Zwarte Haan is een buurtschap in de provincie Fryslân, gemeente Waadhoeke. T/m 2017 gemeente Het Bildt.
Zwarte Haan, collage van buurtschapsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)
Hoog en droog op de dijk in Zwarte Haan
Buurtschap Zwarte Haan, gezien vanaf de Waddenzeedijk
Het weidse landschap, gezien in oostelijke richting op de dijk bij Zwarte Haan
Zwarte Haan, genieten doe je niet alleen!
Zwarte Haan, nog even een bakje koffie bij Restaurant De Zwarte Haan
Vanaf de Oudebildtdijk kun je langs de Kouwe Faart naar buurtschap Zwarte Haan fietsen of wandelen. Over deze brug steek je dan de Nije Faart over en dan ben je er.
Zwarte Haan, standbeeld De Slikwerker
Buurtschap Zwarte Haan, gedichtje bij het standbeeld van de Slikwerker
Zwarte Haan, informatiepaneel in het Bildts over de slikwerkers die vanaf 1505 tot 1754 het hele gebied van Het Bildt met schop en kruiwagen hebben ingepolderd en ook in 1930-1938 nog land hebben gewonnen op de zee.
Enkele wetenswaardigheden over buurtschap Zwarte Haan op een informatiepaneel ter plekke
Zwarte Haan is het startpunt van een van de pelgrimsroutes naar het Spaanse Santiago de Compostela en heeft daarom als bijnaam 'het begin van de wereld'. Zie verder bij Naam.
- Zwarte Haan is een buurtschap in de provincie Fryslân, gemeente Waadhoeke. T/m 2017 gemeente Het Bildt.
- De buurtschap Zwarte Haan valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Sint Jacobiparochie. (1) stelt dat de buurtschap de postcode van Sint Annaparochie (9076) zou hebben "omdat het aan de Nieuwebildtdijk ligt", maar dat is niet correct. De buurtschap omvat de panden Nieuwebildtdijk 400-428 plus nog een handvol panden aan de Zeedijk, en die liggen voor de postadressen allemaal 'in' Sint Jacobiparochie, met postcode 9079.
- De buurtschap Zwarte Haan ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden.
Terug naar bovenIn het Fries
Swarte Haan.
In het Bildts
De Swarte Haan.
Oudere vermeldingen
1840 en 1852 Zwarte Haan. De oudste vermelding, maar die heeft vermoedelijk alleen betrekking op de toenmalige herberg, is 1811 De Schwarte Hinde. "Volgens sommigen zoude dit gehucht, hetwelk in eenen hoek ligt, aanvankelijk Zwarte Haonne (= Horne) of hoek hebben geheeten, doch door verbastering allengs, in de Zwarte Hoanne (= Zwarte Haan) zijn verbasterd."(2) Een nabij gelegen boerderij heet nog altijd de 'Swarte harne'.
Naamsverklaring
Het tweede element van de naam is harne 'hoek', het eerste is zwart verwijzend naar de kleur van het slik van de Waddenzee ter plekke, terwijl wellicht het eerste element van de naam van de herberg ook een rol heeft gespeeld.(3) Volgens een andere, niet nader genoemde bron, zou 'zwart' ook afgeleid kunnen zijn van het zwartgekleurde zeewier dat hier vroeger in grote hoeveelheden langs de dijk werd aangetroffen. Een klein huizengroepje even buiten Zwarte Haan wordt overigens Rooie Haan genoemd.
Bijnaam
Zwarte Haan wordt in de regio wel 'het begin van de wereld' genoemd, omdat het aan het begin ligt van de pelgrimsroute Jabikspaad naar het Spaanse Santiago de Compostela*, en omdat de 6 kilometer lange Nieuwebildtdijk hier zou beginnen. De huisnummers zijn hier echter 400-428, dus begint de dijk aan de andere kant, in Nieuwebildtzijl, en zou het hier eerder 'het einde van de wereld' zijn, een soort 'Land's End' zoals je dat in Engeland hebt. Die associaties roept het gezien de ligging ook eerder op, omdat het vanuit Nieuwebildtzijl dan wel vanuit Sint Jacobiparochie toch 'aan het eind' van langgerekte dijken ligt. En het stemt ook overeen met het artikel hieronder onder het kopje Links, dat van 'buurtschappen aan het voeteneind' spreekt.
* Zie ook de toelichting onder de link aan het eind van het hoofdstuk Geschiedenis.
De buurtschap Zwarte Haan ligt ruim 3 km N van Sint Jacobiparochie, NW van Nij Altoenae, rond het punt waar de wegen en dijken Nieuwebildtdijk, Zeedijk en Poldijk bij elkaar komen. In het N grenst de buurtschap aan de Waddenzee.
Terug naar bovenDe buurtschap Zwarte Haan omvat ca. 20 huizen met ca. 50 inwoners.
Terug naar bovenDe geschiedenis van Zwarte Haan begint in 1715, als de huidige Zeedijk / Poldijk wordt aangelegd. Als eerste bebouwing op de hoek van de oude en de nieuwe dijk verrijst er een kroeg, tevens veerhuis en logement. De familie Van der Zee heeft generaties lang, tot in de jaren vijftig van de 20e eeuw, het café bestierd (het allerlaatste pand in de huidige buurtschap is nog steeds een café-restaurant, genaamd De Zwarte Haan). Van oudsher leefden hier landarbeiders en vooral ook visserslui. Haringvissers die hun fuiken hadden liggen in 'regels' langs de kust.
Vroeger was hier een veerdienst op Ameland. In 1940 werd dit overgenomen door de nog altijd bestaande veerdienst vanuit Holwerd. De veerdienst vanuit Zwarte Haan bleef weliswaar ook nog bestaan, maar werd in 1948 alsnog opgeheven. Door de aanleg van de Afsluitdijk veranderden de stromingen in de Waddenzee en slibden de vaargeulen nagenoeg dicht voor het waterverkeer. Ook met de visserij vanaf Het Bildt was het daardoor helemaal gedaan. In 2004 was er het plan om de veerdienst voor toeristen in ere te herstellen, maar tot op heden is dat nog niet gerealiseerd kunnen worden.
Zwarte Haan heeft de laatste haven op Het Bildt gehad. In eerdere tijden werd er ook gevaren vanaf Oudebildtzijl en vervolgens Nieuwebildtzijl. Door het dichtslibben van de vaargeulen en de aanleg van nieuwe dijken zijn al deze havens uiteindelijk buiten gebruik geraakt.
Zwarte Haan is een bedevaartsoord omdat hier in 1872 en 1931 Mariaverschijningen zouden hebben plaatsgevonden. En in 2007 hier vlakbij, N van Nij Altoenae. Zie verder de pagina over de Mariaverschijningen te Zwarte Haan en Nij Altoenae op de site MokumTV.
Terug naar boven- In 2006 is de Zeedijk tussen Westhoek en Zwarte Haan gerenoveerd en van een nieuwe asfaltlaag voorzien. Voor welke oplossing is gekozen en waarom, kun je lezen onder de link (pag. 19-28).
- Bij het Miedemagemaal is in 2013 een vispassage aangelegd, waardoor o.a. glasaal weer vanuit de Waddenzee de binnenwateren kan intrekken.
Terug naar boven- Een oude zeewering (palenrij) bij Zwarte Haan dreigde in 2012 te worden gesloopt, maar wordt vooralsnog gehandhaafd omdat de inwoners het als cultuurhistorisch erfgoed zien.
- Het H.G. Miedemagemaal uit 1973 (Zeedijk, met ernaast de voormalige dienstwoning op nr. 1) zorgt voor de afwatering van het gebied Het Bildt in de Waddenzee. Het gemaal is genoemd naar de vroegere voorzitter van het waterschap Noardlik Westergoa, Henk Miedema. Bewoner van de voormalige dienstwoning Wouter Wieling was de machinist van het gemaal. Als het gemaal aansloeg moest hij op Zwarte Haan als toezichthouder waken over de apparatuur. Bij stormweer ging Wieling de dijk over om de noodschuiven te laten zakken. Tegenwoordig is dat allemaal geautomatiseerd.
- "Bij Zwarte Haan staan twee lange roestvrijstalen zitbanken van 7,5 meter op de Waddendijk, die zijn ontworpen door architect Gunnar Daan. Met je rug naar het vasteland zittend, heb je vanaf de ene bank zicht op de andere, met daarachter de uitgestrektheid van het Wad. Samen vormen de twee scheef tegenover elkaar staande banken een ontmoetingsplek en een monument ter nagedachtenis aan de Friese PvdA-politica Anita Andriesen. Ze was gedeputeerde voor de PvdA in de provincie Fryslân en heeft veel voor de provincie betekend. Anita Andriesen overleed op 3 december 2008 op 51-jarige leeftijd op een steenworp afstand hier vandaan, in haar woonplaats Oudebildtzijl, aan de gevolgen van kanker. Voor Anita en haar gezin was dit een favoriet 'uitwaaiplekje'. Een van de banken draagt de tekst “Om de kwaliteit fan de romte”. Deze titel is ontleend aan het provinciale streekplan ‘Om de kwaliteit fan de romte’ uit 2007, dat voor een belangrijk deel Anita’s werk was." (bron en voor foto's van de banken zie weblog Afanja)
- Het standbeeld De Slikwerker (Fries: De Slykwurker), op de kruising van de Nieuwebildtdijk met de Poldijk en de Zeedijk, is een monument ter ere van de mannen die destijds met schep en kruiwagen de kilometerslange dijken in Het Bildt, destijds gelegen in de monding van de toenmalige Middelzee, hebben aangelegd. Het betreft de 15 km lange Oude Bildtdijk (1505), de 6 km lange Nieuwe Bildtdijk (1600), De Oude Bildtpollen of Westerse Bildtpollen (1715) en de Nieuwe Bildtpollen of Oosterse Bildtpollen (1754). Het bronzen beeld is vervaardigd door beeldhouwer Frans Ram.
Op de sokkel van het beeld staat in het Bildts:
"Hier op 'e Wadden
wereld fan water en slik
won hij lând út see
in weer en wyn,
skep foor skep
monnikewerk."
Het beeld is tevens een eerbetoon aan de slikwerkers die in de crisisjaren van 1930 tot 1938, en ook nog na de Tweede Wereldoorlog, in het gebied ten noorden van de Poldijk werkten aan landwinning.
Terug naar boven- Het Noorderleeg is een natuurgebied tussen Zwarte Haan en Holwerd.
- Zwarte Haan ligt aan de wandelroutes Jabikspaad en Friese Kustpad.
- Zwarte Haan is ook een fietsrouteknooppunt in het regionale fietsroutenetwerk.
- De buurtschap is voorzien van camperplaatsen.
- En het is ook een ideaal vogelkijkpunt.
- Café-restaurant De Zwarte Haan wil een kleinschalige camping bij haar terrein realiseren. Daartoe heeft in 2011 een ecologische beoordeling van het gebied plaatsgevonden, om te bepalen hoe de plannen zich verhouden tot de ecologische wet- en regelgeving. Geconcludeerd wordt dat er vanuit deze invalshoek geen bezwaren zijn.
Terug naar boven- Algemeen: - Artikel over Zwarte Haan uit de Leeuwarder Courant, 2006.
Reactie toevoegen