Status

- Zuid-Scharwoude is een dorp in de provincie Noord-Holland, in de streek West-Friesland, gemeente Dijk en Waard. Het was een zelfstandige gemeente t/m 31-7-1941. Per 1-8-1942 over naar gemeente Langedijk, in 2022 over naar gemeente Dijk en Waard. Het was de hoofdplaats van de gemeente Langedijk (met het gemeentehuis).

- Wapen van de voormalige gemeente Zuid-Scharwoude.

Naam

In het Westfries
Sûd-Skerwou.

Oudere vermeldingen
1094 Scorlewalth, 1289 Su(d)scerwoude, 1480 Suytscherwoude, 1881 Zuidscharwoude, 1882 Zuid-Scharwoude.

Naamsverklaring
Betekent woud 'moerasbos' bij Schoorl, met de geografische toevoeging Zuid- 'zuidelijk gelegen' ter onderscheiding van Noord-Scharwoude.(1)

Ligging

Zuid-Scharwoude ligt NO van Alkmaar, N van Heerhugowaard en Broek op Langedijk. Vanouds lag een 'uitstulping' van de gemeente O van het Kanaal Alkmaar-Kolhorn (dat hier de grens vormt met de gemeente Heerhugowaard in het O). Op de oude gemeentekaart die elders op deze pagina staat afgebeeld, is dit goed te zien. Dit betrof de buurtschap Pannekeet. Dit gebiedje is door een grenscorrectie in 1990 overgegaan naar de gemeente Heerhugowaard, die er grotendeels een bedrijventerrein van heeft gemaakt. De buurtschap is met name langs de Hasselaarsweg deels bewaard gebleven.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Zuid-Scharwoude 133 huizen met 672 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 126/626 (= huizen/inwoners) en buurtschap Pannekeet 7/46. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 3.000 huizen met ca. 6.500 inwoners.

Geschiedenis

Zuid-Scharwoude dankt zijn vermelding in 1094 aan een te Utrecht bewaarde, op perkament geschreven, oorkonde uit genoemd jaar waarin bisschop Koenraad van Utrecht (1075-1099) de kerk te Schoorl, de "ecclesia Scorla" ten geschenke geeft aan het Utrechtse St. Janskapittel. Bij Schoorl hoorden ook de kapellen Berga (Bergen), Aldakercha (Oudkarspel), Bernarduskercha (Noord-Scharwoude) en Sudrekercha (Zuid-Scharwoude). Het geschenk moest geld opbrengen om de kerkelijke gewaden van het kapittel te kunnen betalen.

Later heette het Pieterskerspel. De Kooger Kerk heet dan ook Pieterskerk. Het dorp was vroeger een heerlijkheid, die in 1730 uit de Gravelijkheidsdomeinen voor 9.100 gulden verkocht is aan Jacob Mispelblom Beier, Raad in de Vroedschap der stad Schiedam, en Johanna Grinnes. In 1840 wordt zij in eigendom bezeten door heer mr. A.J.C. Maas Geesteranus van Zuid-Scharwoude, Regter in de arrondisements-Regtbank van Alkmaar, maar kwam later weer in het bezit van de familie Mispelblom-Beyer.

"De inwoners vonden indertijd voor het merendeel hun bestaan in den akkerbouw, het aankweken van allerlei groenten, voornamelijk sluitkool, wortelen, ajuin, beetwortelen en rapen, welke groenten door de geheele provincie vervoerd werden en groote vermaardheid hadden; ook hield men zich hier bezig met het aankweken van papavers, hetwelk echter vroeger van meer belang was. Sommigen houden zich ook op, evenwel als eene bijzaak, met het aankweken van alle soorten van angelieren, welke zaaibloemen zij in hunne koolschuiten overal mede namen en aan liefhebbers verkochten."(2)

Recente ontwikkelingen

- De Gebiedsvisie Vitaal Lint Noord- en Zuid-Scharwoude 2013-2025 is eind 2013 vastgesteld.

Bezienswaardigheden

- Zuid-Scharwoude heeft 1 rijksmonument, zijnde de huidige Hervormde (PKN) Kooger Kerk (Koog 30) dateert uit 1819 en is gebouwd op de funderingen van een 15e-eeuwse voorganger. Ondanks plaatsing op de rijksmonumentenlijst in 1972 raakt de Kooger Kerk in de loop van de jaren zeventig in verval en buiten gebruik. Er ontstaan plannen om de kerk te slopen. In 1978 komt een groep verontruste inwoners uit verschillende kringen en met uiteenlopende motieven bijeen. Zij verzetten zich tegen sloop. Men is het er over eens dat de kerk voor het dorp behouden moet blijven. Niet alleen voor de eredienst, maar ook uit landschappelijk oogpunt (de kerk markeert het dorp) en voor eventueel ander passend gebruik.

Er wordt een Stichting Kooger Kerk in het leven geroepen, die ijvert om de voor de restauratie benodigde gelden in te zamelen. Er is een langspeelplaat opgenomen van orgelspel door organist Jan Jongepier op het uit 1881 daterende Van Dam-orgel. Voorts zijn vijf wandtegels met afbeeldingen van de kerk uit verschillende jaren in de handel gebracht. Ook is een verloting gehouden. In 1982-1983 is de kerk geheel gerestaureerd, met medewerking van Monumentenzorg. Daarbij zijn het gewelf en het dak totaal vervangen. De preekstoel is teruggeplaatst van het midden der kerk (aldaar in 1855 geplaatst) naar het koor. Naast maandelijkse cantatediensten is de kerk in gebruik voor concerten, trouwerijen en exposities. De kerk is het enige rijksmonument van Zuid-Scharwoude. - Site van de Kooger Kerk.

"In het bisschoppelijk archief te Utrecht bevindt zich een gezegelde acte uit 1094 waarin ook de kerk van Zuid-Scharwoude wordt genoemd als kapel van Schoorl. Eeuwenlang zijn er op de plek waar de Kooger Kerk staat bijeenkomsten gehouden. Het is dan ook een onbegrijpelijke zaak, en een grote vergissing, dat de kerkenraden van de Hervormde Gemeente samen met de Gereformeerde Kerk op 24 november 1999 elk voor zich in meerderheid besloten de Kooger Kerk niet meer voor maandelijkse diensten te gaan gebruiken, maar alle diensten en activiteiten te concentreren in de kerk van Oudkarspel. Naast boosheid en afhaken door gemeenteleden heeft dat besluit veel verdriet veroorzaakt. Veel hervormde, maar ook gereformeerde gemeenteleden voelden zich diep teleurgesteld, te meer daar de Kooger Kerk voor een zeer bescheiden bedrag per jaar voor kerkelijk gebruik beschikbaar was. En in prima bouwkundige staat, na de restauratie in 1982-1983.

Het besluit werd tevens gevoeld als een belediging van voorgaande generaties, die eeuwenlang met veel minder middelen deze kerk in stand hebben gehouden. In plaats van bij de pakken neer te zitten of zich verder van kerk en geloof af te wenden, heeft een 16-tal mensen uit diverse geloofsgemeenschappen een maand later, op 30 december 1999, de Vereniging voor het houden van Oecumenische Diensten in de Kooger Kerk opgericht. Zij handelden in het geloof dat de Schepper zijn oog ook gericht zou houden op dit eenvoudige maar sfeervolle kerkje aan de Koog te Zuid-Scharwoude. Daaraan kan - God zij dank - een besluit van welke kerkenraad dan ook niets veranderen. De hemel zij geprezen dat sindsdien in deze kerk elke maand weer het Evangelie wordt verkondigd, de lofzang klinkt, gebeden opstijgen, en gemeenschap wordt ervaren. Tot eer en prijs van Hem die goedgunstig op ons neerziet."

- Zuid-Scharwoude heeft 4 gemeentelijke monumenten.

- Gevelstenen in Zuid-Scharwoude.

Jaarlijkse evenementen

- Oranjecomité Zuid-Scharwoude zet zich in voor alle leeftijden en beoogt de inwoners op Koningsdag een ontspannende dag te bezorgen, waarbij samen doen en beleven de doelstelling is. Het comité bestaat uit ca. 60 vrijwilligers. Zij zijn in de periode rondom Koningsdag letterlijk en figuurlijk dag en nacht in de weer om de inwoners van Langedijk een groots en veelzijdig programma aan te bieden. Deelname aan de activiteiten is gratis.

- "Al meer dan 120 jaar bestaat de Kermis Zuid-Scharwoude. In de 2e week van september merk je dat Langedijk zenuwachtig begint te worden, want als er rond de Kastanjelaan/Koog een begin wordt gemaakt met de opbouw van de kermis, komen jong en oud even kijken of er niets ontbreekt. Vrijwel iedere Langedijker spaart een heel jaar lang voor de Zuid- Scharwouder kermis!"

Natuur en recreatie

- "Kinderboerderij De Beestenboel in Zuid-Scharwoude is ingericht voor kinderen en volwassenen, om ze kennis te kunnen laten maken met de boerderijdieren. De kinderboerderij heeft zowel een educatieve als recreatieve functie. Het doel is om kinderen (en volwassenen) te leren omgaan met dieren voor de verzorging. Voor de ouderen in de wijk zijn we een ontmoetingspunt door bijvoorbeeld een kopje koffie te komen drinken. De kinderboerderij is opgericht in 1982 (als dierenpark) en officieel geopend in 1983. De stichting bestaat uit een bestuur van 5 leden. De kinderboerderij wordt volledig gerund en onderhouden door vrijwilligers. Ons team van totaal ca. 25 vrijwilligers staat dag en nacht voor onze dieren klaar. Daarbij onderhouden ze ook de boerderij en het terrein, maken ze alles schoon en verzorgen ze fantastische feesten en kinderpartijen. Zonder deze vrijwilligers is het niet mogelijk om de boerderij draaiende te houden. Wij zijn daar heel dankbaar voor en koesteren hun enorme inzet. In 1999 zijn de 2 oprichters van de boerderij voor eeuwig vastgelegd. Het hoofdplein heeft de naam “Cees van Diepenplein” gekregen, als waardering voor al het verzette werk aan de gebouwen rondom het plein. De tuin heeft de naam “Jan Mulderplantsoen” gekregen, dit omdat de favoriete dieren van Jan, de ganzen, naast de tuin in de ganzenweide leven."

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Zuid-Scharwoude (online te bestellen).

Links

- Muziek: - In december 2017 zijn de muziekverenigingen Kunst na Arbeid uit Zuid-Scharwoude (opgericht in 1894) en Apollo uit X samengegaan tot muziekvereniging KADANS (= Kunst na Arbeid en Apollo Doen Alles Nu Samen).

- Sport: - In 1926 voetbalde aan de dijk in Zuid-Scharwoude in de buurt van de Roskambrug op een veld ten noorden van de Laanweg de voetbalvereniging Holland. Na een kort bestaan viel deze vereniging uiteen en de niet-katholieke leden sloten zich aan bij DTS. De katholieke leden richtten op 5 juli 1926 een nieuwe voetbalvereniging op onder de naam Voorwaarts, dat met 2 seniorenelftallen op het veld van Holland bleef spelen. Per voetbalzondag werd het veld (weiland) voor tien gulden gehuurd van Teun Kostelijk.

Omdat Voorwaarts een eigen (echt) voetbalveld wilde, wendde het toenmalige bestuur zich tot het kerkbestuur, dat een welwillend oor had voor de wensen van de voetbalclub. Achter de kerk werd door vrijwilligers een viertal akkers afgegraven en wat sloten gedempt, waardoor eind 1927 het eerste echte voetbalveld ontstond voor Voorwaarts, op de plek waar nu nog steeds het A-veld van LSVV ligt. In 1938 moest Voorwaarts op last van de bond zijn naam veranderen. Gekozen werd voor “Langedijker Sport Vereniging Voorwaarts”, afgekort tot LSVV. Hoe het de club in de jaren daarna is vergaan, kun je lezen op de pagina Historie LSVV.

In 2005 is de LSVV-accommodatie uitgebreid met een mini-stadion. Sindsdien kunnen spelers vanaf 5 jaar lid worden van de vereniging. Mede hierdoor groeide het ledenaantal tot ongeveer 700, waarvan 100 van het vrouwelijk geslacht. Na negen jaar in de 4e klasse te hebben gespeeld werd LSVV 1 in 2011 afgetekend kampioen en promoveerde. Twee jaar later werd dat huzarenstukje herhaald in de 3e klasse waardoor LSVV nu weer in de 2e klasse uitkomt.

- Zorg: - Midden in Zuid-Scharwoude, dichtbij winkels en met het openbaar vervoer op loopafstand ligt Woonzorgcentrum Buiten Zorg. Het centrum heeft een echte wijkfunctie. Iedereen uit de buurt is welkom op het Ontmoetingsplein en in het sfeervolle restaurant. Er zijn 41 eenpersoonsappartementen en drie tweepersoonsappartementen, die de bewoners naar eigen smaak kunnen inrichten. Twee eenpersoonsappartementen zijn beschikbaar voor kortdurende opname (KDO). Ook zijn er 43 seniorenappartementen waar je zelfstandig kunt wonen. Je kunt hier wonen met intensieve zorg bij een lichamelijke beperking. Daarnaast bieden ze zorg voor ouderen met dementie. Dit kan onder meer in twee woningen 'Beschermd Wonen'. Hier vormen zes bewoners met dementie met elkaar een eigen huishouden. Op de locatie ‘Buiten Waert’ bieden ze zes dagen per week dagbehandeling. Ook leveren ze vanuit Buiten Zorg thuiszorg in Langedijk.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Zuid-Scharwoude.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)
  
• 2. Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden,
  van der Aa, A.J.
  , p.ca. 10.000, (1851)