Smalle Ee is een buurtschap* in de provincie Fryslân, gemeente Smallingerland.
* Deze plaats wordt in diverse media als dorp betiteld, maar gezien de grootte of beter gezegd kleinte van de plaats, en het ontbreken van een kerk, kern - van meer dan letterlijk een handvol panden - en voorzieningen, lijkt een kwalificatie als buurtschap ons accurater.
De gemeente heeft in 1955 de plaatsen De Veenhoop, De Wilgen, Goëngahuizen en Smalle Ee weliswaar de dorpsstatus toegekend* - voorheen waren dat buurtschappen van het dorp Boornbergum - maar alleen De Veenhoop en De Wilgen hebben zich in de praktijk ook daadwerkelijk tot dorp ontwikkeld; qua grootte, voorzieningen, verenigingsleven. Als je naar de huidige geografische en maatschappelijke realiteit kijkt, is Goëngahuizen vandaag de dag een buurtschap onder het dorp De Veenhoop, en Smalle Ee een buurtschap onder het dorp De Wilgen.
* Wat dat in de praktijk ook moge betekenen.
- De buurtschap heeft een eigen postcode (9214) en plaatsnaam in het postcodeboek en is daarmee een formele woonplaats.
Terug naar bovenIn het Fries
Smelle Ie.
Oudere vermeldingen
1230 Smalena, ca. 1326 Smelna, 1392 Smelne, 1450 Smellinghera couent, 1840 Smal Ee.
Naamsverklaring
Oorspronkelijk een waternaam, vervolgens naar de ligging aan dat water ook de naam van het Onser Lyewe Vrouwen Smelgeraconvent, eerst dubbelklooster en na 1400 een klooster van benedictinessen, in 1580 opgeheven. Het dorp ontstond bij het klooster. De betekenis is letterlijk 'smal water'. Naar het westen heet de Ee Monnike Ee en, in tegenstelling tot smal, Wijde Ee.(1)
De buurtschap Smalle Ee ligt direct W van Drachten, en grenst in het ZO aan het dorp De Wilgen, in het W aan het dorp De Veenhoop en in het N aan de waterlopen (van W naar O) Headamsleat, Wide Mûntsegroppe, Nije Mûntsegroppe en Smeliester Sân.
Begin 21e eeuw is het grondgebied van de buurtschap wat ingekort; een westelijk deel is toen overgaan naar het W gelegen buurdorp De Veenhoop. Eerder was een stukje land al overgegaan naar het O gelegen buurdorp De Wilgen, nadat er een jachthaven werd aangelegd.
Terug naar bovenIn 1840 omvat de buurtschap Smalle Ee 19 huizen met 89 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 20 huizen met ca. 45 inwoners.
Terug naar bovenIn de 13e eeuw stond op de zandrug alhier een Benedictijner klooster. Door dit klooster werd Smalle Ee een belangrijke plaats, waar veel kennis en bestuurservaring bijeen kwam. Zo was tot ongeveer 1600 onder andere het grietenijbestuur (de voorloper van het huidige gemeentebestuur) hier gevestigd. Dit verklaart ook de huidige gemeentenaam Smallingerland, die afgeleid is van Smalle Ee als bestuurscentrum.
Toen in 1580 alle kloosters in Fryslân werden afgebroken, werd Smalle Ee een onbeduidend dorp. Niet veel later vestigde grietman (de voorloper van de huidige burgemeester) Van Haersma zich in Oudega. Zeven generaties Van Haersma hebben vervolgens vanuit Oudega de grietenij Smallingerland bestuurd. In de loop der tijd streefde het steeds verder groeiende Drachten Oudega voorbij. In 1831 is het gemeentebestuur verhuisd naar Drachten. Van het klooster en aanverwante gebouwen is in het landschap nauwelijks iets terug te vinden. Alleen door opgravingen is men achter de precieze locatie gekomen. De name Kleasterkampen, Mûntseleane (Monnikenlaan) en de Monnike Ee herinneren nog aan het feit dat hier een klooster heeft gestaan.
Vroeger waren er 14 boerenbedrijven in functie in Smalle Ee. Tegenwoordig is dat er nog maar één (het bedrijf van Van der Meulen). De laatste winkel verdween decennia geleden samen met de grote boerengezinnen. Als alternatief komt tegenwoordig 2x per week de SRV-bus langs.
Terug naar bovenGemaal
"Om in de pas te blijven met de klimaatverandering wordt er overal hard gewerkt aan de opwaardering van bestaande gemalen en de bouw van nieuwe gemalen. Aan de Bûtendiken tussen Smalle Ee en De Veenhoop heeft Wetterskip Fryslân in 2020 een nieuw gemaal met een vispassage in gebruik genomen. Het nieuwe Noordergemaal pompt het water vanuit de door het laag geleden polderland lopende vaart het Krûme Gat een paar meter omhoog in de richting van de Wijde Ee." (bron en voor foto's van het gemaal zie weblog Afanja)
WOODLandart
Het typerende coulissenlandschap van het Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden was in 2018 de aanleiding voor het project WOODLandart. Zes kunstobjecten gemaakt van natuurlijke materialen zoals wilgentenen zijn geplaatst op bijzondere plaatsen verdeeld door het landschap van de gemeente Smallingerland. Zo attendeert het project voorbijrijdende auto’s, fietsers en wandelaars op het juweel ‘Noardlike Fryske Wâlden.’ Een van de kunstwerken staat in Smalle Ee en is genaamd ‘De Trije Mûntsen Underweis’ (= de Drie Monniken Onderweg).
De monniken zijn een gezamenlijk project van de kernen De Wilgen, Smalle Ee en Buitenstvallaat. De Trije Mûntsen Underweis zijn ontworpen door beeldhouwer Jitze Sikkema en uitgevoerd met de hulp van vele enthousiaste dorpsgenoten en de kunstenaars Derk den Boer en Fokke Veurman, gemaakt van lichte geschilde wilgentenen en donkerbruin gekleurde, ongeschilde wilgentenen die in de buurt zijn gekapt..Het (gelegenheids?)collectief noemt zich 'wurkgroep de Wylgeteanners'. Het is de bedoeling dat de kunstwerken in ieder geval één jaar blijven staan. Daarna zullen ze vanzelf geleidelijk vergaan / transformeren (of wellicht worden ze dan verwijderd).
Terug naar bovenWaterconcert
Jaarlijks organiseert Plaatselijk Belang De Wilgen, Smalle Ee en Buitenstvallaat op een woensdag begin juni een Waterconcert, bij toerbeurt in een van de drie genoemde kernen. Je kunt dan vanaf je boot, of die van je buren/bekenden, maar natuurlijk ook vanaf de walkant luisteren naar het populaire zomerconcert van de Drachtster Harmonie. Er is een verrassingsact om de avond feestelijk mee af te sluiten. Voor de walkanters: we zorgen voor wat zitbanken, maar neem gerust je eigen gerieflijke stoel mee. Het bestuur hoopt dat je na de voorstelling nog even 'aan wal' komt om gezellig een borreltje of glaasje fris te drinken. Ook tussendoor kun je in de tent van Plaatselijk Belang koffie en andere dranken kopen."
- Strandje aan de Smalle Eesterzanding.
- Smalle Ee heeft tegenwoordig nog maar een klein haventje. Vroeger, tot begin 20e eeuw, was de haven ongeveer vijf keer zo groot als nu. In die tijd lagen er namelijk vaak veel skûtsjes in de haven te wachten op een vracht wit zand, dat werd afgegraven van het relatief hoog gelegen terrein rond de buurtschap. Tegenwoordig is het een pittoresk haventje, vooral bedoeld voor de inwoners zelf, dat plaats biedt aan een scala aan voornamelijk kleinere recreatievaartuigen.
- Wetterskip Fryslân heeft in 2010 4 Friese zandwinplassen aangewezen om baggerslib en grond te storten die vrijkomt uit het beheersgebied. Het gaat om de zandwinplassen bij Suwâld, Wijde Ee ten westen van Burgum, Eesterzanding bij Smalle Ee en Eesterga ten noorden van Lemmer. Door het baggerslib en de grond te concentreren in 4 plassen verbetert de kwaliteit van de rest van het Friese water. Er wordt bespaard op maatschappelijke kosten, er wordt een nuttige inrichting van de zandwinplassen mogelijk en deze worden veiliger. Het gaat om plassen die erg diep zijn waardoor ze gevaarlijk zijn voor zwemmers en schaatsers. Door de maatregelen stijgt de ecologische waarde van de plassen. Zo krijgen andere planten- en diersoorten een kans. Er ontstaat bijvoorbeeld een verbinding tussen de natuurgebieden de Groote Wielen en het nationale park Alde Feanen door het opvullen van de zandwinplas bij Suwâld.
- Wetterskip Fryslân heeft in 2015 een gebied aan de Bûtendiken W van Smalle Ee ontpolderd om ruimte te maken voor water en natuur. Hierdoor zijn de petgaten bij De Veenhoop en de Wide Ie / Alde Feanen met elkaar verbonden. Verder is er 5 kilometer kaden opgehoogd en is 5,3 ha brede natuurvriendelijke oevers aangelegd. Daarnaast zijn 2 retentiepolders met een totale oppervlakte van 102 hectare ingericht voor de tijdelijke berging van water. En het waterschap heeft een deel van natuurgebied Oksekop uitgebaggerd en ingericht voor de uitbreiding van het leefgebied van de kolonie zwarte sterns. Zo is tegelijkertijd aan de water- en natuurbelangen tegemoet gekomen.
Terug naar boven- Fotoreportages van Smalle Ee, door weblogger Afanja.
Terug naar boven- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Smalle Ee (online te bestellen).
Terug naar boven- Algemeen: - Reportage in Trouw (2006) met inwoners van Smalle Ee, over verleden, heden en nabije toekomst van de buurtschap.
- Belangenorganisatie: - Plaatselijk Belang (PB) De Wilgen, Smalle Ee en Buitenstvallaat is opgericht in 1945 met als doel het behartigen van de belangen van de inwoners van deze 3 kernen en het bevorderen van een goed woon- en leefklimaat. Door onder andere in contact te treden met de bewoners, gemeente, overheid en organisaties tracht PB dit doel te bereiken. Door het houden van bijeenkomsten en vergaderingen kunnen de inwoners meepraten en meedenken over de ontwikkeling en leefbaarheid van hun kern.
Gezien de belangrijke ontstaansgeschiedenis van dit gebied voor de gehele regio doet de vereniging veel aan het bijbrengen en in stand houden van cultuurhistorische waarden. Een andere missie van PB is het zorgen voor een veilige en gezonde omgeving voor de inwoners. Het plaatsen van AED’s en het creëren van verkeersveilige situaties zijn slechts enkele voorbeelden van acties die zijn uitgevoerd. Daarnaast wordt er een uitgebreid programma geboden van sociale activiteiten waaronder een nieuwjaarsreceptie, dorpsfeest, zomeravondconcert etc. Ongeveer 75% van alle inwoners in het werkgebied van PB is lid van de vereniging en neemt actief deel aan een of meerdere activiteiten. Plaatselijk Belang hoopt dat de inwoners nog lang kunnen blijven genieten van het leven in deze mooie, rustige en unieke omgeving tussen water en bos.
Reactie toevoegen