Dedgum

Plaats
Dorp
Súdwest-Fryslân
Fryslân

dedgum_plaatsnaambord_kopie.jpg

Dedgum is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. T/m 2010 gemeente Wûnseradiel.

Dedgum is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. T/m 2010 gemeente Wûnseradiel.

dedgum_kaart_openstreetmap.jpg

Dedgum is een zeer klein dorp, met slechts ca. 40 huizen en ca. 90 inwoners. Het werkt dan ook op diverse gebieden samen met de buurdorpen Parrega, Hieslum en Tjerkwerd.

Dedgum is een zeer klein dorp, met slechts ca. 40 huizen en ca. 90 inwoners. Het werkt dan ook op diverse gebieden samen met de buurdorpen Parrega, Hieslum en Tjerkwerd.

dedgum_collage.jpg

Dedgum, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Dedgum, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Dedgum (3).JPG

De rijksmonumentale kerk van Dedgum verkeerde jarenlang in vervallen staat, maar is in 2018 en 2019 grootschalig gerestaureerd en sindsdien weer het pronkstuk van het dorp.

De rijksmonumentale kerk van Dedgum verkeerde jarenlang in vervallen staat, maar is in 2018 en 2019 grootschalig gerestaureerd en sindsdien weer het pronkstuk van het dorp.

Dedgum-001.JPG

Dedgum in de bloemetjes, mooi gedaan!

Dedgum in de bloemetjes, mooi gedaan!

Dedgum

Terug naar boven

Status

- Dedgum is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. T/m 2010 gemeente Wûnseradiel.

- Dedgum heeft een dorpswapen. De klavers uit het schild wijzen op het voornaamste middel van bestaan: veeteelt. Het plompenblad herinnert aan de drooggemalen meren in dit gebied.

- Onder het dorp Dedgum viel vanouds ook de buurtschap Arkum. Vermoedelijk heeft het daar nog altijd binding mee, maar formeel, d.w.z. voor de postadressen, valt deze buurtschap tegenwoordig onder het N buurdorp Tjerkwerd. Voor nadere toelichting zie de pagina van Arkum.

Terug naar boven

Naam

In het Fries
Dedzjum. In 1840 was de uitspraak nog Dedjum. De z tussen de d en de j heeft zich later in de 19e eeuw ontwikkeld.

Oudere vermeldingen
9e eeuw Deddingiwerve, 1275 Deddingum, 1404 Dedighem, 1455 Deddinghum, 1503 Dedgum, 1505 Deedghum, 19e eeuw naast de huidige spelling ook Dedigen.

Naamsverklaring
Het tweede element van de oudste naamvariant is wier. Het eerste deel wordt gevormd door de familienaam Deddinga, die is afgeleid van een mannennaan, te vergelijken met het het huidige Diede, 'volk'. Van de huidige naam is het slotelement um. Dat zal zijn ontstaan in navolging van de talrijke andere plaatsnamen op um.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Dedgum ligt ZW van de stad Bolsward, NO van de stad Workum en ZO van het dorp Makkum.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Dedgum 23 huizen met 131 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 40 huizen met ca. 90 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Dedgum is voor Friese begrippen een zeer oud dorp. Het wordt in 855 al genoemd, en dat is eerder dan de meeste andere Friese steden en dorpen. In dat jaar schenkt grootgrondbezitter Folker land in het dorp aan het klooster in het Duitse Werden. De nederzetting is ontstaan aan de bovenloop van de vroegere rivier de Marne, die bij Kimswerd in de zee uitkwam. Tegenwoordig ligt het dorp temidden van uitgestrekte landerijen. Tot 1634 echter ligt het ingesloten tussen het in dat jaar drooggelegde Sensmeer en de Workumertrekvaart.

In de 13e eeuw krijgt Dedgum een bakstenen kerk. In 1889 is deze kerk afgebroken en vervangen door de huidige kerk. De rijk versierde toegangspoort van de oude kerk is bewaard gebleven en te bezichtigen in het Fries Museum in Leeuwarden. De oorspronkelijke zadeldaktoren is bij de nieuwbouw een spitse toren geworden. De klok uit 1890 is in 1943 door de Duitse bezetter meegenomen en na de oorlog door een nieuwe klok vervangen.

Het kleine dorp heeft geen eigen voorzieningen meer, maar kent nog wel een groot aantal voorzieningen die aan de deur komen zoals een bakker, groenteboer, ijspaleis, kaasboer en SRV. Voor voorzieningen als dorpshuis, jeugdhonk, peuterspeelzaal en basisschool zijn de inwoners op buurdorp Parrega aangewezen.

- Nadere informatie over de geschiedenis van Dedgum (in het Fries).

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- De Dorpsvisie Dedgum 2014-2024 is eind 2013 verschenen. In de Dorpsvisie wordt beschreven wat de inwoners belangrijk vinden met betrekking tot hun leefomgeving en hoe ze hiermee om willen te gaan, nu en in de toekomst. Er wordt beschreven wat zij willen veranderen, maar ook wat ze willen behouden. Het behouden van waardevolle verworvenheden betekent op enkele punten (noodzakelijke) verbeteringen om deze waarden veilig te stellen. De visie heeft betrekking op een periode van 10 jaar, waarbij specifiek aandacht is voor de onderwerpen die in deze periode om aandacht vragen en actie vergen.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Dedgum heeft 2 rijksmonumenten, zijnde de Hervormde (PKN) kerk met toren, hekwerk en inventaris. De uit 1889 daterende kerk, die op een terp ligt, bepaalt in hoge mate het aanzien van het dorp. De kerktoren is door zijn spitse vorm in de wijde omtrek beeldbepalend. De kerk is de opvolger van een eerdere kerk uit de 13e eeuw die bouwvallig was geworden. De kerk is in 2014 overgedragen van de lokale Protestantse Gemeente aan Stichting Alde Fryske Tsjerken (SAFT), die in 1970 is opgericht om monumentale kerkgebouwen over te nemen die hun religieuze functie (grotendeels) hebben verloren en het onderhoud niet meer kunnen betalen, en in overleg met de dorpsbewoners te zoeken naar een mogelijke herbestemming. Bovendien spant de stichting zich in om publieke belangstelling te wekken voor kerkgebouwen in het algemeen.

De kerk was na de overdracht nodig aan restauratie toe - er was al jaren geen onderhoud aan de kerk verricht - en stond zelfs bekend als 'de laatste kerkelijke bouwval van Fryslân'. Er zaten scheuren in het pand, de toren was lang niet meer veilig, stenen zaten los en deuren waren kapot. De middelen die Stichting Alde Fryske Tsjerken (SAFT) van de Protestantse Gemeente Tjerkwerd-Dedgum had meegekregen, waren echter niet toereikend om snel tot restauratie te kunnen overgaan. "De subsidieregeling van het Rijk is ook te zeer versoberd om de kerk in één keer te kunnen restaureren. We zullen moeten wachten tot de gelegenheid zich aandient en er een bijzondere kans voorbij komt", aldus directeur Gerhard Bakker destijds bij de overdracht aan de stichting.

Eind 2016 heeft de SAFT een schenking gekregen van 100.000 euro van een van haar donateurs. Het gros daarvan is naar het restauratiefonds van de voormalige Hervormde kerk van Raard gegaan. Een deel van het bedrag is bestemd voor de restauratie van de kerk van Dedgum. Verder zijn fondsen geworven bij de provincie en provinciale restauratiefondsen, zijn donateurs van de stichting met succes aangeschreven om een donatie te doen en ook inwoners hebben zich ingezet voor de fondsenwerving. Al met al is de 800.000 euro die voor de restauratie nodig was, medio 2017 bijeen gekregen. Gedurende 2018 en deels 2019 is de kerk volledig gerestaureerd. Op 24 mei 2019 is de kerk feestelijk heropend. De kerk is nu weer het pronkstuk van het dorp.

Met de inwoners van Dedgum is gezocht naar nieuwe functies voor het kerkgebouw. Omdat het dorp geen dorpshuis heeft, wilden de inwoners graag dat hun kerk deze functie zou kunnen vervullen, als ontmoetingsplek, met liefst ook nog een vergaderruimte, een bed & breakfast, en een uitkijkpunt in de kerktoren. Al deze wensen konden worden vervuld. Vanaf de kerktoren kunnen inwoners en toeristen nu het uitzicht op de wijde omgeving bewonderen. Op een hoogte van 20 meter is een uitkijkpost gerealiseerd. Wie niet naar boven wil, kan in de bed & breakfast op twee kleine televisieschermen meekijken. Er zijn namelijk vier camera's aan de kerktoren bevestigd. Naast alle veranderingen in het gebouw is de zaal van de kerk opgeknapt. Er is een nieuwe lichtinstallatie in de zaal gekomen en er hangen zes heaters om het gebouw in de winter aangenaam te verwarmen. 1x per maand worden er nog kerkdiensten gehouden. Op de resterende dagen kunnen er nu andere activiteiten worden georganiseerd. De kerk kan ook worden gehuurd voor rouw- en trouwdiensten, concerten en (familie)bijeenkomsten. Praktisch is in dat verband dat de kerkbanken niet vast aan de vloer zitten, zodat de ruimte naar wens kan worden ingericht naar gelang de gelegenheid. Zie en beluister ook de interviews van Omrop Fryslân d.d. 24-5-2019 n.a.v. het gereedkomen van de restauratie.

- Op verschillende plaatsen in het dorp zijn informatiepanelen geplaatst, waarop bezoekers en inwoners worden geïnformeerd over de historie en cultuur van het dorp en zijn omgeving.

Terug naar boven

Evenementen

- 1x per 2 jaar (in de even jaren, in een weekend in september) is er een Dorpsfeest in Dedgum.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- De landelijke cottagetuin It Swiete Libben op Buren 1 in Dedgum is van begin juni tot half augustus op dinsdag, donderdag en zaterdag geopend voor publiek. De tuin is op doordeweekse dagen open van 13.00 tot 17.00 uur en op zaterdag van 11.00 tot 17.00 uur. De entree is 2 euro. It Swiete Libben is gelegen aan het water, waar ook genoten kan worden in de theetuin. Via het tuinhek, langs het bomen- en struikenlaantje kom je in de pottentuin. Daar zijn planten in potten, gestyled in pottenborders op kleur. Door de tuinpoort loopt de route door de ‘zachtetintentuin’ naar het waterzit. Vandaar wandel je verder door de bostuin langs de veranda. De clematispoort brengt je verder via kleine paadjes naar de cottagetuin langs borders op kleur en bepalen monumentale fruitbomen de sfeer. Ook zijn er verschillende beelden opgesteld, gemaakt door de eigenaresse van de tuin. Om het rozenterras loopt het tuinpad verder terug de pottentuin in. Onderweg zijn verschillende zitjes, waar je even kunt genieten van het uitzicht.

- Vogelwacht Parrega - Hieslum - Dedgum e.o. is in 1963 opgericht door een aantal enthousiaste eierzoekers, die zich gingen verenigen om na de eierzoekperiode nazorg te verrichten in de landerijen. In de loop der jaren is er veel veranderd. De landbouw is intensiever geworden en dat heeft consequenties gehad voor de weidevogels. Mede daardoor zijn de taken in de loop der jaren gewijzigd. Huidige activiteiten van de vereniging zijn: nazorg verrichten in de landerijen met als doel de weidevogelnesten te beschermen. Nazorg kan bestaan uit het tellen van de nesten, markeren van de nesten en het beschermen van de nesten door het plaatsen van nestbeschermers; nestkastjes plaatsen voor de zangvogels; educatie verzorgen voor de jeugd, eventueel in samenwerking met de basisschool.

Terug naar boven

Beeld

- Oude foto's en ansichtkaarten van Dedgum. - Filmpje over het dorp anno 1953. - Reportage over het dorp anno 2011.

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Dedgum.

- Nieuws: - Dorpskrant De Pinfisker voor Parrega, Dedgum en Hieslum is via de link ook online te lezen.

- Belangenvereniging: - Dorpsbelang Dedzjum is opgericht in 1962. Zij behartigt de belangen van de inwoners naar instanties zoals de gemeente, en organiseert verder door het jaar heen allerlei activiteiten voor de inwoners. Het betreft met name: indien mogelijk: schaats- of priksleewedstrijd; voorjaarsactiviteit voor jong en ouder; viswedstrijd; zomeractiviteiten in de zomermaanden; 1x per twee jaar een Dorpsfeest; 1x per twee jaar een barbecue; ledenvergadering; Rin ’s oan / Rin ‘s ût.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Dedgum kerk.

Reactie toevoegen