Status

- Kromwijk is een buurtschap in de provincie Utrecht, gemeente Woerden. T/m 7-9-1857 gemeente Wulverhorst. Per 8-9-1857 over naar gemeente Linschoten, in 1989 middels grenscorrectie over naar de gemeente Woerden.

- De buurtschap Kromwijk valt, ook voor de postadressen, onder de stad Woerden.

- De buurtschap Kromwijk heeft geen plaatsnaamborden, en ook geen gelijkluidende straatnaam - wat bij veel andere buurtschappen wél het geval is - zodat je ter plekke nergens aan kunt zien dat en wanneer je de buurtschap binnenkomt en weer verlaat.

Naam

Oudere vermeldingen
1296-1307 Crumwijc, 1334 Cromwijc, 1363 (datering kopie onzeker) Cromwijck, 1840 Cromwijk.

Naamsverklaring
Samenstelling van wijk 'nederzetting, inham' (zie Wijk aan Zee) en krom 'krom, gebogen'.(1)

Achternaam
Er zijn ook personen met de achternaam Kromwijk. Het ligt voor de hand te veronderstellen dat hun voorouders uit deze buurtschap afkomstig zijn. De mensen met deze achternaam zijn nog altijd voor een groot deel in deze gemeente en de omliggende regio woonachtig, zo blijkt uit de Volkstelling 2007.

Ligging

De buurtschap Kromwijk ligt tegenwoordig direct Z van de kern Woerden, rond de weg Kromwijkerdijk, en grenst in het O aan de N204 (Benschop - Woerden), in het N aan de Wulverhorstbaan, in het W aan de spoorlijn en in het Z aan de A12.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Kromwijk 5 huizen met 27 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 30 huizen met ca. 70 inwoners.

Geschiedenis

Vroeger heeft in Kromwijk een schans gelegen voor de verdediging van de stad Woerden.

Bezienswaardigheden

- In het ZW van buurtschap Kromwijk, aan het Kromwijkerpad, stond al sinds de middeleeuwen de Broekmolen. Deze is in 1586 en 1874 afgebrand en weer opgebouwd. In 1879 komt er een hulpstoomgemaal bij. Na een brand in 1927 laat het waterschap in 1928 op en in de stenen onderbouw van de Broekmolen een centrifugaalpomp met dieselmotor bouwen. In de Tweede Wereldoorlog wordt i.v.m. de fors gestegen brandstofprijzen het gemaal geëlektrificeerd, d.w.z. dat een elektromotor m.b.v. een riem het vliegwiel van de oude dieselmotor aandrijft.

In 1994 is het huidige elektrische gemaal in de maalvliet bij en onder de molenromp geplaatst. Het van 2 schroefpompen voorziene gemaal kan 70 m3 water per minuut uit de polders wegpompen naar de Kromwijkerwetering. Het gemaal werkt automatisch en is aangesloten op het CAW systeem van het waterschap. Voor de afvoer van het drijfvuil is een automatisch werkende grofvuil roosterreiniger aanwezig. In 2016 is het gemaal van Kromwijk gerenoveerd, omdat het niet meer aan de eisen van deze tijd voldeed en aan groot onderhoud toe was. De pompen waren niet visvriendelijk en erg vuilgevoelig. Ook was in deze polder geen migratie van vissen mogelijk. Het gemaal had geen vispassage.

De elektrische installatie is vervangen en van de molenstomp verplaatst naar het gemaal. De reiniger is gerenoveerd. Het gemaal heeft visvriendelijke pompen gekregen, die bovendien minder gevoelig zijn voor vuil. Het waterschap heeft de oude molenstomp en het oude stoomgemaal bouwkundig hersteld. Aan de Broekkade heeft het waterschap een traditionele kamervispassage aangelegd. Na de renovatie kan het gemaal in Kromwijk voor de komende 20 jaar weer probleemloos functioneren en de waterbeheersingstaak goed vervullen.

Het gemaal heet Papekop-Diemerbroek, wat verwijst naar de polders die het bemaalt (Papekop en Diemerbroek zijn resp. een dorp en buurtschap Z van Kromwijk en liggen in de gelijknamige polders). Voor nadere informatie zie het informatiepaneel bij gemaal Papekop en Diemerbroek, dat via de link ook online is te lezen. - Informatieve pagina over het oude gemaal, dat sinds 2019 wordt beheerd door de stichting die ook het Gemaal Teylingens in Kamerik beheert.

Buurtschap Kromwijk heeft 6 rijksmonumenten:

- Kromwijkerdijk 1: Boerderij uit de 18e eeuw met hoog rieten zadeldak en voorgevel met vlechtingen, topschoorsteen en vensters uit de bouwtijd met middendorpels en 50-ruitsramen.

- Kromwijkerdijk 1a: Voormalig huis Wulverhorst. Hek, stenen hekpijlers. Botenhuis. Boerderij, langhuis. Bijgebouw venster met halve luiken. 18e eeuw.

- Kromwijkerdijk bij 5a: Zomerhuis. Langgerekt, oorspronkelijk 18e-eeuws pand onder pannen zadeldak; voorgevel voorzien van 20-ruitsschuifvensters en 16-ruitsschuifvensters in top met vlechtingen; linkerzijgevel bevat een 20-ruitsschuifvenster; te rechterzijde gedeeltelijk latere schuur aangekapt.

- Kromwijkerdijk 15: boerderij Vlooswijk. Laag langhuis, gemetselde hekpijlers, 17e eeuw.

- Kromwijkerdijk 18: boerderij Leeuwenstein. Langhuis, hekpijlers, 17e eeuw, met wapendragende leeuwen.

- Aan de Kromwijkerwetering: archeologisch monument: Terrein waarin overblijfselen van ridderhofstad Wulverhorst, 13e eeuw.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)