Status

- Odoorn is een dorp in de provincie Drenthe, gemeente Borger-Odoorn. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1997. Het gemeentehuis bevond zich te Exloo.

- Wapen van de voormalige gemeente Odoorn.

Naam

In het Drents
Oring. Een inwoner van dit dorp is een Oreger.

Oudere vermeldingen
1327 en 1381-1383 Oderen, 1393 Odern, 1431 Oederen, 1546 Oideren, 1634 Odoorn. In 1466 wordt de geslachtsnaam Van Oeren vermeld.

Naamsverklaring
Vóór 1883 was de uitspraak nog geregeld Oreng of Oeringe, dus gaat men uit van Odering* ´de lieden van de persoon Odheri*´.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Ligging

Odoorn ligt NW van Emmen, ZO van Borger.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Odoorn 191 huizen met 1.452 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 57/348 (= huizen/inwoners) en de - toen nog - buurtschappen Exloo 88/570, Valthe 34/226 en Zandberg 12/308(!). Tegenwoordig heeft het dorp ca. 750 huizen met ca. 1.850 inwoners.

Geschiedenis

Heemkunde
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van (de kernen van) deze voormalige gemeente, kun je terecht bij Historische Vereniging Carspel Oderen. "Een vereniging die de gehele voormalige gemeente als werkgebied heeft en zich bezighoudt met de historie van de eigen woonomgeving. De gemeentegrenzen van de voormalige gemeente vallen nagenoeg samen met de grenzen van het oude kerspel. Bij het kerspel hoorden zowel het veen- als het zandgedeelte. Oderen is de oudste naam voor Odoorn. Dit valt te lezen in een stokleggingsbrief uit 1376. Gekozen is voor de oude schrijfwijze van kerspel, namelijk Carspel.

Historische Vereniging Carspel Oderen heeft als doel het bevorderen van de belangstelling voor en het vergroten van de kennis bij het publiek van de geschiedenis van de voormalige gemeente en het bevorderen van het waardebesef met betrekking tot het historisch erfgoed, alles in de ruimste zin van het woord. De vereniging telt momenteel bijna 500 leden, wonend in de voormalige gemeente en ver daarbuiten. Spitwa(a)rk is het tijdschrift van de Historische vereniging, dat vier keer per jaar uitkomt. Leden van de vereniging en anderen “spitten" in de historie van de voormalige gemeente oftewel het vroegere kerspel en publiceren hierover in dit kwartaaltijdschrift. Leden van de vereniging ontvangen het tijdschrift gratis. Verkoopprijs voor niet-leden is € 6,00.

Werkgroepen. Het verschijnen van Spitwa(a)rk en de lezingen wekken wel eens de indruk dat deze twee activiteiten de enige zijn binnen de vereniging. Niets is echter minder waar! Historisch onderzoek van de leden is van grote betekenis om het doel van de vereniging - belangstelling wekken voor en het vergroten van kennis van de regionale geschiedenis - te realiseren. Uitgaande van deze opvatting is sinds 2003 een aantal werkgroepen met historisch onderzoek bezig waarvan, dit is althans de opzet, de resultaten te zijner tijd in Spitwa(a)rk worden gepubliceerd. Iedere groep bepaalt haar eigen (historisch) thema en werkwijze. Om toch contact met andere werkgroepen te houden, komen deze groepen enkele keren per jaar samen om elkaar te informeren over werkwijzen, resultaten en (eventuele) problemen. Het is de bedoeling dat met een zekere regelmaat de stand van zaken binnen de werkgroepen in Spitwa(a)rk wordt gepubliceerd. Hieronder een samenvatting van de activiteiten.

Fotowerkgroep. De fotowerkgroep bestaat uit ongeveer acht personen die eens per maand bijeen komen in het Dorpshuis te Valthe. Daar worden foto’s bekeken en beschreven, die dan later in de Beeldbank van de vereniging worden geplaatst. Momenteel zitten er ongeveer 2000 foto’s in de Beeldbank. Zoeken kan heel gemakkelijk door het zoekwoord te plaatsen en op zoeken te drukken. Alle foto’s die dat zoekwoord in de tekst bevatten worden dan getoond. De beeldbank wordt in de loop der tijd uitgebreid. Dit kan alleen als mensen foto’s aanleveren. Dit kan op de archiefdagen en ook door contact op te nemen met Joep Mittelmeijer (tel. 0591-513424). De foto’s worden dan gescand waarna je de originele foto’s weer terug krijgt. De gegevens van al deze onderzoeken worden zoveel mogelijk worden ondergebracht in het Historisch Informatie Systeem en ons archief, zodat die gegevens door iedereen zijn in te zien.

Heb je gegevens, foto’s of oude geschriften en denk je er over om er afstand van te doen, denk dan aan onze vereniging. Op deze wijze heb je de garantie dat ze bewaard blijven. En dan tenslotte nog dit: heb je belangstelling om aan een van deze werkgroepen deel te nemen of heb je belangstelling voor een thema dat niet is vermeld, neem dan contact op met Joep Mittelmeijer (tel.0591-513424). In het verleden hebben de volgende werkgroepen een onderwerp onderzocht en hun bevindingen in Spitwaark gepubliceerd: Landbouw; Bevolkingsreconstructie Exloo; Veldnamen; Interviews; Zuivelfabriek Odoorn; Smederijen in Exloo."

Recente ontwikkelingen

Herinrichting dorpskern
In 2008 ontstaat bij de inwoners de wens om de dorpskern anders in te richten. Het dorpscentrum moest een uitnodigend karakter krijgen, waar bewoners en passanten een rustpunt vinden en graag willen vertoeven. Een gebied dat zich als samenhangend centrum presenteert en waar activiteiten en bijeenkomsten mogelijk zijn voor jong en oud. Doel was ook het creëeren van een plein waar het verkeer op een logische wijze kan passeren, ter vergroting van de verkeersveiligheid. De ideeën zijn door een werkgroep van ondernemers, dorpsbelangen, horeca, kerk en inwoners in samenwerking met ingenieursbureau Grontmij verder uitgewerkt in schetsplannen en omgedoopt tot ‘Pleinplan Odoorn’.

Men hoopte op provinciale subsidie maar dat ging helaas niet door wegens andere prioriteiten van het fonds in kwestie (herinrichting Nieuw-Buinen). Het project dreigde daardoor 'in de la te blijven liggen'. Door enthousiast optreden van de werkgroep en de steun van wethouder Wil Luchjenbroers, is uiteindelijk toch een financiële oplossing gevonden. De gemeente stelt in 2012 ca. 350.000 euro beschikbaar onder de voorwaarde dat het dorp zelf 50.000 euro bijdraagt. De middenstand, Dorpsbelangen, horeca en kerk hebben toegezegd gezamenlijk garant te staan voor de inzameling van dat bedrag, waarna de realisatie van start kon gaan. - Het project is uitgevoerd in 2013 en 2014. Door de aanleg van het plein is een verbinding ontstaan tussen de Hoofdstraat en de Boshoflaan. Het plein is ingericht conform de 'shared space' filosofie, en er geldt een maximum snelheid van 30 km/uur. - Volgens dit artikel heeft de Provincie er in 2014 toch alsnog fors aan bijgedragen, omdat het kennelijk onderdeel was (geworden) van het Provinciaal Uitvoeringsprogramma (PUP) Verkeer en Vervoer.

Ruilverkaveling en landinrichting
De grote afstand tot de landbouwkavels, de slechte bereikbaarheid, en de slechte watertoevoer waren de redenen om in 1986 te starten met een ruilverkavelingsproject voor het gebied rond het dorp. Resultaat is dat in het 3762 hectare grote gebied het aantal kadastrale percelen is verminderd van bijna 2300 naar bijna 1500. Door de aanleg van 18 insteekwegen met een totale lengte van 6,5 kilometer zijn de kavels nu goed bereikbaar. Voor nieuwe natuur kwam bovendien 500 hectare voormalige landbouwgrond beschikbaar. In 2013 is het landinrichtingsproject afgerond. Ter gelegenheid daarvan is het boek ‘Odoorn - van ruilverkavelen tot landinrichting’ verschenen, dat een beeld geeft van de aspecten die in een dergelijk project spelen.

Wereld Dans- en Muziekfestival SIVO
Odoorn wás t/m 2016 bij volksdansliefhebbers uit de hele wereld bekend vanwege het Wereld Dans- en Muziekfestival SIVO, dat plaatsvond gedurende 5 dagen in augustus. Het was het grootste volksdansfestival in Nederland en een van de grootste in Europa. Op het festival, dat meer dan 25.000 bezoekers trok, traden groepen op uit alle landen van de wereld. De dansers kregen gedurende het festival gastvrij onderdak bij gezinnen in dorpen in de omgeving, die er vaak goede contacten aan hebben overgehouden. De organisatie besloot na editie 2016 er na 32 jaar mee te stoppen, omdat het financieel niet meer rond te krijgen was. Natuurlijk moeten veel betrokkenen er nog aan wennen. "Odoorn zonder SIVO. Dat is als Assen zonder TT", zo stelt een van hen. Zie ook de videoreportage van RTV Drenthe over het stoppen van het SIVO-festival. Na een op zich succesvolle herstart van SIVO in 2019 in Orvelte, bleek die locatie bij nader inzien om diverse redenen toch niet ideaal. Een zoektocht naar een geschiktere locatie heeft opgeleverd dat men sinds 2020 verder is gegaan in Borger, en daarmee op een haar na toch weer op het oude nest is teruggekeerd (Borger is namelijk een bijna-buurdorp; alleen het dorpje Ees zit er nog tussen).

Bezienswaardigheden

- Odoorn heeft 5 rijksmonumenten.

Hervormde kerk
Eens waren ze onderdeel van het Caledonisch gebergte in Zweden en het zuiden van Noorwegen. Door erosie losgeweekt en door het landijs verplaatst gedurende de voorlaatste ijstijd (het Saalien, ca. 150.000 jaar geleden), kwamen de granietblokken als grote stenen in Drenthe terecht. Uit deze enorme stenen zijn de granietblokken voor de consistorie van de Hervormde kerk (Valtherweg 1) in Odoorn gehakt. Dat moet met de gereedschappen en mogelijkheden van die tijd een hele klus zijn geweest. En hoe stapel je dergelijke grote zware blokken op elkaar zonder hydraulische kraan?

De granietblokken hebben in de loop der tijd al heel wat meegemaakt. Als ze konden spreken, zouden ze een avond kunnen vullen met de mooiste verhalen. De oorspronkelijke kerk is gebouwd rond 1200, zo'n 800 jaar geleden dus. Alle muren van de kerk waren tot anderhalve meter hoog opgebouwd uit granietblokken. Helaas stortte de kerk in 1634 grotendeels in. Het achterste gedeelte, het consistorium - ook wel koor genoemd - bleef echter gespaard. Tegen het oude middeleeuwse koor is in 1857 een nieuwe, grotere kerk gebouwd. In 1897 zagen de granietstenen van het koor dat de kerk met zijn monumentale Van Oeckelen-orgel geheel afbrandde. In 1898 zijn de kerk en het orgel herbouwd in hun huidige vorm.

In 2016 heeft de Vrijzinnig Hervormde Gemeente (VHG) Odoorn de kerk overgedragen aan Stichting Oude Drentse Kerken. Hierdoor is het onderhoud van het gebouw voor de toekomst geborgd. De erfgoedorganisatie, die is gelieerd aan Stichting Het Drentse Landschap, prijst zich hier gelukkig mee, omdat het beheer van een dergelijk object naadloos aansluit bij de visie van de stichting om zich verder te ontwikkelen als ‘provinciale trust’. De kerk blijft in functie. 1x per maand vinden er nog kerkdiensten plaats. Officieel heeft de VHG ca. 400 leden, maar het aantal kerkgangers bedraagt nog slechts ca. 15.

In 2010 is Stichting Oringer Kerk en Cultuur opgericht, met als doel culturele activiteiten in het kerkgebouw te organiseren die geld opleveren voor het onderhoud van kerk en interieur. In opdracht van het kerkbestuur is het gebouw in 2010 en 2011 inwendig grondig gerenoveerd om het beter voor een tweevoudig gebruik geschikt te maken; als kerk voor de Vrijzinnige Hervormde Gemeente en als cultuurpodium voor Odoorn en omstreken.

In 2017 is de kerktoren gerenoveerd. Er is stucwerk vernieuwd en de toren is geschilderd. De haan in de top van de toren is opnieuw verguld. Na de werkzaamheden verkeert de toren, waarvan de onderhoudstoestand de laatste jaren toch wat afstak tegen het schip van de kerk, weer in goede conditie. Verder zijn gotische houten vensters van de middeleeuwse consistorie geschilderd, net als de houten entreedeuren aan de zijkant van het schip van de kerk.

Hunebed
Hunebed D32.

Monument WOII
In Boswachterij Odoorn bevindt zich een monument ter nagedachtenis aan de 3 kinderen die in de zomer van 1945 zijn omgekomen toen de munitie die in het bos lag is afgegaan. De bezetter had hier een munitieverzamelplaats aangelegd. Kort voor de bevrijding werd de munitie die hier opgeslagen lag door de bezetter opgeblazen. Een deel van de munitie ontplofte echter niet, maar raakte door de explosies verspreid over de omgeving. In de zomer van 1945 speelden in het bos 3 kinderen uit Eeserveen. Zij kwamen de munitie tegen en begonnen hiermee te spelen. De munitie ging af, waarbij de kinderen werden gedood. De zwerfkeien zijn na de Tweede Wereldoorlog in het bos geplaatst. In 1997 besloot de gemeente in overleg met familieleden om deze keien te voorzien van naamplaatjes. Ook heeft de gemeente vanaf 1997 de munitie in het bos laten opruimen. Onder de link vind je o.a. een documentaire met Bouke de Jonge, een van de toenmalige kinderen die de ramp heeft overleefd.

Evenementen en activiteiten

- Boet'n Deure organiseert akoestische muziek: Bluegrass, Oldtime, Americana en aanverwanten. Van mei t/m september, bij Uitkijktoren Poolshoogte in Odoorn (Boswachter Meelkerlaan 5). Midden in het bos, in een prachtige buitenarena, die zich in alle eenvoud uitstekend leent voor Boet'n Deure concerten, ben je van harte welkom om de Boet'n Deuresfeer te komen proeven en te luisteren naar akoestische muziek. Neem indien mogelijk je eigen klapstoel mee. Er staan ook een paar stoelen klaar. Bezoekers van de concerten en het festival betalen geen entree, maar geven een vrije gift. Zo kun je in de pauze van het concert je waardering voor de live muziek laten blijken en geven wat je kunt missen.

- Drentse Wandel 4-daagse (hemelvaartweekend).

- Festival De Heeren van Oderen (juli) is 4 dagen feest met allerlei evenementen en activiteiten.

- Zomerconcerten en Muzikale Landdag.

- Veldtoertocht (op een zondag in september).

- Oringer Weekend (september), met o.a. op zondag de Schippersrun (veldcross). De Veldtoertocht en de Schippersrun worden georganiseerd door Biking Odoorn.

Natuur en recreatie

Wandelen en fietsen
- Dichter bij Odoorn - gerealiseerd door de gelijknamige commissie als onderdeel van Dorpsbelangen - biedt je een wandel- en fietsroute van ca. 7 km door dit mooie dorp. Langs de route staan panelen met daarop gedichten. De gedichten op deze panelen hebben betrekking op de rijke cultuur en geschiedenis van het dorp. De gedichten zijn geschreven door dichters uit het dorp en/of dichters die een (historische) binding met het dorp hebben. Ook kinderen van Basisschool De Weiert hebben een bijdrage geleverd. Een folder met de route is verkrijgbaar bij de plaatselijke (horeca)ondernemers. Onder de link vind je in het linkermenu heel veel achtergrondinformatie over de gedichten en daarmee ook over het dorp.

- Op de wandelsite Frankwandelt vind je een mooie beschrijving van de door Frank gelopen Groene Wissel Odoorn (14 km). Je trekt o.a. over de stuifduinen van het Odoornerzand, omzoomd met bos, bespikkeld met jeneverbessen en afgebiesd met heideveldjes.

- Een werkgroep van Historische Vereniging Carspel Oderen heeft in 2017 de 'Fietstocht oorlogsmonumenten voormalige gemeente Odoorn' (38 km) samengesteld. De fietsroute kan op diverse locaties worden gestart en gaat langs 9 oorlogsmonumenten in Exloo, Odoorn plus het staatsbos, Valthe en Valthermond. In de route worden op beknopte wijze de achtergronden van oorlogsgebeurtenissen op die plaats of van dat dorp geschetst. De brochure van de fietsroute kost €1,50 en is verkrijgbaar bij het TIP en Geerts Warenhuis in Exloo, camping De Fruithof in Klijndijk, bakkerij Kuipers in Valthe en het Verveenershuus in Valthermond.

Ruiterroute
Ruiterroute Odoorn is een afwisselende route in een wijde kring om het dorp, die door verschillende boswachterijen loopt. Je rijdt door het bos van de Boswachterij en door het Hunzebos, langs het Valther- en Noordbargerbos en een groot deel door Boswachterij Sleenerzand. De route komt langs verschillende plaatsen zoals Klijndijk, Westenesch en Noord-Sleen maar voert je vooral door verschillende bossen en het Sleenerzand. Het Sleenerzand is een ca. 1600 ha groot natuurgebied dat bestaat uit een oud stuifzandgebied afgewisseld met bos en veen. Een deel van dit gebied wordt begraasd door paarden en runderen. Boswachterij Odoorn is ca. 1800 ha groot en bestaat vooral uit naaldbomen die geplant zijn voor werkverschaffing in het gebied. Een deel van het gebied wordt begraasd door de schaapskudde van Exloo. De route voert je langs het 'schapenpark', dus er is een kans dat je de kudde tegenkomt.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Odoorn, met laagsteprijsgarantie!

Links

- Algemeen: - Site van en over Odoorn.

- Nieuws: - De maandelijkse dorpskrant 'Oes Dörp' is via de link ook online te lezen (ook oudere nummers en jaargangen).

- Belangenorganisatie: - Dorpsbelangen Odoorn.

- Onderwijs: - Basisschool De Weiert is de enige school in het dorp. De school heeft bijna 200 leerlingen, die voornamelijk uit Odoorn, Odoornerveen, Klijndijk en Valthe afkomstig zijn.

- Lezen: - In Bibliotheek Odoorn vind je een ruim assortiment boeken, tijdschriften en films voor jeugd en volwassenen. Bezoekers zijn welkom aan de leestafel met de nieuwste tijdschriften of om te internetten. De deskundige medewerkers staan klaar om al je vragen te beantwoorden. Voor folders met toeristische informatie en tips voor uitstapjes kun je terecht in het Tourist Info Punt (TIP) in de bibliotheek.

- Muziek: - Muziekvereniging ODO is opgericht in 1960 en omvat de volgende onderdelen: Harmonieorkest met ca. 50 leden die minimaal op B-niveau kunnen spelen; Promodo met ca. 30 (vooral jonge) muzikanten die minimaal een jaar les hebben gehad; de Odoki’s bestaat uit een klein groepje muzikanten die pas een paar maanden op een instrument spelen, maar die toch al wat samen willen spelen; de Blokfluitgroep bestaat uit 1 of 2 groepjes van ongeveer 5 kinderen die door middel van de blokfluit kennis maken met de (blaas)muziek; de Oringer Kapel bestaat uit leden van het Harmonieorkest. Met een groepje van ca. 20 man spelen zij vrolijke meezingers op bijvoorbeeld feesten en markten. Muziekvereniging Odo verleent ook medewerking aan muziekprojecten, bijv. op scholen en bij culturele organisaties.

- Sport: - v.v. HOC is in 2013 ontstaan uit een fusie tussen de voetbalverenigingen Hunso uit Exloo en Oring uit Odoorn.

- "Tennisclub TC Okko in Odoorn bestaat sinds 1976 en heeft 4 verlichte gravelbanen en een oefenmuur. oor de inzet van de leden is het park uitgegroeid tot een sfeervol geheel waar spelers en toeschouwers zich thuis voelen. Voor alle leden zijn er diverse vaste activiteiten, toernooien en de jaarlijks terugkerende competities. Het tennispark (Hammeersweg 19) is dagelijks geopend. De club is in 1976 opgericht door A. Huizing, de eigenaar van een pannenkoekenboerderij en huisarts B. Laarman. Een jaar later hadden we al 200 leden! In die tijd had Okko een eigen clubblad, 'Okkotaal' en werd jaarlijks naast andere activiteiten ook een open toernooi georganiseerd. Na de oprichting werden aan de Hammeersweg in 1979 twee tennisbanen aangelegd waarvoor Okko huur betaalde aan de gemeente. Door de grote animo voor tennis groeide Okko snel door; een clubhuis in 1980, twee tennisbanen erbij in 1985 tot en met de faciliteiten van nu, die in 1993 gerealiseerd zijn."

- Toneel: - Musicalgroep Odoorn is "een gek clubje bij elkaar, die het leuk vinden om met elkaar te zingen, te dansen, toneelspelen en vooral veel plezier te hebben", aldus hun site.

- Vrouwen: - Vrouwen van Nu afd. Odoorn. - Nieuws van de Odoornse Vrouwen van Nu op Facebook.

- Zorg en welzijn: - Studio JOB (= Jongeren Onder Begeleiding) Odoorn is een plek waar jongeren met een hulpvraag onder begeleiding hun talenten kunnen ontdekken en ontwikkelen. - De initiatiefnemers van de Lubbelinkhof, "een kleinschalige voorziening met passie voor mensen", wonen er sinds juni 2017. Ze willen een plek creëren die zo fijn is dat je er altijd wilt zijn. Een plek waar ze trots op zijn, waar ze samen met mensen met een beperking willen wonen en werken. Na een flinke verbouwing zijn ze in september 2017 van start gegaan. Naast wonen en werk is er ook ruimte voor dagbesteding.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Odoorn.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)