Sexbierum

Plaats
Dorp
Waadhoeke
Fryslân

sexbierum_en_pietersbierum_meer_dan_wind_alleen.jpg

Kennelijk is het nogal winderig in de dorpen Sexbierum en Pietersbierum, gezien de ligging aan het wad én gezien hun slogan op de gezamenlijke dorpssite.

Kennelijk is het nogal winderig in de dorpen Sexbierum en Pietersbierum, gezien de ligging aan het wad én gezien hun slogan op de gezamenlijke dorpssite.

sexbierum_collage.jpg

Sexbierum, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Sexbierum, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Sexbierum.JPG

Sexbierum, dorpsgezicht in 2011

Sexbierum, dorpsgezicht in 2011

Sexbierum (3).JPG

Sexbierum, Molen De Korenaar

Sexbierum, Molen De Korenaar

Sexbierum..JPG

Aardappelloodsen (?) in Sexbierum

Aardappelloodsen (?) in Sexbierum

sexbierum_getswerdersyl_replica_kopie.jpg

In 1982 is de Gertswerdersyl ZO van Sexbierum gedempt. De Elfstedenrouteschaatsers moeten sindsdien klunend deze locatie oversteken. In 1990 is een monument geplaatst, een replica van de Getswerdersyl, met de gedenkstenen uit 1841 erin verwerkt.

In 1982 is de Gertswerdersyl ZO van Sexbierum gedempt. De Elfstedenrouteschaatsers moeten sindsdien klunend deze locatie oversteken. In 1990 is een monument geplaatst, een replica van de Getswerdersyl, met de gedenkstenen uit 1841 erin verwerkt.

sexbierum_slachtetille_over_de_a31_kopie.jpg

De landschappelijk aantrekkelijke Slachtedyk is opgenomen in vele wandelroutes, maar werd sinds de aanleg van de A31 Z van Sexbierum door die snelweg onderbroken. Dat is opgelost door de aanleg van de Slachtetille over de A31.

De landschappelijk aantrekkelijke Slachtedyk is opgenomen in vele wandelroutes, maar werd sinds de aanleg van de A31 Z van Sexbierum door die snelweg onderbroken. Dat is opgelost door de aanleg van de Slachtetille over de A31.

Sexbierum

Terug naar boven

Status

- Sexbierum is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Waadhoeke. T/m 1983 gemeente Barradeel, waar het de hoofdplaats van was. In 1984 over naar gemeente Franekeradeel, in 2018 over naar gemeente Waadhoeke.

- Sexbierum werkt veel samen met, en deelt veel voorzieningen met het beduidend kleinere buurdorp Pietersbierum. In de loop der jaren zijn deze dorpen aan elkaar vastgegroeid. In de praktijk worden ze dan ook wel gezamenlijk als een tweelingdorp beschouwd. Formeel (bijv. voor de postadressen en de plaatsnaamborden) is nog wel sprake van 2 aparte dorpen.

- N van het dorp loopt de kilometerslange weg Hoarnestreek van Harlingen naar Minnertsga. Aan die lange weg liggen enkele buurtjes, die onder in totaal 7 dorpen Z ervan vallen. Het deel onder het dorpsgebied van Sexbierum omvat ca. 20 huizen met ca. 50 inwoners en stond vanouds te boek als Sexbierumerhorn. Deze naam komt in recente atlassen niet meer voor.

- De dorpen Sexbierum en Pietersbierum hebben op hun gezamelijke dorpssite de slogan: "Meer dan wind alleen."

Terug naar boven

Naam

In het Fries
Seisbierrum.

Oudere vermeldingen
Het dorp wordt wellicht voor het eerst vermeld in 1139 als van Berum wordt gesproken. Die variant komt ook later nog wel voor. Met het eerste element vinden we Sixtisberen (1275) en Sixtebeeren (1322). In een Latijnse bron uit 1324 staat "in beati Sixti Berum" (naast Borum). De monnik die in 1328 de naam als Burey opschrijft, was vast onbekend met de plaatsnaam. De huidige vorm vind je bijna al in 1371: Sexberum. Vanaf de 16e eeuw komt Sexbierum voor. De Friese variant aan het eind van de 16e eeuw luidt Sexbirom. Dikwijls komen ook varianten als Sixbierum voor.

Het dorp vormt samen met het bijna ingebouwde Pietersbierum het westelijke dorp van twee bekende bierum-namen. Aangezien het oostelijke bekend staat als Oosterbierum, lijkt het niet onwaarschijnlijk dat Westerbierum een oudere naam is voor de combinatie Sexbierum-Pietersbierum. Een andere, sinds de 17e eeuw dikwijls geopperde mogelijkheid is dat het daarbij om een nog westelijker gelegen dorp ging dat verdronken zou zijn in de Waddenzee. Gezien het verdwijnen van de naam Westerbierum en de gelijktijdige opkomst van de naam Sexbierum, lijkt naamsverandering het meest waarschijnlijk.

Naamsverklaring
- Het tweede element is de (datief) meervoudsvorm van het Oudfriese bere (met liggend streepje op de e) 'huis'. De uitgang heeft zich later sterker aan het gangbare -um aangepast. Het eerste element is de persoonsnaam Sixtus, een heilig verklaarde paus.(1)
- De plaatsnaam geeft natuurlijk voor deze en gene regelmatig aanleiding tot flauwe grappen over een vermeende relatie met sex (en bier en rum) (en dat gaf ook nog weleens aanleiding tot het ontvreemden van de plaatsnaamborden). In 2008 zou een CU-raadslid daarom hebben voorgesteld om de Friese variant voor deze plaats tot de officiële te maken. Volgens de fractie was dat overigens niet serieus bedoeld.

Terug naar boven

Ligging

Sexbierum ligt NO van Harlingen, NW van Franeker. Het dorp grenst in het N aan de provincialeweg N393 (Harlingen-Stiens). Het dorpsgebied grenst in het N aan de Waddenzee, in het O aan de weg Slachte en in het Z aan de A31.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Sexbierum 137 huizen met 934 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 700 huizen met ca. 1.750 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Archeologie
Bij archeologisch onderzoek in 2020 in de Van Haersoltestrjitte zijn 1200 jaar oude, goed bewaard gebleven terpresten aangetroffen. De aanleiding van het onderzoek was de aanleg van nieuwe riolering.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Sexbierum, kun je terecht bij Oudheidkundige Vereniging Barradeel.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Dorpsvisie Sexbierum - Pietersbierum 2005-2020.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Sexbierum heeft 22 rijksmonumenten.

- De voorheen Hervormde, thans PKN Sixtuskerk in Sexbierum (Tsjerkepaed 1) is een eenbeukige kerk van tufsteen, oorspronkelijk gewijd aan de Heilige Sixtus. De kerk is een rijksmonument. Het schip is in 1772 bepleisterd. In 1904 is de toren voorzien van een mantel van rode steen. De klok uit 1513 is gegoten door Geert van Wou. De orgelkast uit 1767 is gemaakt door Albertus Antoni Hinsz. In 1924 is het orgel vernieuwd door Bakker & Timmenga. De preekstoel is in Louis XV-stijl. De kerk heeft in 2016/2017 een grondige restauratie ondergaan. De opknapbeurt kostte rond de 800.000 euro. Er zijn onder andere een hagioscoop en een sacramentsnis ontdekt. Deze zijn blijvend zichtbaar gemaakt.

- De voorheen Gereformeerde, thans PKN Terskflierkerk (Tsjerk Hiddesstrjitte 25) dateert uit 1928. - Hier vind je een uitvoerige geschiedenis van de lokale Gereformeerde kerk. De beide kerken zijn in 2007 gefuseerd tot de Protestantse Gemeente Sexbierum - Pietersbierum. De protestantse gemeente is in 2019 'ingestapt' in het project voor de bouw van de nieuwe MFA in het dorp. De PKN wil de voormalige Gereformeerde Terskflierkerk afstoten en kerkelijke activiteiten in de toekomst in de MFA houden.

- Al sinds de 15e eeuw bezit Sexbierum een korenmolen. De Nederlandse Hervormde kerk heeft in 1868 de huidige Molen De Korenaar laten bouwen. Van de opbrengst van het meel werden kaarsen gekocht. In de Tweede Wereldoorlog heeft de molen een belangrijke rol gespeeld in de voedselvoorziening van meel en olie. Na de oorlog is de molen niet meer in gebruik geweest. In 1985 is de molen overgenomen door de heer Palma, die nog altijd molenaar is op De Korenaar. In 1985 is de restauratie van dit prachtige monument begonnen, dit met behoud van authentieke elementen en de unieke sfeer. Vandaag de dag kan de molen tot op de bovenste zolder bezichtigd worden. Op de eerste verdieping kun je bijvoorbeeld de apparatuur van een 150 jaar oude bakkerij bezichtigen.

- Douma State (Hoarnestreek 3).

- Gevelsteen in Sexbierum. - René van der Meulen heeft na uitvoerige archiefonderzoeken in 2016 het raadsel opgelost van 1) wat het opschrift op de gevelsteen betekent en 2) met wie dit te maken had.

- De markante glazen piramide in Sexbierum was sinds 1987 het onderkomen van windattractiepark Aeolus, dat vanaf het begin veel minder bezoekers trok dan verwacht. In 1989 kwam de attractie in de verkoop. Sinds 1992 was het een leerbedrijf van de toenmalige Christelijke Hogeschool Noord-Nederland (CHN). Studenten konden er ervaring opdoen in de sectoren techniek en toerisme, terwijl het pand tegelijkertijd een technisch doecentrum voor kinderen werd. In 2002 is CHN hiermee gestopt. Sindsdien was er speelparadijs Aeolus van speelparadijsketen Ballorig, die de naam Aeolus had aangehouden gezien de naamsbekendheid in de regio. Per 1-11-2017 heeft Ballorig deze vestiging gesloten. De reden was dat het pand te veel onderhoud vergde. In december 2018 is de inboedel van de piramide geveild (zie hier een verslag van de veiling). Het pand wordt vermoedelijk ook geveild. Is daar geen belangstelling voor, dan wordt het pand gesloopt en komen er op deze locatie woningen.

- De ca. 42 km lange Slachtedyk (FR) / Slachtedijk (NL) in deze omgeving (lokaal soms - ook in straatnamen - kortweg Slachte genoemd) is ca. 1000 jaar geleden aangelegd - door het aaneensmeden van een aantal bestaande oude polderdijken, vandaar de kronkelende loop van de dijk - als bescherming tegen de toen nog bestaande Middelzee. Nadeel daarvan was dat het overtollige regenwater niet meer kon worden geloosd. En bij een overstroming moest het water ook weer zo snel mogelijk terug naar zee. Daarom werden in de Slachtedyk verschillende keersluizen - 'zijlen', in het Fries 'silen' - aangelegd. Er waren er in totaal 10. De noordelijkste was de Getswerdersyl, ZO van Sexbierum. Dit was de enige syl met sluisdeuren. De andere silen werden gesloten met schotbalken. De Getswerdersyl was genoemd naar de niet meer bestaande buurtschap Gaetswerd.

De syl is in 1841 overgenomen door de provincie, die de syl vernieuwde en vergrootte tot een houten brug met drie stroomgaten. Als herinnering hieraan werden twee gedenkstenen in de brug gemetseld. Rond 1900 is de houten brug gesloopt en vervangen door een betonnen brug. In 1982 is de brug gesloopt en is de syl met deuren en pijlers gedempt. Hierdoor is ook de Elfstedenroute onderbroken die van Harlingen over de Sexbierumervaart naar Franeker loopt. De schaatsers moeten nu klunend de locatie van de vroegere Getswerdersyl (= de splitsing van de wegen Getswerdersyl / Getswerderdyk / Slachte) oversteken. In 1990 is door de gemeente Franekeradeel een monument geplaatst, een gedeeltelijke replica van de Getswerdersyl, met de gedenkstenen uit 1841 erin verwerkt. Zie de afbeelding elders op deze pagina.

De Slachtedyk is in 1995 officieel van zijn waterkerende functie ontheven en in 2000 door Wetterskip Fryslân overgedragen aan natuur- en landschapsbeheerder It Fryske Gea. In het voorjaar en de zomer loopt de Slachtedyk als een kleurrijk lint door het landschap. De bermen zijn op sommige plaatsen glanzend wit van bloeiend fluitenkruid en meidoorn. Op andere plekken fleuren het goudgele speenkruid, boterbloemen, rode klaver en paarse morgenster het landschap op. Uiteraard is de landschappelijk aantrekkelijke Slachtedyk opgenomen in vele wandelroutes. Een handicap daarbij was dat sinds de aanleg van de A31 de dijk daar Z van Sexbierum, Z van de hierboven beschreven locatie Getswerderdyk, werd onderbroken. Dat is opgelost door de aanleg van de Slachtetille over de A31 (zie de afbeelding elders op deze pagina). Voor fietsers is er niet ver O van de Slachtetille een fietstunnel onder de A31 door.

Terug naar boven

Evenementen

- Iedere 2 jaar, in de oneven jaren, is er het Dorpsfeest Sexbierum - Pietersbierum (gedurende 5 dagen in september). - Videoreportage van de optocht tijdens het Dorpsfeest 2015.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Sexbierum, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Oude ansichtkaarten van Sexbierum.

- Foto's van de zeedijk bij Sexbierum bij zonsondergang.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Sexbierum (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Sexbierum en buurdorp Pietersbierum.

- Nieuws: - Nieuws van Sexbierum en Pietersbierum op Facebook.

- Belangenvereniging: - Dorpsbelang Sexbierum - Pietersbierum.

- Dorpshuis / MFA: - Dorpshuis It Waed is de ontmoetingsplaats voor jong en ouder. Wat ruim 35 jaar geleden begon uit pure noodzaak is tegenwoordig een populaire uitgaansgelegenheid waar toneelvoorstellingen, bijeenkomsten, bruiloften, feesten en live muziek plaatsvinden. Een locatie waar de clubs en verenigingen de ruimte hebben zich te ontplooien. Waar mensen zichzelf kunnen zijn. Een gelegenheid voor en door de inwoners van Sexbierum en Pietersbierum. Heb je leuke ideeën of wil je zelf iets organiseren neem dan gerust eens contact op. Regelmatig spelen er live bands en acts. Zo hebben ze bands als Vangrail, De Hûnekop, NRG!, Someday en zelfs Vannstein, een van de beste Rammstein tribute bands, op hun podium gehad. Daarnaast komen er ook regelmatig theater- en toneelgezelschappen waaronder Tryater en de Koninklijke Rederijkers op bezoek met hun mooiste, ontroerendste en leukste voorstellingen.

- De gymzaal uit 1954 en het dorpshuis uit 1975 zijn verouderd. Daarom zijn er al sinds 2012 plannen voor een nieuw MFA Sexbierum - Pietersbierum. Anno 2020 zijn deze plannen in een vergevorderd stadium. "Een MFA waar mensen uit verschillende groepen van de samenleving spontaan met elkaar in contact komen zorgt voor binding van de inwoners met het dorpsleven en haar of zijn directe omgeving. Door meerdere functies samen te brengen wordt interactie tussen verschillende groepen op een natuurlijke wijze afgedwongen. De aanwezigheid van een MFA creëert een levendige omgeving waar voor iedereen iets te beleven is. Een gebouw, een ontmoetingsplek die leidt tot sociale binding. Het draagt bij aan de natuurlijke drang van de mens om zelf verantwoordelijkheid te nemen. Verantwoordelijkheid voor ons zelf, maar misschien nog wel belangrijker, voor elkaar. Gemeenschappelijkheid, “Mienskip” die verbindt en door zijn daadkracht de komst van de nieuwe voorziening mogelijk maakt.

Naast het sociale aspect is de economische leefbaarheid van belang. De MFA levert een bijdrage aan de werkgelegenheid door waar mogelijk lokale ondernemers te betrekken bij de bouw en later ook bij leveranties, onderhoud en de uitvoering van evenementen. Het organiseren van activiteiten en evenementen geeft een impuls aan de plaatselijke middenstand." Aldus de site van het MFA in wording. - Lees hier over de stand van zaken MFA Sexbierum - Pietersbierum anno maart 2020. Naar verwachting kan de uitvoering van het project medio 2021 van start.

- Onderwijs: - Basisschool De Skeakel. - Basisschool De Barraboech heeft na afloop van schooljaar 2016-2017 de deuren moeten sluiten, omdat ze te weinig leerlingen hadden om nog langer voor financiering door het Rijk in aanmerking te komen. Fusie van scholenkoepel Radius, waar de school onder viel, met scholenkoepel Fier, had de school nog kunnen redden, zo interpreteren wij uit het gelinkte krantenartikel. Scholenkoepel Fier is echter gefuseerd met de Leeuwarder scholenkoepel Proloog.

- Muziek: - Drumfanfare Concordia Sexbierum is opgericht in 1979. De drumband bestond toen alleen uit tamboers. Later werden signaal-trompetten aan de tamboers toegevoegd. Al vrij snel veranderden de signaaltrompetten in GD-trompetten (één-ventiel) en werden daar ook bassen aan toegevoegd. In 2002 werd besloten om over te stappen naar een drumfanfare met drieventiel instrumenten (trompetten, euphoniums, sousafoons en schuiftrombones). De reden hiervoor was dat er geen tot zeer weinig muziek meer voor bands met een GD-bezetting, éénventiel instrumenten, werd geschreven. In 1980 is er een majorettepeloton opgericht. De majorettegroepen zijn verdeeld in een A, B en C peleton. De Colorguard en A-majorettes begeleiden de drumband tijdens hun optredens, en ook word er individueel deelgenomen aan concoursen en twirlwedstrijden.

- Sport: - Kaatsvereniging KV De Twa Doarpen / D.I.O.S. is opgericht in 1905 en is er voor de dorpen Sexbierum en Pietersbierum.

- Glastuinbouw: - "Waddenglas sluit aan bij het bestaande glastuinbouwgebied ten zuiden van Sexbierum. Het plangebied beslaat zo’n 80 hectare. Ongeveer 50 hectare grond wordt verkocht voor glastuinbouwbedrijven. De overige hectares worden ingevuld met natuur, wegen en watergebieden. Waddenglas is een gezamenlijk initiatief van de gemeente Waadhoeke, de provincie Fryslân en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Deze drie partijen staan garant voor een hoogwaardig glastuinbouwgebied waarin kwaliteit tegen een zeer concurrerende prijs wordt aangeboden. Kavels. Er zijn twee soorten kavels beschikbaar. Kavels voor glastuinbouw en drie kavels voor kleinschalige bedrijvigheid. De tweede variant ligt op de kwelderwal. Er zijn daar ook bedrijfswoningen mogelijk. De kavels worden omsloten door water." (bron: gemeente Waadhoeke)

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Sexbierum.

Reacties

(2)

In een poging om info te verschaffen, is er in feite helemaal geen idee te krijgen van Waadhoeke en omliggende dorpjes. Jammer.
Ik zag ergens Waadhoeke op de televisie en dacht dat het leuk zou zijn om dorpsgezichten in een van mijn mapjes te doen om die op mijn bureau te kunnen zetten, dat elke maand een andere afbeelding siert. Daarbij houd ik ook rekening met het jaargetijde.
Ik heb er in de loop der jaren een heleboel verzameld die een indruk moeten geven van de sfeer van die oude dorpen.
Afgezien van het feit dat ik 88 jaar ben en nooit in staat was om al die dorpen en gehuchten te bezoeken, kunnen die platen een Nederland laten zien en beleven zoals velen dat niet meer kennen of nooit gekend hebben. Een illusie? Ja daar ziet het nu wel naar uit.
U heeft natuurlijk groot gelijk. Het is uw website, uw idee, misschien zelfs wel van een van de tegenwoordig zo geprezen innovatieve wethouders.
Maar kom, ik zoek weer eens verder om mijn collectie aan te vullen.
Het ga u wel.
Margrita van Breugel.

Dag mevrouw Van Breugel,
Ik heb geen idee wat u nu eigenlijk bedoelt te zeggen, vooral in uw eerste zin. Deze site is een particulier initiatief van mij, een 'uit de hand gelopen hobby' van mij, waarbij ik al sinds 1993 intensief doende ben om álle dorpen en buurtschappen in ons land te beschrijven. Dus ook die van de huidige gemeente Waadhoeke.
Als u hierboven onder Status op Waadhoeke klikt, ziet u daar onder Status álle 40 dorpen en 33 buurtschappen (en de ene stad: Franeker) vermeld, en als u op een van die namen klikt, krijgt u dus de pagina van die plaats, met een beschrijving in tekst en doorgaans ook beeld. Dus uw eerste zin klopt niet en doet geen recht aan mijn inspanningen van de afgelopen jaren om al die plaatsen en vooral plaatsjés te onderzoeken en te beschrijven, wat mij vele duizenden onbezoldigde manuren heeft gekost.
In het vervolg van uw betoog bedoelt u zo te zien te zeggen dat u de foto's van onze site niet kunt opslaan of afdrukken en dat u dat jammer vindt. Dat klopt. Vanwege rechten van de fotografen zijn foto's op sites vaak beschermd tegen opslaan, zo ook hier. Maar dat is iets heel anders dan "geen idee krijgen van de dorpjes in de gemeente Waadhoeke".
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen