Renswoude

Plaats
Dorp en gemeente
Renswoude
Gelderse Vallei
Utrecht

renswoude_collage.jpg

Renswoude, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Renswoude, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Renswoude (3).JPG

Kasteel Renswoude

Kasteel Renswoude

Renswoude (4).JPG

Aan de achterkant is Kasteel Renswoude al net zo mooi

Aan de achterkant is Kasteel Renswoude al net zo mooi

Renswoude.JPG

De kasteelwoningen aan de Dorpsstraat, met de vlag van Renswoude

De kasteelwoningen aan de Dorpsstraat, met de vlag van Renswoude

Renswoude (2).JPG

Het beschermde dorpsgezicht van Renswoude, met de Koepelkerk

Het beschermde dorpsgezicht van Renswoude, met de Koepelkerk

UT gemeente Renswoude in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente Renswoude in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Renswoude in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Renswoude

Terug naar boven

Status

- Renswoude is een dorp en gemeente in de provincie Utrecht, in de streek Gelderse Vallei.

- Onder de gemeente Renswoude vallen naast het gelijknamige dorp verder nog de buurtschappen Emminkhuizen en De Groep (deels, mogelijk alleen formeel en voor de postadressen).

- Plannen voor grenswijzigingen en gemeentelijke herindelingen hebben door de jaren heen vaak een prominente rol gespeeld in de geschiedenis van de gemeente. Een belangrijke grenswijziging vond plaats op 1 januari 1960. Toen verloor de gemeente grote stukken van haar grondgebied aan de gemeenten Veenendaal en Scherpenzeel. Het ging hier onder meer om de Emminkhuizervenen, een gebied met een oppervlakte van ca. 150 hectare. Na de procedures die al jaren gaande waren om te komen tot een nieuwe gemeente uit samenvoeging van de gemeenten Renswoude, Scherpenzeel en Woudenberg, heeft het Rijk in juli 2011 besloten deze herindelingsplannen stop te zetten, wegens onvoldoende draagvlak en het ontbreken van urgentie. In de masterscriptie van Pieter van den Berg, 'Regionale Identiteit in aanstaande Gemeentelijke Herindelingen' (Tilburg University, 2012), komen voor- en tegenstanders van deze destijds beoogde herindeling aan het woord.

- Wapen van de gemeente Renswoude.

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Renswoude.

Terug naar boven

Ligging

De gemeente en het dorp Renswoude liggen in het O van de provincie Utrecht en O van het dorp Scherpenzeel, ZO van het dorp De Glind, ZW van het dorp Barneveld, W van het dorp Ederveen, NW van de stad Ede, N van de stad Veenendaal en NW van het dorp Overberg.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Renswoude 142 huizen met 1.009 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 62/482 (= huizen/inwoners), de buurtschappen Emmikhuizen 8/70, Munnekeweg 14/65 en De Melm 11/32 en 'verspreide woningen' 47/360. Tegenwoordig omvatten gemeente en dorp ca. 2.000 huizen met ca. 5.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de volgende instanties:

- "Historische Vereniging Oud-Renswoude heeft ten doel het verzamelen van historische gegevens en voorwerpen, in het bijzonder de lokale historie betreffende, ten einde deze voor het nageslacht te bewaren. Bovendien wil zij meewerken aan het behoud van historische monumenten en karakteristieke plaatsen. Verenigingsblad “Het ouwe Renswou” komt minimaal tweemaal per jaar uit. Naast verslagen en uitnodigingen wordt het blad gevuld met artikelen over eigen onderzoek en interviews. Onze kracht is bovenal de uiterst plezierige sfeer binnen het bestuur en de vereniging. De leden zijn zeer tevreden en het aantal leden groeit ieder jaar. Ons grote ledental uit alle groepen en gemeenschappen van ons dorp biedt ons veel ingangen. Daardoor hebben we uitstekende contacten met andere verenigingen en met de gemeente."

- De door de historische vereniging beheerde Oudheidkamer Renswoude (Dorpsstraat 38) bevat een collectie voorwerpen over de lokale geschiedenis. De voorwerpen bestaan uit archivalia van 1789 tot 1975, gereedschap, het Groene Kruis, huisraad van 1900 tot 1960, kleding van 1850 tot 1950, oorlogsmateriaal uit de periode van 1940-1945, opgravingen en vondsten uit de periode 1700-1900, over Oranje en de Regering 1900-1998 en Renswoudiana 1800-1960.

- "Archief Eemland (gevestigd in het Eemhuis op het Eemplein in Amersfoort) is hét historisch informatiecentrum voor deze regio. Wij beheren de archieven van de gemeenten Amersfoort, Baarn, Bunschoten (op locatie), Eemnes, Leusden, Renswoude, Soest en Woudenberg. Uit deze gemeenten worden zowel de gemeentelijke archieven - op basis van de Archiefwet - als particuliere archieven overgebracht. Het beheer van deze archieven omvat verschillende taken: het veilig bewaren van de archieven, in een stabiele omgeving; het toegankelijk maken en ontsluiten van archieven voor onderzoek; het in de publieksruimte gratis ter beschikking stellen van de archieven aan belangstellenden. In het depot is ruimte voor zo’n 7 kilometer aan archief. Hier zijn papieren archieven te vinden, maar ook een beeldcollectie van ruim 54.000 foto’s, een aanzienlijke kaartencollectie, een groeiende audiovisuele collectie en een rijke historische bibliotheek.

Onze missie: als professionele dienstverlener streeft Archief Eemland ernaar om te voldoen aan de vraag van de klant naar historische informatie over de regio. Met kennis van zaken, een gevarieerd aanbod en persoonlijke aandacht zijn wij de klant graag tot dienst. De basis voor deze dienstverlening zijn onze primaire taken: het verwerven, beheren en ter beschikking stellen van overheids- en particuliere archieven. Samen met onze partners in de regio doen wij ons best om de identiteit van Amersfoort en omliggende regio te bewaren en te ontwikkelen. Ook stimuleren wij graag de interesse in de identiteit en geschiedenis van de regio. Start je onderzoek online en kom langs voor advies, inspiratie en activiteiten. Het raadplegen van de omvangrijke grote collectie cultuurhistorische bronnen over de geschiedenis van de regio is gratis."

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- In 2018 staat de gemeente Renswoude voor het eerst in de top 10 van miljonairshuishoudens in Nederland, als percentage van het aantal inwoners. In relatieve zin dus, niet in absolute zin. In 2017 stond de gemeente landelijk nog op plek 17. In totaal is 4,3 procent van de inwoners miljonair. Een miljonairshuishouden heeft in deze definitie een vermogen van 1 miljoen euro of meer, waarbij de waarde van de eigen woning en de eventuele hypotheekschuld niet zijn meegeteld. Burgemeester Petra Doornenbal geeft desgevraagd de volgende verklaring van de hoge score: "Er wonen hier ontzettend veel ondernemers, die het resultaat zien van keihard werken."

Een goede mix van vermogende en minder vermogende inwoners vindt zij wel van belang voor een goed functionerende gemeente. Gelukkig is daar in dit dorp wel sprake van: "We hebben hier veel sociale woningbouw. Sterker nog, Renswoude is een van de weinige gemeenten in Nederland die nog een gemeentelijk woningbedrijf heeft. Dat is een wens van de gemeenteraad, zodat we goed kunnen sturen op sociale woningbouw." Kennelijk zijn miljonairs blij met de gemeente, maar de gemeente is ook blij met hen: "Heel veel van de vermogende ondernemers die hier wonen, doen ook heel actief mee in het verenigingsleven. De Oranjevereniging doet hier bijvoorbeeld heel veel. Er wordt dus ook echt geïnvesteerd in mensen die het minder goed hebben. De miljonairs zullen er zelf uiteraard goed van leven, en dat is ook hun goed recht, maar ze geven ook daadwerkelijk iets terug aan de maatschappij", besluit de burgemeester. (bron: RTV Utrecht, 11-9-2018)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De gemeente heeft 52 rijksmonumenten, waarvan er 23 betrekking hebben op Kasteel Renswoude.

- Renswoude heeft 26 gemeentelijke monumenten.

- In 2020 heeft de ANWB voor het eerst in haar bestaan de verkiezing 'Mooiste dorp van Nederland' georganiseerd. 30.000 leden brachten hun stem uit. Daaruit kwamen 50 nominaties voor het mooiste dorp. Tot de Top 4 van mooiste dorpen van de provincie Utrecht zijn verkozen de dorpen Lage Vuursche, Linschoten, Loenen aan de Vecht en Renswoude.

- Kasteel Renswoude, in de 17e eeuw Borchwal geheten, is een voormalige ridderhofstad met bijbehorend landgoed. Waarschijnlijk dateert het eerste huis uit eind 14e eeuw. Wellicht wijst de vroegere naam op een borgwal die om het kasteel heeft gelegen. In 1654 is het versterkte huis gesloopt en vervangen door het huidige landhuis in Hollands-classicistische stijl, dat waarschijnlijk op de middeleeuwse fundamenten is gebouwd. De tuin is een typische Engelse landschapstuin (Romantische periode). Deze tuinen kenmerken zich door een weelderige begroeiing, waarbij je op elk punt in de tuin een doorkijk hebt naar het centrum, oftewel het kasteel. De provinciale weg is hier ooit dwars doorheen aangelegd, waardoor het lijkt alsof de tuin uit 2 stukken bestaat. De personeelswoningen staan nu ook langs deze weg.

- Sinds Renswoude zich geen zorgen meer maakt over de zelfstandigheid van de kleine, 5.000 inwoners tellende gemeente, wordt er nagedacht over wat men aan moet met het rijksmonumentale gemeentehuis (Dorpsstraat 4). Het gemeentehuis is namelijk te klein geworden, mede door de nieuwe taken die de gemeente er vanuit het Rijk de afgelopen jaren bij heeft gekregen. En nu de gemeente ook steeds meer zorgtaken moet afhandelen, is er behoefte om bepaalde problemen niet aan de balie te bespreken. Nu ontbreekt het aan geschikte plekken om privacygevoelige kwesties te bespreken. Lang leek het erop dat er een nieuw gemeentehuis zou verrijzen bij het Dorpshart of aan de Meidoornlaan, maar die plannen zijn in de in mei 2019 voltooide locatieanalyse, mede door fel verzet vanuit de bevolking, afgeblazen. De verwachting is nu dat de gemeenteraad kiest voor renovatie van het voorste, historische deel van het bestaande gemeentehuis en sloop en nieuwbouw daar achter. Tijdelijke huisvesting van ambtenaren elders is dan nodig.

- In 1786 is Fort aan de Buursteeg aangelegd, gelegen aan de gelijknamige steeg. Het N deel ligt in het uiterste ZO van de gemeente Renswoude, het Z deel valt onder de gemeente Veenendaal. Het fort is geheel omgracht en voorzien van bastions, lunetten en vijfhoekige redouten. Het is het grootste fort van de Grebbelinie. Het accent lag op het verdedigen van de oostelijke toegang van de Emminkhuizerberg en de bescherming van de Slaperdijk. Op het terrein stond een gemetseld wachthuis, waarin tevens levensmiddelen werden opgeslagen, mede afkomstig van de boerenwoning die binnen de wallen was gesitueerd. In logeerloodsen verbleven artilleristen om de naderende Franse legermacht te weerstaan. Net als elders vluchtten de verdedigers, toen de inundaties tijdens de strenge winter van 1794/1795 bevroren. Een Franse bezetting van het fort volgde.

In 1939 werden er voorbereidingen getroffen in het kader van de mobilisatie. Op enige afstand van het fort werd een antitankgracht gegraven, er kwamen prikkeldraadversperringen, een mijnenveld en een zevental kazematten. Het werk was voorts nog versterkt met twee stukken pantserafweergeschut, een 6-Veld kanon en een mortier. Soldaten van het 10e Regiment Infanterie groeven loopgraven door de oude wallen en probeerden er samen een onneembare positie van te maken. Ondanks dat het fort tijdens de gevechten in de meidagen onder vuur kwam te liggen, sneuvelden hier geen soldaten. Wel kwam een militair om het leven, toen hij tijdens zijn tocht naar de voorposten in het mijnenveld bij de spoorlijn terecht kwam. Tijdens de Duitse bezetting werd het fort gebruikt door de Hollandse SS, dat het werk gebruikte in het kader van de Pantherstellung. De grote Duitse bunker werd beschilderd met ramen en gordijnen, zodat de geallieerden zouden denken dat er een Veluws huisje stond. Helaas is deze schildering grotendeels bedekt met graffiti. Er bestaan plannen om deze schildering weer terug te brengen.

Het noordelijk deel van het fort is in 2014 geheel gerestaureerd en overgedragen aan Staatsbosbeheer. Van het fort zelf zijn alleen de contouren nog zichtbaar. Het zuidelijk deel - Z van de spoorlijn -, dat onder de gemeente Veenendaal valt, was al rond 1980 hersteld. Bij het in 2017 gerealiseerde Bezoekerscentrum Grebbelinie (Buursteeg 2) start een Klompenpad, dat beide delen van het fort met elkaar verbindt. Aan de balie van het centrum is tevens een wandel-/puzzeltocht verkrijgbaar, die beide forthelften aandoet. De aarden wallen van het Fort aan de Buursteeg nodigen uit voor een korte wandeling vanaf de TOP én voor langere tochten rond kasteeldorp Renswoude.

Een mooi begin is een korte wandeling van 2 km over het fort en een bezoek aan het bezoekerscentrum. Via dijkjes en paden met een route van 15 km ook de overige fortificaties rond Renswoude bereikbaar. De wandelpaden rond Fort aan de Buursteeg maken bovendien deel uit van het 91 km lange Grebbeliniepad. Dit themapad is een doorgaande wandelroute langs de vele werken, sluizen, forten en kazematten van de Grebbelinie. Een belangrijk deel voert langs de oude liniedijk, maar er zijn tevens ‘uitstapjes’ door Veenendaal en Amersfoort. In de omgeving liggen ook diverse Klompenpaden. Dit zijn rondwandelingen in het agrarisch cultuurlandschap. Ze gaan zoveel mogelijk over historisch tracé en voeren over onverharde paden via boerenland en landgoederen. Het Jufferpad start bij Fort aan de Buursteeg. Je kunt ook overstappen naar de andere Klompenpaden.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Oranje Vereniging Renswoude is de grootste vereniging van dit dorp, met meer dan 600 (gezins)leden. De vereniging is voor het dorp, van het dorp. De doelstelling is activiteiten te organiseren die toegankelijk zijn voor alle lagen van de bevolking. Door het jaar heen organiseren zij een reeks aan activiteiten, zoals Koningsdag met o.a. Crazy Splash en Crazy Cross, Oranjebal XL, Kraaienmaaltijd Smaak & Spraak voor senioren, Seniorenavond, Lampegietersavond, Gratis seniorenuitje, en Dodenherdenking.

- Truck- en Tractorpulling Renswoude (weekend in juni). De volgende klassen verschijnen hier aan de start: 3,4 ton / 4,4 ton / 5,7 ton / 7,5 ton standaardklasse, 17 ton loonwerkersklasse, 2,5 ton / 4,5 ton sportklasse, 3,6 ton supersportklasse, 9,5 ton sport truckklasse en 9,5 ton supersport truckklasse. Voor een indruk van hoe het eraan toegaat, zie de videoreportage Truck- en Tractorpulling 2017.

- Tijdens Kunstroute Renswoude (augustus en/of september, in 2020 voor de 8e keer) word je door ca. 8 Renswoudse kunstenaars gastvrij onthaald. Je kunt er kennismaken met hun werken op het gebied van met name schilderijen, fotografie, sculpturen, beelden van brons/steen en computer art.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- In 2015 is een beekherstelproject van de Lunterse Beek bij Klein-Wolfswinkel-Engelaar in de gemeente Renswoude afgerond. Over een lengte van 1,5 km en in een zone van 40 m breed kan de beek weer meanderen en is er weer sprake van stromend water. Ook de beekbegeleidende beplanting is hersteld. Kenmerkende vissoorten als bermpje, vetje en riviergrondel, maar ook soorten libellen en de ijsvogel zullen terugkeren doordat het water weer stroomt. De rechtgetrokken en overgedimensioneerde beek kende lange periodes zonder stroming, waardoor typische beeksoorten verdwenen. De nieuwe beekloop is zo ingericht, dat de beek blijft stromen, ook in periodes met weinig water. De beplanting houdt het water koel en zuurstofrijk en voorkomt het dichtgroeien van de beek. Het project realiseert de doelen verdrogingsbestrijding en waterkwaliteitsverbetering en is daarnaast dus goed voor de biodiversiteit (de leefomstandigheden voor bestaande en nieuwe flora en fauna).

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Renswoude, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Renswoude (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Renswoude. - Nieuws van de gemeente op Facebook.

- Onderwijs: - Basisschool De Borgwal. - Basisschool De Stifthorst.

- Muziek: - Harmonievereniging Ons Genoegen heeft ca. 100 leden. De vereniging is opgericht in 1950 en is in de loop der jaren uitgegroeid tot een harmonieorkest, een leerlingenorkest en een beginnersorkest. De orkesten geven jaarlijks diverse concerten. Zo worden kleinere concerten gegeven in gebouw ’t Podium, en is er ook sprake van grootschaliger concerten, zoals het Kasteelconcert bij Kasteel Renswoude. Verder is de vereniging actief betrokken bij evenementen als Koningsdag, Sinterklaasintocht en de Nationale Dodenherdenking. Het harmonieorkest speelt op een hoog niveau. In 2001 promoveerde het orkest naar de 2e divisie van de Koninklijke Nederlandse Federatie voor Muziekverenigingen, de huidige Koninklijke Nederlandse Muziek Organisatie (KNMO). In 2011 bewees het orkest voor jury en publiek opnieuw haar niveau en zo speelt het nog altijd in de op een na hoogste landelijke afdeling.

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Renswoude.

- Zorg: - "Al een aantal generaties is boerderij Groot Wagensveld in Renswoude toevertrouwd aan de familie Van de Fliert. Vanaf 1993 mogen Wim en Anja van de Fliert samen met de kinderen op deze boerderij wonen. Door een spontane zorgvraag van een juf van school is daaruit het begin ontstaan van wat nu Zorgboerderij Groot Wagensveld is geworden. Onze zorgboerderij is er om mensen een zinvolle daginvulling te geven of iemand helpen te integreren in de maatschappij. Een plaats waar ieder ongedwongen zichzelf kan zijn, waar niet gekeken wordt naar beperkingen, maar juist naar iemands mogelijkheden. We willen deelnemers de ruimte geven om zichzelf te kunnen zijn en op hun eigen tempo een bijdrage te leveren. Iedere persoon komt met zijn eigen levensverhaal en achtergrond, ieder mens is uniek en heeft zijn eigen gaven en talenten gekregen.

Voor ieder mens is het belangrijk om een dagritme en een nuttige invulling van de dag te hebben. Er wordt uitgegaan van de interesses en mogelijkheden van de deelnemers. Het dagprogramma wordt in overleg met de deelnemers samengesteld. Welke activiteiten worden er aangeboden?: verzorging van de dieren; meehelpen met eieren rapen; in de moestuin bezig zijn; meehelpen in de timmerwerkplaats; knutselen; wandelen in het bos; individuele activiteiten onder begeleiding. Natuurlijk is er ook het samen eten en bijvoorbeeld een eitje bakken van de eigen biologische kippen die in het weiland rondscharrelen, of het samen appelmoes maken van appels van de eigen appelboom."

- Veiligheid: - Brandweer Renswoude. - Politie Renswoude.

- Bedrijfsleven / ondernemen: - Ondernemersvereniging Renswoude.

- Boerderij De Wachteldonk laat in tekst, foto's en filmbeelden op hun Facebookpagina graag zien hoe ze hun melkveehouderij runnen.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Renswoude.

Reactie toevoegen