Zevenhuizen (Oud Ade)

Plaats
Buurtschap
Kaag en Braassem Teylingen
Zuid-Holland

zevenhuizen_oud_ade_water_met_jachten_en_woonarken_kopie.jpg

Zevenhuizen is een buurtschap in de provincie Zuid-Holland, in deels gemeente Kaag en Braassem, deels gemeente Teylingen. De buurtschap ligt in een waterrijk gebied, met vele jachtjes en woonarken.

Zevenhuizen is een buurtschap in de provincie Zuid-Holland, in deels gemeente Kaag en Braassem, deels gemeente Teylingen. De buurtschap ligt in een waterrijk gebied, met vele jachtjes en woonarken.

zevenhuizen_oud_ade_en_vrije_en_lage_boekhorst_op_kaart_ca._1910.jpg

Kaart van ca. 1910, waarop W van Oud Ade en Zevenhuizen de voormalige gemeente Vrije en Lage Boekhorst, nu als kennelijke buurtschap, nog wordt vermeld. Pas rond 1950, 100 jaar na de opheffing van de gemeente, verdwijnt de naam van de kaarten. (©Kadaster)

Kaart van ca. 1910, waarop W van Oud Ade en Zevenhuizen de voormalige gemeente Vrije en Lage Boekhorst, nu als kennelijke buurtschap, nog wordt vermeld. Pas rond 1950, 100 jaar na de opheffing van de gemeente, verdwijnt de naam van de kaarten. (©Kadaster)

Zevenhuizen (Oud Ade)

Terug naar boven

Status

- Zevenhuizen is een buurtschap in de provincie Zuid-Holland, in deels gemeente Kaag en Braassem (t/m 2008 gemeente Alkemade. In 2009 over naar gemeente Kaag en Braassem), deels gemeente Teylingen (t/m 2005 gemeente Warmond).

- De buurtschap Zevenhuizen valt, ook voor de postadressen, deels onder het dorp Oud Ade, deels onder het dorp Warmond.

- De buurtschap Zevenhuizen heeft geen plaatsnaamborden, en ook geen gelijkluidende straatnaam - wat bij veel andere buurtschappen wél het geval is - zodat je ter plekke nergens aan kunt zien dat en wanneer je de buurtschap binnenkomt en weer verlaat.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1281 kopie in Zeuenhusen, 1395-1396 Sevenhuzen, 1575 De seuen huijsen.

Naamsverklaring
Het toponiem Zevenhuizen komt in Nederland meer dan 15 keer voor. In alle gevallen gaat het om het aantal huizen ter plaatse, waarbij het gebruik van zeven niet letterlijk hoeft te worden genomen, maar dat ook een magisch getal kan zijn.(1)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Zevenhuizen ligt rond de wegen Boekhorsterweg, Waterloospolder en Sweilandpolder. De buurtschap ligt rond de Zevenhuizervaart en aan deelplas Zweiland van de Kagerplassen, en ligt verder NW van de dorpen Oud Ade en Rijpwetering, ONO van het dorp Warmond, ZO van het dorp Sassenheim, Z van de dorpen Kaag en Buitenkaag, NNO van het dorp Leiderdorp en NO van de stad Leiden.

Terug naar boven

Statistische gegevens

De buurtschap Zevenhuizen omvat ca. 40 huizen plus ca. 70 woonarken en/of -schepen (en nog ca. 60 vakantieaccommodaties), met ca. 200 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Vrije en Lage Boekhorst
"Door een kennelijk misverstand was de buurtschap Vrije en Lage Boekhorst in 1812 als gemeentelijke exclave (een stuk land dat bestuurlijk bij een bepaald gebied hoort, maar hier geografisch niet mee verbonden is) ingedeeld bij de 10 km verderop gelegen gemeente Noordwijkerhout, waar o.a. de Hoge Boekhorst deel van uitmaakte. In 1817 werd de Vrije en Lage Boekhorst hier weer van losgemaakt en werd het een zelfstandige gemeente. Dit hield in dat ze een eigen college van B&W, een gemeenteraad, een secretaris en een ontvanger kreeg*. En dat voor een gebiedje met een oppervlakte van slechts 35 ha en ongeveer 60 inwoners! De bestuurders van de Vrije en Lage Boekhorst kwamen bijeen in het rechthuis aan de Boekhorsterweg. In 1851 worden er 54 inwoners geteld, verdeeld over 11 gezinnen in 7 huizen.
* "Naar alle waarschijnlijkheid waren de functies van burgemeester, secretaris en ambtenaar allemaal heel kleine deeltijdfuncties. En meer dan tien percent van de inwoners was gemeenteraadslid!" (bron: brochure Warmondse Open Monumentendagen 2017)

De nieuwe Gemeentewet van 1851 bepaalde dat gemeenten waarvan het aantal kiezers minder dan 25 was, moesten worden opgeheven. Er werd een commissie in het leven geroepen om de gemeente Vrije en Lage Boekhorst op te heffen en met de gemeente Alkemade samen te voegen. In de tussentijd werden de burgemeester en de secretaris van Alkemade tot burgemeester en secretaris van de Vrije en Lage Boekhorst benoemd. Bij wet van 12 juli 1855 werd de gemeente Vrije en Lage Boekhorst opgeheven en bij de gemeente Alkemade gevoegd." (bron: tijdschrift Alkmadders, maart 2016) De buurtschap Vrije en Lage Boekhorst lag in de Zweilanderpolder, direct W van de buurtschap Zevenhuizen, waar het gebiedje tegenwoordig onder valt.*

In dit artikel lezen wij dat de heerlijheden 'Hoge Boekhorst' en 'Vrije en Lage Boekhorst' in ieder geval al sinds medio 18e eeuw dezelfde eigenaar hadden. Wellicht werden zij gezien die omstandigheid en de naamsovereenkomst daarom wellicht als min of meer een geheel gezien. En dan is de aanvankelijke toevoeging als geheel aan de gemeente Noordwijkerhout wellicht niet heel onlogisch en geen 'misverstand'. Maar onhandig bleef het natuurlijk wel, dat de inwoners van 1812 t/m 1816 voor bijvoorbeeld een geboorteaangifte helemaal met de boot naar het 10 km verderop gelegen Noordwijkerhout moesten. En vandaar dat de toevoeging aan de naastgelegen gemeente Alkemade in 1855 ook wel zo logisch was.

* De plaatsnaam Vrije en Lage Boekhorst is namelijk niet meer in gebruik. In de 18e eeuw was de eigenaar van de heerlijkheid 'not amused' dat voor zijn gebied vaak niet deze plaatsnaam werd gebruikt maar die van de buur-buurtschap. Hij stelde dat zelfs 'strafbaar' met een forse boete, zo lezen wij in het in de volgende alinea gelinkte artikel: "Vreemd is dat de oprichters van het armenfonds zeggen dat zij allemaal inwoners van de Boekhorst zijn, terwijl in de papieren telkens sprake is van de plaatsnaam Zevenhuizen. Gewoonlijk werd dan ook van die plaatsnaam gesproken waar eigenlijk de Boekhorst werd bedoeld. De naamverwisseling is ontstaan doordat er een nóg kleinere buurt was van misschien eerst zeven, maar later slechts drie tot twee boerderijen groot, die Zevenhuizen heette en onder de gemeente Alkemade viel. Deze buurtschap was slechts door een smalle vaart van de huizen van de Boekhorst gescheiden. Beide buurtschappen waren langs hetzelfde water of hetzelfde pad te bereiken. De latere Vrijheer van de Boekhorst, Nicolaas de Stoppelaar, stuurt op een gegeven moment een dwangbevel rond, waarin vermeld wordt dat het verboden is de Boekhorst met Zevenhuizen aan te duiden, op straffe van ƒ 25.- boete."

"Het ambacht Vrije en Lage Boekhorst, een gebied met eigen bestuur en rechtspraak, bestond uit een warande (een besloten jachtterrein) en een viertal percelen waaronder een hoge en een lage weide. De Vrije en Lage Boekhorst was een hoge Heerlijkheid en moet niet verward worden met het Huis te Boekhorst, dat in de gemeente Noordwijk is gelegen. Historisch is er wel een band, die tenminste teruggaat tot 1429, toen de heer van Noortwyk de Laage Boekhorst beleende. Hij moest zich ’Van de Boekhorst’ gaan noemen als hij de heerlijkheid in Noordwijk wilde erven. De naam “de Laage Boekhorst” is verwarrend, omdat het om een hoge heerlijkheid gaat. Wellicht dat de lage ligging ten opzichte van de hoger gelegen Hooge Boekhorst in Noordwijk daar de oorzaak van is." (bron: brochure Warmondse Open Monumentendagen 2017)

"De eerste niet-adellijke heer van de Hoge en Vrije en Lage Boekhorst werd in 1772 Nicolaas de Stoppelaar. Voor de Lage Boekhorst was hij een man die veel betekend heeft voor de kleine gemeenschap. Hij maakte de Boekhorstvaart en de Slijkvaart (ook Zevenhuizervaart) beter bevaarbaar, zorgde voor een kerkpad met draaiplank naar Oud Ade en Rijpwetering, verbouwde de herberg met bierstal tot officieel Rechthuis van de heerlijkheid enz. Maar was hij ook niet de Nicolaas de Stoppelaar die zijn schulden niet kon betalen? Die procedeerde tegen zijn familie om uitkoop in de nalatenschap van zijn ouders te forceren? Die als fanatieke Oranjegezinde voor de nodige onrust zorgde in de regio in zijn strijd tegen de patriotten? Wie was hij eigenlijk en wat bracht hem naar de Boekhorst?" Theo van der Poel was hier kennelijk nieuwsgierig naar, want hij heeft dit haarfijn uitgezocht en verwoord in een artikel van maar liefst 10 pagina's in tekst en beeld, getiteld 'N.C. de Stoppelaar, van de Boekhorst. Een tragisch en onberekenbaar bestuurder' (verschenen in het tijdschrift Alkmadders, juni 2019), dat via de link ook online te lezen is.

De piepkleine gemeente Vrije en Lage Boekhorst had niet alleen een eigen rechthuis. De gemeente had ook nog een eigen Armenfonds. Hoe dat in 1751 zo kwam en hoe het verder verliep, kun je lezen in het artikel van José van der Meer, getiteld 'Armenfonds van de Vrije en Lage Boekhorst. Een instelling van weldadigheid' in het tijdschrift Alkmadders, maart 2016, pag. 15-17.

- Beschrijving van het archief van het ambacht Vrije en Lage Boekhorst 1772-1855.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- "Het voormalige Rechthuis van de heerlijkheid Vrije en Lage Boekhorst in buurtschap Zevenhuizen (Boekhorsterweg 11) is gebouwd rond 1750. Het is ook, waarschijnlijk tot de stichting van het Koninkrijk der Nederlanden, daadwerkelijk gebruikt voor de rechtspraak. Dat ging er bepaald niet zachtzinnig toe, getuige het galgenveld dat er bij was. Wel is er juridische strijd gevoerd over de vraag of er wel eigen rechtspraak mocht plaatsvinden. Maar de procureur-generaal bij het Hof van Holland, Zeeland en Westfriesland heeft dat in de 18e eeuw erkend." (bron: brochure Warmondse Open Monumentendagen 2017) Het gebouwtje onder pannen zadeldak met aan de voorzijde een trapgevel in neogotische trant is een rijksmonument.

- Een rijksmonument in Zevenhuizen is ook de 17e-eeuwse boerderij op Boekhorsterweg 1. Woongedeelte onder rieten wolfdak, met zij-topgevel, waarin boven het zoldervenster een ontlastingsboog.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- De Zweilanderpolder is een polder en een voormalig waterschap, gelegen W van de kern van buurtschap Zevenhuizen. Het waterschap was verantwoordelijk voor de waterhuishouding in de polder. De Zweilandermolen uit 1632 bemaalt de polder nog altijd, tegenwoordig op vrijwillige basis. De polder grenst in het noorden aan de Kager plas Zweiland, in het westen aan de korte rivier de Zijp, in het zuiden aan het Vennemeer (ook een Kager plas) en in het oosten aan polderland van het dorp Oud Ade. Aan de noordwestpunt van de polder, waar de Zijl en de Zijp uitmonden in het Zweiland, ligt de Kaagsociëteit, het verenigingsgebouw van Koninklijke Watersportvereniging De Kaag.

- "Ooit is er een plan gemaakt om de Lage Boekhorst beter te ontsluiten door “aan den Zyldyk en dus van de Stad Leyden door de Vrye en Laage Boeckhorst een weg te maaken door de Rypweetering, Nieuwweetering, Roelofarendsveen en Oude Weetering tot aan Lymuyden en zo vervolgens tot Amsteldam.” Dat is er nooit van gekomen, waardoor het nog altijd een prachtig gebied is om met de fiets te doorkruisen." (bron: brochure Warmondse Open Monumentendagen 2017)

Reacties

(2)

Ook aanwezig voormalig Rechthuis van de Vrije en Lage Boekhorst.

Dank voor de tip! Het blijkt een mooi, rijksmonumentaal pandje te zijn. Ik heb het toegevoegd. Vervolgens wilde ik natuurlijk weten hoe het dan zat met dat Vrije en Lage Boekhorst, dat wel in allerlei lijsten staat vermeld als voormalige gemeente, maar waar ik nog niets inhoudelijks van had. Welnu, ik heb er diverse artikelen over gevonden, die ik hierboven heb samengevat en waar ik voor nadere informatie naar heb gelinkt, dus als dit gebied u interesseert, heeft u er weer wat lees- en kijkvoer bij. :-)
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen