Status

Zuidlaarderveen is een dorp in de provincie Drenthe, gemeente Tynaarlo. T/m 1997 gemeente Zuidlaren.

Naam

Oudere vermeldingen
De monniken van het klooster te Aduard kopen hier in 1262 en 1264 grond om te ontginnen. De nederzetting heet in die tijd Everdeswalda (latere spellingen zijn Everdeswolda, Everswalda, Everswolde). Het dorp heeft in 2012 dan ook het 750-jarig bestaan gevierd. Deze naam gaat vanaf de 17e eeuw geleidelijk over in Zuidlaarderveen (eerste vermelding: 1599), wellicht omdat de uitgang -wolde (= bos) steeds minder van toepassing is voor dit kale ontboste gebied. Anderen veronderstellen dat het rond 1600 tot de Hervormde leer overgegane Drenthe de plaatsnaam teveel deed denken aan de katholieke kloosterontginning. 1811-1813 Zuidlaarder Veen.

Ligging

Zuidlaarderveen ligt ONO van Zuidlaren, als lintbebouwing rond de Dorpsstraat.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Zuidlaarderveen 43 huizen met 231 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 130 huizen met ca. 330 inwoners.

Geschiedenis

Ontstaan
De nederzetting is ontstaan op een zandrug O van de Hunze of Oostermoerse Vaart. In de 13e eeuw hebben verscheidene Groninger kloosters en gasthuizen bezittingen en voorwerken in het veengebied O van Zuidlaren, het Zuidlaarderveen, waar turf wordt gestoken voor hun tichelwerken, boekweit wordt geteeld en schapen worden gehouden. Zo herinnert de Hilligjessloot - de scheiding tussen het dorp en buurdorp Oud-Annerveen - nog aan het Heilige Geestgasthuis.

- Geschiedenis Zuidlaarderveen vóór 1600.

- Naam Everswolde en geschiedenis Zuidlaarderveen na 1600.

Grensgeval I
Bij de grootschalige vervening in latere tijd - met name na de start van de turfwinning in het aangrenzende Groningse gebied - rijzen geregeld geschillen over de provinciegrens. Sinds 1680 is Drenthe in conflict met Groningen over een deel van het Zuidlaarderveen, Lula geheten. Pas in 1713 wordt ter plekke de grens tussen Drenthe en de sindsdien Groningse buurtschap Lula vastgesteld.(1)

Grensgeval II
Toen het huisslachten in diverse provincies werd verboden, deed zich in Zuidlaarderveen een merkwaardige situatie voor. De 1e boerderij in het dorp, destijds van de fam. Schrage, lag namelijk in 2 provincies (dat was aan de Semsweg, die tegenwoordig onder buurdorp De Groeve valt, red.). Het voorhuis viel onder Drenthe en de schuren lagen in de provincie Groningen. Omdat in de provincie Groningen het huisslachten al verboden was, kon het varken niet zoals gebruikelijk was, achter de boerderij geslacht worden. Drenthe kende toen nog geen verbod, dus werd het varken vóór het huis geslacht. Het probleem was opgelost en men kon er zoals gebruikelijk was na het slachten een borrel op drinken, waarbij de slager de 1e kreeg en daarna waren de anderen aan de beurt, allemaal uit hetzelfde glas. Een andere anekdote over dit pand is dat de zoons van de fam. Boerma, die rond 1900 dit pand bewoonde, vaak vertelden dat de ene broer in Drenthe sliep en de andere in Groningen, omdat de provinciegrens midden door hun bed liep. (bron: dorpzuidlaarderveen.nl)

Recente ontwikkelingen

Gasbehandelingsinstallatie
Gasveld Annerveen was in volume het 2e gasveld van Nederland. De locatie Zuidlaarderveen was 1 van de 3 gasbehandelingsinstallaties op het gasveld Annerveen. Het gasveld is in functie geweest van ca. 1970 tot ca. 2013. In die jaren is er ca. 70 miljard m3 gas uit de grond gehaald. In 2003 is de fakkelpijp, de 'flare', al neergehaald en zijn de installaties grondig gerenoveerd om de laatste 7 miljard m3 uit het veld te kunnen halen. Doordat er al 65 miljard m3 was gewonnen, was de druk in het veld zo ver gedaald dat extra maatregelen nodig waren om het resterende gas uit de grond te 'zuigen'.

- In zijn afstudeerverslag 'Vergeten Archipel: uitbreidingsproblematiek van kleine kernen' (1999) schetst Michiel van der Lugt (Bouwkunde TU Eindhoven) 4 mogelijke bebouwingsstrategieën voor de ontwikkeling van het dorpslandschap Zuidlaarderveen.

- De firma Heem heeft bij het recente nieuwbouwwijkje van Zuidlaarderveen gezorgd voor de aanleg van een natuurlijke vegetatie, die bijdraagt aan een duurzame leefomgeving en biodiversiteit.

Bezienswaardigheden

- Zuidlaarderveen heeft 1 rijksmonument: boerderij De Horst (Dorpsstraat 72) uit 1905, fraai gelegen op een erf met monumentale bomen, deel uitmakend van de oorspronkelijke agrarische structuur. De boerderij is in 1986 verbouwd, waarbij de oorspronkelijke indeling in hoofdopzet bewaard is gebleven en enkele architectonische details zijn gerestaureerd. Het is een boerderij van het krimpentype, opgetrokken in baksteen onder afgewolfd zadeldak, het gedeeltelijk onderkelderde woongedeelte met friese pannen gedekt, het bedrijfsgedeelte met muldenpannen. Op de nok twee gemetselde schoorstenen. De boerderij is van cultuur-, architectuurhistorisch en stedebouwkundig belang: als karakteristiek voor de oorspronkelijke agrarische structuur; vanwege de beeldbepalende ligging in een bijzonder gebied; vanwege de kwaliteit van het ontwerp.

- Boerderijen van het typisch veenkoloniale 'krimpentype'.

- Oorlogsmonument aan de weg De Knijpe.

Jaarlijkse evenementen

- Paasvuur.

- Op Koningsdag is er in het gebied tussen Kiel-Windeweer en Zuidlaarderveen de Mud Run 'Deur Kielster daarge broezen' (DKDB). Fun voor iedereen is het motto en dus is het parcours toegankelijk en haalbaar voor iedereen, zonder afbreuk te doen aan de sportieve uitdaging. Maar wat moet je weten wanneer je hier aan begint?: De lengte van het parcours is 5 of 7 kilometer en voert je door de achterliggende velden van Kiel-Windeweer. Deze route is voornamelijk onverhard en gaat dan ook niet over gebaande paden. Onderweg kom je een twintigtal hindernissen tegen. Dus dat betekent klimmen, klauteren, kruipen en een hoop nattigheid. Schoon en droog kom je zeer zeker niet over de finish. De hindernissen zijn dusdanig dat het voor iedereen te doen moet zijn, al zul je soms een beroep moeten doen op de hulp van een ander. Wel is het van belang dat je goed kunt zwemmen. Er zijn hindernissen waarbij dieper water overgestoken moet worden.

Als je daadwerkelijk overweegt mee te doen, vind je op de site nog een reeks tips, do's en dont's. Uiteraard is alleen kijken ook leuk! De organisatie zorgt voor terrassen met scherm waar je de wedstrijd live kunt volgen, hapjes en drankjes zijn voor schappelijke prijzen te verkrijgen, en je kunt de route evt. (een heel eind) meefietsen om de verrichtingen van je relaties te volgen en ze aan te moedigen. Lees ook de blog over hoe het er tijdens de DKDB zoal aan toegaat, zodat je een béétje weet waar je aan begint...

- Dorpsfeest (do t/m zo in juni).

- Schuurfeest Zuidlaarderveen (1e zaterdag van juli).

- "Stichting De Mennerij is opgericht in 2005. Eerder organiseerden we onder de naam ZMAC een marathon. Het doel van de stichting is het organiseren van evenementen t.b.v. de paardensport voor een zo breed mogelijk publiek. De stichting organiseert jaarlijks een Oefenmarathon in Zuidlaarderveen, doorgaans op de 1e zaterdag van september. Deze marathon is geschikt voor zowel geoefende als niet-geoefende menners. Sinds 2013 zijn we geregistreerd bij de KNHS. Het is dus een 0-wedstrijd."

- Carbidschieten (oudjaarsdag).

Landschap, natuur en recreatie

- De slingerende hoofdweg, de verspringende rooilijn, de beplanting en oprijlanen maken het aanzien van Zuidlaarderveen landschappelijk aantrekkelijker dan de andere doorsnee veenkoloniën.

Beeld

- Oude foto's van Zuidlaarderveen I.

- Oude foto's van Zuidlaarderveen II. Zie ook de 'vervolg'-links (2x) onderaan de pagina!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Zuidlaarderveen (online te bestellen).

Links

- Algemeen: - Site van en over Zuidlaarderveen in heden en verleden.

- Nieuws: - Het Veenster Nieuws is alleen met een wachtwoord dus kennelijk alleen voor leden/abonnees te lezen, maar op de site staan ook nog andere actualiteiten die wel voor iedereen te lezen zijn.

- Dorpshuis: - Dorpshuis De Zaandorre is het bruisende dorpshart van Zuidlaarderveen. Sinds 2010 heeft het dorpshuis de beschikking over een automatische externe defibrillator (AED). Elke 1e vrijdag van de maand is het 'Patatjesdag' in het dorpshuis, waar het hele dorp op afkomt. Alle activiteiten worden georganiseerd door vrijwilligers uit het dorp.

- Onderwijs: - De oorspronkelijke lagere school is in 1956 afgebroken en in dat jaar vervangen door het huidige gebouw, tegenwoordig basisschool De Schuthoek geheten en organisatorisch één geheel met de gelijknamige basisscholen in Zuidlaren en De Groeve. In 2009 is het boek 300 jaar onderwijs te Zuidlaarderveen verschenen. Rond 1730 stichten de eigenerfden van de buurtschap hier een bijschool. Deze school staat los van de reeds bestaande 'carspelschool' in Zuidlaren. De school heeft maar één lokaal, waar alle leerlingen bij elkaar zitten en les krijgen in lezen, schrijven en kennis van de bijbel.

In 2017 dreigden deze basisschool en die in het Groningse buurdorp Kiel-Windeweer te moeten sluiten. Beide scholen gingen in beroep bij een landelijke geschillencommissie. Die bepaalde dat de school in Zuidlaarderveen open mocht blijven (mits ze meer leerlingen zouden werven), en dat die in Kiel-Windeweer dicht moest. De kinderen van die school gaan sinds schooljaar 2017-2018 bij de Zuidlaarderveense buren naar school. De school is dat schooljaar gestart met 29 leerlingen, in ongeveer gelijke delen uit beide dorpen afkomstig. Beide groepen ouders besloten na het besluit van de geschillencommissie te gaan "bouwen aan een gezamenlijke dorpsschool". Zo zijn er plannen voor het heropstarten van de peuterspeelochtend van De Braompies, en de naschoolse opvang.

"Alle ouders zijn blij dat deze school bestaat. Hier in Zuidlaarderveen wordt uniek onderwijs gegeven. De sfeer is erg goed, er is volop speelruimte voor alle kinderen en jong en oud speelt en werkt met elkaar. Voor de kinderen die extra uitdaging nodig hebben, wordt volop de gelegenheid geboden zich te verdiepen in andere onderwerpen en extra dingen te leren. Ook kunnen de kinderen om de week een ochtend naar een andere school van Stichting Baasis, waar een zogeheten plus-klas is. Hier komen kinderen die extra aanbod aankunnen samen vanuit alle scholen van Stichting Baasis. Ook van onze locatie doen kinderen hieraan mee. Ze genieten van het extra aanbod en draaien vervolgens ’s middags weer vlekkeloos mee op hun eigen school hier in het dorp. Dit is maar een enkel voorbeeld van wat de school allemaal te bieden heeft. We hopen dat meer ouders de stap naar onze dorpsschool durven te nemen. Met elkaar kunnen we voor het voortbestaan van deze prachtige school met modern onderwijs zorgen. Dit vraagt ook vertrouwen van (nieuwe) ouders om de stap te maken. Wie durft? Jullie zijn van harte welkom om een keer te komen kijken en Saskia van Maanen, locatieleider, ontvangt jullie ook graag voor een informatief gesprek." Aldus een verslag in de dorpskrant van Kiel-Windeweer d.d. juni 2018.

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Zuidlaarderveen heeft als thuisbasis sportpark De Zaandorre. Na een grondige opknapbeurt in het jubilemjaar 2008 ligt het park er weer schitterend bij.

- Overige verenigingen: - OBK (= Oefening Baart Kunst) Zuidlaarderveen is opgericht in 1937 en heeft een afdeling zang en een afdeling toneel. EigenWijs is het vrouwenkoor van OBK met ca. 30 actieve leden. Onder de artistieke leiding van de van oorsprong russische dirigente Olga Karelova brengen de dames een veelzijdig repertoire met pop, jazz, soul, musical en klassieke stukken. Bij optredens is de pianobegeleiding in handen van Ronald Kedra. Incidenteel neemt Janneke Soeliman, een van de tweede sopranen, achter de piano plaats. Olga Karelova en Ronald Kedra zijn beide, naast dirigent, begaafd pianisten en treden samen op als piano duo. OBK Toneel is een enthousiast gezelschap amateurspelers dat jaarlijks in februari of maart een pittig stuk op de planken brengt.

- Ook Vrouwen van Nu afd. Zuidlaarderveen is opgericht in 1937 en heeft dus in 2017 het 80-jarig bestaan gevierd.

• 1. Encyclopedie van Drenthe,
  
  , p.1096, (2003)