Status

- De Groep is een buurtschap in de provincie Utrecht, in de streek en ook grotendeels gemeente Utrechtse Heuvelrug (t/m 2005 grotendeels gemeente Amerongen, deels gemeente Leersum). Kleine delen van de buurtschap vallen onder de buurgemeenten Woudenberg en Renswoude.

- Buurtschap De Groep valt, ook voor de postadressen, grotendeels onder het dorp Overberg. Kleine delen vallen voor de postadressen onder de buurdorpen Leersum, Woudenberg en Renswoude. Vereniging Overbergs Belang rekent dit overigens allemaal tot (de werkingssfeer van) het dorp Overberg. Mogelijk valt daarom in praktische zin de gehele buurtschap onder het dorp Overberg.

- Buurtschap De Groep heeft geen plaatsnaamborden.

Naam

Oudere vemeldingen
Ca. 1696 (water) De Groep [kaart de Roij], 1712 (water) de Groep [kaart Van Broeckhuijsen], 1840(1) De Groep.

Naamsverklaring
Overdrachtelijk gebruik van de waternaam De Groep, bij het Middelnederlandse groepe 'greppel, goot', en het Nieuwnederlandse groep 'sloot of greppel tot land- of akkerscheiding of ter ontwatering'.(2)

Ligging

Buurtschap De Groep ligt Z van Scherpenzeel, ZW van Renswoude, NW van Veenendaal, N van Overberg. De Groep wordt doorsneden door de spoorlijn Utrecht-Arnhem en het Valleikanaal, en grenst in het Z aan de A12. Geografische objecten waarin de buurtschapsnaam tot uitdrukking komt, zijn de Groeperweg - die ter plekke de grens vormt tussen de gemeente Utrechtse Heuvelrug in het Z en de gemeenten Renswoude in het NO en Woudenberg in het NW - met daaraan parallel lopend de Groepersloot, de weg Groep op Leersums grondgebied, de weg De Groep op Woudenbergs grondgebied, de - weliswaar door ruilverkaveling grotendeels verdwenen - Groeperkade op Renswouds grondgebied, en dan is er ook nog een Groepse Kom.

Statistische gegevens

In 1840 wordt buurtschap De Groep alleen (apart) vermeld onder de gemeente Amerongen, en wel met 15 huizen en 120 inwoners. Tegenwoordig omvat de buurtschap ca. 60 huizen met ca. 150 inwoners.

Geschiedenis

Toen de inundatie in de Grebbelinie in 1794-1795 voor het eerst werd uitgetest op haar veronderstelde werking, bleek dat er toch een kade moest worden aangelegd bij De Groep, omdat een groot deel van het gebied niet geinundeerd kon worden vanwege hoogteverschillen tussen Veenendaal en Scherpenzeel. Het eerste deel werd gerealiseerd in 1795; het werd op kaarten aangeduid met "De Nieuwe Kade". Tijdens waterpassingen bleek dat er geen hoge gronden waren om de kade naartoe te leiden; het water kon er nog steeds omheen stromen. Daarom besloot men in 1799 om de Groeperkade te laten aansluiten met de Slaperdijk. Dit belangrijke punt werd daarop versterkt met het Werk aan de Daatselaar. Het aansluitpunt met de Liniedijk versterkte men tot 'post'.

De spoorlijn dreigde de mogelijkheden tot inundatie in de 2e of Groepse Kom te belemmeren. Om de doorstroming van de inundatie te bevorderen werden er duikers onder het spoorwegtalud gemaakt.

In de Tweede Wereldoorlog werd hard gevochten op en om de Groeperkade, vooral bij het Werk aan de Engelaar. Kapitein Moquette wist tijdens de Meidagen '40 met enkele tientallen soldaten de overmachtige vijand te weerstaan in deze voorpost. Tijdens de oorlog werden een aantal mensen op de kade gefusilleerd. Een eenvoudig wit kruisje herinnert eraan. Nadere informatie over (het militaire belang van) de Groeperkade.

Aan de Groeperkade heeft een luchtwachttoren gestaan. Deze is na 1968 afgebroken, omdat haar militaire belang was vervallen.

Bezienswaardigheden

- In en nabij De Groep bevinden zich nog delen van de Grebbelinie, en daarbinnen van de Valleistelling.

• 1. Alphabetisch register van alle bewoonde oorden des rijks (gebaseerd op de Volkstelling 1840, red.),
  Doorman, De erven
  , p.448, (1850)
  
• 2. Gerald van Berkel,
  
  , (2016)