Bitgum

Plaats
Dorp
Waadhoeke
Fryslân

Beetgum (2).jpg

Bitgum is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Waadhoeke. T/m 2017 gemeente Menameradiel.

Bitgum is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Waadhoeke. T/m 2017 gemeente Menameradiel.

Beetgum..JPG

Op de Buorren in Bitgum

Op de Buorren in Bitgum

Beetgum.JPG

De Sint Martinuskerk in Bitgum

De Sint Martinuskerk in Bitgum

Bitgum

Terug naar boven

Status

- Bitgum is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Waadhoeke. T/m 2017 gemeente Menameradiel.

- Het dorp heeft veel samenwerkingen met, en deelt veel voorzieningen met de buurdorpen Bitgummole - dat tot 1963 nog een buurtschap van Bitgum was - en Ingelum. Gezamenlijk zou je ze dan ook als 'drielingdorp' kunnen beschouwen (vergelijkbaar met Lekkum / Miedum / Snakkerburen). Formeel, bijv. voor de postadressen, plaatsnaamborden etc., zijn het echter nog wel aparte dorpen.

Terug naar boven

Naam

In het Nederlands
Beetgum. Overigens zijn de plaatsnamen in de gemeente Menameradiel sinds 2010 officieel - en alleen nog - Friestalig.

Oudere vermeldingen
1399 Betinghim, 1439 Beethgem, 1441 Beteghum, 1472 Beetgum, 1496 Beetghum.

Naamsverklaring
Ontstaan uit Badingaheem* 'woonplaats van de lieden van de persoon Bade'. Gysseling gaat uit van Berhtinga haim 'woonplaats van de lieden van de persoon Berhto'.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

Bitgum ligt NW van Leeuwarden, ZO van Berltsum. De dorpskern grenst in het W aan de N383 (Marsum - Sint Annaparochie).

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Bitgum 48 huizen met 383 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 320 huizen met ca. 800 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Bitgum is een terpdorp dat is ontstaan op een kwelderwal, onmiddellijk ten zuidwesten van de voormalige Middelzee. Het was een grote en tamelijk hoge terp waarop de bebouwing zich tot het midden van de 19e eeuw concentreerde, al kwam er ook aan de westelijke zoom en aan de dijk aan de oostzijde wel enige bebouwing. Nog verder zuidoostelijk groeit de buurt bij de molen uit tot het streekdorp Beetgumermolen. Tussen het dorp en deze buurt heeft tot 1879 het omgrachte Groot Terhorne of Martenastate in een uitgestrekt tuinencomplex gestaan, een van de grootste staten van Fryslân.

Bitgum is een tamelijk 'deftig' dorp, wat aan de reeks notabele woningen uit de tweede helft van de 19e eeuw, meestal met middengang, aan de Buorren is te zien. Op en aan de rand van de terp zijn in 1915 ook al arbeiderswoningen gebouwd. Aan de Jonkersleane en aan de Frânskeleane staan zeer verzorgde twee-onder-een-kapwoningen. Na de oorlog is dat voortgezet met reeksen traditionalistische woningen aan de Hillige Kamp en de Hemmemastrjitte.

- Aldfaers Erf is de vereniging voor dorpsgeschiedenis van Bitgum e.o. (dat e.o. staat met name voor Bitgummole en Ingelum) en is opgericht in 1978. "Aldfaers Erf hâldt geregeld byienkomsten dêr't sprekkers of eigen leden noege wurde om wat te fertellen oer in ûnderwerp dat gearhinget mei de skiednis fan ús doarpen. De webside is fuortkommen út it ferlet it orizjinele materiaal feilich te stellen. Op dit stuit beheind de webside him dan ek ta materiaal dat Aldfaers Erf yn besit hat. It stribjen is lykwols dat dat materiaal gâns útwreide wurdt mei guod dat minsken thús lizzen ha. It is no net mear nedich sok materiaal oan Aldfaers Erf ôf te stean. De techniken fan hjoed-de-dei meitsje it mooglik materiaal sels yn te skennen en op dizze side te publisearjen." Aldus de vereniging op haar site.

- Taco Kingma heeft in 1988 het boek 'Skiednis fan Bitgum en Bitgummole' gepubliceerd (292 p., uitg. Fryske Akademy, nr. 2 in de Rige steds-, doarps- en streekskiednissen, Akademy-nummer 694). Onder de link vind je een recensie van het boek. Enkele citaten hieruit: "Dit terpdoarp westlik fan Ljouwert hat in nijsgjirrige skiednis. Lizzende op in savelrêch yn it klaaigebiet, oan de râne fan it Bilt, mei in frij grutte befolking fan boeren, arbeiders en gerniers, hat it yn elke perioade de bewegingen fan de 'grutte skiednis' ûndergien. Haadlingen, reginten, patriotten en prinselju, 'kleine luyden' en sosjalisten, se dûke allegear wer op yn it ferline fan dit doarp.

(...) Ofskieding, Doleânsje en dêrmei anneks de Skoalstriid, giene net oan Bitgum foarby en mobilisearren fral de groep fan de gerniers. Oan dat alles en oan noch folle mear, wurdt omtinken jûn. Foar Bitgumers en Bitgummoolsters en lju út de wide omkriten sil it boek it libben, sa't sy of har foaralden it sels kend hawwe, wer foar eagen fiere. Mar ek oaren kinne der niget oan belibje, om't yn de skiednis fan dit doarp - om samar te sizzen - ek it ferline fan oare soartgelikense doarpen werom te kennen is."

- In december 2017 is het boek 'Tseardsje Tsjantel - Sterke stikken fan it Tsjantelgat' van Auck Peanstra verschenen. Een bundel met 128 vermakelijke verhaaltjes over alledaagse dingen en waargebeurde gebeurtenissen uit de dorpjes Bitgum, Bitgummole en Ingelum en omgeving. De sterke verhalen worden verteld vanuit de ogen van Tseardsje Tsjantel, een alter ego van de in 2016 overleden schrijfster Aukje Hoogland-Peenstra, als Fries (kinder)boekenschrijfster beter bekend als Auck Peanstra. Hoofdpersoon Tseardsje is eigenwijs, eigenzinnig, vreselijk nieuwsgierig en altijd in voor een praatje. Ze maakt altijd van alles mee; van een reisje met het koor tot vreemde zaken en belangrijke roddels uit het eigen dorp. En alles moet natuurlijk even gedeeld worden met de buurvrouw.

Aukje schreef van 1979 tot aan haar overlijden in 2016 elke maand een 'Sterk stik' voor dorpskrant 'Doarp & Sport', in totaal bijna 300 stukjes. De redactie van de dorpskrant heeft daaruit een selectie gemaakt en gebundeld in deze mooie uitgave. Tezamen laten ze een bijzondere reis door de tijd zien en een blik in de geschiedenis van de dorpen Bitgum, Bitgummole en Ingelum. Het resultaat is een uniek eerbetoon aan een begenadigd schrijfster en een origineel document binnen de Friese literatuur. De bundel is op eigen initiatief en in eigen beheer uitgegeven door de redactie van Doarp & Sport. Het boek kost €10,- en is te bestellen via de redactie van de dorpskrant (doarpensport@hotmail.com), via de facebookpagina van Doarp & Sport (waarvoor zie het kopje Links) en verkrijgbaar bij o.a. boekhandel Afûk.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Bestemmingsplan Bitgum-Bitgummole.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Bitgum heeft 6 rijksmonumenten.

- De Hervormde (PKN) Sint-Martinuskerk (Buorren 13) is gebouwd in 1669-1672 op de fundamenten van een kerk die in 1669 was afgebroken en die gewijd was aan de heilige Martinus. In 1862 is het zadeldak van de middeleeuwse toren vervangen door een spits. Het orgel uit 1726 van Christian Müller is in 1862 verplaatst naar de Stefanuskerk in Westerbork. Het nieuwe orgel uit 1862 van Petrus van Oeckelen is in 1979 gerestaureerd door Bakker & Timmenga. De preekstoel dateert uit 1673. Onder het koor bevindt zich de grafkelder van de familie Thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg, initiatiefnemer tot de herbouw van de kerk. De grafkelder is gedekt door stergewelven. Tussen 1972 en 1980 zijn kerk, toren en orgel geheel gerestaureerd. De toren is in 1980 overgedragen aan Stichting Behoud Monumenten Menaldumadeel. In 2013 zijn de kerkgebouwen, begraafplaatsen en landerijen van de Hervormde Gemeente overgedragen aan Stichting Tsjerken Bitgum en Ingelum, die zich sindsdien ontfermt over beheer en onderhoud van de kerken in kwestie. De kerk maakt tegenwoordig deel uit van de PKN-gemeente Bitgum, Bitgummole, Ingelum en Marsum. - Orgel van de kerk in tekst en beeld.

- Op Berltsumerdyk 3 ligt een Stolperstein voor WO II-oorlogsslachtoffer Wijbe Dijkstra.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Feestvereniging De Maeyebeam. De Maeyebeam is een teken van herdenkingen, feesten en vruchtbaarheid. Het doel van De Maeyebeam is het organiseren van: Dorpsfeest (1x in de 4 jaar), Herdenkingen, Kinderspelen, Koningsdag met korpsen en verklede kinderen op versierde fietsen door de dorpen, Nieuwjaarsduik, Leuke excursies. De vereniging heeft ca. 500 leden. De activiteiten van De Maeyebeam zijn er voor alle inwoners van de dorpen Ingelum, Bitgum en Bitgummole (met de kanttekening dat leden een aanzienlijke korting op activiteiten ontvangen).

- Toanielferiening Mei Nocht en Ynset is er van en voor de dorpen Bitgum en Bitgummole. Jaarlijks brengen ze - in een weekend in februari - een nieuw stuk op de planken.

- De Âldjiersploech Bitgum organiseert jaarlijks een spetterend oud- en nieuwfeest.

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- Wandelroute Ingelum - Bitgum - Bitgummole (7,5 km).

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Bitgum, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Oude ansichtkaarten van Bitgum.

- Films m.b.t. Bitgum.

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Al sinds 1963 is er de maandelijkse dorpskrant Doarp & Sport voor de dorpen Bitgum, Bitgummole en Ingelum.

- Belangenvereniging: - Doarpsbelang Bitgum.

- Muziek: - Muziekvereniging Harmonie Beetgum is opgericht in 1898. De muziekvereniging bestaat uit fanfareorkest Harmonie Beetgum en jeugdkorps De Roekebinde. Het fanfareorkest en jeugdkorps bestaan uit ongeveer 40 enthousiaste muzikanten, onder inspirerende leiding van dirigent Christina van der Bijl. Door het jaar heen spelen zij een afwisselend programma en zijn zij met regelmaat te horen in de dorpen Bitgum, Bitgummole, en Ingelum. Zij verzorgen concerten met gastoptredens, spelen bij kaatspartijen en doen mee aan concoursen. Muzikale inzet en plezier in het musiceren staan tijdens de repetitieavonden voorop. Heb je interesse in de vereniging, dan ben je van harte welkom om eens kennis te komen maken bij de repetitie op woensdagavond (19.30-21.30 uur) in dorpshuis Ons Huis in Bitgummole, of tijdens een van de optredens.

- Sjoerdtje v.d. Berg, Bauk de Groot, Gezina Donga, Janny Hoekstra en Aafke Vlasma hebben in 2014 het initiatief genomen voor de oprichting van Vrouwenpopkoor Bit(ch)beat. Het koor is er vooral van en voor de dorpen Bitgum, Bitgummole, Ingelum en Marsum, maar ze brengen hun zangkunsten ook regelmatig elders in de regio ten gehore. "Hou je ook van zingen, en heb je gevoel voor muziek? Of bespeel je een instrument dat geschikt is voor een band? Kom dan bij ons koor! We richten ons op de popsongs van nu, maar ook de liedjes van eerder voeren we uit. Enkele voorbeelden zijn nummers van Adele, Anouk, Queen, Pharrell Williams, Pink enz. Ons doel is om op een gezellige manier samen met elkaar muziek te maken en er muzikaal ook nog iets van te leren. Het seizoen loopt van begin september tot 1 mei. De repetitieavond is op maandagavond van 20:00 tot ongeveer 22:00 uur in Ons Huis in Bitgummole. Lijkt het je leuk? Stuur dan een mailtje naar popkoorbbe@gmail.com of kom een keer kennismaken op een van onze repetities of bij een van onze optredens."

- Sport: - "Kaatsvereniging OKK (Oefening Kweekt Kunst) is opgericht in 1895 en in 1996 samengevoegd met de in 1934 opgerichte kaatsvereniging Reitsje Him. OKK verzorgt het kaatsen in de dorpen Bitgum en Bitgummole. Heel veel vrijwilligers zetten zich wekelijks in om het kaatsen te promoten. De jeugdcommissie verzorgt de trainingen en opleiding om de jeugd klaar te maken voor de club-, federatie- en KNKB-kaatswedstrijden. Bestuur en commissies verzorgen de wedstrijden in clubverband, zoals competitiekaatsen, de Kind-Ouder partij, pearkekeatsen, straatkaatsen, nachtkaatsen en de afsluitende familiekaatsdag “De Gripe”. Naast de club- en federatiewedstrijden worden door OKK jaarlijks een 8-tal KNKB-wedstrijden georganiseerd. Het hoogtepunt van de vereniging zijn “De Van Aisma Kaatsdagen” die gehouden worden in het weekend waarin de 4e zondag in augustus valt. Deze kaatsklassieker staat hoog aangeschreven bij kaatsers en publiek en krijgt altijd veel aandacht van de media."

- Voetbalvereniging v.v. Beetgum is opgericht in 1949. Sportcomplex It Bosk, gelegen tussen Bitgum en Bitgummole, heeft de beschikking over twee voetbalvelden (waarvan het hoofdveld met veldverlichting) en twee oefenvelden met verlichting. Verder is er een recent gerenoveerde kantine en een moderne kleedaccommodatie.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Bitgum.

Reactie toevoegen