Makkum

Plaats
Dorp
Súdwest-Fryslân
Fryslân

makkum_fr_plaatsnaambord_kopie.jpg

Makkum is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. T/m 2010 gemeente Wûnseradiel.

Makkum is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. T/m 2010 gemeente Wûnseradiel.

Makkum

Terug naar boven

Status

- Makkum is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. T/m 2010 gemeente Wûnseradiel.

- Onder het dorp Makkum valt ook de buurtschap Engwier.

- Makkum heeft een dorpswapen. Het wapen toont een zeemeermin van goud met in de rechterhand een naar rechts zeilend schip en in de linkerhand een kalkoven.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
944 kopie 1150-1158 in Maggenheim, 13e eeuw Mackengum, 1379 kopie Mackinghe, 1476 Mackum, Makkum.

Naamsverklaring
Betekent het Oudfriese hem 'woonplaats' van de persoon Maggo of Makko. In de oudste vorm is het Oudfriese hem verhoogduitst tot heim door de schrijver in het klooster Fulda.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Makkum ligt W van de stad Bolsward en grenst in het W aan het IJsselmeer.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Makkum 326 huizen met 1.941 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.400 huizen met ca. 3.500 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Makkum ontwikkelt zich vooral in de 17e en 18e eeuw tot een belangrijk bedrijvigheids- en handelscentrum, met steenbakkerijen, tegelbakkerijen, hout-, olie-, papier- en pelmolens, scheepswerven, schelpkalkovens en visserij (betreffende zowel vissen als schelpen). De schelpkalkbranderijen zijn destijds de belangrijkste pijlers voor de welvaart van het dorp. Het transport van het basismateriaal en de eindproducten gebeurt per schip en als gevolg daarvan floreert ook de scheepvaart en de scheepsbouw. De 19e eeuw brengt een terugval als gevolg van het verzanden van de Zuiderzee waardoor de haven van het dorp niet meer bereikt kan worden. De bedrijvigheid loopt terug en alleen de scheepsbouw en wat aardewerkfabrieken blijven over. Het Makkumer aardewerk van de nog immer florerende aardewerkfabriek Tichelaar is wereldberoemd (zie verder bij Bezienswaardigheden).

Heemkunde
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij Stichting Ald Makkum. "De stichting stelt zich ten doel een verzameling van historische feiten van het dorp en omgeving (de voormalige gemeente Wûnseradiel) vast te leggen en die voor een ieder toegankelijk te maken. Zij organiseert of werkt mee aan tentoonstellingen en lezingen, verzorgt publicaties en levert historisch materiaal voor publicaties van derden. In de webwinkel zijn vele publicaties van de stichting en van anderen over het dorp en omgeving nog verkrijgbaar.

De stichting drijft op het enthousiasme van vrijwilligers en is naast een kleine gemeentelijke subsidie afhankelijk van de onmisbare steun van donateurs. Als je met ons van mening bent dat de veelzijdige en bewogen Makkumer historie bewaard en beschreven dient te worden, geef je dan op als donateur. Voor een bijdrage van minimaal € 15,- per jaar ontvang je per e-mail Aldnijs en word je op hoogte gehouden van alle publicaties betreffende het dorp en omgeving. Aanmelden als donateur kan door overmaking op bankrekeningnummer NL19RABO0308733835 t.n.v. Stichting Ald Makkum onder vermelding: donateur." Op de site van de stichting is heel veel informatie over de geschiedenis van het dorp te vinden, in tekst en beeld.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Makkum heeft 57 rijksmonumenten. Het centrum is een beschermd dorpsgezicht. Het dorp heeft een stedelijke structuur die dateert uit de 17e eeuw. Vooral bij de sluis vinden we fraaie koopmanshuizen met prachtige gevels en indrukwekkende ornamenten.

- De Doniakerk (Kerkeburen 37) is een in gotische stijl gebouwde Hervormde kerk. De kerk is in 1660 gebouwd en verving de eerder afgebroken Sint-Maartenskerk op deze plaats. De toren was acht jaar eerder gebouwd en behoorde nog bij de oude kerk. Na de afbraak van deze kerk bleef de toren staan en werd de nieuwe kerk er tegenaan gebouwd. De kerk ligt op de Sint-Maartensterp in de oude agrarische dorpskern van Makkum. Later breidde de plaats zich verder naar het zuiden uit en kwam het centrum te liggen in het bij het dorp gevoegde Statum, bij de sluis naar de vroegere Zuiderzee in de vaarroute naar Bolsward.

Op de toren staat een windvaan in de vorm van een zeepaardje. In de kerk zijn nog veel herinneringen bewaard gebleven aan het adellijke geslacht Donia, waarvan leden zich hebben ingespannen voor de bouw van de kerk. Diverse delen van het kerkinterieur, waaronder de preekstoel, zijn vervaardigd in de 17e-eeuw. In de kerk bevindt zich een grafzuiltje voor dichteres Cynthia Lenige (1755-1780), lid van het dichtgenootschap 'Kunst kweekt het menschelijk geluk'. In Makkum is een straat naar haar genoemd. In de muur van de kerk, onder het orgel, is een grafsteen aangebracht voor haar vader Dirk Lenige (1722-1798), een van de eerste Friese dichters van sonnetten.

Het orgel dateert uit 1848 en is gemaakt door orgelbouwer Carl Friedrich August Naber uit Deventer. Restauraties kwamen gereed in 1906 door Van Dam, in 1956 door Van der Bliek en in 1978 door Bakker & Timmenga. De kerk is in de jaren vijftig van de 20e eeuw gerestaureerd. Het in 1913 in de toren geplaatste uurwerk, afkomstig uit de kerk van Cornwerd en vervaardigd in 1616, is bij deze restauratie verwijderd. Na de restauratie van de toren in 1982 is dit torenuurwerk weer teruggeplaatst.

- Het voormalige Waaggebouw is te bezichtigen.

- Aardewerkfabriek Koninklijke Tichelaar Makkum, het oudste aardewerkbedrijf van Nederland, is de producent van het wereldberoemde Makkumer aardewerk. Het bedrijf is te bezichtigen.

- Gevelstenen in Makkum.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- "Makkum wordt ook wel 'het Scheveningen van Fryslân' genoemd. Het mooie uitstralende centrum is een toonbeeld van gezelligheid. Met vele terrasjes en keur aan horecavoorzieningen in de historische panden. Voor een dorp van nog geen 4000 inwoners is er veel meer dan je zou verwachten. Een grote supermarkt, leuke winkeltjes en er is te kiezen uit een grote variatie aan restaurants. Het strand is bijzonder geschikt voor kinderen, omdat de eerste honderd meter niet dieper is dan een centimeter of veertig. Op de boulevard is een keur aan passende winkels en horeca: van snackbar tot visshop en eten op niveau.

Het dorp is ook het watersportcentrum van het westelijke IJsselmeer. Niets ten nadele van Workum, Hindeloopen en Stavoren, maar de faciliteiten van Makkum overtreffen alles. Veel jachten, die via de sluizen bij Kornwerderzand de Waddenzee opgaan, hebben een van de vele jachthavens van dit dorp als uitvalsbasis gekozen. En het kitesurfen heeft zich hier stormachtig ontwikkeld." (bron: Bezoekerscentrum Mar en Klif) Het dorp is bij toeristen en recreanten onder meer bekend om het recreatiegebied De Holle Poarte met zijn strand, kampeerterrein, vakantiewoningen en boulevard.

- Voor de Friese IJsselmeerkust liggen, ter hoogte van Makkum en Piaam, de Noordwaard, de Zuidwaard en de Kooiwaard (Fries: Noardwaard, Súdwaard en Koaiwaard). Onder de verzamelnaam Makkumerwaarden valt dit 467 hectare grote natuurterrein, samen met 1.601 hectare watervogelreservaat, onder het Beschermd Natuurmonument de Friese IJsselmeerkust. Het is een gevarieerd gebied, dat bestaat uit voormalige zandplaten begroeid met riet, ruigten en struweel en omgeven door ondiep water. Al die variatie levert in alle jaargetijden grote aantallen vogels op.

De Makkumerwaarden zijn niet vrij toegankelijk. Vanaf de dijk zijn ze wel goed te overzien. Door de Zuidwaard loopt wel een wandelpad, dat in het broedseizoen deels is afgesloten. Wie de vogelrijkdom beter wil bekijken, kan terecht in de vogelwaarnemingshut met informatiepaneel op de Kooiwaard. Deze hut is te bereiken langs een pad vanaf de dijk of langs het wandelpad dat van museum It Fûgelhûs in Piaam langs de Dyksfeart voert. De expositie in het museum zelf staat in het teken van het vogelleven op en rond de waarden.

Mensen houden van vogels, maar lang niet alle vogels houden van mensen. Omdat er vogelsoorten zijn die heel erg gebaat zijn bij rust, worden mensen soms op afstand gehouden. Dat is het geval aan de Friese IJsselmeerkust, die voor vogels een belangrijke schakel in hun levenscyclus is. Het is de plaats om te ruien, te broeden, uit te rusten en aan te sterken tijdens de trek of om te overwinteren. Daar kunnen ze niet te veel pottenkijkers bij gebruiken. Om deze reden zijn langs de kust veel terreinen en grote stukken aansluitend ondiep water onder de werking van de Natuurbeschermingswet gebracht.

Dat wil niet zeggen dat mensen helemaal niets te zien krijgen van de vogelrijkdom. Tussen de Afsluitdijk en de Noordwaard bij Makkum zijn goede mogelijkheden om de pleisterende vogels te zien. In het ondiepe water bevinden zich grote aantallen, die vanaf de parallelweg langs de Afsluitdijk met kijker en telescoop kunnen worden bewonderd. Meestal zijn het verschillende eendensoorten, zwanen en ganzen, maar ook lepelaars en soms zelfs flamingo’s worden hier waargenomen.

De observatiehut in de Kooiwaard is bij uitstek geschikt om naar vogels te kijken. In het ondiepe water, dat ze bescherming biedt tegen de roofdieren van het land, zitten vaak honderden steltlopers en eenden. In juli en augustus komen lepelaars geregeld langs. Ze kunnen hier van dichtbij worden bekeken. Het zijn vaak broedvogels van de waddeneilanden, die in de zomer graag met hun jongen naar de Friese IJsselmeerkust komen om aan te sterken voor het vertrek naar de overwinteringsgebieden in Afrika. De laatste jaren komen hier ook steeds vaker zilverreigers. Net als lepelaars grote witte vogels, maar met rode poten en een rechte snavel. Op de lange paal voor de observatiehut zit in de nazomer soms een visarend Nadere informatie over de Makkumerwaarden op de site van beheerder It Fryske Gea.

- "In het project 'Versterken Friese IJsselmeerkust' werken Provincie Fryslân, Rijkswaterstaat en It Fryske Gea samen aan onder meer Natura 2000 maatregelen. Onderdeel hiervan is het uitgraven van droog riet op de Makkumer Noordwaard W van Makkum. Hierdoor ontstaat er meer ruimte voor waterriet. Het uitgegraven riet gaat vervolgens per schip naar de Vismigratierivier bij Kornwerderzand, ter versteviging van de oever. "Op deze manier snijdt het mes aan twee kanten. Winst voor vogels en vissen die van nat riet houden en een mooi voorbeeld van een project waarbij we materialen hergebruiken", aldus gedeputeerde Avine Fokkens-Kelder. Door oude sloten in het droge rietveld van de Makkumer Noordwaard weer uit te graven, kan het riet het water in groeien. Riet dat in het water staat, biedt meer bescherming aan dieren: vissen vinden hier een geschikte paai- en schuilplek en vogels een veilig broed- en foerageergebied.

Een speciale riettransplantatiemachine van Bagger- en Waterwerken Oosterwolde (BWO) steekt blokken riet uit van 1 bij 2 meter met een dikte van 0,5 meter. Een schip vervoert die blokken naar Kornwerderzand. - In deze video kun je zien hoe dat in zijn werk gaat. Het overgeplante riet is sterker dan gezaaid of gestekt riet. Het kan beter tegen harde wind, hoge golven en wisselende waterstanden van het IJsselmeer. En watervogels vreten het minder aan. Hierdoor kan er een robuuste rietoever bij de Vismigratierivier ontstaan van 350 meter. De blokken riet worden vastgezet met klei, opgegraven uit de Wide Wimerts tussen IJlst en Bolsward. En dat is niet het enige voorbeeld van hergebruikt materiaal bij de Vismigratierivier. Zo is in de zomer van 2020 grond en zand onder water aangebracht, afkomstig uit depot Oostpoort-Harlingen en uit de vaargeulen van het IJsselmeer. Op dit zandpakket zijn stenen gelegd als bescherming tegen golfslag. Deze stenen zijn vrijgekomen bij de bouw van de nieuwe zeesluis in IJmuiden." (bron: Provincie Fryslân, maart 2021)

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Makkum, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Henry Spruyt fotografeert al meer dan 40 jaar in de buitendijkse natuurgebieden tussen Workum, Makkum en de Afsluitdijk. Deze gebieden zijn onder te verdelen in de Workumerwaard, de Kooiwaard, de Makkumerzuidwaard en de Makkumernoordwaard. Op zijn site kun je naast films over de Makkumerwaard, w.o. over de ijsvogels aldaar, verder ook albums inzien van De Hoge Veluwe, Terschelling en van enkele natuurgebieden buiten Nederland.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Makkum (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Weekkrant voor Makkum de Makkumer Belboei is er sinds januari 2020 alleen nog in een online versie. - Nieuws van de Makkumer Belboei op Facebook. - Nieuws uit het dorp van Plaatselijk Belang op Facebook.

- Belangenorganisatie: - "Plaatselijk Belang Makkum is een vereniging die zich inzet voor behoud en waar mogelijk verbetering van de leefbaarheid van het dorp. Iedereen woont het liefst op een plek waar hij of zij gelukkig kan zijn. Voor de meeste mensen geldt dat dit samenhangt met je thuis te voelen op een plek; je een deel van een gemeenschap voelen, een sociaal netwerk hebben, deelnemen aan activiteiten. Ook het kunnen genieten van je woning, de gebouwde en natuurlijke omgeving en de voorzieningen in het dorp zijn belangrijk. Een dorp dat aantrekkelijk is voor de bewoners en waar zij verbinding ervaren met elkaar en de omgeving is óók aantrekkelijk voor bezoekers.

De belangenbehartiging willen wij zo goed mogelijk doen. Daarom laten wij je via onze site weten waar we mee bezig zijn zodat je kunt meedenken. Wij willen ook graag weten waar inwoners zich zorgen om maken, wat er wel of niet goed gaat. De vereniging telt ongeveer 450 leden, maar meer leden zijn natuurlijk altijd welkom. Als Plaatselijk Belang kunnen we dan nóg meer voor Makkum betekenen. Dit lidmaatschap kost slechts € 5,00 per jaar. Dit geld wordt gebruikt voor projecten waar geen gemeentelijke vergoedingen voor zijn. Je bijdrage vloeit dus indirect terug naar jou als inwoner."

- Sport: - "Het kaatsen is al een eeuwenoude sport. In de kaatsliteratuur is deze oudste historie uitgebreid te vinden. De geschiedenis van de kaatssport in ons dorp gaat terug tot 1819. In een advertentie van de Leeuwarder Courant viel toen te lezen: “Met consent van den heer Grietman van Wonseradeel, gedenken enige Liefhebbers te Makkum, te laten verkaatsen: Drie zilveren lepels, op zondag 12 september 1819, de liefhebbers worden verzocht als dan te compareren." Wie deze zilveren lepels beschikbaar stelden is niet te achterhalen en ook niet wie ze gewonnen hebben. Zoals iedereen weet werd jaren terug de Makkumer Merke begonnen met een hardraverij voor paarden. Deze wedstrijd werd gehouden voor de kaatspartijen. Zo was de eerste hardraverij al in 1821. De prijzen van toen logen er ook niet om: een zilveren zweep, een zilveren tabakspot. Voor die tijd waardevolle prijzen waar graag om werd gestreden.

In de jaren tachtig en negentig van de 19e eeuw zijn in vele plaatsen in Fryslân kaatsverenigingen opgericht. Die van Bolsward was de eerste (1885). Later volgden onder meer Witmarsum (1886), Sint Jacobiparochie (1889), Ried (1890), Holwerd (1890) en Makkum (1892). De jaarlijkse merke-partij werd in juni 1892 meteen al door de nieuwe kaatsvereniging georganiseerd. In 1893 maakte het bestuur een begin met het uitbreiden van haar activiteiten. Tijdens de Merke werd voor het eerst een ledenpartij gehouden, naast de geadverteerde partij met vrije deelname. De koning van deze partij zou die dag een prachtige Zilveren Koningsbal ontvangen. Deze Zilveren bal werd door de oprichters beschikbaar gesteld. Deze Koningsbal is gemaakt door de Makkumer zilversmid S.J. Boshoorn. Tot op de dag van vandaag wordt deze Zilveren bal tijdens de Merke nog altijd uitgereikt aan diegene die de oudste klasse heeft gewonnen en tot koning van deze partij is uitgeroepen. Na de rondrit door het centrum van het dorp wordt deze bal weer aan de voorzitter overhandigd om vervolgens goed te worden opgeborgen. Kaatsvereniging KV Makkum is dan ook een vereniging met vele tradities, met als hoogtepunt de jaarlijkse Makkumer Merke, die gehouden wordt op de 3e zondag van juli."

- "De in 1957 opgerichte Volleybalvereniging Makkum heeft alle verschillende afdelingen die een volleybalvereniging kan hebben; CMV (6-12 jaar), jeugd en senioren, competitiespelende teams en recreanten. De thuishaven van de vereniging is sporthal Maggenheim. Op onze website vind je alles over de vereniging. Zo zijn er overzichten van de teams met foto’s, wedstrijdschema’s, standen, programma's, trainingsroosters en ga zo maar door. Ook word je via deze site op de hoogte gehouden van het laatste nieuws. Kortom, genoeg redenen om regelmatig een bezoekje te brengen aan onze site. Wil je altijd op de hoogte blijven van actuele onderwerpen binnen de vereniging, like dan onze Facebookpagina. Is volleybal jouw sport en spreekt onze vereniging jou aan? Nieuwe leden zijn van harte welkom Als je eerst eens wilt bekijken of VVM de club is die bij je past, kun je drie keer vrijblijvend meetrainen. Neem dan per mail contact op met het secretariaat, dan kijken zij of en waar er plek voor je is."

- Veiligheid: - Brandweer Makkum.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Makkum en idem Kerkhof.

Reactie toevoegen