- Zegge is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, gemeente Rucphen. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1810.
- In 1997 zijn in verband met de gemeentelijke herindelingen 40 woningen overgegaan van de gemeente Rucphen naar de gemeente Roosendaal. Het betreft het gebied ‘De Lage Zegge’, gelegen ZW van het dorp.
- Onder het dorp Zegge vallen ook de buurtschappen Molenkwartier en Noordhoek. Vanouds was er ook sprake van een buurtschap Heesterbosch, gelegen aan de Heesterbosstraat, NW van het dorp. Heesterbosch als buurtschap wordt reeds genoemd rond 1900. De straatnaam is echter pas ingevoerd in 1950. De thans verharde straat was vroeger niet meer dan een karrenspoor. Tegenwoordig wordt Heesterbosch kennelijk niet meer als buurtschap beschouwd.
Terug naar bovenLokale schrijfwijze en uitspraak
In de volksmond heet het dorp De Zeg, ook wel Seppe. Niet te verwarren met het nabijgelegen Bosschenhoofd, dat ook wel Seppe werd en wordt genoemd.
Naamsverklaring
In deze streken staat deze term voor een laagliggend, dikwijls onder water staand weiland, zo genoemd naar het voorkomen van zegge ‘rietgras’.(1)
Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp Grasduinersdurp.
Zegge ligt NW van Rucphen, NO van Roosendaal.
Terug naar bovenIn 1840 heeft Zegge 82 huizen met 513 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 800 huizen met ca. 2.000 inwoners.
Terug naar boven“De oudste bekende benaming voor een gedeelte van het tegenwoordige grondgebied van het dorp en omgeving is ‘Thurlicht-ter-venne’. Hiermee werd in 1125 het gebied ten noorden van het Heesterbosch aangeduid (de naam Deurlechts Vaartje, W van het dorp, die hier een deel van de grens vormt tussen de gemeenten Roosendaal en Rucphen, herinnert hier nog aan, red.). Zegge vormde een afsplitsing van het omvangrijker gebied Dorlicht, dat de grenszone vormde tussen Langendijk, Roosendaal, Gastel en Hoeven.
In de eerste grensregeling van 1291 heet het gebied ‘de moeren boven Kalsdonk’. Het betreft hier de grensregeling tussen de Heren van Breda en Bergen op Zoom. Het grondgebied van het dorp viel onder de Heer van Bergen op Zoom. In 1354 werd de benaming ‘Nieuwe Dorlecht’ gebruikt, waarmee onder andere het gebied rond de Lage Zegge werd bedoeld. Het oude ‘Thurlicht-ter-venne’ ging toen ‘Oude Dorlecht’ heten.
Het grensgebied tussen het land van Breda en het land van Bergen op Zoom bleef nog lang een twistpunt tussen de Heren van Breda en Bergen op Zoom en tussen de leenmannen en de Heren van Bergen op Zoom. Ook over het ‘Oude Dorlecht’ waren de meningen vaak verdeeld. In 1458 kwam er een definitieve regeling tussen de Heren van Breda en Bergen op Zoom. De Heer van Bergen op Zoom had al de rechten over het grondgebied van Zegge en behield deze. Waarschijnlijk kwam in die tijd de benaming ‘Land van Bergen boven den Nieuwenberg’ in gebruik, immers vanuit Bergen op Zoom gezien lag het Zegse gebied ten noordoosten (dus boven) het gehucht Nieuwenberg. Ook het dorp zelf werd soms, ten onrechte, ‘de Nieuwenberg’ genoemd.
De lange naam ‘Land van Bergen boven den Nieuwenberg’ kreeg vaak een toevoeging ‘anders genaamd Zegge’ of ‘alias Zegge’. Oorspronkelijk was dat alleen de benaming voor het lagergelegen gebied. De andere gedeelten van het gebied werden aangeduid met ‘Hooghei’ en ‘Noorthoek’. Later kwam daar ook de benaming ‘Molenkwartier’ bij. In de 18e eeuw werd de lange naam met toevoeging uit de eerste zin van deze allinea steeds minder gebruikt en uiteindelijk bleef alleen de benaming ‘Den Lande van Zegge’ in gebruik.
‘Den Lande van Zegge’ was een kleine zelfstandige heerlijkheid binnen het Land van Bergen op Zoom, dat in 1533 tot Markiezaat verheven werd. De schepenbank, met aan het hoofd de drossaard van het oostkwartier van Bergen op Zoom, vormde het bestuur van de heerlijkheid. De drossaard was de vertegenwoordiger van de markies en als hij afwezig was, trad de eerste schepen op als voorzitter. De schepenbank bestond uit zeven schepenen, allen inwoner van het dorp. In naam van de markies benoemde de drossaard elk jaar de schepenen. Zij legden elk jaar een eed van trouw af.
Naast het bestuur van de heerlijkheid behoorde ook de rechtspraak tot de taak van de schepenen en de drossaard. De schepenbank van Zegge had de hoge jurisdictie, dat wil zeggen dat zij mochten rechtspreken in burger- en strafrechtelijke zaken, zij mochten zelfs de doodstraf opleggen. Ook de zogenaamde ‘vrijwillige’ rechtspraak werd door de schepenen uitgeoefend. Hieronder viel bijvoorbeeld de overdracht van onroerend goed, de registratie van schulden en hypotheken of het opmaken van een huwelijkscontract.
Op belangrijke stukken werd een zegel gedrukt, als bewijs van rechtsgeldigheid. Het oudste zegel had als randschrift ‘LANT.V.BERGEN.B.D.N.BER’, een afkorting van ‘het Land van Bergen boven den Nieuwenberg’. Vrijwel zeker was dat zegel al vóór de protestantse overheersing gemaakt, aangezien sinds de Vrede van Munster in 1648 het belijden van het katholieke geloof - en dus ook de verering van Maria - verboden was. Verder zijn op het wapenschild duidelijk de drie maliën of ruiten te herkennen. Dat was het wapen van de Heren van Boutershem, die in 1351 tot 1419 in Bergen op Zoom zetelden.
Op het einde van de 18e eeuw kwam een ander zegel in gebruik, met als randschrift ‘ZEGEL VAN DEN LANDE VAN ZEGGE’. Nadat het bestuur van de heemkundekring in 1988 had gekozen voor de naam ‘Den Lande van Zegge’, was het natuurlijk vanzelfsprekend dit zegel te gaan gebruiken als een soort logo of kenmerk van de heemkundekring. Op briefpapier, uitnodigingen, jaarboeken, affiches, tentoonstellingen, kortom overal waar de heemkundekring zich presenteert zul je dan ook een afdruk van dit zegel tegenkomen”, aldus Marlies Nieuwlaat in (111, 1998), die op haar beurt refereert aan (36) en (37).
In 1290 gaven de Heer van Breda en de Heer van Bergen circa 300 bunder ‘moergrond’, waartoe onder meer de Lage Zegge behoorde, in erfpacht aan Gerard van de Spikere. Spiker of spijker betekent korenschuur of voorraadschuur waar granen en andere gewassen werden opgeslagen, die als belasting in natura aan de Heer moesten worden afgedragen. Gerard zal dus beheerder van zo’n spiker zijn geweest. Zijn naam leeft nog voort in de Spiekestraat.
De eerste bewoning dateert uit de 14e eeuw. De bevolking groeit slechts zeer geleidelijk (1687 300, 1810 350, 1830 400, 1848 500), als gevolg van oorlogen, ziektes en een hoog vertrekcijfer, reden waarom lang is volstaan met een kapel.
Op de plaats van de huidige school Mariadonk stond vroeger een pand waarin de Mariaschool (voor meisjes en kleuters) en een klooster waren gevestigd. De Mariaschool (gebouwd in 1931) werd gerund door zusters franciscanessen uit Oudenbosch.
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij Heemkundekring Den Lande van Zegge.
Terug naar boven- Zegge heeft 3 rijksmonumenten.
- Zegge is in 1833 een zelfstandige parochie geworden. De Heilige Maria Boodschapkerk is neogotisch en is in 1911 gebouwd ter vervanging van de eerste kerk uit 1848 (tot die tijd deed de kapel dienst als parochiekerk), die zwaar aangetast was door vocht. De kerk is in 1997/1998 gerenoveerd, na een eerdere restauratie in de jaren vijftig als gevolg van opgelopen schade in 1944, toen de terugtrekkende Duitsers onder meer de toren opbliezen. De strijd is aangebonden met de boktor in het dak, en de glas-in-loodramen en het metselwerk zijn vervangen. Verder ging het om onderhoud aan de goten en de leien dakbedekking en het weer beweegbaar maken van het haantje, dat meer dan 10 jaar alleen naar het noordwesten wees. De kerk staat met de achterkant aan de Onze Lieve Vrouwestraat, de belangrijkste weg door het dorp. Hierdoor is de begraafplaats pal bij de hoofdingang - in Zegge dus aan de achterkant - te vinden.
Kerk en pastorie kregen in 1973 landelijke bekendheid toen filmregisseur Kees van Iersel de kerk mocht gebruiken als decor voor de film Merijntje Gijzens Jeugd naar het gelijknamige boek van A.M. de Jong. De toenmalige pastoor Dierckx trad op als gastheer voor de filmploeg en hij regelde onder meer dat tal van ‘te nieuwe’ attributen uit de kerk vervangen werden door oudere en dat de geluidsinstallatie en de lampen werden weggewerkt (de film speelt zich immers af rond 1900). “Daarmee hield de medewerking van pastoor Dierckx nog niet op: hij verzocht onder andere de trouwlustige bruidjes er alstublieft rekening mee te houden, dat er in de week van 16 tot 23 september 1973 niet getrouwd kon worden, in verband met opnames. Verder raadde hij zijn parochianen aan om niet in die week te overlijden, aangezien er geen gelegenheid voor begraven was, graag uitstel tot later” (aldus Riet Danen-Verstraten in (111, 1998)).
Voor 18 minuten filmbeelden werd een volle week gefilmd in de tuin van de pastorie. De sloop van het café van Jan Moerings werd er ook voor uitgesteld, in de serie was dat de kosterswoning. Enkele inwoners van het dorp mochten een figurantenrol vervullen, onder meer Toontje Tak als orgeltrapper, pastoor Dierckx als celebrant bij de begrafenis van de oude pastoor en father Antonissen als diaken. De 11-delige serie is in 1974 wekelijks uitgezonden. Een fotocollectie van de opnames is in bezit van de heemkundekring. Kerk en geloofsgemeenschap vallen tegenwoordig onder de Sint Franciscusparochie, die in 2017 is ontstaan door samenvoeging van de parochies van Rucphen, Schijf, Sprundel, St. Willebrord en Zegge. Zij vormen nu de vijf parochiekernen / geloofsgemeenschappen van de nieuwe parochie.
- De pastorie (O.L. Vrouwestraat) dateert evenals de kerk uit 1911. Vroeger was de pastorie slechts voor geestelijken toegankelijk en alleen na uitdrukkelijke toestemming vooraf voor leken. Tegenwoordig wordt het pand, naast de huisvesting voor de pastoor, gebruikt voor onder meer repetities van diverse koren en van de Zegse harmonie.
- De huidige kapel dateert uit 1922 en is in 1996 gerestaureerd. De oorspronkelijke kapel bestond waarschijnlijk al in de 15e eeuw. Reeds in 1459 is namelijk sprake van een Mariakapel onder Roosendaal. Er bestaan duidelijke aanwijzingen dat hier de kapel van Zegge wordt bedoeld. Een tweede aanwijzing is de steen die in de 19e eeuw boven de ingang van de kapel is gevonden, waarop het jaartal ’14..’ stond. Deze steen is bij de restauratie in 1875 verdwenen.
In de 17e eeuw stond de kapel bekend als een geliefde bedevaartplaats. In de 19e eeuw wordt deze bedevaarttraditie onderbouwd met een tot dan toe onbekende en in de Middeleeuwen gesitueerde schipperslegende. Zegge ontwikkelde zich sindsdien tot een van de meest vitale Mariabedevaartoorden in de West-Brabantse regio. In 1648 is de kapel, ‘dankzij’ de Vrede van Munster, aan de katholieke eredienst onttrokken. De ruimte kreeg toen verschillende bestemmingen. Een enkele maal is zij gebruikt door de hervormde predikant van Oudenbosch. Verder deed zij dienst als school en gevangenis. In 1810 is de kapel opnieuw door de katholieken in gebruik genomen.
In de kapel bevinden zich 15 gebrandschilderde glas-in-loodramen die de geheimen van de rozenkrans uitbeelden. Een 16e raam is gewijd aan Maria en haar zoon. Op de muren staan voorstellingen geschilderd, geïnspireerd op de litanie van Loreto. Aan weerszijden van de kapel hangt een 6-tal wandtableaus met een gebed ter intentie van O.L. Vrouw van Zegge. Achter het eikenhouten neogotische altaar staat het beeld van de O.L. Vrouw op een console onder een glazen stolp. Aan weerszijden van het Maria-altaar hangt een kast met ex-voto’s. - Beschrijving en afbeeldingen van de Mariakapel.
- Aan de Bosschenhoofdseweg, bij het begin van het fietspad naar Oudenbosch, staat een stenen grenspaal met de inscripties ‘Oudenbosch’ en ‘Rukven c.a.’. Deze steen is daar eind jaren negentig geplaatst, na jarenlang in een tuin van een inwoner van het dorp te hebben gelegen. De steen dateert uit het tijdperk dat de weg Zegge - Oudenbosch werd verhard (1885). De financiering van de weg werd verdeeld naar rato van de lengte van de weg op ieders grondgebied.
De totale lengte was 4.925 meter, waarvan 2.727 meter onder de gemeente Rucphen, 1.707 meter onder de gemeente Oudenbosch en 491 meter onder de gemeente Oud en Nieuw Gastel. Het stuk onder Gastel werd door de andere gemeenten elk voor de helft betaald. In de stukken van destijds wordt vermeld “op het midden des wegs onder den gemeente Gastel op den berm des wegs een scheidingspaal te plaatsen lang 1,40 meter, zwaar 20 bij 20 centimeter, naar opgave te letteren”. Dus heeft er een grenspaal gestaan onder de gemeente Gastel op de ‘grens’ tot waar de gemeenten ieder hadden betaald (aldus M. Vissenberg van de heemkundekring, die hier onderzoek naar heeft gedaan).
Terug naar boven- Evenementenpagina van Zegge op Facebook.
- Carnaval.
- Meiweekend Zegge (braderie en kermis).
- Zegge is nog altijd een geliefd bedevaartsoord. In de meimaand trekt het dorp meer dan 10.000 bedevaartgangers.
- Zeggpop (eind juni).
- De Nostalgische Bromfietstocht (zaterdag begin juli), georganiseerd door de Roosendaalse Bromfietsvrienden, trekt meer dan 100 deelnemers die ca. 80 km door de regio rijden.
- Kerstmarkt (op een zondag in december).
Terug naar boven- 3 wandelroutes door en rond Zegge, variërend van ca. 4 tot 10 km.
Terug naar boven- Fotoreportage van Zegge, door Kees Wittenbols uit Breda.
Terug naar boven- Nieuws: - Nieuws uit Zegge op de site van BN/De Stem. - Actualiteiten en oude foto's van het dorp op Facebook.
- Belangenvereniging: - "Dorpsraad Zegge is opgericht in 2008 en is een adviesorgaan van de gemeente Rucphen. De Dorpsraad heeft tot doel de leefbaarheid in het dorp te bevorderen en het contact met het gemeentebestuur te onderhouden. De Dorpsraad kan gevraagd en ongevraagd het gemeentebestuur adviseren over onderwerpen die de directe woon- en leefomgeving van de burgers raken. Daarbij gaat het om bijvoorbeeld huisvesting, ouderen- en jeugdbeleid, welzijnsvoorzieningen, veiligheidsbeleid, onderwijsvoorzieningen, verkeersaangelegenheden, natuur en milieu. De Dorpsraad is van en voor de inwoners. Wil je in contact komen met de dorpsraad, dan kan dat via het menu Contact op de site. Je kunt hier ook terecht met al je vragen en opmerkingen, hiervoor vind je onder Contact een Contactformulier. Je kunt natuurlijk ook kennis komen maken met de Dorpsraad en meepraten over de agendapunten. We vergaderen elke 2e dinsdag van de maand in de Nieuwenbergh. De vergaderdata vind je op de website onder de knop Dorpsraad onder "Vergaderdata Dorpsraad". Je bent van harte welkom!". - Nieuws van de Dorpsraad op Facebook.
- Onderwijs: - Basisschool Mariadonk.
- Muziek: - Harmonie en Tamboerkorps St. Cecilia.
- Sport: - Voetbalvereniging DIOZ.
- Zorg / Ouderen: - Mariavaart in Zegge is een veelzijdig steunpunt. Het biedt dagelijks activiteiten op het gebied van sport, spel en recreatie. Een gezellig praatje of een warme maaltijd is ook mogelijk. Het prachtige gebouw uit 2012 biedt speciale voorzieningen voor senioren in combinatie met 26 appartementen. Ook staat de samenwerking met andere verenigingen uit het dorp hoog in het vaandel. Het steunpunt is zeker de moeite waard om te bezoeken. Kom eens langs, de koffie staat klaar.
- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Zegge, met foto's van de grafzerken.
Reactie toevoegen