Status

- Bakkerom is een buurtschap in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Westerkwartier. T/m 2018 grotendeels gemeente Marum, deels gemeente Leek.

- De buurtschap Bakkerom valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Boerakker.

- De buurtschap Bakkerom heeft geen plaatsnaambordjes, zodat je slechts aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt zien dat je er bent aangekomen.

Naam

Oudere vermeldingen
1899 Bakkerum, 1913 Bakkrum, 1985 Bakkerom.

Naamsverklaring
"Etymologie onbekend. Een jonge naam, misschien een vorming als het Friese Sjoerdom 'ome Sjoerd', en dan 'ome Bakker'? Vergelijk ook Anum bij Miedum (Fr), ontstaan uit Aenoms five en Fekkum uit Fedderik-oom."(1)

Ligging

- De buurtschap ligt N van het dorp Boerakker, in het uiterste noordpuntje van de voormalige gemeente Marum, rond de provincialeweg N388 (Leek - Ulrum), die ter plekke Bakkerom heet. Ook enkele zijweggetjes daarvan heten zo. In het W grenst de buurtschap aan het Wolddiep, die in het N uitkomt in het Van Starkenborghkanaal. In het Z grenst de buurtschap aan de Matsloot, die in het O uitkomt in het Hoendiep. O van de buurtschap loopt de Dijkweg. Gezien de landschappelijke en maatschappelijke overeenkomsten (samen vormen deze twee wegen en omgeving het N buitengebied van Boerakker, N van de Matsloot), voelt men zich vermoedelijk samen een buurtschap, getuige de gezamenlijke Facebookpagina (waarvoor zie het hoofdstuk Links).

- De buurtschap ligt op een voormalig driegemeentepunt: het grootste deel viel onder de voormalige gemeente Marum, een pand (huisnr. 17) onder de voormalige gemeente Leek, en de grens met de voormalige gemeente Grootegast liep N langs Bakkerom.

Statistische gegevens

In de Volkstelling van 1840 wordt de buurtschap Bakkerom niet (apart) vermeld. Tegenwoordig omvat de buurtschap ca. 20 huizen met ca. 50 inwoners.

Geschiedenis

De oorspronkelijke loop van de Matsloot uit 1880 volgde voor een groot deel bestaande waterlopen en kronkelde daarom behoorlijk. In 1930 zijn de Tolberterpetten ingepolderd. Als voorbereiding hierop is de Matsloot in dat jaar rechtgetrokken, omdat de dijk langs de Matsloot de noordelijke dijk van de nieuwe polder werd. Ook het resterende gedeelte, van de Jammer tot aan het Dwarsdiep, is toen rechtgetrokken. Hierbij is de oude loop van de Matsloot aanvankelijk gewoon blijven liggen. Deze is pas verdwenen in 1954, bij de inpoldering van polder De Dijken. Tussen de oude loop en de nieuwe lag een eiland dat alleen per boot was te bereiken. In de oorlog zaten hier onderduikers: daar was dat een prima plek voor. Het aanleggen van kanalen en sloten gebeurde in de jaren dertig nog veelal door arbeiders met de hand: met schop en kruiwagen. Veelal waren dat 'werkverschaffingsprojecten' in verband met de hoge werkloosheid in die jaren. Vermoedelijk was dat ook hier het geval.

Landschap, natuur en recreatie

Fietspad en pontje
Rondom natuurgebied de Bakkerom is in 2005 een fietspad aangelegd naar de aan de andere kant van het Wolddiep gelegen buurtschap De Jouwer, waarbij je het Wolddiep kunt oversteken met een pontje.

Natuurgebied
Natuurgebied De Bakkerom, beheerd door Staatsbosbeheer, is het overblijfsel van de vervening die hier heeft plaatsgevonden. Het afgegraven veen werd verwerkt tot turf die als brandstof werd gebruikt. Stille getuigen van de kleinschalige vervening zijn de langgerekte gaten die volliepen met water nadat het veen eruit was gebaggerd. Je kunt deze petgaten nog zien liggen in het natuurgebied voor de bocht van het fietspad. Op de smalle stroken tussen de gaten, de legakkers, werd het veen te drogen gelegd. Nu zijn de petgaten begroeid met bomen die houden van nattigheid, zoals zwarte elzen, wilgen en berken. De petgaten zullen langzaam verlanden. De legakkers zijn begroeid met riet.

Waterberging en natuur
"De Boer & De Groot is in het voorjaar van 2020 gestart met het project 'geautomatiseerde kunstwerken' in het Zuidelijk Westerkwartier te Groningen. Dit project is namens de provincie Groningen en waterschap Noorderzijlvest door Prolander gegund aan De Boer & De Groot. Onderdeel van de gebiedsontwikkeling Zuidelijk Westerkwartier zijn 'De Drie Polders' te Lettelbert en 'Polder de Dijken-Bakkerom' bij Boerakker. Onder andere in deze twee gebieden wordt gewerkt aan de inrichting van waterberging en natuur.

Wat gaat er gebeuren? Voor het functioneren van de waterbergingen in de genoemde twee polders wordt hier onder andere een dubbel vijzelgemaal, een poldergemaal, twee inlaatwerken, twee geautomatiseerde stuwen en diverse damwanden en beschoeiing door De Boer & De Groot aangelegd. Met de herinrichting en realisatie van de nieuwe kunstwerken wordt een bergingscapaciteit in de beide gebieden gerealiseerd van respectievelijk 1,2 en 1,1 miljoen m3 water. De oplevering van deze werkzaamheden staat gepland voor het voorjaar van 2021. Ruimte voor natuur en water. In het Zuidelijk Westerkwartier wordt natuurontwikkeling gecombineerd met de inrichting van waterbergingsgebieden. Tegelijkertijd worden maatregelen genomen op het gebied van waterkwaliteit, recreatie, landbouw, landschapsherstel en leefbaarheid, zodat bewoners veilig en prettig in een uniek en toekomstbestendig gebied kunnen blijven wonen, werken en recreëren. - Hier vind je meer informatie over de gebiedsontwikkeling Zuidelijk Westerkwartier." (bron: De Boer & De Groot)

In februari 2022 is de waterberging voor het eerst ingezet: "Er is de laatste dagen erg veel neerslag gevallen. Dat heeft lokaal tot wateroverlast geleid. In ons gebied is dit vooral in de gemeente Westerkwartier. Daarom hebben we besloten om waterberging De Dijken-Bakkerom in te zetten. In deze vlog zie je wat het effect daarvan is. De inzet van de waterberging heeft voor een lokale verlaging van de waterstand met ongeveer 10 centimeter gezorgd." (bron: Waterschap Noorderzijlvest)

Vispassage
Door de aanleg van waterberging De Bakkerom werd het voor vissen die in de wateren van de naastgelegen Ottervallei en Matsloot leven onmogelijk om naar de waterberging te zwemmen. Ook gemaal De Dijken dat in het gebied ligt, is een obstakel waar vissoorten als paling, snoek, zeelt, kroeskarper en driedoornige stekelbaars last van hebben. Daarom heeft Waterschap Noorderzijlvest in 2021 een vispassage bij het gemaal gerealiseerd, waardoor de vissen weer vrij tussen de verschillende sloten in het gebied heen en weer kunnen zwemmen.

"In februari 2022 zwommen de eerste vissen door de vislift bij De Dijken-Bakkerom. Een mijlpaal. Maar waarom is die vismigratie eigenlijk zo belangrijk? Ecoloog Edwin van der Pouw Kraan, van waterschap Noorderzijlvest vertelt: “Als vissen niet kunnen migreren, heeft dat grote gevolgen voor de visstand in het gebied. De vispopulatie is een goede graadmeter voor de waterkwaliteit.” De Vislift is op 25 januari 2022 geplaatst naast de inlaat van gemaal de Dijken aan de Matsloot. Foto’s vanuit de vislift laten zien dat onder andere de snoek, de stekelbaars, de blankvoorn, de pos en de kleine modderkruiper de passage al weten te vinden. Er zijn al ruim 800 beelden van vissen binnengekomen. Van der Pouw Kraan zag de filmpjes van de eerste vissen voorbijkomen in de landelijke-vismigratie appgroep: ‘’Het is heel leuk om te zien dat vissen er zo snel na de aanleg al gebruik van maken.”

Vismigratie. Vissen migreren eigenlijk hun hele leven tussen verschillende gebieden. “Een voorbeeld is de paling,” legt van der Pouw Kraan uit. “Die groeit in het Nederlandse binnenwater op. Maar als het tijd wordt om te paaien, dan trekt hij naar de Sargassozee, bij Florida. Vanaf daar worden nieuwe, jonge aaltjes door de stroming weer naar Europa gevoerd. Vervolgens zoeken ze hier in het binnenland een geschikte plek om hun levenscyclus te voltooien. Eigenlijk migreert elke vis gedurende zijn leven, maar de ene vis doet dat over lange afstanden, en zwemt van zout naar zoet of andersom; en de andere over korte afstanden en blijft alleen in het zoete water.”

Blokkades en barrières. Voor vissen is het daarom een groot probleem als die migratieroutes geblokkeerd zijn. Dan kunnen ze niet naar het gebied waar ze graag naartoe willen. Met name gemalen, stuwen, sluizen of waterkrachtcentrales vormen barrières voor vissen. “Hierdoor moeten vissen een alternatief leefgebied opzoeken, en dat heeft veel impact op de visstand en de hele vispopulatie,” vertelt van der Pouw Kraan. “Daarom zorgen we altijd dat die bouwwerken in ons gebied vispasseerbaar én visvriendelijk zijn.”

Hoe werkt de vislift? Vissen oriënteren zich tijdens hun zoektocht naar geschikt leefgebied onder andere op basis van de stromingsrichting. "Vissen worden aangetrokken door de stroming van het gemaal maar kunnen daar niet verder,” legt Van der Pouw Kraan uit. “De vispassage naast het gemaal in Bakkerom trekt de vissen vervolgens aan met een lokstroom, waar ze wel tegenin kunnen zwemmen.” De lokstroom lokt ze een “wachtkamer” in en na enige tijd worden ze verder gesluisd de Ottervallei in. Vissen kunnen op vergelijkbare wijze ook via de vispassage de Ottervallei uit.”

Monitoring en visherkenning. De Vislift Up is kant en klaar geleverd met monitoringsapparatuur en camera’s. De beelden van vissen worden in de systemen van Vislift Up geanalyseerd door software voor het automatisch herkennen van vissoorten. Die herkent de vissensoorten aan hun specifieke vormen. "Hiermee krijgen we veel inzicht in het gedrag van de vissen,” zegt Van der Pouw Kraan. “Je ziet of de vissen veel migreren, maar ook hoe dat samenvalt met watertemperatuur, de waterstand en het debiet.”

Visvriendelijke pomp. Wat daarbij volgens Van der Pouw Kraan net zo belangrijk is, is het gebruik van een visvriendelijke pomp in het gemaal zelf. “De vissen verlaten het gebied het liefst weer via de vispassage. Maar vissen trekken nu eenmaal graag met de hoofdstroom mee, en kunnen daardoor onbedoeld in het gemaal in Bakkerom terecht komen. En daar kunnen ze een slag van de pomp krijgen. Met een visvriendelijke pomp komen de vissen ook heelhuids het gemaal door.” (bron: Gebiedsontwikkeling Zuidelijk Westerkwartier, 3 maart 2022)

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Bakkerom, met laagsteprijsgarantie!

Beeld

- Foto's met toelichting van panden in deze buurtschap (klik in het linkermenu op de items onder het menu Bakkerom).

- Fotoreportages van flora, fauna, monumentale panden en andere bezienswaardige objecten in buurtschap Bakkerom en omgeving, door Harry Perton.

Links

- Nieuws: - Nieuws en oude foto's m.b.t. buurtschap Bakkerom en de Dijkweg op Facebook.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)