje, wêr bist do winterdeis?” As it sweltsje in jier letter weromkomt, hinget der in nij bryfke oan syn poat. Dêrop stiet no: “Yn Azië, by Petrus thús”. Sa wurdt der hûnderten jierren oer oerwinterjende sweltsjes iggewearre.

De Sweedske natuerhistoarikus Carl Linneaus kaam yn 1757 mei in tsjok boek oer fûgeltrek. Deryn jout er gjin inkele dúdlikheid oft sweltsjes winterdeis nei it suden fleane of dat sy har moannenlang yn ’e modder, tusken rotsblokken of de woartels fan beammen ferskûlje." Piersma ferstiet de keunst om de wittenskip te fertellen oan in breed publyk sûnder de kwaliteit te koart te dwaan. Dit is syn earste boek yn syn memmetaal. In oade oan sweltsjes en oan Fryslân. Yn it it boek giet Piersma ek op syk nei syn woartels en besiket er in antwurd te finen op de fraach wêrom´t er biolooch wurden is. It boek is in literêr ferslach fan in wittenskiplike syktocht. Piersma hat in soad nij wittenskiplik ûndersyk ferwurke yn dit boek. Syn ûnderfiningen en nije ûntdekkingen binne foar it earst ferarbeide yn in publikaasje foar in grut publyk.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Gaast, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Valentino Selva (Sneek, 1939, voorheen o.a. tuinarchitect en leraar Duits in Sneek) heeft in 2017 zijn roman 'Het geheim van Gaast' gepubliceerd. "Friese streekroman, door de auteur betiteld als een romantische thriller. In de ondiepe contreien van het unieke natuurgebied de Hauw, aan de Kop van de Afsluitdijk, waar het IJsselmeer begint voor de kust van het dorp en buurdorp Makkum, surft Menno Bosma zijn zinkertje tegen een beruchte zwerfsteen aan flarden. Hoog op de dijk zit 'de oude man'. Roerloos en zwijgend kijkt hij toe, zoals altijd. Na het bijeenrapen van de vernielde surfattributen klautert Menno onbevredigd de dijk op om naar huis te gaan.

Nauwelijks is hij bij zijn altijd zwijgzame getuige, of de man begint ineens te praten. Hij noemt zich 'pake Hoeksema' en vertelt spontaan over zijn jonge jaren toen de Afsluitdijk nog een schetsplan was. Geboeid luistert Menno toe. In de loop der tijd ontstaat tussen beiden een hechte vriendschap, waarbij Menno onvoorstelbare en geheimzinnige feiten te horen krijgt. Het betreft de twee broers Van Kalsbeek uit Gaast, die geregeld over de schreef zijn gegaan... Jarenlang verzwijgt Menno het bestaan van zijn aantekeningen over de verhalen, die hij in een schoolschrift heeft bijgehouden. Veilig zijn ze in zijn bureau opgeborgen. Hij is bang dat ze hem nog eens noodlottig zullen worden. Maar onverwachts verschijnt er een 'Special' in het grootste dagblad van Friesland, die Menno doet besluiten zijn geheime lade te openen..." Aldus de 'flaptekst'.

Terug naar boven

Links / voorzieningen

- Algemeen: - Site van en over Gaast.

- Belangenvereniging: - Dorpsbelang Gaast.

- Dorpshuis: - Dorpshuis de Fûke.

- Sport: - Kaatsvereniging KV Trije Yn Ien is de kaatsvereniging van de dorpen Gaast en Ferwoude.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Gaast kerk.

Terug naar boven

Bekende inwoner

- In 2015 had radiopresentatrice Petra Possel het gehad met de grote stad. Ze verruilde het drukke, jachtige Amsterdam voor de ultieme rust van het dorpje Gaast. Over dat proces heeft ze in 2019 het boek 'De stad uit. Mijn hart verpand aan het platteland' geschreven. Met veel zelfspot beschrijft ze haar eerste schreden op het platteland. Ze beschrijft in het boek ook inwoners zoals Uulkje de Sokkefrou, de Zwaluwman, de vuurtorenwachter, de visboer, de visser, en de Grienteboer uit Workum die met zijn wagen groente aan de deur verkoopt. Voor nadere informatie zie het artikel op Omrop Fryslân, 6-4-2019, waar je ook een interview met de auteur kunt beluisteren.

Reactie toevoegen