Zevender

Plaats
Buurtschap
Lopik Krimpenerwaard
Lopikerwaard
UtrechtZuid-Holland

zevender_collage.jpg

Zevender, collage van buurtschapsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten). Leuke en toepasselijke woordspeling heeft een inwoner bedacht met dat gevelopschrift! Want het is er inderdaad een paradijsje...

Zevender, collage van buurtschapsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten). Leuke en toepasselijke woordspeling heeft een inwoner bedacht met dat gevelopschrift! Want het is er inderdaad een paradijsje...

Zevender.JPG

We staan op de Lopikerweg, met aan de overkant de Cabauwsekade in Zevender

We staan op de Lopikerweg, met aan de overkant de Cabauwsekade in Zevender

Zevender..JPG

De buurtschap Zevender aan de Lopikerweg en de Lopikerwetering

De buurtschap Zevender, aan de Lopikerweg en de Lopikerwetering

Zevender. (2).JPG

Mooi daar in Zevender, aan de Lopikerweg en de Lopikerwetering

Mooi daar in Zevender, aan de Lopikerweg en de Lopikerwetering

Zevender

Terug naar boven

Status

- Zevender is een buurtschap, polder, voormalige heerlijkheid en voormalige gemeente, in de streek Lopikerwaard, en in gedeeltelijk provincie Utrecht, gemeente Lopik (oostelijk gedeelte) en gedeeltelijk provincie Zuid-Holland, gemeente Krimpenerwaard (westelijk gedeelte).

- Het gebied waar de buurtschap in ligt, kent een ingewikkelde gemeentelijke (en provinciale) geschiedenis. Wat de provincies betreft, lag de gemeente t/m 1820 in de provincie Zuid-Holland, en ging deze in 1821 over naar de gemeente Utrecht; per 1-9-1970 is ter plaatse van de buurtschap een deel van de provincie Utrecht (van de gemeente Lopik) door middel van een grenscorrectie overgegaan naar de provincie Zuid-Holland (naar de gemeente Schoonhoven). De gemeentelijke geschiedenis ter plaatse van de buurtschap is als volgt: t/m 7-9-1857 gemeente Zevender (van 1812 t/m 31-3-1817 gemeente Polsbroek), per 8-9-1857 over naar gemeente Willige Langerak, in 1943 over naar gemeente Lopik (per 1-9-1970 door middel van een grenscorrectie deels over naar gemeente Schoonhoven [in 2015 over naar gemeente Krimpenerwaard]).

- De buurtschap Zevender valt deels onder de stad Schoonhoven, deels onder het dorp Cabauw. Het deel van de buurtschap dat onder Schoonhoven valt, valt ook voor de postadressen daaronder, maar omdat Cabauw in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam heeft gekregen in het postcodeboek, liggen zowel dat dorp als het deel van de buurtschap dat eronder valt voor de postadressen 'in' Lopik.

- Wapen van de voormalige gemeente Zevender.

- De buurtschap heeft geen plaatsnaamborden. Slechts aan het witte houten bruggetje over de wetering ter plekke met opschrift Zevender kun je zien dat je je in deze buurtschap bevindt.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1247 Zeuendre, 1254 Suvendere, 1254 kopie 1294 Syuendere.

Naamsverklaring
- Misschien identiek met zijdewende ‘binnendijk of kade, terzijde van een gebied zich uitstrekkend of wendend, loodrecht op de richting van de hoofddijk’. In -er schuilt mogelijk een zelfstandig gebruikte rest van het oude bezitsaanduidend suffix ‘van de bewoners’ dat we ook elders aantreffen, of het betreft een personifiëring.(1)

- Volgens (232) heeft Zevender inderdaad betrekking op een familienaam: “Van de Lopikse ontginning zijn de grensgebieden tot aparte gerechten omgevormd. Het westelijke deel dat waarschijnlijk al in het laatste kwart van de 11e eeuw van de ontginning werd afgesplitst, heette vroeger Vijftienhoeven. Deze naam is afgeleid van het aantal percelen, hoeven genaamd, dat binnen dit stuk ontginning aanwezig was. Een aantal van die hoeven was minder diep dan gebruikelijk, omdat de opstrekkende kavels tegen de grenzen van de oudere ontginning Bonrepas stuitten. Dit stuk met de kortere kavels behoort niet tot de gemeente Lopik.

Vijftienhoeven kwam als leen halverwege de 13e eeuw in handen van de familie Zevender. Vanaf die tijd raakte langzaamaan voor dit gebied de gelijknamige naam in gebruik. Ruim een eeuw later verwierf dezelfde familie een aangrenzend gerecht in de ontginning Cabauw. Toen ook voor dat gebied deze naam in zwang kwam, werden de twee aangrenzende gerechten onderscheiden in Noord- en Zuid-Zevender.”

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap ligt NO van de stad Schoonhoven, WZW van het dorp Cabauw, rond de wegen Lopikerweg en Nassaukade (deze wegen voorzover in het buitengebied gelegen) en de Lopikerwetering, rond de hiervóór genoemde gedeelten van de hiervoor genoemde wegen, en W delen van de wegen Lopikerweg West en Cabauwsekade. De buurtschap wordt door de Lopikerdijk verdeeld in Noord- en Zuid-Zevender. De buurtschap ligt verder WZW van het dorp Lopik, Z en ZO van het dorp Polsbroek, ZO van het dorp Vlist, N van de rivier de Lek, N en NO van de stad Nieuwpoort, N en NW van de buurtschap Willige Langerak en het dorp Langerak, W van het dorp Tienhoven en WNW van het dorp Ameide.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de buurtschap en gemeente Zevender 11 huizen met 129 inwoners. Tegenwoordig omvat de buurtschap ca. 60 huizen met ca. 150 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Zevender heeft een kasteel gehad, op grondgebied van Schoonhoven. Het kasteel wordt voor het eerst vermeld in de Rijmkroniek van Melis Stoke. Hij beschrijft hierin de belegering van het kasteel in 1300 en 1304. In de zomer van 1518 branden zowel de stad als het kasteel grotendeels af. Tot 1532 worden er hier en daar wat reparaties aan het slot uitgevoerd ten behoeve van een huisbewaarder. In 1522 wordt er echter al gesloopt om stenen te verzamelen voor het nieuw te bouwen kasteel. De ruïne wordt in 1540 op verzoek van het stadsbestuur in opdracht van Karel V geheel afgebroken.

In Vijftienhoeven of Noord-Zevender heeft zich binnen de lintbebouwing nimmer verdichting voorgedaan die tot komvorming heeft geleid. De inwoners behoorden kerkelijk tot de parochie van Willige Langerak en derhalve kwam er geen kerkgebouw in dit deel van de gemeente tot stand. De ontwikkeling aan de noordzijde van de Lopikerwetering is in de loop der eeuwen minimaal geweest, hetgeen uit de volgende cijfers blijkt. In de gehele heerlijkheid Zevender (Noord en Zuid) waren in 1632 13 huizen aanwezig. Een eeuw later was dit aantal gegroeid tot 15 en rond 1851 was het opgelopen tot 17. Van die 17 stonden 9 huizen in Noord-Zevender en bedroeg het aantal boerderijen 6. In de cijfers zijn ook begrepen de huizen en inwoners van het gedeelte dat onder de gemeente Schoonhoven valt.(232)

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Een béétje dorp heeft tegenwoordig zijn eigen bedrijventerrein en zelfs landelijke buurtschappen ontkomen er helaas niet meer aan: in het W van de buurtschap, grenzend aan de N210, waar deze een bocht maakt naar het N, is vanaf 2015 (in 3 fasen) Bedrijvenverzamelcomplex Zevender gerealiseerd (fase I, 12 bedrijfsunits, opgeleverd september 2015; fase II, 12 bedrijfsunits, opgeleverd 4e kwartaal 2016; fase III, 12 bedrijfsunits, opgeleverd 3e kwartaal 2017).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Het voormalige gemaal K. Vink uit 1927 (op Lopikerweg 52, in het uiterste NW van de buurtschap, op Schoonhovens grondgebied), genoemd naar de toenmalige voorzitter/secretaris van het waterschap, verzorgde de afwatering van de polders Willige Langerak, Cabauw, Zuid-Zevender en Vijfhoeven, alle gelegen in het grensgebied van Schoonhoven en Lopik. Deze polders waterden aanvankelijk uit op de Lek, maar vanaf 1272 ging men bemalen op de Vlist. Omstreeks 1500 maakte de natuurlijke afwatering plaats voor windbemaling. Er kwamen twee molens, de Voor- en Achtermolen van Willige Langerack, Cabauw en Zuyd Zeventer. Kort na de aanleg van het gemaal in 1927 zijn de molens afgebroken.

Bij het gemaal met woonhuis zijn onder meer nog de brug bij de vroegere molen en de gemetselde voorwaterloop herkenbaar. Ook de fundamenten van de tweede molen zijn behouden, evenals de voorwaterloop. Kades en molenvliet zijn nog zichtbaar, al wordt het tracé doorsneden door de Provincialeweg, die in 1955 is aangelegd. Gemaal K. Vink is qua architectuur een kind van zijn tijd. Het functionalisme van de Stijlgroep en het romanticisme van de Amsterdamse School beïnvloedden de vormgeving. In tegenstelling tot de in 1935 op de fundering van de eerste molen gebouwde woning, waar sprake is van ‘aannemersarchitectuur’ - zeer vakkundig maar zonder enige spanning - is hier een architect aan het werk geweest: Sloth Blaauboer van architectenbureau Van Hasselt & De Koning (Haskoning).(214)

In het voormalige gemaal Vink in Zevender was van 2002 t/m 2008 de particuliere basisschool Iederwijs gevestigd. Het was de eerste school volgens dit concept in ons land. Snel daarna volgden nog vele soortgelijke scholen elders in het land. In 2008 heeft de school om een scala aan redenen de deuren moeten sluiten, en uiteindelijk ook de andere scholen die volgens dit concept werkten. Op de site onder deze link vind je een naslagwerk over het Iederwijs-concept, waar de initiatiefnemers uitvoerig en genuanceerd toelichten wat het concept wel en niet inhield, en lichten zij vooroordelen en feiten en fabels over dit concept toe. Dit opdat anderen die met een soortgelijk concept aan de slag willen, hiervan kunnen leren - inclusief de voortschrijdende inzichten / 'lessons learned' - en allerlei wielen niet zelf meer hoeven uit te vinden.

Een citaat, dat al het een en ander duidelijk maakt over dit concept: "In 2002 kreeg Nederland een nieuwe particuliere school die al snel de koppen van alle kranten haalde. Op Iederwijs konden kinderen namelijk zelf kiezen wat, wanneer en hoe ze wilden leren. Nog nooit had de Onderwijsinspectie zo’n radicaal onderwijsconcept voor basis- en voortgezet onderwijs gezien. Nooit eerder waren er bedrijven die de salarissen van leerkrachten betaalden uit sympathie voor een onderwijsconcept. Uit het hele land stroomden belangstellende ouders en onderwijsvernieuwers toe. Na de eerste school in buurtschap Zevender bij Schoonhoven schoten de Iederwijs-scholen overal als paddenstoelen uit de grond.

Maar politiek Den Haag besloot de vrijheid van de Iederwijs-scholen aan banden te leggen, onder meer door de Leerplichtwet te wijzigen. De Onderwijsinspectie kreeg de opdracht de ‘veredelde speeltuinen’, waar kinderen volgens critici niks zouden leren, in het gareel te laten lopen. Ruim tien jaar duurde het gevecht om het bestaan van Iederwijs. Moegestreden door de groeiende overheidsbemoeienis en rechtszaken, kritiek in de media, afhakende ouders en financiers moesten de scholen uiteindelijk stoppen of verder gaan onder een andere naam. Het boek 'De Gelukkige School' is de reconstructie van een 21e-eeuwse strijd om de grondwettelijke vrijheid van onderwijs. Astrid Schutte vertelt het verhaal van drie leerkrachten en een zakenvrouw die vochten voor het ideaal van een school waar het kind écht centraal staat. Oud-leerlingen laat ze terugblikken op de school en de rol die deze speelde in hun verdere leven."

- Gemaal Zevender (Lopikerweg West 104 of 105, vallend onder het dorp Cabauw, gemeente Lopik) neemt in 1934 als dieselgemaal de functie van de Tweede of Middelste Molen over, als bemaler van de polder Noord-Zevender. In 1943 wordt het een elektrisch gemaal. In 1990 raakt het gemaal buiten bedrijf, als 7 kleine gemalen in de Lopikerwaard worden vervangen door 1 grote (gemaal De Koekoek ZW van Lopik). Er zijn nu nog slechts 4 gemalen voor de hele Lopikerwaard (terwijl het destijds allemaal begon met maar liefst 40 wipwatermolens...). Bij het gemaal staat een machinistenwoning.

- In Zevender staan veel boerderijen van het dwarshuistype met het woonhuis haaks tegen de stallen gebouwd. De meeste zijn gerestaureerd. Maar er zijn ook nog een paar prachtige vervallen exemplaren met scheuren in de bakstenen muren.

Reactie toevoegen