Zuidbarge

Wijk
Dorp in de stad
Emmen
Drenthe

Zuidbarge bord [640x480].jpg

Zuidbarge is formeel een wijk van Emmen, maar in de praktijk vinden de inwoners dat ze nog steeds in het dorp Zuidbarge wonen en niet in een wijk van Emmen.

Zuidbarge is formeel een wijk van Emmen, maar in de praktijk vinden de inwoners dat ze nog steeds in het dorp Zuidbarge wonen en niet in een wijk van Emmen.

zuidbarge richtingbord (Kopie).jpg

De gemeente Emmen ziet Zuidbarge, gezien de plaatsnaamborden, dus als wijk van Emmen. Op de richtingborden staat Zuidbarge daarentegen wél als plaats (want wit op blauw) aangegeven. Wijken worden op richtingborden immers in zwart op wit aangegeven.

De gemeente Emmen ziet Zuidbarge, gezien de plaatsnaamborden, dus als wijk van Emmen. Op de richtingborden staat Zuidbarge daarentegen wél als plaats (want wit op blauw) aangegeven. Wijken worden op richtingborden immers in zwart op wit aangegeven.

zuidbarge molen Zeldenrust.jpg

Zuidbarge, Molen Zeldenrust wordt inmiddels omgeven door tuincentrum Omvlee

Zuidbarge, Molen Zeldenrust wordt inmiddels omgeven door tuincentrum Omvlee

Zuidbarge

Terug naar boven

Status

- Zuidbarge is een wijk en 'dorp in de stad'* in de provincie Drenthe, gemeente Emmen.

* De gemeente Emmen heeft aan een aantal dorpen die inmiddels door de uitbreidingen van de stad in de bebouwde kom van de stad zijn komen te liggen, geen eigen postcode en bijbehorende woonplaatsnaam toegekend, bij het in 1978 in werking getreden postcodesysteem. Voor de postadressen liggen die dorpen daarom sindsdien 'in' (de woonplaats) Emmen en zijn formeel ook wijken van die stad. De inwoners beschouwen sommige van die plaatsen echter in de praktijk nadrukkelijk nog altijd als 'dorp bij Emmen' en niet als wijk van Emmen. Zuidbarge is er daar een van. Voor deze bijzondere categorie plaatsen hebben wij de categorie 'dorp in de stad' in het leven geroepen.

- Zuidbarge heeft witte plaatsnaamborden, omdat het formeel binnen de bebouwde kom van Emmen ligt, en heeft formeel daarom geen eigen 'bebouwde kom'. Praktisch gezien is dat wat ons betreft wél het geval: ter plekke is het dorp namelijk nog wel degelijk als zodanig te onderscheiden, hoewel het dorp inmiddels rondom grenst aan woonwijken en bedrijventerreinen van Emmen (zie verder bij Ligging).

Terug naar boven

Naam

In het Nedersaksisch
Zuudbarge.

Oudere vermeldingen
Zuid-Berge, 1362 Zweberghen, 1416 tot Zuytbarge, 1457 Zuidberge, 1546 Zuytberge, 1598 Zuydtbarge, 1840 Zuid-Bargen, 1867 (Kuijperkaart) Zuidbarge, 1883 Zuid-Barge. In 1381-1383 wordt Berghe genoemd, maar het is moeilijk uit te maken of hiermee Zuid- of Noordbarge wordt bedoeld.

Naamsverklaring
Barge
, berge betekent hier 'bij de heuvel'. Vergelijk ook Barger-Compascuum en Emmen.(1) Zuidbarge was altijd het hoger gelegen deel naast het Bargermeer, dat later drooggelegd is en tegenwoordig een bedrijventerrein is.

Terug naar boven

Ligging

Zuidbarge ligt (in het) Z van Emmen, rond de Zuidbargerstraat, als groene enclave in omringend verstedelijkt gebied, en grenst in het W en Z aan het Oranjekanaal en de wijk Rietlanden, in het O aan bedrijventerrein Bargermeer en in het N aan de Rondweg (N391).

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat Zuidbarge 30 huizen met 205 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 150 huizen met een kleine 400 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

In 1362 wordt deze plaats voor het eerst genoemd in een oorkonde. In oorsprong gaat de esnederzetting naar alle waarschijnlijkheid terug naar de aanleg van een of enkele hoeven in de 8e en 9e eeuw na Christus. In 1445 kende de nederzetting 11 erven en het dorp is sindsdien uitgegroeid tot een zelfstandige nederzetting. Omdat de oudste schriftelijke vermelding doorgaans als stichtingsjaar van een plaats wordt beschouwt, heeft het dorp in 2012 het 650-jarig bestaan groots gevierd, onder meer met de uitgave van een boek over de geschiedenis van het dorp, waaraan ca. 10 jaar is gewerkt. Het is een fors boek geworden met ca. 300 pagina's op A4-formaat (Ton Reuvekamp, 'Het Verleden Verlicht. 650 jaar wel en wee van de inwoners van Zuidbarge'). Hier vind je correcties en aanvullingen op het boek. Omdat het boek snel uitverkocht was, heeft de Historische Werkgroep een beperkte oplage laten bijdrukken. De prijs is € 30,-. Het boek kan worden besteld bij Jan Omvlee of Ton Reuvekamp.

Zuidbarge had van 1905 tot 1938 en tijdens de Tweede Wereldoorlog een halte aan de spoorlijn Zwolle - Stadskanaal. Het stationsgebouw uit 1904 is in 1945 wegens oorlogsschade gesloopt.

Van 1919 t/m 1978 heeft het dorp een postkantoor gehad. De plaatsnaam is, o.a. in de poststempels, altijd verkeerd gespeld geweest, namelijk als Zuid-Barge. Onder de link vind je een inventarisatie van de verschillende stempels die door de jaren heen in gebruik zijn geweest. In 1965 constateert een ambtenaar - wellicht naar aanleiding van een klacht van een inwoner - de foutieve spelling en maakt daar aantekening van. Doorgaans werd dit in de stempels dan wel gecorrigeerd. Hier is dat echter nooit gebeurd. Omdat het dorp, zoals reeds vermeld onder Status, t.g.v. het in 1978 ingevoerde postcodeboek geen eigen postcode en daarmee postale plaatsnaam heeft gekregen, is in 1977 de kantoornaam (o.a. in de stempels) gewijzigd van Zuidbarge in Emmen-Zuidbargerstraat.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de Historische Werkgroep Zuidbarge. Op hun website vind je onder meer een korte beschrijving van de panden en hun bewoners in het dorp, deels met foto's. T.z.t. zullen van de historische panden ook de gegevens uit het haardstedenregister en andere historische bronnen worden toegevoegd. Je vindt er ook vele historische documenten uit het dorp van o.a. huidige en vroegere verenigingen, die zijn ingescand en daarmee online leesbaar zijn gemaakt. Plus een uitvoerige inventarisatie van inwoners uit de afgelopen eeuwen, met vermeldingen van hoe zij in de archieven voorkomen (wanneer geboren, getrouwd, overleden, en hun opgetekende belevenissen).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Zuidbarge heeft 6 rijksmonumenten, zijnde een op het achtererf van Rietlandenstraat 10 gelegen middeleeuwse waterput, daterend uit de 11e-13e eeuw, de hallenhuisboerderij uit 1863 met schuur en boerenerf (dat zijn samen 3 rijksmonumenten) op Rietlandenstraat 26, de boerderij uit midden 19e eeuw op Halvemaanweg 3, en Molen Zeldenrust.

- Molen Zeldenrust (Oranjekanaal N.Z. 7) dateert uit 1857 en staat op het terrein van het voormalige tuincentrum Omvlee, dat in 2014 met haar activiteiten is gestopt, waarmee een einde is gekomen aan precies 125 jaar bedrijvigheid van deze familie in het dorp. Molen Zeldenrust blijft bij evenementen - zoals Nationale Molendag (mei), Drentse Molenda (augustus) en Open Monumentendag (september) - toegankelijk. Bezichtiging en bezoek zijn altijd mogelijk op afspraak. En als het hek open staat ben je ook van harte welkom. De fam. Omvlee gaat op het terrein van het tuincentrum 5 woningen realiseren. De grote hal waar het tuincentrum in gevestigd was, is in 2016 gesloopt.

Het in 2017 aangelegde weggetje bij de molen t.b.v. de te realiseren woningen heeft de naam Jacoba Omvleepad gekregen, als eerbetoon aan Jacoba Omvlee (1885-1977), die in 1919 samen met haar man de molen heeft gekocht en decennialang heeft gerund, en er ook nog een kruidenierswinkel bij had. Ze heeft in de Tweede Wereldoorlog ook nog het leven van vier Joden gered, door hen lange tijd onderdak te verschaffen. Onder de link vind je een reportage over haar levensloop (in DvhN, 15-3-2017). Molen Zeldenrust (onder de link vind je de beschrijving van de molen in de Molendatabase) is in 2001 overgedragen aan Stichting Molen Zeldenrust. Er wordt nog af en toe op vrijwillige basis gemalen.

- De voormalige openbare lagere school in Zuidbarge (Zuidbargerstraat 94) is in 1959 gebouwd naar ontwerp van de Haagse architect R. Romke de Vries. Het is sinds 2010 een provinciaal monument. Het drieklassige schoolgebouw ligt in de tuin van het oude schoolgebouw, dat zodanig was vervallen, dat het voor onderwijs niet geschikt meer was. De tuin was door het schoolhoofd omgevormd tot een parkje met een heuvel en een vijver, waardoor de school volledig in het groen staat. De vijver is inmiddels verdwenen. Het gebouw is herbestemd tot dorpshuis ’t Hoefijzer. Rond 1990 heeft in het kader van deze herbestemming een interne verbouwing plaatsgevonden en zijn - op een passende wijze - kunststofkozijnen toegepast.

In opdracht van de gemeente Emmen en het Ministerie van Onderwijs vormde architect Romke de Vries samen met de architecten J.B. Bakema, A.E. van Eijk en Y.S. Dijkstra de Studiecommissie Experimentele Scholenbouw. Het doel was om aan de hand van over enkele jaren verdeelde bouwobjecten, tot proefondervindelijke inzichten te komen over de vele mogelijkheden van scholenbouw in het kader van de onderwijsvernieuwing. Daarnaast wilde men gegevens verzamelen over de te verwachten wederzijdse beïnvloeding van schoolgebouw en onderwijsmethodiek. De bedoeling was dat de werkgroep in een aantal jaren verschillende schoolbouwprojecten zou realiseren, verdeeld over diverse dorpen in de gemeente Emmen. Het uitgangspunt van de werkgroep was de nieuwe schoolgebouwen zodanig te ontwerpen dat ze geschikt waren voor het toepassen van nieuwe onderwijsmethodieken, waarbij een meer persoonlijke en menselijke verhouding tussen leraar en leerling centraal stond.

Romke de Vries maakte in het ontwerp de school en tuin in Zuidbarge tot een onafscheidelijk geheel van leer- en spelmogelijkheden en hoopte dat de leerkrachten die met deze school zouden moeten werken de mogelijkheden volledig zouden benutten. Ook hoopte hij dat, na herziening van de rijksmaatstaven, de onderwijsvernieuwing zou worden voortgezet en het initiatief van de gemeente Emmen tot zijn recht zou komen. De werk- en rusthoek, de buitenlesplaats, het vermijden van de lange gang en in plaats daarvan het creëren van een gezamenlijke schoolhal vormden Romke de Vries’ interpretatie van de onderwijsvernieuwing. Deze aspecten zijn in zijn latere schoolontwerpen vaak terug te vinden. Het onderzoek (nog te verschijnen publicatie) van Hans de Man lijkt aan de tonen dat de school is geïnspireerd op de Groningse buitenschool in Glimmen van architect Jaap Wilhelm.

De voormalige openbare lagere school in Zuidbarge is van belang voor de provincie Drenthe: vanwege de cultuurhistorische waarde gelet op het belang van de school als representatief voorbeeld van de vernieuwingen in de naoorlogse Drentse scholenbouw en als zijnde een experimentele school; vanwege de architectuurhistorische waarde gelet op de esthetische kwaliteiten van het zeer heldere functionele ontwerp uiting gevend aan de onderwijsvernieuwingen eind jaren vijftig, en aantoonbaar geïnspireerd op het Groninger scholentype J. Wilhelm (Glimmen) met aparte werkhoeken die deel uitmaken van de plastische gevel; vanwege het oeuvre van R. Romke de Vries en zijn aandeel in de vernieuwingen van de scholenbouw in Drenthe; vanwege de stedenbouwkundige waarde door de ruimtelijke relatie die het gebouw door middel van het ontwerp en de ligging in het groen aangaat met de omgeving; vanwege de structurele gaafheid van de opzet van de school en haar ruimtelijke setting.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Oranjevereniging Zuidbarge organiseert door het jaar heen diverse evenementen, waaronder Koningsdag, het Midzomerfeest op een zaterdag in juni, en het Sinterklaasfeest in november.

- Op zaterdag 8 september 2018 was er de 1e editie van de Landelijke Boerenfair Zuidbarge. Er waren ca. 45 standhouders, op een prachtige locatie achter het dorpshuis, waar men kon rondneuzen tussen stands met landelijke producten, woon- en tuindecoraties, cadeau-artikelen, brocante, planten etc. Men kon ook proeven van streekproducten en andere lekkernijen. Er was een gezellig terras met (live) muziek en er waren kinderactiviteiten. Het was een groot succes. De standhouders, bezoekers en organisatie kijken terug op een prachtige dag. Vele standhouders hebben aangegeven uit te kijken naar een volgende editie in 2019. Anno begin 2019 is nog niet zeker of er een volgende editie komt.

- De Kerstbelevingstocht Zuidbarge (op een zaterdag voor de kerst) was er in 2014 voor de 1e keer, in 2018 voor de 2e keer. Beschrijving editie 2018: "De Kerstbelevingstocht wordt georganiseerd door PKN-gemeente Emmen-Zuid samen met de inwoners. Tijdens deze wandeling wordt het kerstverhaal uitgebeeld. Ook zijn er scenes waarin je vanuit verschillende oogpunten kunt kijken hoe kerst, het feest van vrede en licht gevierd wordt. Aan het einde van de route staat er voor de deelnemers warme chocolademelk klaar en kunnen ze genieten van livemuziek. Er zijn meer dan 100 vrijwilligers die een rol hebben in het programma. We verwachten ongeveer 1000 belangstellenden.

Bij de start kunnen de deelnemers een programmaboekje á € 2,00 kopen. In het boekje wordt beschreven wat men onderweg kan verwachten. In groepen ga je vervolgens de route van ongeveer 2,5 km lopen. De route is versierd met verlichting en dat alleen al geeft een bijzonder effect. Aan het einde van de tocht is er een mogelijkheid voor een vrije gift. Dit geld wordt besteed aan onkosten en het goede doel: Het Hospice." Beide prognoses zijn dik overtroffen: we lezen in deze mooie videoreportage van Kerstbelevingstocht 2018, van Tobias Stokhof, namelijk dat er maar liefst meer dan 250 vrijwilligers aan hebben meegewerkt, en in dit verslag van editie 2018 lezen wij dat er 1400 bezoekers zijn geweest. Al met al dus wel een heel mooi voorbeeld van waar een klein dorp groot in kan zijn!

- Als het in de winter hard genoeg vriest, kun je schaatsen op het ijsbaantje achter het dorpshuis van Zuidbarge. Soms zijn er dan ook wedstrijden. Als het zo hard vriest dat ook het Oranjekanaal bevroren is, organiseert de IJsvereniging ook daar wedstrijden.

Terug naar boven

Beeld

- Oude foto's en ansichtkaarten van Zuidbarge op Facebook.

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Zuidbarge. Het kleine dorp heeft een rijk verenigingsleven. Op de site presenteren o.a. de liefst ca. 15 verenigingen zich.

- Nieuws: - De jaarlijkse Dorpskrant van Zuidbarge, waarin verslag wordt gedaan van de vele activiteiten in het dorp, is via de link ook online te lezen.

- Belangenorganisatie: - Plaatselijk Belang Zuidbarge.

- Dorpshuis: - Dorpshuis 't Hoefijzer.

- Sport: - LR & PC Esdalruiters is een paardrijvereniging voor jong en ouder, gevestigd op een locatie grenzend aan de Rietplas. Het is een hechte vereniging waar al vele generaties achter elkaar lid zijn. Maar ook nieuwe leden zijn van harte welkom. De vereniging verzorgt professionele begeleiding tijdens dressuur- en springlessen, beschikt over een veilige en nette manege, en organiseert jaarlijks naast 4 concoursen en een clubkampioenschap nog diverse andere activiteiten. Ook als niet-lid ben je altijd welkom om een drankje te komen doen. Dit kan tijdens de concoursen of tijdens de wekelijkse lesavonden op dinsdag en woensdag.

- Vrouwen: - Passage is een christelijk-maatschappelijke vrouwenbeweging die, door het maken van verbindingen tussen christelijk geloof en maatschappelijk denken en handelen, mensen weet te stimuleren om een essentiële bijdrage te leveren aan de samenleving. Passage afd. Zuidbarge/Rietlanden heeft ca. 35 leden en komt elke derde dinsdagavond van de maanden september tot en met april bijeen in het dorpshuis. Ze nodigen dan een spreker uit over uiteenlopende onderwerpen bijvoorbeeld over hulpverlening, gezondheid, natuur en cultuur. Aan het eind van het seizoen gaan ze samen een dagje uit en maken ze een fietstochtje in de omgeving. - Er is nog een - eveneens (voorheen) protestantse - vrouwenvereniging in het dorp.

- Zorg: - Dagbesteding De Nije Stee / De Trans is er voor mensen met een lichamelijke en verstandelijke beperking.

Terug naar boven

Bekende inwoner

- Een in ieder geval in de agrarische sector landelijk bekende inwoner van Zuidbarge is Hessel Doornbos. Hij is nl. rond 2005 begonnen met het verzamelen van nieuws over trekkers en plaatste dat op het internet. Inmiddels meer dan 10 jaar verder is hij nog altijd 'trekkervlogger' d.w.z. dat hij dagelijks, met hulp van anderen, een filmpje met trekkernieuws op het internet plaatst. En is er naast de website Trekkerweb ook een gelijknamige Facebookpagina, een YouTube-kanaal met veel filmpjes over bijzondere en de nieuwste trekkers, en een landbouwmechanisatievakblad.

Reactie toevoegen