Naast enkele boerderijen is dit wegkruis in buurtschap Abcoven vermoedelijk de enige bezienswaardigheid aldaar, maar er valt wél heel veel over te vertellen. Lees maar onder het kopje Bezienswaardigheden. (© www.cubra.nl)
- Abcoven is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, in de regio Hart van Brabant, gemeente Goirle.
- De buurtschap Abcoven valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Goirle.
- Buurtschap Abcoven heeft geen plaatsnaamborden, en ook geen gelijkluidende straatnaam - wat bij veel andere buurtschappen wél het geval is - zodat je ter plekke nergens aan kunt zien dat en wanneer je de buurtschap binnenkomt en weer verlaat.
- Een deel van buurtschap Abcoven is opgegaan in de bebouwde kom van het dorp Goirle, en is daarmee niet meer als onderdeel van de buurtschap te beschouwen.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
1380 Aleydis de Abbichoven, 1418-1460 Abbichoven, Abbekoven, Apcoven, 1433 land aen dabkoven, 1839 Abkove, 1840 Abcoven, 1851 Abkoven.
Naamsverklaring
Samenstelling van hoven, datief meervoud van hof 'boerenerf, hofstede', en Abbinga, een afleiding met het suffix -ing- van de persoonsnaam Abbe met als betekenis 'van de lieden van Abbe'.(1)
De buurtschap Abcoven ligt rond de Abcovensedijk. De buurtschap ligt direct O van het dorp Goirle, Z van de stad Tilburg, NW van de dorpen Biest-Houtakker en Hilvarenbeek en ZW van het dorp Moergestel.
Terug naar bovenIn 1840 omvat buurtschap Abcoven 14 huizen met 93 inwoners. Tegenwoordig omvat de buurtschap nog ca. 10 huizen met ca. 25 inwoners.
Terug naar bovenVolmolen
"De Goirlese volmolen is in 1651 gebouwd op de grens met Tilburg, aan de Heesch, in buurtschap Abcoven. Die plek is niet toevallig gekozen. Goirle kende enkel wevers van linnen en jute, grondstoffen waarvoor geen volmolen nodig is. Het vollen is een procedé voor de wolindustrie. Deze wolindustrie was in hoge mate geconcentreerd in Tilburg. Waarom is de volmolen daar dan op Goirles grondgebied geplaatst?, kan men zich afvragen. Daar is een aantal redenen voor. Als eerste moest de molen een aansluiting hebben op een stromend water, een rivier dus. Een tweede belangrijke reden was dat het oprichten van een molen een 'heerlijk recht' was waarvoor de Heer van Tilburg en Goirle toestemming moest hebben van de Staten Generaal der Verenigde Nederlanden. Omdat de wolindustrie een Tilburgse aangelegenheid was, waren er reeds verschillende watermolens op Tilburgs grondgebied actief en in concurrentie met elkaar.
Een derde reden was het feit dat het gebied laag was gelegen en daarom altijd in een voldoende debiet kon voorzien. Daar kwam bij dat de volmolen op voldoende afstand stond van de watermolen aan de Molendijk, die mogelijk het functioneren van de volmolen zou kunnen beïnvloeden. Wel moet men daarbij het onderscheid tussen beide molens duidelijk zien. De watermolen moest door het verplaatsen van grote hoeveelheden water worden aangedreven en de volmolen werd door windkracht aangedreven. Het aangevoerde water was spoelwater." De molen heeft maar kort gefunctioneerd en wordt reeds in de 18e eeuw als ruïne op kaarten vermeld. Bron en voor nadere informatie zie het artikel 'de Volmolen aan de Heesch op Abcoven', op de website van de Gôolse Schôol.
Terug naar boven- Het wegkruis in de buurtschap is bijzonder, niet zozeer wegens het object als zodanig, maar wegens de verhalen die ermee verbonden zijn. Op 15 augustus 1952 doet de in 1926 in Abcoven geboren neomist en scheutist pater Jan Brock zijn Eerste Heilige Mis in de parochiekerk van St. Jans Onthoofding. Ter gelegenheid daarvan heeft de buurtschap geld gespaard om op de hoek Abcovenseweg/Van Haestrechtstraat een kruisbeeld te plaatsen. De grond wordt beschikbaar gesteld door vader Jan Brock. Op 15 augustus 1952 trekt men na de plechtige Eerste H. Mis in een kleurrijke processie met bruidjes en misdienaars, gevolgd door alle buurtbewoners en belangstellenden, naar het kruis. De jonge pater Jan Brock zegent het kruisbeeld in. Er wordt met z'n allen gezongen en gebeden. Ook wordt afgesproken dat de buurt in het vervolg jaarlijks op 15 augustus na de hoogmis bij het kruis bijeenkomt om samen te bidden. De inzegening was een groots gebeuren.
Rond 1980 beginnen de grote veranderingen op Abcoven zich aan te dienen. Er worden huizen afgebroken, nieuwbouw grijpt om zich heen. Akkers worden volgebouwd. Met de nieuwe huizen en met de nieuwe bewoners verandert de buurtschap volkomen. De eerdere bewoners verhuizen voor een deel naar elders. De buurtschap groeit wel in aantal inwoners, maar de gemeenzaamheid, het bekend zijn met elkaar, het medeleven en ook de betrokkenheid om het wegkruis te onderhouden loopt terug. Het kruis is voor de nieuwe bewoners een gegeven; het stond er al voordat ze er kwamen wonen.
Bij het renoveren van de Abcovenseweg wil de gemeente graag over de grond beschikken waarop het kruis staat. Na enig overleg komen men overeen dat de gemeente de grond en het kruisbeeld overneemt en daar tegenover stelt dat zij voor de komende 100 jaar het onderhoud van het kruis en het tuintje voor haar rekening neemt. Op 1 september 2002 heeft de overdracht van het kruis door de buurtschap aan de gemeente plaatsgevonden. Op deze dag vierde pater Jan Brock in de Goirlese gemeenschap tevens zijn Gouden Priesterfeest. Dit is een samenvatting van het artikel 'Het wegkruis op Abcoven', in 2002 geschreven door Piet Brock ter gelegenheid van. het 50-jarig bestaan van het wegkruis. Op die pagina vind je een uitvoerige beschrijving van de lotgevallen van het wegkruis, en een prachtig gedicht dat de heer Brock in het dialect heeft gemaakt.
In het artikel vind je ook een 'nawoord' van Ineke Stroucken, destijds directeur van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur, die in Goirle, nabij Abcoven, is opgegroeid. Zij stelt onder andere: "Veel van die kleine monumenten uit het rijke roomse verleden zijn verdwenen. Gelukkig staat dit wegkruis er nog wel. De omgeving is veranderd: de zandweg is verhard, de korenvelden zijn vervangen door huizen met tuinen en de blauwsloot is verdwenen. Maar de boerderij met het bakhuisje en het kruis hebben de tand des tijds doorstaan. De laatste tijd zijn wij ons ervan bewust hoe belangrijk het is om herkenningstekenen uit het verleden in het landschap te beschermen. Enkele jaren geleden publiceerde het ministerie van OCW in samenwerking met het ministerie van VROM de nota Belvedere. De belangrijkste stelling van deze nota was dat je bij ruimtelijke ordening meer rekening moet houden met de historisch gegroeide omgeving.
We weten het allemaal uit eigen ervaring: mensen voelen zich thuis op een bepaalde plek omdat zij allerlei dingen van vroeger herkennen, zaken waarmee zij zijn opgegroeid. Zoals bijvoorbeeld het kruis op Abcoven. Bij monumenten zijn wij heel snel geneigd om aan grote objecten te denken, zoals een bijzonder kasteel of een monumentaal pand. Kleine monumenten zijn echter minstens zo belangrijk als het erom gaat je ergens thuis te voelen. We hebben ze lang over het hoofd gezien omdat ze zo alledaags waren. Het gaat bij deze monumenten dan ook niet om de esthetische waarde, maar om het verhaal dat ze vertellen over het leven van mensen in een bepaalde tijd. Juist die kleine herkenningspunten geven een plek diepgang en zorgen voor de zichtbaarheid van de historische roots. Daarom ben ik erg blij dat de gemeente Goirle op zich heeft genomen om honderd jaar lang het wegkruis en het tuintje eromheen te onderhouden."
Terug naar boven- Het 41 ha grote natuurgebied Abcoven is eigendom van Brabants Landschap (maar op hun site is er niets meer van te vinden). Het natuurgebied bestaat uit een aantal smalle graslandjes die omzoomd zijn door knotwilgen. Ook is er een elzenbroekbos te vinden. Tot de flora behoren onder andere de dotterbloem en de wateraardbei. Broedvogels zijn: buizerd, torenvalk, zomertortel, bosrietzanger en grasmus. Een probleem vormt de nabijgelegen zandwinput, waardoor het grondwaterpeil daalt. Dit wordt tegengegaan door sloten af te dammen. Het hooien van de graslanden gebeurt sinds 1996 handmatig.
Terug naar boven- Audio-interview uit 2016 met de op dat moment 89-jarige Janus Brock, geboren, getogen en nog altijd woonachtig te Abcoven, over verleden en heden van zijn buurtschap. - Videoreportage met diverse inwoners van de buurtschap (2013).
Reactie toevoegen