Status

- Kortland is een buurtschap in de provincie Zuid-Holland, in de streek Alblasserwaard, gemeente Alblasserdam.

- De buurtschap Kortland valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Alblasserdam.

- De buurtschap Kortland heeft geen plaatsnaamborden, zodat je slechts aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt zien dat je er bent aangekomen (met de kanttekening zoals hierna vermeld bij Ligging).

Naam

Oudere vermeldingen
1280-1287 Cortelant.

Naamsverklaring
Samensteling van land en kort, waarschijnlijk naar de geringe opstrekkende lengte van de landkavels.(1)

Ligging

De buurtschap Kortland ligt rond de gelijknamige weg, direct O van Alblasserdam, voor zover gelegen buiten de bebouwde kom van Alblasserdam, aan de overzijde van de rivier de Alblas, in de Polder Kortland (noordelijk deel) en de Polder Souburgh (zuidelijk deel). In het O grenst de buurtschap aan de buurtschap Kooiwijk, die onder het dorp Oud-Alblas en daarmee de gemeente Molenwaard valt.

Statistische gegevens

In de Volkstelling van 1840 wordt de buurtschap Kortland niet apart vermeld. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 20 huizen met ca. 50 inwoners.

Bezienswaardigheden

- De Kortlandse Molen (Kortland 36) uit 1890 is een ronde stenen grondzeiler. Voorheen stond er een wipmolen. De eerste molen op deze plek wordt al in 1542 vermeld. In vergelijking met andere stenen grondzeilers, waarbij de romp in de meeste gevallen vanaf het maaiveld conisch en getailleerd is opgemetseld, vormt de bouwstijl van de Kortlandse Molen hierop een weinig voorkomende variant. De onderste drie meter is namelijk cilindrisch opgemetseld en pas daarna is het resterende deel van de romp (op een uitkraging) conisch en getailleerd opgebouwd. De uitvoering van het kruiwerk is uniek. De Kortlandse Molen heeft een scheprad buiten de molen, waarmee tot 1953 de polder op windkracht is bemalen. Daarna is hij verkocht aan de gemeente Alblasserdam, die hem heeft onderhouden. De molen bemaalt nu op vrijwillige basis de polder Kortland. De Kortlandse Molen is sinds 1986 eigendom van de SIMAV. Hij wordt bewoond en is niet te bezoeken.

- De Souburghse Molen (Kortland 75) is in 1860 gebouwd om het water binnen de polder op peil te houden en was tot 1959 in bedrijf. Een gemaal heeft de functie van de molen overgenomen. In de jaren die volgden, raakte de molen ernstig in verval. De molen is in 1997 onttakeld, is nu dus nog slechts een molenromp, en verkeert vandaag de dag in slechte staat. Zie de reportage over de inventarisatie van de staat van de Souburghse Molen in 2011, in tekst en beeld, door molenexpert Gerrit Keunen, die van de gemeente Alblasserdam een bestek moest maken, opdat een evt. aannemer een passende offerte voor restauratie kan doen. In 2013 is een wind- en waterdichte kap geplaatst, om te voorkomen dat de bouwkundige staat van de molenromp nog verder terugloopt.

Eind 2017 vraagt wethouder Arjan Kraijo de gemeenteraad om 750.000 euro beschikbaar te stellen voor de restauratie van de Souburghse Molen. De restauratie gaat ongeveer een jaar duren. Daarmee kan de molen draaivaardig worden gemaakt, maar niet maalvaardig. Dit betekent dat de wieken kunnen draaien, maar dat er geen water verplaatst kan worden. De molen draaivaardig èn maalvaardig maken zou nog ruim 100.000 euro meer kosten. Het advies van onder meer de Rijksdienst Cultureel Erfgoed en de Erfgoedcommissie is om de molen alleen draaivaardig te maken. Argumenten hiervoor zijn dat het rondmaalcircuit weinig zou toevoegen aan de afleesbaarheid van de historische relatie tussen de molen en de polder en Hof Souburgh. Daarnaast geeft het Waterschap aan dat de molen nooit meer zal uitmalen op de boezem. Tot slot zou het malen van de molen tot gevolg hebben dat meer historisch materiaal verloren gaat. De Souburghse Molen in buurtschap Kortland is eigendom van de SIMAV.

- Evenals de genoemde molens zijn ook Hof Souburgh (Kortland 51) en de naastgelegen hoeve op nr. 49 rijksmonumenten. In totaal heeft de buurtschap dus 4 rijksmonumenten. Landgoed Hof Souburgh bestaat onder meer uit een kasteelplaats, een monumentale boerderij, appelschuur, toegangshek, oprijlaan, de Souburgse Molen, en een parkachtige voortuin. De woonboerderij uit 1857 en het zogenoemde ‘Appelhuis’ zijn in 2014 gerestaureerd. Verder zullen op het terrein 4 vrijstaande woningen worden gebouwd. "'Hof Souburg met aangebouwde stal en met toegangshek, bestaande uit een woonhuis in eclectische stijl en een na brand opnieuw opgebouwd stalgedeelte uit 1941 in traditionalistische stijl. De voorgevel van het twee bouwlagen tellend woonhuis (zuid) is gepleisterd, de beide zijgevels zijn van schoon metselwerk in ijsselsteen. Het zadeldak steekt iets over met een uitkragende top en is thans gedekt met betonpannen; langs de dakrand van de voorgevel zijn gesneden windveren met hangstijlen aangebracht, ook de dakranden van de zijgevel zijn gedecoreerd met siersnijwerk. Het woonhuis heeft een omlopende cordonlijst, de gepleisterde voorgevel is voorzien van hoeklisenen, schijnvoegen en profiellijsten.

Het huis Souburgh in buurtschap Kortland gebouwd in 1857 met bijbehorende stal uit 1941 en met toegangshek is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische waarde als voorbeeld van een ontwikkeling die teruggaat tot in de 13e eeuw met de stichting van een hof dat tot buitenplaats uitgroeide en vervolgens weer een agrarische functie kreeg. Het woonhuis, gebouwd in eclectische stijl is van algemeen belang vanwege de architectuurhistorische waarde vanwege de rijke detaillering en de gaafheid van het exterieur. Het stalgedeelte, gebouwd in traditionalistische stijl vormt een karakteristiek en wezenlijk onderdeel het herenhuis. Het huis Souburgh heeft ensemblewaarde als onderdeel van het complex met een appelschuur in combinatie met een parkachtig aangelegde voortuin en een beeldbepalende ligging aan de Alblas." Aldus een citaat uit de beschrijving van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE).

- "De Appelschuur (Kortland 49) is een smal en hoog pandje dat twee bouwlagen telt. Het is opgetrokken in gele ijsselsteen (kruisverband) onder een met gesmoorde en rode Hollandse pannen gedekt, iets overkragend zadeldak. Voorgevel (oost) met op de begane grond, centraal geplaatst een entree binnen een houten geprofileerde omlijsting. Op de verdieping twee vierruits vensters. Ter plaatse van de zolderverdieping eveneens een vierruits venster. De noordelijke zijgevel is nagenoeg blind, ter plaatse van de beide verdiepingen zijn staafankers bevestigd. De zuidelijke zijgevel heeft op de begane grond drie vensters met luiken onder strekkenbogen van anderhalve steen. Op de verdieping een klein vierruits venster. In de achtergevel (west) is op de begane grond een venster met luiken onder een strekkenboog van anderhalve steen geplaatst. Daarboven een vierruits venster. De zolderverdieping heeft een luik met hijsbalk, geflankeerd door vierruits vensters.

De Appelschuur behorend bij huis Souburgh is van cultuurhistorische waarde als typologisch voorbeeld van een appelschuur annex wagenschuur die tevens als dienstwoning in gebruik was. Daarnaast vanwege de ensemblewaarde. De appelschuur is van algemeen belang vanwege de architectuurhistorische waarde als voorbeeld van een in eenvoudige traditioneel ambachtelijke bouwstijl opgetrokken appelschuur. Het pand is in redelijke mate gaaf. De appelschuur maakt deel uit van het complex Souburgh en is beeldbepalend gelegen aan de Alblas in het buitengebied van Alblasserdam." Aldus de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE).

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)