Zwartemeer

Plaats
Dorp
Emmen
Drenthe

zwartemeer_plaatsnaambord_kopie.jpg

Zwartemeer is een dorp in de provincie Drenthe, gemeente Emmen.

Zwartemeer is een dorp in de provincie Drenthe, gemeente Emmen.

Zwartemeer

Terug naar boven

Status

Zwartemeer is een dorp in de provincie Drenthe, gemeente Emmen.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1718 water: het Kleine en het Grote Zwarte meer, 1899 Zwartemeer.

Naamsverklaring
Het dorp is genoemd naar een bij het graven van de Verlengde Hoogeveense Vaart (1852) drooggelegd veenmeer, dat op zijn beurt is genoemd naar de zwarte kleur van het veenwater.(1)

Terug naar boven

Ligging

Zwartemeer ligt ZO van Emmen, O van Klazienaveen en grenst in het O aan Duitsland.

Terug naar boven

Statistische gegevens

Zwartemeer heeft ca. 1.200 huizen met ruim 3.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

In den beginne
1871 wordt als ontstaansjaar beschouwd van de nederzetting Zwartemeer, gelegen Z van het verdwenen Zwarte Meer. Dit was een 100 ha grote 'meerstal' (hoogveenmeer) dat de oorsprong vormde van de Runde. Het is bij de ontginning drooggelegd en verdwenen. De kolonisten zijn grotendeels afkomstig uit de katholieke gebieden van Twente en over de Duitse grens, waardoor de huidige bevolking in overgrote meerderheid een katholieke achtergrond heeft en er veel Duitse achternamen in het telefoonboek te vinden zijn.

Bebouwing
Zwartemeer is een veenkolonie, oorspronkelijk bestaande uit lintbebouwing langs de Kamerlingswijk, een zuidelijke zijtak van de Verlengde Hoogeveense Vaart. Later is het dorp naar het noorden 'opgeschoven' met bebouwing langs de Verlengde Hoogeveense Vaart zelf. Vooral na de Tweede Wereldoorlog is het dorp uitgebreid met enkele nieuwbouwwijken.

Tweede Wereldoorlog
De anno 2018 83-jarige Herman Lúbbers heeft de afgelopen jaren circa honderd dorpsgenoten geïnterviewd over wat zij in de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt, en daar samen met zijn zoon het boek 'Zwartemeer, grensdorp in oorlogstijd' over samengesteld. Het boek is in november 2018 verschenen. Zie ook deze reportage over de presentatie van het boek.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de volgende instantie en site:

- Stichting Cultuur Historisch Zwartemeer is opgericht in 2002, als opvolger van de Werkgroep Geschiedenis. Deze begin jaren negentig opgerichte werkgroep had als primaire taak informatie te verzamelen over het verleden t.b.v. een te verschijnen boek over de geschiedenis van het dorp. Dat boek, 'Zwartemeer 125 jaar jong', is in 1996 uitgekomen t.g.v. het 125-jarig bestaan van het dorp in dat jaar.

De werkgroep had de smaak te pakken en omdat ze zoveel materiaal had verzameld, kwam er ook nog een fotoboek 'Groeten uit Zwartemeer'. In 2002 verschijnt ook nog het boek 'Honderd jaar katholieke kerk in Zwartemeer' en in 2009 het boekje 'Van de Voordeur via de Achterdeur weer naar de Voordeur', dit n.a.v. het opknappen van de hoek Kamerlingswijk / Hogeweg. Ook de stichting gaat op de ingeslagen weg voort met het verzamelen en publiceren of anderszins naar buiten brengen - bijv. middels lezingen - van de kennis over de geschiedenis van het dorp. De stichting heeft geen website of -pagina.

- Geschiedenis van Zwartemeer in de Encyclopedie van Drenthe.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

Woningbouw
"Bij de vaststelling van het Woonplan Emmen 2020 op 24 oktober 2002 is een motie van het CDA aangenomen, waarin: a. wordt gesteld dat “voor het dorp Zwartemeer een nieuw bestemmingsplan ontwikkeld dient te worden in zuidwestelijke richting, aansluitend op de laatste dorpsuitbreiding (Zuidwest III) en ten zuiden van de kinderboerderij” en b. het college wordt verzocht om hiertoe op korte termijn voorstellen te ontwikkelen en ter besluitvorming aan de raad voor te leggen. Op grond van het gemeentelijke bouwbeleid ligt er voor deze kern per 1/1/2005 een bouwopgave van circa 120 woningen tot 2015 (23 vervangende nieuwbouw / saldo voorraadtoename 96 woningen). Dit blijkt uit de “Quick Scan Woningbouw per 1/1/2005”. In de afgelopen periode (2000 tot 2005) zijn, in vergelijking tot de voor het dorp vastgestelde bouwopgave, per saldo te weinig woningen aan de woningvoorraad toegevoegd. Van de gewenste toevoeging van 50 woningen in deze periode zijn er per saldo 16 woningen onttrokken (29 nieuwbouw en 45 sloop).

Enige tijd geleden is (ambtelijk) besloten het project Meerwijk (woningbouw in achtertuinen) met een capaciteit van ongeveer 24 woningen te beëindigen wegens onvoldoende private deelname. Gevolg is dat het gemeentelijke project De Panden (6 woningen), gekoppeld aan Meerwijk, financieel onhaalbaar is geworden. Bovendien is daarmee de behoefte aan bouwmogelijkheden toegenomen en is voortgang bij planontwikkeling zo langzaam maar zeker dringend gewenst. De 2 lopende projecten in het dorp (excl. De Panden - Meerwijk en Zuidwest IV ) hebben een capaciteit van slechts 23 woningen (vervangende woningbouw) en voorzien in zeer beperkte mate in de gestelde bouwopgave per 1/1/2005. Tot 2015 is, rekening houdend met een reservering voor seniorenwoningen (16) en individuele initiatieven (10) en uitval van het project De Panden - Meerwijk, een tekort aan plancapaciteit geraamd van ongeveer 60 woningen.

Het plan Zwartemeer Zuidwest IV (58 woningen) zal in deze behoefte voor de komende 10 jaar moeten voorzien. Vanuit de dorpsraad worden al enige tijd bouwmogelijkheden voor woningen in het dorp bepleit. De dorpsraad is van mening dat het nog te ontwikkelen bestemmingsplan Zuidwest er zorg voor moet dragen dat het toegezegde woningcontingent niet in gevaar komt. Argumentatie/beoogd effect van het Raadsvoorstel: invulling van het gemeentelijk woonbeleid; voorzien in woonbehoefte inwoners om in het eigen dorp te kunnen blijven wonen; in stand houden/schragen van de economische en sociale voorzieningen van het dorp." (bron: Raadsvoorstel gemeente Emmen, februari 2007) "De nieuwe woonwijk Zuidwest is open van structuur, heeft veel groen en past uitstekend in de bestaande woonwijk." Op de pagina onder de link houdt de gemeente een overzicht bij van welke kavels er anno 2020 nog beschikbaar zijn.

Bestemmingsplan
- Bestemmingsplan Zwartemeer.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

Rijksmonumenten
- Zwartemeer heeft 3 rijksmonumenten. Naast de oude RK kerk met bijbehorende pastorie is dat het voormalige grenskantoor uit 1904 aan de Eemslandweg 133.

Gemeentelijke monumenten
- Zwartemeer heeft 3 gemeentelijke monumenten.

RK Sint-Antoniuskerk
De RK Sint-Antoniuskerk in Zwartemeer (Hogeweg 50) wordt ook wel de Drentse Veenkathedraal of Veenbasiliek genoemd. De neogotische kerk is in 1921 gebouwd naar een ontwerp van achitect Joh. H. Sluijmer. Opbouw volgens centraalbouw-principe. Sobere bakstenen opbouw met hoogopgaande steunberen. Hoofdvolume met zadeldak en centraal geplaatste dakruiter; dwarsvolume met zadeldak waarin enkele dakkapelletjes; in de hoeken zijkapellen en of uitbouwen. Aan de oostzijde een vijfkantige absis. In de overgang naar de pastorie een verbindingsgang met sacristie onder tentdak. Eenvoudige goot op klossen. Spitsboogvensters met glas-in-lood. De westelijke hoofdentree onder gedrukte spitsboog met eenvoudige deuren met smeedijzeren sierbeslag. Het kerkgebouw is van cultuurhistorisch, architectuurhistorisch en stedebouwkundig belang vanwege de relatie met het katholicisme in de zuidoostelijke veenstreek, de kwaliteit van het oorspronkelijk ontwerp, en de markante ligging op de overgang naar het landelijk gebied.

Doordat het dorp Zwartemeer naar het noorden groeide kwam de kerk steeds meer buiten het dorp te liggen. Daarom is in 1969 de Verrijzeniskerk gebouwd. De parochie gebruikte de Antoniuskerk daarna nog sporadisch voor bijzondere gelegenheden. In 1981 is de kerk verkocht. Na jaren voor verschillende doeleinden te zijn gebruikt is het inmiddels deerlijk gehavende gebouw in 1996 aangekocht door de heer G.J. Karreman uit Rotterdam, die haar heeft teruggerestaureerd. Op 23 april 1998 is de kerk benoemd tot 'jong rijksmonument'. De in 2001 opgerichte Stichting tot Behoud van de Sint Antoniuskerk wil de kerk restaureren naar de situatie van de bouw in 1921. Sinds 2003 wordt elke eerste zaterdag van de maand een traditionele Latijnse mis gecelebreerd. Dit zijn echter geen kerkelijke vieringen die vallen onder de verantwoordelijkheid van het Bisdom Groningen. De kerk is voor bezoek geopend op dinsdag, woensdag, vrijdag, zaterdag en zondag van 14.30-17.00 uur.

RK Verrijzeniskerk
De RK Verrijzeniskerk uit 1969 is de opvolger van de hiervoor vermelde RK Sint-Antoniuskerk uit 1921. Aangezien het dorp in de loop der tijd geleidelijk meer noordwaarts was verhuisd, wilde men een nieuwe RK kerk meer centraal in het huidige dorp hebben. De Parochie H. Antonius van Padua is in 2018 samen met de parochies van Klazienaveen, Barger-Compascuum en Emmer-Compascuum gefuseerd tot de Parochie Maria Hertogin van Drenthe.

Protestantse kerken
- De huidige lokale Protestantse Gemeente is in 2018 ontstaan uit een samengaan van de lokale Gereformeerde Kerk en de Protestantse Gemeente Kapel Zwartemeer / Barger-Compascuum. De Hervormde (PKN) kerk De Kapel (Mollemastraat 5 ) is in verband daarmee verbouwd en herbestemd tot uitvaartcentrum. De voorheen Gereformeerde kerk (Verlengde van Echtenskanaal Noordzijde 33) is de PKN-kerk geworden. De kerk is in 1920 gebouwd, ter vervanging van een kerkzaal, naar een ontwerp van architect A.H. Kleinenberg en is een gemeentelijk monument.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

Carnaval
- Carnavalsvereniging De Veentrappers is opgericht in 1974. - De jaarlijkse carnavalsoptocht trekt duizenden bezoekers en vele deelnemers uit de wijde omgeving.

Rundeloop
"De Rundeloop (3e zaterdag in juni) is een jaarlijkse loopwedstrijd door en om het dorp, georganiseerd door Stichting Cultuur, Recreatie en Toerisme Zwartemeer. Doel is de samenwerking tussen verschillende instanties, verenigingen en scholen uit het dorp bevorderen en mensen uit de directe omgeving, van 5 tot 85 jaar, samen in beweging krijgen. Dit kan als deelnemer of als vrijwilliger. De Rundeloop: - brengt mensen in beweging: het maakt je fit en daardoor voel je je beter; - is voor jong en oud: van een 5-jarig meisje bij de kabouterloop tot de 'oudere jongere' die de 10 km loopt en de vriendengroep die de estafette loopt; - is laagdrempelig en zorgt voor sociale binding: lekker dichtbij, in vertrouwde omgeving tegen geringe kosten (voor jongeren zelfs gratis) en met familie en bekenden als supporters. Bewegen wordt daarmee een sociale gebeurtenis en maakt dat je je goed voelt. Wij hebben als bestuur de ambitie om de Rundeloop nog meer dan nu al het geval is, te laten leven. Het aantal deelnemers was in de afgelopen jaren in totaal rond de 250. De komende jaren willen we proberen nog meer mensen in beweging te krijgen."

- Jaarmarkt (op een donderdag in juni).

- Dag van Zwartemeer (augustus).

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- Kinderboerderij Beatrixhoeve, De Blokken 14. Tel. 06-22153521. - Nieuws van de kinderboerderij op Facebook.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Zwartemeer, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Oude en recente foto's en ansichtkaarten van Zwartemeer op Facebook.

- Oude foto's van het dorp met de nadruk op personen, op Facebook

- Optocht en sportdag in het dorp anno 1958.

- Filmpje windhoos Zwartemeer 21 september 2014.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Zwartemeer (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - De nieuwssite Zwartemeer.nu lijkt opgeheven te zijn, maar wellicht ligt hij er tijdelijk uit. Wij hebben een vraag uitgezet wat hier aan de hand is. - Nieuws uit het dorp op Facebook.

- De maandelijkse Dorpskrant Natuur(lijk) Zwartemeer wás ook online te lezen (ook de oudere nummers) op de site van de Dorpsraad, maar aangezien die hun site kennelijk hebben opgeheven is ook deze faciliteit van het internet verdwenen.

- Belangenorganisatie: - De webpagina van Dorpsraad Zwartemeer lijkt te zijn opgeheven, maar wellicht ligt hij er tijdelijk uit. Wij hebben een vraag uitgezet wat hier aan de hand is. - Artikel over de activiteiten en aandachtsgebieden van de Dorpsraad anno 2021.

- Dorpshuis: - Dorpshuis De Meerstal biedt door de week heen onderdak aan activiteiten van een aantal verenigingen. Verder zijn er zalen te huur waaronder een grote zaal met toneel dansvloer en bar, voor vergaderingen, cursussen, seminars enz. Er zijn faciliteiten zoals microfoons / geluidsinstallatie / beamer met scherm / grote tv / flipover.

- Onderwijs: - "De naam van basisschool OBS ´t Swarte Meer heeft een historische achtergrond. Het 'Zwarte Meer' was een hoogveenmeer, dat op de plaats van de school heeft gelegen. Het meer viel droog toen de Hoogeveensevaart werd doorgetrokken. Het waterbekken is dus verdwenen, maar daarvoor is een verzamelplaats gekomen waar kinderen zich kunnen ontwikkelen en leren: 't Swarte Meer'. Basisschool ‘t Swarte Meer is een openbare basisschool voor primair onderwijs. Openbaar onderwijs wil een ontmoetingsplaats zijn van kinderen, ouders en personeel met een verschillende levensbeschouwelijke, culturele en sociaal-economische achtergrond. Het openbaar onderwijs kent een aantal, veelal in de onderwijswetten verankerde kenmerken. Een openbare school kenmerkt zich door: - algemene toegankelijkheid; - het niet discrimineren van personeel, leerlingen en ouders op grond van Godsdienst, levensbeschouwing, politieke gezindheid, ras, geslacht, seksuele geaardheid, of op welke grond dan ook; - principiële gelijkwaardigheid van opvatting. Dit is een belangrijke voorwaarde om discriminatie te voorkomen en emancipatie te bevorderen; - goed geregelde medezeggenschap voor ouders, leerlingen en personeel; - het geven van gelegenheid om godsdienst- of levensbeschouwelijk onderwijs te (doen) verzorgen daar waar ouders deze wensen; - de garantie dat leerlingen die niet terecht kunnen op een school van hun richting, toegelaten worden op de openbare school."

- Christelijke basisschool De Praom is na afloop van schooljaar 2018-2019 gefuseerd met - en in de praktijk opgegaan in - Basisschool RKBS De Banier. Anno 2019 was er weliswaar nog sprake van ca. 45 leerlingen, die in drie combiklassen les kregen. Dat was nog boven de landelijke opheffingsnorm van 23 leerlingen, maar het dreigde wel die kant op te gaan. Dan kom je op een gegeven moment op het punt dat je nog maar twee klassen met elk vier groepen zou overhouden. Dat vond men niet verantwoord voor zowel de leerlingen als de leerkrachten. Vandaar dat men tijdig de bakens heeft verzet.

- Sport: - Voetbalvereniging Sc Zwartemeerse Boys is opgericht in 1954.

- Handbalvereniging Hurry-Up is in 1954 opgericht en heeft bijna 300 spelende leden. In de beginjaren kende de vereniging vooral grote successen aan de dameskant. Met als hoogtepunt het spelen in de hoofdklasse (huidige eredivisie). De heren stonden lange tijd in de schaduw van de succesvolle damesafdeling van de club. Eind jaren zeventig kwam hier verandering in. Door een goed en gedegen beleid kreeg Hurry-Up ook een herenafdeling van naam. Inmiddels is Hurry-Up op landelijk en regionaal niveau een begrip. De laatste jaren maakten de heren de overstap naar de eredivsie. Met als hoogtepunt het winnen van de Nationale Beker in 2011. - Hurry-Up Jeugd. - De Club van 15 Hurry-Up is er om de jeugdafdeling financieel te steunen.

- Iedere maandag organiseert Gymnastiekvereniging G.A.V. Zwartemeer de volgende activiteiten: ouder- en kind gym; gymnastiek: gecombineerde groepen met zowel jongens als meisjes in de leeftijd van 4 t/m 14 jaar; volleybal: recreatief volleyballen voor heren en dames vanaf 18 jaar. De recreatieve volleybalgroep kan nog wel nieuwe dames of heren gebruiken.

- Motoren: - In 1991 komt een 10-tal motorrijders op het idee om een eigen club te beginnen. Er wordt een clubhuis gerealiseerd aan de Kamerlingswijk OZ 9. Dit is inmiddels wel enkele verbouwingen verder nog altijd het onderkomen van M.C. Black Eagle. De club heeft meer dan 185 leden. Vrijwilligers doen hun best om in de maanden april t/m november een toertocht te organiseren. En jaarlijks is er in juni het Bike & Trike treffen, waar iedereen van harte welkom is.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Zwartemeer alg. en - idem RK.

Reactie toevoegen