Status

- Loenen is een buurtschap in de provincie Gelderland, in de streek Betuwe, gemeente Overbetuwe. T/m 1853 gemeente Loenen en Wolveren. In 1854 over naar gemeente Valburg, in 2001 over naar gemeente Overbetuwe.

- De buurtschap Loenen valt onder het dorp Slijk-Ewijk.

- Niet te verwarren met de dorpen Loenen aan de Vecht en Loenen op de Veluwe.

Ligging

Loenen ligt W van Slijk-Ewijk, rond de Loenensestraat en de in het verlengde daarvan lopende Grote Allee.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de buurtschap 14 huizen met 78 inwoners. Zij vormde in die tijd samen met de buurtschap Wolferen (in 1840 3 huizen met 20 inwoners) de gemeente Loenen en Wolferen. Die gemeente had toen dus in totaal slechts 17 huizen met 98 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 10 panden, gelijkelijk verdeeld over de Loenensestraat en de Grote Allee.

Bezienswaardigheden

- Buurtschap Loenen heeft 1 rijksmonument, zijnde de witte, 19e-eeuwse ijzeren grenspaal op de grens met buur-buurtschap Wolferen (welke namen beide op de paal staan vermeld). "De grenspaal is aan de landzijde in het dijktalud geplaatst nabij en ten oosten van het viaduct van de snelweg A 50 Arnhem - 's-Hertogenbosch. De grenspaal is een witgeschilderde, naar boven toe zich verjongende zuil (ca. 60 cm hoog) op een vierkante sokkel. In grondvorm is de zuil een vierkant met afgesneden hoeken. De zuil is boven afgeplat.

De vier zijden bezitten een trapeziumvormig, verdiept veld met uitgelegde hoeken waarin alleen aan de twee zijden die haaks op het dijklichaam zijn gericht de sjabloon geschilderde namen 'LOENEN' en 'WOLFEREN' voorkomen. De grenspaal is van cultuurhistorische waarde als goed bewaard gebleven grensaanduiding, in ijzer uitgevoerd en als zodanig zeldzaam. Tevens van belang als zichtbare herinnering aan de plaatselijke geschiedenis markeren zij de dorpspoldergrenzen tussen de respectievelijke kernen binnen de voormalige gemeente Valburg." (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

- Het huidige Huis te Loenen aan de Grote Allee dateert uit ca. 1825. Het voor 19e-eeuwse begrippen moderne pand is gedurende 150 jaar lang bewoond geweest door de baronnenfamilie Van Boetzelaer. Sinds 2003 is het in handen van Staatsbosbeheer. Hiervoor stond er sinds de late middeleeuwen een kasteel, dat bij een dijkdoorbraak rond 1820 volledig is weggespoeld, wat nog terug te zien is aan een kolk buiten de Waaldijk. Het was een van de grootste kastelen van de Betuwe.

Landschap, natuur en recreatie

- Staatsbosbeheer heeft landgoed Huis te Loenen de aflopen jaren heringericht en opgeknapt. Er is een visie ontwikkeld voor dit eeuwenoud fruitbedrijf, met maatregelen die het landgoed zijn oorspronkelijke uitstraling teruggeven. Bezoekers kunnen het landgoed nu op een unieke manier ervaren; zoals het er uitzag tussen 1830 en 1840, toen het fruitbedrijf optimaal functioneerde. Staatsbosbeheer heeft historische elementen rond het kasteel weer zichtbaar gemaakt. Ten eerste zijn de kenmerkende lanen van het landgoed aangepakt. Het landgoed had vroeger een kenmerkende visgraatstructuur: een hoofdlaan met verschillende zijlanen. De lanen waren in de loop der tijd dichtgegroeid met struiken en jonge boompjes. Deze zijn weggekapt om de lanen weer mooi open te krijgen.

Daarnaast heeft Staatsbosbeheer de Grote Kolk in het uiterwaardengebied bij Loenen onder handen genomen. Een historische oude dijk vlakbij de Grote Kolk is weer zichtbaar gemaakt en populieren op de Noordwal zijn in fasen gekapt. De populieren veroorzaakten door vallende takken schade aan de omliggende agrarische percelen. Ook een historisch bruggetje dat in slechte staat was, is opgeknapt. De wens bestaat om ook het Sterrebos op te knappen. Het was anno 2010 nog afwachten of de financiën dat toelaten. (bron: Staatsbosbeheer, 10-11-2010)

- De uiterwaard Loenense Buitenpolder (ruim 80 ha groot) ligt op de rechteroever van de Waal, tussen Slijk-Ewijk en Herveld. Aan de ander kant van de dijk ligt Landgoed Loenen. Samen vormt dit een bijzondere parel van natuur en cultuur langs de Waal. Het landgoed is in totaal ruim 190 ha groot en in eigendom en beheer bij Staatsbosbeheer. Sinds eind 2014 loopt er binnen deze uiterwaard een project om dit gebied opnieuw in te richten voor natuur en recreatie en tegelijk de ruimtelijke kwaliteit te verbeteren.

In 2019 is de rivierdynamiek binnen de polder vergroot door de verbreding en uitdieping van een oude rivierstrang. De historische loop van deze oude rivierstrang wordt hersteld. De herinrichting van de uiterwaard creëert een moerassig en grasrijk leefgebied waar de porseleinhoen en de kwartelkoning zich thuis kunnen voelen. Een broedsucces van deze vogels zou de beloning van de herinrichting en het beheer zijn. Ook enkele cultuurhistorische elementen, zoals de oude inlaat en de overlaat, worden hersteld. Vanaf 2019 is er volop ruimte voor mensen om al struinend door de uiterwaard te gaan, om zo natuurwaarden en cultuurhistorie te beleven. In de Loenense Buitenpolder gaat het om een schoon en gezond leefgebied waar mens, dier en plant zich thuis voelen.

Het landschap in de Loenense Buitenpolder beweegt voortaan mee met de rivier, waardoor er een afwisselend landschap ontstaat van moeras, weidegebied en cultuurlandschap. Het zorgt er voor dat: vissen in de uitgegraven oude rivierstrang de ruimte krijgen om te paaien en er binnen de polder broedbiotoop ontstaat voor onder andere de kwartelkoning en het porseleinhoen; pachters hun koeien kunnen laten grazen en de polder duurzaam beheerd wordt; lokale en regionale recreatie kansen krijgt doordat mensen meer van het landschap kunnen genieten en activiteiten ondernemen; de waterkwaliteit in de Waal wordt verhoogd.