Status

- Ezumazijl is een buurtschap in de provincie Fryslân, gemeente Noardeast-Fryslân. T/m 1983 gemeente Oostdongeradeel. In 1984 over naar gemeente Dongeradeel, in 2019 over naar gemeente Noardeast-Fryslân.

- De buurtschap Ezumazijl valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Anjum.

- De buurtschap Ezumazijl ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden (met alleen de Nederlandse spelling).

Naam

In het Fries
Iesumasyl aldus (1). Maar daarmee zijn we er nog niet, qua Friese spellingen, want op de straatnaamborden staat Esumasyl, en... de vroegere site 'Beleef Dokkum' (die niet meer in de lucht is) had nóg een variant: Eazumasyl. Het lijkt wel weer een spelletje 'Wie van de Drie?': wil de enige echte spelling van deze plaatsnaam nu opstaan?

Oudere vermeldingen
1422 Esmerzijl, 1511 op en Zijl(l) [FP 6:24]. Heette vroeger ook Anjumerzijl, naar Anjum, een van de dorpen, die sinds het begin van de 16e eeuw in het onderhoud van de sluis voorzagen.

Naamsverklaring
Betekent zijl 'uitwateringssluis' in de Suderie bij de verdwenen plaats 1543 Eesum = heem 'woonplaats, woning' van de persoon Ese. Men heeft op grond van de Friese vorm Iesum- gedacht aan de betekenis 'sluis bij de weiden', maar dat is zeker onjuist.(2)

Ligging

De buurtschap Ezumazijl ligt ZO van Anjum, rond de weg Esumasyl, en grenst in het O aan het Lauwersmeer.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Ezumazijl 41 huizen met 247 inwoners. Tegenwoordig omvat de buurtschap nog slechts een 10-tal panden, met ca. 25 inwoners.

Geschiedenis

- Verhaal over de schelpenvissers t.b.v. de kalkoven te Ezumazijl.

- Een bijzonder verhaal is dat van Anna van Ezumazijl (ca. 1617-1636), een dienstmeid die 'geplaagd werd door kwade geesten', die middels 'duiveluitdrijvingen' verdreven zouden zijn. - Nog een pagina over Anna van Ezumazijl.

Bezienswaardigheden

- Ezumazijl heeft 7 rijksmonumenten.

- Vroeger stonden hier in de omgeving wel 6 kleine poldermolens. Nu is alleen Molen De Gans daar nog van over. De molen, een grondzeiler die ongeveer een kilometer ten zuidwesten van Ezumazijl aan de Zuider Ee staat, is rond 1850 in opdracht van een plaatselijke boer gebouwd voor de bemaling van de Ganzenpolder. De molen verloor zijn functie in 1962 na de ruilverkaveling van dit gebied. Drie jaar later is De Gans aangekocht door de toenmalige gemeente Oostdongeradeel, die hem in 1970 liet restaureren. Tegenwoordig heeft een elektrisch gemaal de functie van de molen overgenomen, maar de molen wordt nog wel regelmatig door een vrijwilliger bemalen. De molen, inmiddels eigendom van Stichting Monumentenbehoud Dongeradeel, is niet te bezichtigen.

- Rijksmonument gemaal Dongerdielen uit 1931, een van de oudste nog werkende gemalen van Fryslân, is in 2015 gerenoveerd. Destijds besloot het waterschap De polders van Oost- en West-Dongeradeel tot de bouw van het gemaal, ter verbetering van de afwatering van het poldergebied. Het gebouw had sinds de inwerkingstelling een belangrijke functie. Dat bleef zo na de afsluiting van de Lauwerszee in 1969. Tijdens de renovatie is gelijk de capaciteit van de 3 pompen vergroot, van 375 m3 per minuut per stuk naar 450 m3. Dat is nu nog niet per se nodig, maar kon tegen relatief kleine meerkosten gelijk worden meegenomen, en is dan gelijk voorbereid op de toekomst, waar wel hogere piekafvoeren worden voorzien. Wetterskip Fryslân heeft voor deze renovatie de Gemalenpluim 2017 toegekend gekregen. Dat is een prijs van de Nederlandse Gemalenstichting, die zich inzet voor het behoud en beheer van waardevolle gemalen.

Landschap, natuur en recreatie

- Z van de buurtschap ligt de Ezumakeeg (keeg is Fries voor polder). De Ezumakeeg had tot voor kort een landbouwbestemming, maar is heringericht tot natuurgebied. Door het grote oppervlak ondiep water is de Ezumakeeg zeer in trek bij allerlei soorten eenden en steltlopers. Er loopt ook een kudde konikpaarden en ook reeën voelen zich er thuis. Vanuit het uitzichtpunt of de vogelkijkhut heb je een prachtig uitzicht op de Ezumakeeg zonder dat je de vogels stoort.

Beeld

- Filmpje met impressie van zeiltocht Lauwersoog - Ezumazijl v.v.

• 1. Friese plaatsnamen. Alle steden, dorpen en gehuchten.,
  Gildemacher, dr. K. F.
  , p.288, (2007)
  
• 2. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)