Gastel is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Zuidoost-Brabant, en daarbinnen in de streek Kempen, gemeente Cranendonck. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1820. In 1821 over naar gemeente gemeente 'Soerendonk, Sterksel en Gastel', in 1925 over naar gemeente Maarheeze, in 1997 over naar gemeente Cranendonck.
Terug naar bovenIn het dialect
Gaassel.
Oudere vermeldingen
1307 kopie 17e eeuw Gherardus de Gastele, 1460 Gassel.
Naamsverklaring
Te verbinden met het Oudengels gestsele en het Oudsaksische gastseli 'ontvangstruimte, gasthuis, herberg'. Oudere verklaringen: samenstelling van geest, Fries gaast '(ontginning op) hoger gelegen zandgrond' en lo 'licht, open bos' of een afleiding van het in Vlaanderen en Zuid-Brabant voorkomende toponiem gast 'onbebouwde, woeste plaats' (ontleend aan het Oudfranse vast / gast 'lieu inculte, lande', dat zelf ontleend is aan het Germaanse wôst 'woest'). Het verschil in vocalisme tussen gastel en gestel verklaarde men door voor gestel uit te gaan van een afleiding met het verkleinsuffix -ilo. Vergelijk Gassel en Hersel.(1)
Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp Pintewippersrijk.
Het dorp Gastel ligt in het ZW nabij de Belgische grens en grenst in het NW aan Leende, in het N aan Soerendonk en in het ZO aan Budel, en ligt verder ZO van Valkenswaard, NO van de Belgische plaats Achel en N van de Belgische plaats Hamont.
Terug naar bovenIn 1840 omvat het dorp Gastel 20 huizen met 79 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 280 huizen met ca. 700 inwoners.
Terug naar boven- Verhalen over de geschiedenis van Soerendonk, Sterksel en Gastel op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).
Terug naar boven- Gastel heeft 3 rijksmonumenten, zijnde 3 hardstenen grenspalen ter afscheiding van de toenamalige heerlijkheid Hees en Leen enerzijds en de baronie Cranendonck anderzijds.
- Het dorp heeft 1 gemeentelijk monument, zijnde de Sint Corneliuskapel (St. Corneliusplein 1) uit ca. 1856. Vanaf de vroege middeleeuwen is het dorp kerkelijk verenigd met Budel. Reeds aan het einde van de 15e eeuw staat hier een aan St. Cornelius toegewijde kapel. Na de Vrede van Munster (1648) wordt de kapel aan de katholieken ontnomen en tot ca. 1800 gebruikt door de Nederduits-Gereformeerde Gemeente Budel-Gastel. De kapel wordt dan afgebroken, omdat hij in de loop der jaren in verval is geraakt. Op dezelfde plek wordt een schooltje gebouwd, dat omstreeks 1856 wordt verbouwd tot de huidige kapel. In 1930 volgt nog een verbouwing, restauraties zijn er in 1950 en 1976. Het dorp was in de tweede helft van de 19e en de eerste helft van de 20e eeuw vooral bekend door de bedevaart naar de kapel van de heilige Cornelius. Deze ging vaak gepaard met een bezoek aan een van de vijf cafés, waardoor het dorp de bijnaam Klein Antwerpen kreeg. Feestdag van de H. Cornelius is 16 september. St. Cornelius wordt vooral aangeroepen tegen stuipen en epilepsie.
De Sint Corneliuskapel maakte onderdeel uit van Parochie Onze Lieve Vrouw Visitatie Budel-Gastel. Deze maakte in 2015 bekend de kapel per 2016 te willen sluiten. De inwoners waren daar 'not amused' over. Velen zijn er gedoopt en getrouwd en bovendien is de kapel kenmerkend voor het dorp. Veel mensen vroegen daarom aan de leden van de lectorengroep, die de diensten verzorgt, om de kapel open te houden. Dat was voor hen reden om in actie te komen. Ze hebben Stichting 't Kapelleke opgericht, die sinds 2016 de kapel huurt van de gemeente, die eigenaar is van het gebouw. Hierdoor kan men de wekelijkse woord- en communiediensten (zaterdags om 17.30 uur) voortzetten. Er is nu alleen geen pastorale ondersteuning meer. De diensten worden wekelijks door ca. 40 inwoners bezocht.
Terug naar boven- Carnavalsvereniging CV de Pintewippers is opgericht in 1954. De Pintewippers organiseren jaarlijks activiteiten voor heel Gastel, voornamelijk tijdens de carnavalsperiode.
Terug naar boven- "De Gastelse Heide is een natuurgebied ten noordwesten van Gastel, bestaande uit bossen en heidecomplexen. Het gebied is voor een aanzienlijk deel ontgonnen, waardoor een mozaïek van landbouwenclaves is ontstaan. Ook is een deel beplant met grove den, het Langbosch genaamd. Omstreeks 1972 kwam aan de versnippering een einde. Bij ruilverkaveling zijn de enclaves toen aan Staatsbosbeheer gekomen, die ook de nabijgelegen natuurgebieden beheert. Door begrazing worden de voormalige landbouwenclaves open gehouden. Het dennenbos wordt geleidelijk omgevormd tot een meer natuurlijk berken-eikenbos. Door het gebied stroomt de Naaste Loop in de richting van Soerendonk. De Gastelse Heide sluit in het noorden aan op het Soerendonks Goor, in het westen op de Groote Heide, in het zuidwesten op de Beverbeekse Heide en in het zuidoosten op een landbouwgebied met de Buulderbergse Heide. De Gastelse Heide is ontsloten door wandel- en fietspaden.
Knoflookpad. Het Hondsven, een weinig buiten de Gastelse Heide in het landbouwgebied gelegen, is een van de weinige plaatsen in Noord-Brabant waar de knoflookpad zich voortplant. Dit ven lag zeer geïsoleerd van overige natuurgebieden. Omstreeks 2010 zijn enkele nieuwe poelen gegraven en zodanig ingericht dat de knoflookpad hier een biotoop kan vinden. Er zijn ecologische verbindingszones aangelegd tussen het Hondsven en de nabijgelegen nieuwe poelen en natuurgebieden."(2)
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Gastel, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Nieuws: - Nieuws uit Gastel op Facebook.
- Belangenorganisatie: - "Stichting Buurtplatform Gastel is opgericht met als doel onder andere: het presenteren en uitdragen van dorpsbelangen; het bevorderen van dorpsinitiatieven; het informeren van dorpsbewoners; het overleggen en samenwerken met de gemeente."
- Dorpshuis: - Eind 2017 kiest een grote meerderheid van de Gastelnaren als voorkeur voor een nieuw dorpshuis in horecapand De Cranehoeve aan het Cornelisplein. De gemeenteraad stelt bijna 1,5 miljoen euro beschikbaar in de hoop het pand aan te kunnen kopen en te verbouwen tot dorpshuis voor Gastel. In april 2019 meldt de gemeente echter dat ze het niet met de eigenaar eens zijn kunnen worden over de aankoopprijs. Ook een constructie om met een eventuele nieuwe eigenaar tot een huurconstructie te komen blijkt financieel niet haalbaar. De conclusie is dat men moet terugvallen op optie twee: nieuwbouw van dorpshuis De Schaapskooi op de bestaande locatie aan 't Lange. Het bestaande pand is te klein geworden en verouderd. De gemeente wil er een burgerinitiatief van maken. Met lokale ondernemers en veel vrijwilligers moet het mogelijk zijn om tot een mooi nieuw dorpshuis te komen, aldus de gemeente. De gemeente blijft op afstand meekijken en regelt zaken als vergunningen en het helpen zoeken naar subsidiemogelijkheden en sponsoring. Het project 'Onze School' in Maarheeze kan als voorbeeld dienen bij de realisatie van de nieuwbouw. De intentie is dat het nieuwe dorpshuis in 2022 gereedkomt.
- Trefpunt: - "Trefpunt Huiskamer d'n Zoete Inval is er voor een praatje, gezelligheid, een spelletje of om creatief bezig te zijn. De Huiskamer stimuleert het contact tussen mensen van verschillende leeftijden en herkomst. Ook zijn er verschillende activiteiten die om de paar weken terug komen, zoals: het repair café: defecte spullen, zoals broodroosters, boormachines, klokken etc. worden door de mannen van het repair café gerepareerd. Geen kosten, behalve materiaalkosten; knutselmiddagen, schildermiddagen en spelletjesmiddagen, alles voor zowel jong als oud(er). Tot ziens in de huiskamer!"
- Onderwijs: - Basisschool 't Lange is in 1973 ontstaan uit de behoefte van de dorpsgemeenschap van Gastel om een eigen school te stichten. Door de aanwezigheid van een school werd de levensvatbaarheid van het kleine dorp vergroot. De school is gelegen in een verkeersluwe en rustige omgeving net uit het midden van het dorp. Vele nieuwkomers valt de rust om de school op. Het gebouw heeft sinds de komst van gemeenschapshuis De Schaapskooi een minder dorpsgebonden functie. Het gebouw bestaat uit drie leslokalen. Verder is er een open ruimte in de school, waar gezamenlijke activiteiten worden gehouden, zoals vieringen e.d. De zaal wordt ook gebruikt als speellokaal voor de kleuters en de peuters die hier drie ochtenden in de week aanwezig zijn.
Er is een grote en een kleine speelplaats. Naast de school is ook een buurtspeelplaats. In schooljaar 2013-2014 is de school verbouwd. Het binnenhof en de patio zijn verdwenen. In de hierdoor gecreëerde ruimte zijn mogelijkheden geschapen voor ict-onderwijs en een open leercentrum. De school heeft ca. 50 leerlingen, die verdeeld zijn over 3 combinatiegroepen. Bijna alle kinderen uit het dorp komen naar deze school. Daarnaast komen er kinderen uit de grensstreek Budel - Gastel.
Historisch gezien heeft de school een overwegend katholieke bevolking. De school heeft de ouders in het verleden steeds ondersteund in de naleving van hun ideeën over katholiek geloof. Verschil met het verleden is echter dat de school meer dan voorheen de openbare gedachte van de school gestalte geeft: respect voor anderen met een andere levensovertuiging. Voor godsdienstonderwijs is de school niet de verantwoordelijke meer, maar de ouders van betrokken kinderen in samenwerking met hun kerkelijke achterban.
"We vinden het belangrijk dat de kinderen graag naar onze school gaan. Wij willen er voor zorgen dat de kinderen zich thuis voelen bij ons op school. Alle kinderen kennen elkaar en alle leerkrachten kennen bijna alle kinderen bij naam. Ook na schooltijd zijn veel kinderen rond de school te vinden. Kinderen en ouders zijn betrokken bij de school, ouders met name bij buitenschoolse activiteiten. De ouders organiseren elk jaar een grote rommelmarkt die zoveel geld op brengt dat ouders geen ouderbijdragen hoeven te betalen. De inwoners van Gastel dragen de school een warm hart toe", zo staat te lezen op de site van de school.
- Jeugd: - "Jong Nederland Gastel wil iedereen van 4 tot 18 jaar in hun vrije tijd de mogelijkheid bieden om te spelen, voor ontspanning en ontplooiing. Omdat iedereen het leuk vindt om met leeftijdgenoten te spelen of actief te zijn, zijn de clubs ingedeeld in verschillende leeftijdsgroepen."
- Sport: - Voetbalvereniging FC Cranendonck heeft ca. 400 leden en is in 2004 ontstaan uit een fusie van de voetbalverenigingen Gastel Vooruit (opgericht in 1960) en De Kraanvogels uit Soerendonk (opgericht in 1946).
Reactie toevoegen