- Tjallewal is een buurtschap in de provincie Noord-Holland, in de streek West-Friesland, gemeente Schagen.
- De buurtschap Tjallewal valt, ook voor de postadressen, onder de stad Schagen.
- Tjallewal heeft, zoals overigens de meeste buurtschappen in de gemeente Schagen, geen plaatsnaamborden, zodat je aan de straatnamen (zie bij Ligging) maar moet zien dat je er bent gearriveerd.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
1745 tIallewal, 1840 Tjallewal.
Naamsverklaring
Samenstelling van wal 'kadewal' en misschien de Friese persoonsnaam Tjalle*. In de buurt lagen de buurtschappen Lutjewal en Grotewal. Wal is een leenwoord uit het Latijn ('vallum') en betekende oorspronkelijk een aarden muur als versterking. In het Nederlands betekent het 'verhoogde plaats' en omdat een dergelijke verhoging het weggraven van aarde vereiste, ook '(verhoogde) aanlegplaats, wallekant'.(1)
* Wie deze Tjalle of wellicht Tjalling is geweest, weten we niet, maar waarschijnlijk is het de persoon geweest die opdracht heeft gegeven voor de aanleg van de kade of de persoon die het meeste grondgebied ter plekke had. Zo zijn ook de nabijgelegen terpen Cornelissenwerf en Hem(p)kewerf naar personen genoemd. We mogen er van uit gaan dat deze namen uit de tijd van de aanleg (eind 12e eeuw) stammen.
Persoonsnaam
Tjallewal komt ook als persoonsnaam in de regio voor. Allicht zullen de eerste personen met deze familienaam een band met deze buurtschap hebben gehad.
De buurtschap Tjallewal ligt Z van Schagen, rond de Tjallewallerweg W van de provincialeweg N245 (Schagen-Dirkshorn), en rond de Loosdijk en Bonkelaarsdijk O van de provincialeweg. Deze delen worden ook respectievelijk Tjallewal-West en Tjallewal-Oost genoemd.
Terug naar boven- In 1840 omvatte de buurtschap Tjallewal 6 huizen met 34 inwoners.
- Tegenwoordig omvat Tjallewal ca. 20 huizen met ca. 50 inwoners. Een deel van de buurtschap is destijds afgebroken (en een deel van de Tjallewallervaart drooggelegd, en de Tjallewal doorgraven) voor de aanleg van de provincialeweg N245 in 1974.
Terug naar bovenTjallewal bestaat al sinds het eind van de 12e eeuw, toen de omgeving van Schagen geteisterd werd door overstromingen uit het Westen en uit het zuiden. Het is een ‘wal’ (= dijk) die werd aangelegd om de huidige Tjallewallervaart af te sluiten en daarmee de instroom van water uit de Witsmeer (= Schagerwaard) naar het oude land van Schagen te voorkomen. De Tjallewal heeft mogelijk oorspronkelijk aangesloten op het Muggenburgerdijkje, maar door aanslibbing konden de Loosdijk en de Bonkelaarsdijk om de hogere percelen worden gelegd, zij het met een grillig verloop. De naam ‘Bonkelaar’ is mogelijk verwant aan het Franse ‘bouclier’ wat schildknop betekent, maar in ieder geval een hobbel aanduidt.
Door verdere aanslibbing kan dan nog verder zuidwaarts, de Zijtwende (Zijdewind) worden aangelegd. In deze dijk wordt een sluis gelegd, zodat de Tjallewal opengemaakt kan worden en de vaart de functie krijgt die zijn naam aangeeft. Een brug over het water herstelt vervolgens de communicatie tussen de twee delen van de Tjallewal.
De dijken die werden aangelegd in de 12e en 13e eeuw waren niet erg hoog, maar gaven wel een ideaal platform voor het bouwen van huizen. Dit werd met name in de 13e eeuw, toen de bevolking van geheel Holland en West-Friesland explosief toenam, massaal toegepast. Op deze dijken ontstonden zo bevolkingsconcentraties die uiteindelijk tot ‘buurschappen’ werden verheven en zeggenschap kregen in het bestuur van de banne Schagen.
Eigenlijk is het landschap zoals dat er rond 1300 bij lag, met uitzondering van de drooglegging van enkele lage moerassen, tot begin 20e eeuw niet wezenlijk veranderd. Schagen had zijn in 1169 verdronken kerk weer opgebouwd en er liep een kade van de Schagerwiel tot aan de Snevert. Deze as zou in de Late Middeleeuwen het beeld van Schagen gaan bepalen voor wat bebouwing betreft. Verder werd er nog steeds langs de kades gewoond en op een handvol terpen die verspreid in het gebied waren komen liggen. Via de Tjallewallervaart was er beurtschipperij op Alkmaar ontstaan en dat was eigenlijk de enige rechtstreekse verbinding naar het zuiden toe. De inpoldering van de Zijpe in 1597 en de Wieringerwaard in het begin van de 17e eeuw, evenals de Schagerwaard, zorgden voor een extra impuls voor de economie van Schagen. Mede om die reden bleef veel van het grasland van Schagen intensief gebruikt en woonden er veel mensen in het buitengebied. De Tjallewal is daarom tot in de 19e eeuw een van de drukst bewoonde plekken in het agrarisch gebied gebleven. (bron: Bureau ArcheoCultura, dat in 2012 archeologisch bureauonderzoek heeft gedaan naar de archeologische aspecten van Tjallewal en omgeving, i.v.m. de bouwplannen ter plekke. Zie verder de link, voor de bouwplannen zie verder bij Recente ontwikkelingen)
Terug naar boven- Op het perceel Bonkelaarsdijk 1, in Tjallewal-Oost, worden in de komende jaren 6 woningen gebouwd. Zie verder Bestemmingsplan Bonkelaarsdijk 1, op welke pagina u ook alle andere relevante documenten en onderzoeken vindt m.b.t. dit bouwplan.
Terug naar boven- Normaal gesproken zouden 99 van de 100 Nederlanders bij de plaatsnaam Tjallewal zeggen: "Nooit van gehoord". Nu is dat wellicht andersom. De bekende NCRV-televisieserie Man bijt Hond heeft namelijk jaarlijks een titel met 2 bijzondere onbekende plaatsnamen erin (die daarna natuurlijk gelijk niet onbekend meer zijn), en voor het seizoen 2012-2013 is die titel 'Van Kwakkel tot Tjallewal'.
Reactie toevoegen