Westerbeek

Plaats
Dorp
Land van Cuijk
Noordoost-Brabant Land van Cuijk
Noord-Brabant

Westerbeek

Terug naar boven

Status

- Westerbeek is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Noordoost-Brabant, gemeente (en streek) Land van Cuijk. T/m 30-4-1942 gemeente Sambeek. Per 1-5-1942 over naar gemeente Oploo, Sint Anthonis en Ledeacker, in 1994 over naar gemeente Sint Anthonis, in 2022 over naar gemeente Land van Cuijk.

Terug naar boven

Naam

Naamgeving / oudere vermeldingen
De dorpsnaam Westerbeek is in 1938 officieel vastgesteld. Voorheen was er sprake van de benamingen Sambeekse Twist en Vierlingsbeekse Twist, omdat het gebied zowel in een ZW uithoek van de gemeente Sambeek als idem van de gemeente Vierlingsbeek lag, welk gebied door de naastgelegen gemeente Oploo, Sint Anthonis en Ledeacker betwist werd (zie verder bij Geschiedenis). In de volksmond wordt het dorp nog altijd D'n Twist genoemd. Z van het dorp ligt de Twistweg, die uitkomt in het Limburgse dorpje Vredepeel.

Naamsverklaring
Samenstelling van west 'westelijk gelegen' en beek 'beek, natuurlijke waterloop'.(1)

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp 't Tusriek.

Terug naar boven

Ligging

Westerbeek ligt ZW van Sambeek, Sint Anthonis en Oploo en grenst in het Z aan de provincie Limburg.

Terug naar boven

Statistische gegevens

Westerbeek heeft ca. 280 huizen met tegen de 700 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Twistgronden
Archeologische vondsten wijzen uit dat het grondgebied van het huidige Westerbeek al in de prehistorie werd bewoond. Voor de vroegste geschreven geschiedenis van het gebied van het huidge dorp moeten wij terug naar 7 mei 1308. Toen gaf Jan I, heer van Cuijk, de gemene gronden onder Sambeek, Vierlingsbeek en Overloon aan de ingezetenen in gebruik tegen een jaarlijkse cijnsvergoeding. Het eigendomsrecht van de gemene gronden van de voormalige heren Van Cuijk is gebleven tot de tijd van koning Lodewijk Napoleon van Holland (1806-1810). Zijn "Code Civil" bleef in de Nederlanden gelden tot oktober 1838.

De 'gemene gronden' van het Cuijklandse Overambt, waarop Westerbeek ontstond, zijn pas in de jaren 1836 tot 1855 tussen de belanghebbende gemeenten Sambeek, Vierlingsbeek en Maashees en Overloon onderling verdeeld. Het geheel werd in 19 porties verdeeld, waarbij Vierlingsbeek het grootste deel kreeg, namelijk 7 delen, Sambeek 6 1/2 deel en tenslotte Maashees en Overloon 5 1/2 deel. Oploo kreeg niets, maar maakte ook aanspraak op een deel van de 'gemene gronden' en wel van het Sambeekse deel. Vandaar dat het gebied in het vervolg door het leven ging als de Twistgronden.

De eerste bewoning van het huidige dorp
Ver van de kom van Oploo lag de Eijndse hof aan de rand van de Peel, nabij het Wolfsven. Daarna kwamen er geen huizen meer. Dat veranderde in 1858. Een paar pioniers zijn in het midden van de 19e eeuw op gronden van het huidige Westerbeek bezig geweest, om deze te ontworstelen aan de greep van de uitgestrekte heide, vennen en moerasvelden van de Peel. Een van de vroegste ontginners was een zekere Van Haandel, die in 1858 de moed had een eerste huis te bouwen, vier jaar later gevolgd door een tweede pionier. Zij bouwden hun huizen zuidelijk van Oploo, op een plek die vanwege de in de vorige alinea vermelde ruzies de Twist heette. Het betwiste gebied had vooral betrekking op de huidige Broekstraat.

Ontwikkeling tot kern
Door de twisten uit het verleden waren de gemeentelijke grenzen wanordelijk geworden. Naast bebouwing op grondgebied van de gemeenten Sambeek en Vierlingsbeek, was ook op aangrenzend grondgebied van Maashees vanuit de Twist nog een huis gebouwd. Op een gegeven moment bleek dat het gehucht, het latere nieuwe dorp Westerbeek, over deze drie gemeenten verspreid was komen te liggen. De inwoners gingen echter in Oploo ter kerke. De Westerbeekse kinderen moesten evenwel naar het in 1870 gestichte Sambeekse schooltje in de Sambeekse Hoek (= de huidige buurtschappen Den Hoek en Rondveld Z van Sint Anthonis).

Zij moesten daarbij voorbijlopen aan de dichterbij gelegen Oploose school, omdat Oploo die kinderen vanwege de grenstwisten niet op de school in Oploo wilde hebben. In 1921 volgde de aanbesteding van een eigen openbaar Westerbeeks schooltje. Het dorpje groeide en kreeg in 1924 zijn eerste kermis en in 1925 kon er op een eigen stembureau worden gestemd. Naast het boerenbedrijf bleef het turfsteken jarenlang een belangrijke nevenactiviteit van de Peelboeren. In 1911 kreeg de plaats een melkfabriekje.

Van buurtschap tot dorp
Toen de buurtschap tijdens de Eerste Wereldoorlog een eigen kerk wenste, lag Oploo dwars. De paters van het H. Hart in de Rips wilden wel voor de zielzorg in het nieuwe dorp gaan zorgen, mits de plaats kerkelijk bij De Rips zou komen en er een goede verbindingsweg mee kreeg. De kerk is in 1922 gerealiseerd. De kosten werden grotendeels opgebracht door de inwoners. De gemeenten Sambeek en Vierlingsbeek betaalden ook mee. De bisschop van 's-Hertogenbosch besluit in 1922 een deel van de Overloonse parochie af te scheiden en te voegen bij de parochie van de H. Matthias te Oploo. Met een nader aan te geven deel van deze parochie zou men de buurtschap Twist / Westerbeek verheffen tot een zelfstandig rectoraat binnen de Oploose parochie. Het rectoraat werd in 1960 tot parochie verheven.

Na 1940
De oorlog had, ondanks de nabijheid van het Overloonse front, betrekkelijk geringe schade in Westerbeek toegebracht. In 1942 werd het dorp na de opheffing van de gemeente Sambeek bij de gemeente Oploo, Sint Anthonis en Ledeacker gevoegd (terwijl Sambeek zelf naar de gemeente Vierlingsbeek ging). Hierbij werd een speciale regeling getroffen voor het gebied aan het grenspunt met Venray. De gemeente Oploo grensde namelijk aan de gemeenten Venray en Vierlingsbeek, nabij de zogeheten 'Vredepaal'. Deze was daar nog eens uitdrukkelijk in 1716 door afgevaardigden van Staats-Brabant en het Pruisisch Gelderse Overkwartier (waartoe het Land van Kessel sedert 1713 behoorde), geplaatst. Desondanks bleven hier de grensperikelen voortbestaan.

Rond 1950 werd tenslotte in deze grenskluwen de knoop doorgehakt. Men ging de Vredepeel ontginnen, waarbij ook aan inwoners van de gemeente Oploo c.a. enkele boerderijen werden toegewezen. Dat gebeurde dankzij het feit dat Oploo in het prille begin tot in de middeleeuwen deel had uitgemaakt van Sambeek en van het latere Cuijklandse Overambt. (© Westerbeek Online)

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de volgende site en publicatie:

- Geschiedenis van Westerbeek op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum.

- Cor Verberk uit Oploo heeft de complete geschiedenis van het dorp Westerbeek en zijn bewoners onderzocht en gepubliceerd in zijn in 2016 verschenen boek 'Alle Minse van d'n Twist'. Vanaf de eerste pioniers, de komst van de middenstand, school en kerk tot heden. Van iedere woning of boerderij is een beschrijving opgenomen met vermelding van alle bewoners. Het boek is uitgevoerd in 2 delen. Deel 1 behandelt de bewoners van de straten Beekstraat t/m Koolberg, deel 2 de bewoners van Loonseweg t/m 't Zand. De boekwerken, met in totaal ruim 1.500 foto's/illustraties, zijn bij de auteur te koop voor 25 euro per deel.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen / actuele situatie

- De toenmalige gemeente Sint Anthonis beschreef het huidige dorp op haar site als volgt: "Westerbeek heeft door zijn ligging - doorgaande wegen komen niet langs het dorp - een zeer hechte gemeenschap waar iedereen iedereen kent en de bewoners zeer behulpzaam zijn naar elkaar toe. Dit rustige dorp met een zeer speciale charme door zijn ligging is een waar ‘eiland’ van rust in onze vaak jachtige maatschappij."

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Westerbeek heeft 4 rijksmonumenten, zijnde de RK kerk en de langgevelboerderij uit ca. 1900 (met bijgebouwen) op Kerkstraat 48.

RK kerk
"De RK H. Hart van Jezus kerk (Stevensstraat 68) is in 1922 gebouwd naar ontwerp van architect J. van Groenendael in late neogotische stijl en gelegen aan een kruispunt in de ontginningsnederzetting Westerbeek, nabij pastorie en school. De eerste aanzet van de nederzetting was er al in 1865, maar pas rond 1915 werd de huidige dorpskern gevormd op een kruising van wegen. Eenbeukig kerkgebouw van vier traveeën met lager en driezijdig gesloten koor van een travee en driezijdige sluiting. Opgetrokken uit machinale baksteen met zadeldaken met leien in maasdekking gedekt. Tegen de zijmuren lisenen, opgaande vanuit een bredere steunbeerachtige onderbouw met driehoekige afdekking. Voorgevel met voorgebouwd portaal met spitsboognis in topgevel en dubbele deur onder hardstenen latei. Links en rechts van het portaal vooruitspringende muurvlakken met rondboogfriezen onder lessenaardakjes. Boven het portaal een roosvenster met bakstenen tracering met vier cirkels. In de topgevel een vijftal nissen, de middelste met een wijzerplaat in de top.

Kruis op de geveltop. Links aansluitend een rond trap- en klokkentorentje, waarvan de klokkengeleding via uitmetselingen overgaat in een achtkant. Spitsbogige galmgaten en achtzijdige leien spits met kruis. Het schip heeft per travee een tweedelig spitsboograam. Onder de goot een rondboogfries met siermetselwerk. Links en rechts tegen de eerste travee aanbouwen onder lessenaardak met tuile-du-nordpannen gedekt. In het dak twee dakkapellen met diabolobeschildering. Het koor heeft lisenen, hooggeplaatste spitsboogramen en wordt geflankeerd door eenvoudige nevenruimten met respectievelijk segmentboog- en spitsboogramen en platte daken. Boven het lage koordak in de topgevel drie spitsboogramen. Het inwendige is uiterst eenvoudig vormgegeven en heeft gemetselde kruisribgewelven, die opgaan van smalle lisenen met lijstprofiel. Klokkenstoel met klok van anonieme gieter, 1922, diam. 55 cm. Mechanisch torenuurwerk, voorzien van elektrische opwinding.

Waardering. De RK H. Hart van Jezus kerk is van algemeen belang. Het heeft cultuurhistorische waarde als getuigenis van de geestelijke en geografische ontwikkeling. Het heeft betekenis als vertegenwoordiger van een allereenvoudigst eenbeukig kerktype voor een kleine ontginningsnederzetting. Het heeft architectuurhistorische waarde vanwege de plaats in het oeuvre van de architect. Het heeft ensemblewaarden vanwege de situering, nauw verbonden met de ontwikkeling van de ontginningsnederzetting. Het is gaaf bewaard gebleven." (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) Sinds najaar 2010 was dit een kerk binnen de streekparochie "Maria Moeder van de Kerk", bestaande uit 14 locaties/kerken. Voorjaar 2012 werd het voornemen bekend om 9 van deze kerken te sluiten. Gehandhaafd blijven volgens dit plan de 4 kerken te Sint Anthonis, Wanroij, Overloon en Oeffelt, en de kapel te Groeningen. Als alles volgens plan is verlopen is de kerk in Westerbeek medio 2013 aan de eredienst onttrokken. Kent iemand de huidige bestemming?, red.

- In het kader van de herdenking van oorlogsslachtoffers op 4 mei is in 1997 voor de parochiekerk een kunstwerk geplaatst. Als je het kunstwerk ziet, lijkt het alsof een deel van een Lancaster bommenwerper uit de grond steekt. In Westerbeek is tijdens de Tweede Wereldoorlog een soortgelijk toestel neergestort. De lokale kunstsmid Juul Baltussen heeft deze kopie van het toestel vervaardigd.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - Carnavals Stichting de Twisse Tusstèkers.

- "Sinds de oprichting in 1961 voert Toneelgroep Westerbeek jaarlijks in het voorjaar een avondvullend stuk op; meestal een klucht, blijspel of komische triller. Elke woensdag wordt er gerepeteerd, waarna we gezellig afsluiten onder het genot van een drankje. De repetitieavonden als aanloop naar de uitvoering vergen veel inzet en concentratie van de spelers, maar staan daarnaast ook garant voor heel wat plezierige avonden. Wat de Toneelgroep door de jaren heen zoal heeft meegemaakt en vooral hoe het er in de beginjaren met veel kunst- en vliegwerk aan toe ging, kun je hier lezen.

Dat de Toneelgroep al zoveel jaar het publiek aan zich weet te binden, is zeker een verdienste van de regisseurs, die door hun vakmanschap de spelers motiveren, inspireren en adviseren zodat de spelers zoveel mogelijk inzicht krijgen hoe het beste hun rol eigen te maken. Voor een geslaagde opvoering zijn de mensen achter de schermen, zoals souffleurs, inspiciënten, decorbouwers en last but not least licht- en geluidstechniek ook enorm belangrijke factoren. Allerbelangrijkste is tot slot het publiek. Wat is er mooier voor een Toneelgroep dan de mensen in de zaal mee te mogen nemen in het verhaal, ervan te kunnen laten genieten en na afloop te horen dat ze een fijne avond hebben gehad. Wij hopen je te zien bij een van onze voorstellingen."

- In Westerbeek is er op 1e Paasdag de jaarlijkse traditie van het Paasvuur en is daarmee een van de zuidelijkste dorpen in ons land die deze traditie in ere houdt (meestal vinden deze evenementen plaats in het oosten des lands).

- Toertocht (augustus).

- GRAS Westerbeek organiseert jaarlijks in een weekend begin september een 2-daags evenement voor jong en ouder, met op zaterdagavond feest met een live band, en als hoogtepunt op zondag het NK Gazonmaaierracen en de Achteruitrijrace.

- In navolging van Ledeacker en Sint Anthonis (LEST) is dorpsquiz KWIZZUT (eind december) er sinds 2016 ook voor Westerbeek en Oploo (WOP). Verzamel een groep enthousiaste teamspelers om je heen en geef je op, met een vriendengroep, buurt- of sportvereninging, familie of... Enige vereiste is dat er minimaal 2 personen uit een van de dorpen (of beide dorpen) deelnemen.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Westerbeek, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Westerbeek.

- Belangenorganisatie: - Dorpscoöperatie Samen 1 Westerbeek is in 2013 opgericht, en komt voort uit de Westerbeekse Dorpsraad, die sinds 1982 al een overlegorgaan was voor en namens de gehele Westerbeekse gemeenschap. De zelfsturing/-organisatie in de vorm van een dorpscoöperatie is in deze tijd een logische stap. Uiteindelijk gaat het om een vorm van zelfsturing, zelf organiseren op diverse terreinen, ofwel het bundelen van krachten door samenwerking met elkaar: burgerparticipatie. Denk hierbij aan de verbetering van de eigen woon-, werk- en leefomgeving door de voorzieningen rondom welzijn en zorg te borgen binnen ons eigen dorp, maar ook aan de dorpscoöperatie die zich richt op de energievoorziening of op glasvezel. Verder kan de coöperatie een belangrijke rol spelen voor vereniging-overstijgende zaken en activiteiten. Denk aan gezamenlijke subsidie aanvragen en sponsoring, gezamenlijke vergunningen (legeskosten) en het bijhouden van een activiteitenkalender.

Bij Dorpscoöperatie Samen 1 Westerbeek staat de kracht van de burgers voorop. Door de bundeling van krachten wordt meer resultaat geboekt, alhoewel de coöperatie niet de oplossing is voor alle problemen op het terrein van leefbaarheid. De coöperatie is en blijft van belang omdat het een samenwerkingsverband van burgers is, een democratische vereniging die als rechtspersoon goederen kan bezitten, contracten kan afsluiten, waar gewerkt wordt zonder winstoogmerk en de zeggenschap van de leden is gewaarborgd. De dorpscoöperatie is daardoor een krachtige en volwaardige overlegpartner die de gemeente Sint Anthonis gevraagd en ongevraagd advies geeft op tal van terreinen, onder het motto "Samen staan we sterk!"

- Dorpshuis: - Sinds 1962 is in de voormalige school/gymzaal van Westerbeek uit 1922 gemeenschapshuis De Schans gevestigd. Het pand is in 2021 flink verbouwd, zodat hij er weer jaren tegen kan. Het volgende is er gebeurd: "Aanpassingen aan het pand om jaarlijks energiekosten te besparen, zoals zonnepanelen, vervanging lampen door Ledverlichting, vervangen raamkozijnen, vernieuwen luchtbehandelings- en verwarmingssysteem. Daarnaast willen we het gebouw een moderne uitstraling geven o.a. door het vernieuwen van plafond en wanden/lambriseringen, het vernieuwen van meubilair, gordijnen en sanitair. En door een centrale ontmoetingsplek te creëren rondom de bar. Met deze investeringen willen we het 100 jaar oude gebouw weer toekomstbestendig maken en mogelijkheden creëren voor behoud en ontwikkeling van de sociale samenhang in onze gemeenschap." (bron: dorpssite)

- Onderwijs: - "De Zonnewijzer is een kleine, katholieke basisschool, gelegen in de kern van Westerbeek. De school heeft 4 leslokalen die gegroepeerd liggen rondom een centrale hal. Deze hal is het hart van de school en wordt gebruikt voor gezamenlijke activiteiten. De kinderen zijn verdeeld over vier basisgroepen. Enkele elementen uit onze visie: - Kinderen hebben het nodig dat hun ontwikkeling doelbewust gestimuleerd wordt. - We handelen opbrengstbewust door te werken met een doel, waarbij is afgestemd op het ontwikkelingsniveau en de interesses van de kinderen. - Kinderen ontwikkelen zich door informatie en uitleg te krijgen over de wereld om hen heen. - We bieden spelenderwijs doelgerichte activiteiten aan die uitlokken tot het opdoen van ervaringen op allerlei gebied. - Kinderen ontwikkelen zich in een rijke, betekenisvolle omgeving. Hierin ondersteunt taal hun ervaringen en vergroot hun wereld. Taal is verweven in vaste dagelijkse activiteiten. - We bieden hen veel mogelijkheden om te bewegen, zowel binnen als buiten."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Westerbeek.

Reactie toevoegen