Gemeente Luyksgestel in ca. 1870, kaart J. Kuijper
- Luyksgestel is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Zuidoost-Brabant, en daarbinnen in de streek Kempen, gemeente Bergeijk. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1996. Overigens is er in de jaren twintig al sprake van pogingen tot herindeling van deze gemeenten. Dat heeft al met al dus toch nog ca. 75 jaar geduurd voor het daadwerkelijk zover was.
- Wapen van de voormalige gemeente Luyksgestel.
- Onder het dorpsgebied van Luyksgestel valt een klein deel van buurtschap De Pielis en vallen ook nog de buurtschappen Boscheind, Rijt en Sengelsbroek.
Terug naar bovenIn het Brabants
Gèssel, Gèèsel.
Inwoners
Een inwoner van dit dorp is een Gesselnaar.
Oudere vermeldingen
1343 Gastel, 1573 Ghestel, 1645 Luycx Gestell, 1773 Luiks Gestel, 1810 Luiksgestel.
Naamsverklaring
Bevat het in Brabant vaker voorkomende toponiem gastel of gestel 'gasthuis', waarvoor zie Gastel. De toevoeging Luiks- dateert uit de tijd dat dit gebied tot het prinsbisdom Luik behoorde (tot 1807), ter onderscheiding van Moergestel.(1)
Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp 't Stekkegat.
Luyksgestel grenst in het W en NW aan Weebosch, in het N aan 't Loo, in het NO en O aan Bergeyk en in het ZO en Z aan België en de Belgische plaatsen De Kolonie, Heide-Heuvel en Lommel, en ligt Z van Eersel en ZW van Valkenswaard, Veldhoven en Eindhoven.
Terug naar bovenIn 1840 omvat de gemeente Luyksgestel 142 huizen met 810 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 30/186 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Reijd (Reyd) 33/195, Sengelsbroek 44/241 en Bosch 35/188. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.200 huizen met ca. 3.000 inwoners.
Terug naar boven- Verhalen over de geschiedenis van Luyksgestel op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).
Terug naar boven- Luyksgestel heeft 10 rijksmonumenten.
- Luyksgestel heeft 11 gemeentelijke monumenten.
RK kerk
De RK Sint-Martinuskerk in Luyksgestel (Kerkstraat 98) is een moderne kerk uit 1958, ontworpen door architect E. Nijsten. In het interieur van de kerk zijn kunstschatten te vinden die deels uit de vroegere Heilig-Kruiskapel afkomstig zijn, zoals een houten kruisbeeld uit omstreeks 1500, een gepolychromeerd Mariabeeld uit 1650, afkomstig uit het Crijnskapelletje, beelden van Johannes en Elisabeth uit dezelfde tijd, een 16e-eeuwse piëta en een 18e-eeuwse gepolychromeerde beeldengroep van Sint Maarten. Voorts een houten preekstoel uit 1843, die van 1958-1983 in de Sint-Janskathedraal van 's-Hertogenbosch heeft gestaan. De Oude toren van de in 1958 gesloopte kerk is blijven staan in de nabijheid van de moderne kerk. De kerk was na de brand van 1840 herbouwd en men vermoedde niet dat deze nog gotische resten zou bevatten. De 15e-eeuwse toren in Kempense gotiek heeft vier geledingen. Ze is voorzien van een traptorentje. De funderingen van de vroegere kerk zijn in de bestrating zichtbaar gemaakt. Opgravingen hebben resten aan het licht gebracht van de voorganger(s) van de gotische kerk: een vroegmiddeleeuws houten zaalkerkje. Naast de kerk bevindt zich de pastorie, die boven de ingang een beeld van de Heilige Agnes heeft.
- Op de plek van molen De Grenswachter (Kapellerweg 15), een ronde stenen beltmolen met als functie korenmolen, stond in 1644 al een standerdmolen. Deze is in 1889 afgebrand. De huidige molen is gebouwd in 1891. In 1970 komt de molen in eigendom van de gemeente Luyksgestel. De molen stond bekend als De molen van Grootel, naar de toenmalig molenaar, en ook als de Zwarte Molen, daar molen De Deen als witte molen te boek stond. De huidige naam De Grenswachter, verwijzend naar de nabijheid van de grens met België, heeft de molen in 1972 gekregen. De molen is nog in bedrijf, en wordt bediend door vrijwillige molenaars. Ze is te bezichtigen in combinatie met het nabijgelegen Bakkerijmuseum.
- Molen De Deen staat in buurtschap Rijt en wordt daarom aldaar beschreven.
- In de oude bakkerij van het Kempisch Bakkerijmuseum in Luyksgestel wordt naar speciaal recept nog echt ouderwets ambachtelijk gebakken. Zij stoken de oven met takkenbossen, mutserds genaamd. Rond de oude troggen kan het proces van deeg bewerken worden gevolgd. Wanneer het deeg voldoende gerezen is, krijgt iedere bezoeker een stukje deeg en hij of zij kan daarmee een broodje maken. Ook kan men dan eigen bakproblemen aan de bakker voorleggen. Verder is er nog een Oudhollands bakkerswinkeltje. Na het uitdweilen van de oven vertelt de molenaar u graag de geschiedenis en de werking van de naast het museum gelegen oude molen.
- Schrijversmuseum Arie van der Lugt (Kapellerweg 15) staat bij het Bakkerijmuseum en molen de Grenswachter. De stichting Comité Actie Van der Lugt heeft jarenlang gewerkt om de originele schrijvershut van de bekende Nederlandse romanschrijver Arie van der Lugt, vanaf zijn plaats bij de vroegere woning van de schrijver aan het Boscheind in het dorp te demonteren, te verplaatsen en te restaureren. Zo heeft de hut een nieuwe functie als museum, dat over het leven en werk van Arie van der Lugt vertelt. Vanuit die hut heeft Van der Lugt vele boeken geschreven, waaronder ook enkele boeken die tot een tot een toneelstuk zijn omgezet, Die werden dan in het nabijgelegen Openluchttheater De Hunnebergen opgevoerd. In die beginjaren is het zelfs zo geweest dat de toneelspelers zich in het huis van Arie konden omkleden, omdat er in die tijd nog geen voorzieningen waren in het theater.
Terug naar boven- Carnaval. - CV De Stekkeraopers.
- Op kermismaandag (eind juni) is er jaarlijks de Ronde van Luyksgestel.
- 1x in de 2 jaar, in de oneven jaren, is er op een zaterdag eind augustus het Halloween Spektal Luyksgestel, in Openluchttheater De Hunnebergen.
- "WSV De Grenslopers organiseert op de zondag voor de kerst jaarlijks de Kerstwandeling. Startpunt: De Zwarte Bergen, Zwarte Bergendreef 1. Afstanden/starttijden: 7 km van 08:00-14:00 uur, 10 km van 08:00-14:00 uur, 15 km van 08:00-13:00 uur, 20 km van 08:00-11:00 uur. Deelname kost 2,50 euro. Kinderen 0,50 euro. De routes lopen door de mooie natuur in en rondom Luyksgestel en ook langs de kerststal op het Boscheind. De welverdiende rust zal zijn in de sfeervol versierde blokhut De Teerling van Scouting Sint Andries. Ook kan het zomaar zijn dat je onderweg of bij de rust of het startbureau de Kerstman tegenkomt. We hopen op wat sneeuw en een zonnetje, dat geeft alles nog meer sfeer."
Terug naar boven- Jan van den Dungen heeft een mooie wandeling van ca. 1 uur gemaakt door Luyksgestel e.o, genaamd 'Ronddolen van Lourdesgrot naar Kraaienpoot tot Koperteut'.
- De MTB-route Boscheindroute ligt ruwweg ten westen van Luyksgestel. De route loopt door de bosgebieden Postelse Heide, Venakkerbos, Riebos en Stevensbergen. Ieder gebied heeft zijn eigen karakteristieke flora en fauna. Vlakbij de Belgische grens ligt het hoogste punt (43,7 meter boven NAP) van Brabant. De bodemvegetatie bestaat overwegend uit diverse soorten bladmossen en kruiden. Ongeveer een 50-tal vogelsoorten broeden in het gebied waaronder zeldzame vogels zoals haviken, buizerds, boomvalken en uilen. Amfibieën en reptielen leven voornamelijk op de heideterreinen. Daarnaast heeft een scala van zoogdieren hier een vaste verblijfplaats.
De 35 kilometer lange Boscheindroute is een relatief vlakke route over vrijwel alleen onverharde paden. Veel paden zijn speciaal aangelegde singletracks. De route is niet moeilijk, maar door zijn lengte geeft het voldoende uitdaging. Delen van de route worden ook gebruikt door motorcrossers en paarden. Binnen de route kun je verschillende lussen fietsen. In de Kempische bossen zijn vier vaste mountainbikeroutes uitgezet. Deze routes kunnen aan elkaar worden gekoppeld, waardoor er een netwerk ontstaat van ruim 120 km. De andere routes zijn die van Bladel, Eersel en Reusel. (bron: MTBroutes.nl)
- Openluchttheater De Hunnebergen in Luyksgestel (Boscheind 100) is het op een na oudste openluchttheater van de provincie Noord-Brabant. Het biedt een podium voor (inter)regionale spelersgroepen en toneelverenigingen die gezamenlijk een groot scala aan voorstellingen bieden aan een breed publiek. Van toneel en komedie tot muziekuitvoeringen voor kinderen.
Bij het 20-jarig bestaan van toneelvereniging De Grenswachters in 1930 wordt achteraan op ’t Boscheind openluchttheater De Hunnebergen aangelegd. Het bos waarin het openluchttheater is gelegen was eigendom van de familie Hendrikx. Deze familie bestond uit toneelenthousiasten en waren een drijvende kracht bij de Grenswachters. Dit enthousiasme leidt tot plannen om de toneelvereniging jaarlijks een openluchtspel te laten spelen. Voor uitvoering van die plannen wordt door de familie Hendrikx in samenwerking met toneelvereniging De Grenswachters, in eigen beheer dit openluchttheater aangelegd. Het ouder worden van eigenaar Piet Hendrikx (1899-1995), en de daarmee stijgende vrees dat het bosperceel in de toekomst in handen zou komen van iemand die niets voor toneel voelde, alsmede de jaarlijkse onderhoudskosten en kosten van de noodzakelijke verbeteringen, leiden er in 1961 toe dat de gemeente het bos met het theater aankoopt. Zij geeft in 1962 de exploitatie in handen van de thans nog steeds exploiterende Stichting De Hunnebergen.
In dit gebied zijn diverse grafheuvels blootgelegd. De bevolking sprak vanwege hun treffende gelijkenis al snel over hunnebedden of hunnebergen. Maar de naam zou ook kunnen wijzen op de aldaar gevonden urnen. Dit laaste is het meest waarschijnlijke. Het theater is omgeven door heuveltjes, dus het is mogelijk dat de naam Hunnebergen een verbastering is van Urnenbergen. In de beginjaren was het gewoon als er meer dan duizend bezoekers op een zondagmiddag naar het openluchttheater kwamen. Met een openluchtvoorstelling was zowat het hele dorp gemoeid; de ene helft van Luyksgestel was in het openluchttheater, toneelspelers, kaartjesverkopers, fietsenstallers en ordehandhavers, de andere helft van hen zat zondagsmiddags op de banken voor hun huizen om te kijken maar de voorbijtrekkende bezoekers, die later zelfs met bussen uit de Kempen werden aangevoerd. - Zie verder de pagina geschiedenis van Openluchttheater De Hunnebergen.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Luyksgestel, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Fotoreportage van Luyksgestel door Kees Wittenbols uit Breda.
Terug naar boven- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Luyksgestel (online te bestellen).
Terug naar boven- Nieuws: - Nieuwssite Luyksgestel. - Nieuws uit het dorp op Facebook.
- Belangenvereniging: - Dorpsraad Luyksgestel is opgericht in 1996 met als doel de leefbaarheid in het dorp te behouden en waar mogelijk te verbeteren. Er is regelmatig contact tussen de gemeente Bergeijk en de Dorpsraad. De Dorpsraad geeft de gemeente gevraagd en ongevraagd advies over allerlei zaken die in het dorp spelen.
- MFC: - "Ac…Cie! verzorgt een gevarieerd aanbod in Gemeenschapscentrum Den Eijkholt. Behalve theatervoorstellingen worden er tal van activiteiten, lezingen, workshops en exposities georganiseerd. Den Eijkholt wil inspelen op de vraag en behoefte die er is in Luyksgestel, dus als je wensen of ideeën hebt dan wil de commissie dat graag weten. Ook is de commissie op zoek naar nieuwe enthousiaste leden die mee willen werken aan het optimale gebruik voor jong en ouder van ons prachtige gemeenschapscentrum als kloppend hart van onze gemeenschap. Met elkaar maken we er wat moois van!"
- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool De Klepper in Luyksgestel heeft een nieuw schoolgebouw waarin samenwerken centraal staat. Op de bovenverdieping werken de groepen 6, 7 en 8 rond een prachtig leerplein, waar kinderen kunnen werken aan de computer of rond gemeenschappelijke werktafels. Op de benedenverdieping werken de leerlingen van de groepen 1 t/m 5 samen rond hun leerplein, waar betekenisvolle hoeken zijn ingericht waar de kleuters samen spelend leren. Ook de oudere kinderen werken regelmatig in de hoeken, maar zij ontmoeten elkaar in ieder geval op het leerplein. Basisschool De Klepper heeft 10 groepen die bediend worden door 16 leerkrachten. Daarnaast is er een kwaliteitsondersteuner (KO) werkzaam die de leerkrachten ondersteunt wanneer er hulpvragen zijn bij het leerproces.
De naam van de school is afgeleid van de Luyksgestelse traditie "Klepperen". De jongens vanaf groep 3 gaan op witte donderdag, goede vrijdag en paaszaterdag in alle vroegte de straten door met een houten "Klepper" om de inwoners het Paasfeest aan te kondigen. Op deze drie dagen worden ook drie verschillende teksten gezongen. Op paaszaterdag gaan ze huis aan huis eieren, snoep en geld ophalen om hun klepperacties te bezegelen. Ze hopen deze traditie nog lang in ere te houden. - Kinderdagverblijf Kiekeboe is een particulier kinderdagverblijf. Zij verzorgen professionele opvang voor kinderen van 8 weken t/m 4 jaar.
- Jeugd en jongeren: - "Scouting St. Andries is een scoutinggroep in Luyksgestel die al sinds 1949 door inzet van een groot aantal enthousiaste vrijwilligers actief is. Er wordt een avontuurlijke vrijetijdsbesteding geboden aan kinderen en jongeren tussen 5 en 23 jaar, in diverse leeftijdsgroepen, verdeeld over zogeheten speltakken. Onze groep heeft ca. 90 jeugdleden, zij worden begeleid door een team van ruim 30 stafleden. In de loop van het jaar worden diverse kampen gehouden in onze eigen blokhut of op een andere locatie. En het seizoen wordt in de zomervakantie afgesloten met een zomerkamp van een week. Onze blokhut staat midden in het bos (adres: Wim Nentpad 1) en is ook te huur voor andere groepen. Ben je nieuwsgierig of scouting ook iets voor jou is of wil je onze blokhut huren? Voor meer informatie kijk even rond op onze website."
- Jeugdsoos Galaxy organiseert activiteiten voor de jeugd tussen 12 en 16 jaar.
- Muziek: - Harmonie Theodatus.
- Sport: - Wie tegenwoordig het sportcomplex van voetbalvereniging V.V. De Raven in Luyksgestel betreedt, treft een pracht hoofdveld aan met een zitplaatsentribune, een bijveld, een trainingsveld, kleedkamers en een kantine. Vroeger was men echter al heel gauw tevreden met een knollenveld. Ooit geweten dat de spelers van De Raven zo’n veld destijds ook nog zelf moesten aanleggen? Maandenlang, avond na avond, trokken de Ravenjongens met kruiwagens van Café ’t Smedje via de Groenstraat naar de Lommelsedijk om uiteindelijk een redelijk geëgaliseerd veld op te leveren. Met geel zand werd de belijning aangebracht. De beide doelen werden van hout gemaakt. Dat was dan het voetbalveld...
Voor velen klinkt de naam V.V. De Raven zo vertrouwd in de oren dat men zich niet kan voorstellen dat er ooit lang is nagedacht voordat uiteindelijk deze naam is gekozen. Omdat de jongens als clubkleur zwart hadden gekozen - want de goedkoopste kleur, omdat de binnenvoering van oude jassen gebruikt kon worden om er shirtjes en broekjes van te maken - werden een aantal originele namen verzonnen, zoals De Kraaien, De Merels en De Spreeuwen. Het is uiteindelijk dus De Raven geworden. Door het veelvuldig wassen van het “binnenvoeringtenue“ waren de zwarte shirtjes en broekjes echter in korte tijd al niet meer om aan te zien... Zodra het het financieel wat beter ging met de club besloten ze dan ook tot de aanschaf van een groen-witte combinatie. Zie daar het ontstaan van de groen-witte Raven. Aldus enkele mooie anekdotes uit De geschiedenis van V.V. De Raven.
- Korfbalvereniging Stormvogels is een dameskorfbalvereniging uit Luyksgestel, opgericht in 1961.
- De leden van Landelijke Ruiters en Ponyclub LR & PC Sint Martinus uit Luyksgestel zijn naast het rijden van (selectie)wedstrijden en kampioenschappen ook actief bij andere activiteiten. Ze rijden bijvoorbeeld ieder jaar mee met de Processie en zijn aanwezig bij Gerardus. Daarnaast nemen recreanten en wedstrijdruiters deel aan verschillende oriëntatieritten, waaronder Eersel-Postel. Bovendien organiseert de activiteitencommissie door het jaar heen verschillende leuke activiteiten voor alle leden van de vereniging, waarbij de jaarlijkse onderlinge wedstrijd met aansluitend de feestavond een van de hoogtepunten is.
- Wandelen: - "Wandelsportvereniging WSV De Grenslopers is opgericht in 1993 en organiseert het hele jaar door wandeltochten over afstanden van 7 tot 35 km in de omgeving van Luyksgestel en de naburige Kempendorpen. Deze tochten zijn voor iedereen toegankelijk en er nemen vaak honderden wandelaars uit het hele land en uit de Belgische grensstreek aan deel. Alle informatie over de vereniging en haar activiteiten vind je op onze website. Je wordt van harte uitgenodigd om een keertje mee te wandelen in de grensstreek, die uniek is door de karakteristieke dennenbossen, heidevelden, vennen en stuifduinen, maar ook door de Bourgondische mentaliteit en gastvrijheid.
WSV De Grenslopers: grenzeloos wandelplezier!"
Reactie toevoegen