Status

- Riel is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Hart van Brabant, gemeente Goirle. T/m 1996 gemeente Alphen en Riel.

- Onder het dorp Riel vallen ook de buurtschappen Brakel, Looienhoek, Spaansehoek, Vijfhuizen (grotendeels) en Zandeind. Dit zijn 5 buurtschappen in totaal.

Naam

Oudere vermeldingen
1310 Riele, 1337 Ryle, 1417 Ryele.

Naamsverkaring
Etymologie onbekend. Wel verklaard uit rietlo*, een samenstelling van riet (Phragmites communis) en lo 'licht, open bos' of 'poel', maar oude vormen met dentaal ontbreken. Een eerste deel Middelnederlands rië 'lat, plank' is semantisch onwaarschijnlijk. Andere verklaringen - die alle niet overtuigen - zijn: hetzelfde als Riehl (ca. 1150-1165 Rile, bij Keulen, Dld) dat verklaard wordt uit het Keltische rigodulum* 'koningsbos'; het Middellatijnse rigola 'waterloop'; het Oudhoogduitse rigil 'richel, reling'; rîdel*, verkleinvorm bij rid* 'kleine waterloop', vergelijk het Oudengelse rið 'beek, stroom'.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet Riel 't Kaaiengat.

Ligging

Het dorp Riel grenst in het Z en W aan Alphen, in het NW aan Gilze, in het N aan de A58 en Tilburg, in het NO ook aan Tilburg en in het O aan Goirle, en ligt NO van Baarle-Nassau en de Belgische plaats Baarle-Hertog, ZO van Rijen en Breda, NW van Hilvarenbeek en NNW van de Belgische plaats Poppel.

Statistische gegevens

In 1840 omvat het dorp Riel 33 huizen met 202 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.100 huizen met ca. 2.800 inwoners.

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Riel, kun je terecht bij Heemkundekring Carel de Roy, "opgericht in 1948, door de toenmalige Alphense pastoor W. Binck, die zelf actief bezig was met archeologisch onderzoek in de omgeving. Hij was tevens de oprichter van Brabants Heem. Het werkgebied van de heemkundekring is de voormalige gemeente Alphen en Riel. Doel van de vereniging is het verleden toegankelijk te maken en te houden, door het vastleggen en bewaren van gegevens in beeld, geschrift en voorwerpen, en inwoners te interesseren voor en actief te laten deelnemen aan activiteiten met betrekking tot het erfgoed van onze voorouders. Dit kan gebeuren door in werkgroepen te participeren, deel te nemen aan excursies, lezingen en dergelijke. Ook is het mogelijk om artikelen te publiceren in het verenigingsblad De Runstoof, dat ieder kwartaal verschijnt.

Heemkundekring Carel de Roy heeft als thuisbasis het Oudheidkundig Streekmuseum. In de consistoriekamer wordt vergaderd, hebben werkgroepen (zoals 'genealogie en bidprentjes') ruimte voor hun activiteiten, en bevindt zich de uitgebreide bibliotheek. Een cultuurhistorisch museum vertelt het verhaal van onze eigen streek, betreffende onder meer landschap, bewoning, bedrijvigheid, gebruiken, markante mensen,en specifieke gebeurtenissen. Meestal aan de hand van voorwerpen die in de streek gemaakt en/of gebruikt zijn. Wij hebben niet alleen, net als vele musea in Brabant, hetzelfde type collectie, zoals voorwerpen daterend uit de periode 1850-1950, maar wij beschikken ook over een unieke verzameling archeologische en grootmoederstijd-vondsten die ‘Het verhaal van Alphen’ vertellen. Kom eens kijken en geniet in ons ‘Hervormd kerkje’ dat in 2022 200 jaar bestaat."

Recente ontwikkelingen

Landgoed Leijvennen
Landgoed Leijvennen is een ruim 15 hectare groot in 2022 gerealiseerd landgoed met 6 nieuwe woningen O van de dorpskern van Riel. Het nieuwe landgoed grenst aan Natura 2000 gebied Regte Heide & Riels Laag. Naast de bestaande natuur is op het landgoed ruim 8 hectare nieuwe natuur gerealiseerd, waaronder een ruim 300 meter lange ontbrekende schakel in de Ecologische Verbindingszone langs de beek de Oude Leij, waarnaar het landgoed genoemd is. Tevens heeft over een lengte van ruim 700 meter beekherstel plaatsgevonden: de ligging en vorm van de beek in het landgoed is ingrijpend gewijzigd. De ecologische en landschappelijke kwaliteit van het plangebied en de directe omgeving wordt hiermee enorm vergroot.

Het Brabants Landschap is na de aanleg van het landgoed eigenaar geworden van zowel de bestaande als de nieuwe natuur op het landgoed. Daarmee is een kwalitatief hoogwaardig en duurzaam beheer en onderhoud ervan ook voor de lange termijn verzekerd. Op het landgoed zijn meerdere wandelpaden aangelegd, waarmee het toegankelijk is gemaakt voor bezoekers. De Raad van State heeft in haar uitspraak van 8 december 2021 goedkeuring gegeven aan het Bestemmingsplan voor Landgoed Leijvennen. Verschillende natuurorganisaties waren tegen het besluit van 7 juli 2019 van de gemeenteraad van Goirle tot vaststelling van het bestemmingsplan in beroep gegaan bij de Raad van State. De Raad van State heeft alle inhoudelijke bezwaren van de natuurorganisaties ongegrond verklaard.

Bezienswaardigheden

- Riel heeft 9 rijksmonumenten.

- Riel heeft 15 gemeentelijke monumenten.

- De RK Antonius Abt-kerk (Kerkstraat 3) is opgedragen aan Antonius van Egypte. In 1444 bouwt men in Riel een kapel die gewijd was aan de heilige Catharina van Alexandrië. In 1520 splitst het dorp zich af als nieuwe parochie. De kapel wordt de parochiekerk. In 1629 moet de kerk gesloten worden, waarna de mis in de pastorie wordt opgedragen. In 1641 is het te onveilig geworden en vertrekt de pastoor. Tot 1673 is het verboden om het katholieke geloof uit te oefenen. Men betrekt daarom een schuurkerk tegenover de plaats van de oude kerk. In 1819 komt de oude kerk weer in het bezit van de katholieken, die hem in 1822 weer in gebruik nemen. In 1895 komt de huidige Antonius Abt-kerk gereed, gebouwd naar ontwerp van architect P.J. van Genk, op de plek vóór de oude, die vervolgens wordt afgebroken. In 1925 is de kerk uitgebreid.

De georiënteerde kruiskerk is in neogotische stijl opgetrokken en bestaat uit een westtoren met ingang, een eenbeukig schip met vier traveeën in pseudobasilicale opstand, een dubbel rechtgesloten transept en een koor van een travee en een vijfzijdige koorsluiting. De toren heeft vier geledingen en een ingesnoerde naaldspits op vierkante grondslag met een open galerij een vier dakkapellen. Het schip en het koor worden gedekt door een samengesteld zadeldak. De kerk valt onder de Parochie H. Antonius Abt Riel. Naast de kerk bevindt zich de pastorie met koetshuis uit 1873. In 1920 is er een Heilig-Hartbeeld geplaatst.

- Omstreeks 1920 is in de bossen op het Riels Hoefke, dat tot 1928 eigendom was van de Tilburgse textielbaron Van Doren, een bescheiden Mariagrotje opgetrokken uit ruw gemetselde en deels gestapelde stenen en keien. Van Doren had het perceel in het begin van de eeuw met dennen laten beplanten om vervolgens als jachtgebiedje in gebruik te nemen. In 1928 komt het met het grotje en een houten jachtverblijfje door verkoop in handen van ene heer Vinks uit Tilburg. Nadat het in 1931 wordt verpacht en al spoedig wordt verkocht aan een protestantse notaris in Geldermalsen, maakt de pastoor van Riel zich zorgen over het voortbestaan van het Mariagrotje, dat naar zijn zeggen druk wordt bezocht. Vroeger stond er een ring van bidstoeltjes bij. Door slijtage in de openlucht zijn ze in onbruik geraakt en niet meer vervangen. Nog altijd weten devote voorbijgangers het afgelegen grotje te vinden. (bron: Langs 's-Heren Wegen)

- De molenromp van de Rielse Molen staat in buurtschap Zandeind en wordt daarom aldaar beschreven.

- In 2008 is in Riel een standbeeld onthuld van de Duitse soldaat Karl-Heinz Rosch, die in 1944 bij een beschieting het leven van twee Nederlandse kinderen uit Goirle redde. De 18-jarige soldaat kwam daarbij zelf om het leven. De gemeente Goirle wilde niet meewerken aan de plaatsing van het bronzen beeld in de openbare ruimte, omdat dat te gevoelig zou liggen. Het beeld is daarom geplaatst in de voortuin van Leo Vermeer, die in de oorlog als kind naast de boerderij woonde waar Karl-Heinz Rosch om het leven kwam. Vermeer was ooggetuige van de gebeurtenis. Het beeld van Karl-Heinz Rosch is gemaakt door de lokale kunstenaar Riet van der Louw. Het betreft een beeld van klei van de soldaat met twee kinderen onder zijn armen. In 2005 heeft regisseur Geertjan Lassche over deze gebeurtenis (en wat daarna gebeurde met hierbij betrokkenen) de documentaire 'Het was maar een mof' gemaakt, die via de link is te bekijken.

- "Meteen na de Duitse inval in ons land in mei 1940 namen de Duitsers vliegveld Gilze-Rijen in en breidden dat uit. Ook werd op 7 km van Gilze-Rijen een schijnvliegveld ingericht bij De Kiek, een heideveld tussen Alphen en Riel. Zij noemden het Scheinflugplatz Kamerun, naar de Duitse kolonie, of in codetaal SF 37. Drie nepstartbanen werden afgestoken in de hei, er kwam een bunker, nephangars en nepvliegtuigjes. Helaas leidde het ook tot 'verkeerde' bombardementen van de geallieerden, zoals op 20 oktober 1943 op de nabijgelegen Rielse buurtschap Brakel, dat leidde tot drie doden en drie ernstig gewonde burgers. Tot eind 1944 bleef Schijnvliegveld De Kiek 'in functie'.

Tot voor kort was hiervan alleen de bunker nog te zien. Maar de 'Vrienden van De Kiek' onder leiding van Joep Horevoorts hebben de handen ineen geslagen en met heel veel steun van vele mensen en organisaties hebben zij in 2019 het project Herbeleving Schijnvliegveld De Kiek voltooid. "Vrijheid is niet vanzelfsprekend is een zin die we allemaal omarmen. Met dit project willen we bereiken dat mensen hierover blijven nadenken", aldus de Vrienden." (bron: Goolse Geheimen) Op 26 oktober 2019 was Noord-Brabant 75 jaar bevrijd. Dat is in de hele provincie met tal van evenementen gevierd. Een van de festiviteiten was de officiële opening van Schijnvliegveld De Kiek met als hoogtepunt het invliegen van een vervaardigde replica van de Messerschmitt BF109. De Koninklijke Luchtmacht van Gilze-Rijen heeft deze replica met een Chinook helicopter ingevlogen en op zijn plaats gezet. De Messerschmitt is te bekijken op de locatie van Schijnvliegveld De Kiek, aan de Oude Tilburgsebaan, ZW van de dorpskern van Riel, tegenover het oefenterrein van de Explosieven Opruimingsdienst (EOD) van Defensie 'Kamp De Kiek'. Nadere informatie over de voorbereidingen, foto's en filmpjes van de officiële opening en dergelijke vind je op de Facebookpagina van het project 'Schijnvliegveld De Kiek'.

De Messcherschmitt is overigens van cortenstaal. Joep: “We wilden een informatiebord en - als grote trekker - een vliegtuig. Maar een houten vliegtuig in een bos is niet hufterproof en slecht bestand tegen de elementen. Via een van de vrijwilligers zijn we in contact gekomen met kunstenaar Bart Somers uit Heusden. Hij werkt met cortenstaal, een materiaal dat heel duurzaam en stevig is én goed past in een bosrijke omgeving. Bart heeft een ontwerp van een cortenstaal vliegtuig gemaakt dat niet alleen een kunstobject is, maar ook een publieksobject. Kinderen kunnen erop klimmen, mensen kunnen erin zitten, er kan op gesprongen worden. Kortom het is een object dat mensen kunnen beleven.” "Herbeleving Schijnvliegveld de Kiek in Riel is een geweldig voorbeeld van burgerparticipatie. In slechts een paar jaar tijd hebben de vrijwilligers de plek getransformeerd van een overgroeid bos naar een erfgoedlocatie die elk jaar duizenden bezoekers trekt." Aldus een citaat uit de reportage over dit project op de site van de Erfgoed Brabant Academie.

Evenementen en activiteiten

- Carnaval. Rielse Carnavalsstichting De Kaaien.

Landschap, natuur en recreatie

- Het Riels Laag is de benaming voor het dal van de Oude Leij die zich diep ingesneden heeft in het landschap ten zuiden van het dorp Riel. Het Riels Laag grenst over een lengte van 3 km direct aan de Regte Heide. Natuurliefhebbers kunnen hier hun hart ophalen aan de gevarieerde flora en fauna. Er is volop gelegenheid om te wandelen of te fietsen en onderwijl met volle teugen van het natuurschoon te genieten. - Pagina over het Riels Laag en de Regte Heide, van beheerder Brabants Landschap. - Diaserie wandeling over de Regte Heide door Loes Westgeest.

- De ABC Milieugroep maakt zich sterk voor een mooie, schone en gezonde leefomgeving. Het primaire werkgebied is het grondgebied van de gemeente Baarle-Nassau en de dorpen Alphen en Riel. Speerpunten zijn het beschermen van natuur en landschap, het tegengaan van onnodig lawaai en vervuiling van water, lucht en bodem, en het uitdragen van een gezonde manier van leven, in harmonie met de ons omringende natuur.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Riel, met laagsteprijsgarantie!

Beeld

- Fotoreportage van Riel door Kees Wittenbols uit Breda. Zie onderaan de pagina ook deel 2.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Riel (online te bestellen).

Links

- Onderwijs: - "Onze missie als Basisschool De Vonder in Riel is goed onderwijs verzorgen binnen het kader van een lerende organisatie. In het brede onderwijsaanbod dat wij onze leerlingen voorschotelen, staat het begeleiden van kinderen op hun weg naar zelfstandigheid hoog in het vaandel. De totale ontwikkeling van ieder kind houden wij in het oog. Onderwijs is steeds aan verandering onderhevig geweest en dat zal nu en in de toekomst ook zo blijven. Wij willen kwalitatief goed onderwijs verzorgen dat beantwoordt aan de eisen van de huidige en toekomstige tijd en waar waarden en normen een leidende rol in blijven spelen.

Goed onderwijs betekent dat wij steeds meer begeleider van kinderen worden die aan onze zorg zijn toevertrouwd. Wij zullen steeds meer structuur aan moeten brengen in de hoeveelheid aan informatie die kinderen vanuit allerlei hoeken op zich af horen en zien komen. Naast deze rol die onderwijs in de toekomst steeds meer vervult, willen we kwaliteit van onderwijs blijven realiseren middels aandacht in ons leeraanbod aan een viertal belangrijke pijlers waarop ons onderwijs steunt: leren (incl. bewaken van leerstofinhouden), sociaal-emotionele ontwikkeling, creativiteit (incl. cultuur) en spel (incl. vrijetijdsbesteding). Dat hier ICT (computers, digiborden) een steeds belangrijker rol in speelt is inherent aan de ontwikkelingen die zich op dat gebied voordoen. Tegenwoordig zijn we onderdeel van een Kindcentrum (voorheen betiteld als Brede School): onderwijs, buitenschoolse opvang, kinderdagverblijf, peuterspeelzaal, zorginstellingen en buurtactiviteiten zorgen voor een kwaliteitsimpuls voor de woonkern Riel."

- Jeugd en jongeren: - Jongerenorganisatie JOKO Riel organiseert door het jaar heen diverse evenementen en activiteiten voor de jeugd in het dorp.

- "Scouting Bolstergroep beleeft al meer dan 30 jaar met de leden (van 5 tot 18 jaar) de leukste avonturen. Lijkt Scouting jou ook wat en kom je uit Riel? Kom dan snel eens langs op het scoutinggebouw! Wij draaien "club" op donderdagavond, vrijdagavond en zaterdagochtend, afhankelijk van de leeftijdsgroep."

- Muziek: - De in 1945 opgerichte Harmonie Muziek & Vriendschap bestaat uit een harmonieorkest, een slagwerkgroep en sambaband. De vereniging geeft regelmatig concerten voor de Rielse gemeenschap zoals het nieuwjaarsconcert, carnavalsconcert en kermisconcert. De vereniging trekt geregeld door Riel met o.a. het Dauwtrappen, Koningsdag en Carnaval. Ook op gouden bruiloften en andere serenades zijn ze vaak muzikaal te gast. Naast deze activiteiten wordt deelgenomen aan concoursen en vinden uitwisselingsconcerten plaats.

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Riel is rond 1910 opgericht, in 1934 ontbonden en in 1938 heropgericht. In 1974 betrekken ze het huidige Sportpark De Krim.

- "Hoewel we ruim 380 leden hebben bij tennisvereniging TV Riel, is het in het begin soms lastig om tennispartners te vinden. Maar het is makkelijker dan je denkt!: Kom naar de open dag. Deze wordt georganiseerd door de leden. Daar maak je kennis met diverse commissies en het bestuur. Dan weet je wie je moet hebben. Neem tennisles bij Bob. Als je lid bent kun je je inschrijven. Tennisschool Bob zorgt dan voor een leuk lesgroepje waar je makkelijk mee kan. Met je lesgroepje kun je afspreken om eventueel vrij te tennissen en samen te oefenen. Van begin april tot eind juni wordt op vrijdagavond een interne competitie georganiseerd voor alle senioren. Hier doen leden aan mee van alle speelniveaus. Het is leuk en leerzaam om daaraan mee te doen. Je leert heel snel veel mensen kennen. Ook hiervoor geldt dat je niet in hoeft te schrijven met een groepje.

Ook in het najaar wordt er een interne dubbelcompetitie georganiseerd op vrijdagavond. Na de zomer worden de clubkampioenschappen georganiseerd. De onderdelen zijn: enkel, dames-, heren- en gemengd dubbel. Het is leuk om een echt toernooi te spelen met en tegen leden van je eigen speelsterkte. Door toernooien te spelen ga je snel vooruit, het is bovendien gezellig en zo leer je weer meer leden kennen. De diverse commissies binnen de vereniging organiseren leuke activiteiten, zoals het openingstoernooi, de Ladies Day, een heren snipperdag, een open toernooi etc. Ook voor de jeugd wordt er gedurende het jaar het een en ander georganiseerd. Denk aan een jeugdkamp, spelletjesmiddag en de fritesinstuif. Buiten deze interne evenementen is het bij TV Riel ook mogelijk KNLTB-competitie te spelen in het voor- en najaar. Voor de jeugd is het ook mogelijk deel te nemen aan een competitie."

- Tilburgse Rijvereniging 't Zandeind is gevestigd in buurtschap Zandeind en wordt daarom aldaar beschreven.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)