Buurtschap Ulesprong is, naast de rijksmonumentale molenromp, ook rijk aan monumentale boerderijen en woonhuizen, waaronder deze hoeve Ulesprong op nr. 12. Na opheffing van de school in 1968 is er qua voorziening alleen nog een brievenbus...
- Ulesprong is een buurtschap in de provincie Fryslân, gemeente Opsterland.
- De buurtschap Ulesprong valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Tijnje.
- De buurtschap Ulesprong heeft geen plaatsnaamborden, zodat je slechts aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt zien dat je er bent aangekomen.
Terug naar bovenIn het Nederlands
Uilesprong.
De buurtschap Ulesprong ligt rond de gelijknamige weg. De buurtschap ligt NW van het dorp Tijnje, ZW van de dorpen Nij Beets en Boornbergum en de kern Drachten, Z van het dorp De Veenhoop, ZO van de dorpen Goëngahuizen en Nes en O van het dorp Aldeboarn. De buurtschap ligt op zich al zeer landelijk. De rust wordt nog eens vergroot door het feit dat er geen doorgaand gemotoriseerd verkeer mogelijk is; de buurtschap loopt in een U-vorm, en beide poten van de U lopen dood voor gemotoriseerd verkeer. Aan het eind van de rechterpoot van de U kunnen fietsers en voetgangers met een pontje de Nieuwe Vaart oversteken naar het dorp Nij Beets.
Terug naar bovenDe buurtschap Ulesprong omvat ca. 25 huizen met ca. 65 inwoners.
Terug naar bovenOnderwijs
Vroeger was er in buurtschap Ulesprong een lagere school (op huisnr. 17) voor de kinderen uit deze en omliggende buurtschappen en voor de kinderen aan de andere kant van de Nieuwe Vaart, uit Nij Beets en omgeving. Die staken de vaart over met een zelfbedieningspontje. De school is in 1968 opgeheven en herbestemd tot woonhuis. Na de opheffing van de school is het pontje uit de vaart genomen. Sinds 2003 is er weer een zelfbedieningspontje, om een wandel- en fietsrondje Nij Beets - Tijnje mogelijk te maken. Zie daarvoor het hoofdstuk Natuur en recreatie.
- Monumentale boerderijen en woonhuizen, waaronder hoeve Ulesprong op nr. 12, met de naam sierlijk in het toegangshek 'gegraveerd'.
- De buurtschap Ulesprong heeft 1 rijksmonument, zijnde de mooi langs de Nieuwe Vaart en markant in het open polderlandschap gelegen romp van de achtkantige houten Poldermolen Nr. 1 van de Veenpolder van het 6e en 7e Veendistrict. De molen is gebouwd in 1856. De molen was de eerste in een rij van 6 molens. In de polder zelf stonden nog 3 molens. Vanaf 1875 bemaalt molen Nr. 1 tezamen met de 8 andere molens en een hulpstoomgemaal de Veenpolder van het 6e en 7e Veendistrict. In 1911 zijn de molens gesloopt. Van molen Nr. 1 zijn alleen kap en gevlucht verwijderd.
In het achtkant bevindt zich van oudsher een woning, die nog altijd bewoond wordt. De molenromp is van cultuurhistorisch, waterstaatkundig en landschappelijk belang: voor de geschiedenis van de vervening in Fryslân; voor de geschiedenis van de Veendistricten en Veenpolders in Friesland; vanwege zijn rol in het ontstaan van de bemalingsgeschiedenis van de Veenpolder van het 6e en 7e Veendistrict; vanwege de zeldzaamheid van (oorspronkelijk) bewoonde poldermolens in het noorden van ons land; vanwege zijn landschappelijke betekenis als markant herkenningspunt aan de rand van de door vervening en bepoldering ontstane Veenpolder van het 6e en 7e Veendistrict.
Voor een goed begrip van de bijzondere rol die deze molen en zijn collega's hebben gespeeld, is het van belang een stukje geschiedenis te schetsen van de turfwinning en latere veenpolders in Fryslân en in deze regio in het bijzonder (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed):
Reeds in de 13e eeuw wordt in Fryslân aan turfwinning gedaan. In die tijd bekommert men zich niet om de gevolgen, waardoor hele stukken land in water of woestenij veranderen. In 1488 gaat de overheid zich voor het eerst met deze vervening bemoeien; eigenaren worden dan verplicht om toestemming te vragen en er moet een bepaalde afstand tot wegen en dijken in acht worden genomen. In 1751 introduceren veenlieden uit Giethoorn een nieuwe methode van veenwinning, waarbij het veen met een baggerbeugel wordt gebaggerd, waarna men het elders laat drogen. Het gevolg is dat de zetvelden, of ribben zoals bij de traditionele veenwinning, ontbreken, waardoor door afslag steeds grotere waterplassen ontstaan.
Ontstaan van de Veenpolders
In 1823 wordt onderzoek gedaan naar de door veenwinning uitgestrekte waterplassen in de grietenijen Haskerland, Schoterland en Aengwirden. De veenwinning heeft hier reeds zo'n grote schade aangebracht, dat alleen grootschalige bepoldering uitkomst kan bieden. Genoemde grietenijen worden hiertoe verdeeld in een 7-tal veendistricten. De veendistricten worden in een viertal Veenpolders ondergebracht die het karakter van een waterschap krijgen, met als doel het bepolderen van uitgeveende of nog uit te venen landen. De Gedeputeerde Staten spelen in de Veenpolders een grotere rol dan het geval is bij gewone waterschappen. Bij de Veenpolders gaat het meestal om zeer grote oppervlakten waarvoor soms tientallen molens nodig zijn. Het gaat hierbij ook om, voor Friese begrippen, grote molens, meestal met een vlucht van tussen de 22 en 25 meter. Dit maakt het ook mogelijk om de molenaar in de molen te laten wonen, wat in Fryslân zeer ongebruikelijk was.
Veenpolder van het 6e en 7e Veendistrict (3096 ha)
Het reglement betreffende inrichting en gezag van bestuur over bepoldering, vervening en droogmaking van het 6e en 7e veendistrict is vastgesteld bij besluit van de Staten van 23-2-1853. In het ontwerpreglement wordt vastgesteld dat op nader vast te stellen plaatsen 5 watermolens dienen te worden gesteld om het polderwater op een behoorlijk peil te houden. In verschillende fasen worden tussen 1856 en 1875 9 molens gebouwd. 3 molens malen het water uit de droogmakerijen op de polderboezem (molens 7, 8 en 9), 2 malen het water rechtstreeks uit op de Friese boezem (molens 1 en 2) en 4 molens bemalen de polderboezem uit op de Friese boezem (molens 3, 4 ,5 en 6). In 1875 wordt een hulpstoomgemaal gebouwd dat tezamen met de 9 molens de Veenpolder bemaalt. In 1905 wordt het hulpstoomgemaal verbouwd, zodanig dat de gehele polder ermee bemalen kan worden. Nadat gebleken is dat dat inderdaad het geval is, verlenen Gedeputeerde Staten in 1911 toestemming de molens te verkopen of af te breken. Molen Nr. 1 bij buurtschap Ulesprong wordt hierbij niet gesloopt, maar slechts ontdaan van de kap en het gevlucht, en verkocht als woning. De woning wordt gebruikt door de bediener van het bij de molen gelegen veerpontje.
- Lentefair (op een zaterdag eind mei, bij Theeschenkerij De Ulesprong).
- Oogstmarkt (op een zaterdag begin oktober, bij de Theeschenkerij). Er staan standhouders met diverse producten, o.a. groente en fruit, jams, kaas en chutney's, planten en bloemstukjes, kaarten, kussens en sieraden, meubilair en accessoires voor in en om de tuin.
Terug naar boven- Het pontje tussen Tijnje en Nij Beets over de Nieuwe Vaart bij buurtschap Ulesprong is een zelfbedienings-kettingveerpont. Het beheer en onderhoud van de veerpont zijn ondergebracht bij Stichting Ulesprong-pontsje De Tynje - Nij Beets.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Ulesprong, met laagsteprijsgarantie!
Reactie toevoegen