Zeeland (Brabant)

Plaats
Dorp
Maashorst
Noordoost-Brabant Land van Cuijk
Noord-Brabant

NB gemeente Zeeland in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente Zeeland in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Zeeland in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Zeeland (Brabant)

Terug naar boven

Status

- Zeeland is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Noordoost-Brabant, gemeente Maashorst. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1993. In 1994 over naar gemeente Landerd, in 2022 over naar gemeente Maashorst.

- Bij herindelingen per 1-7-1942 is een klein Z stukje van gemeente en dorp Reek naar gemeente en dorp Zeeland overgegaan (het dorp Reek zelf is naar de gemeente Schaijk overgegaan). Het betrof het huidige NO hoekje van het dorp, N van Kreitsberg, zijnde de buurtschappen Duifhuis, Hoefkens en Rusven, met in totaal 72 inwoners.

- Bij de herindelingen van 1994 is 475 ha met 16 huizen en 44 inwoners van de gemeente naar de gemeente Uden, kern Volkel gegaan. Dit om Vliegbasis Volkel onder één gemeente te brengen. Voorheen viel de O helft van de vliegbasis dus onder de gemeente Zeeland. De grens tussen dit dorp en de gemeente Uden, kern Volkel loopt sindsdien langs het vroegere zogeheten Duits Lijntje, Z van de buurtschap Trent.

- Wapen van de voormalige gemeente Zeeland.

- Onder het dorp Zeeland vallen ook de buurtschappen Brand, Duifhuis, Graspeel, Hoefkens, Kreitsberg, Nabbegat, Oventje, Rusven, Trent, Voederheil, Witte Dellen en Zevenhuis. Dit zijn dus 12 buurtschappen in totaal. De vroegere buurtschap Puttelaar, gelegen rond de gelijknamige straat, ligt tegenwoordig geheel binnen de bebouwde kom van het dorp. De Rootstraat in Puttelaar werd vroeger de Balkan genoemd, omdat het zo afgelegen lag (bron: Ut Rookelijzer).

Terug naar boven

Naam

In het Brabants
Zélland.

Oudere vermeldingen
Zelant, Selant, Seelandt, 1376 kopie 1677, 1428, 1530, 1570 Zeelant, 1773 Zeeland.

Naamsverklaring
Wordt verklaard als het Oudhoogduitse selilant, glosse voor het Middellatijnse terra salica 'vrij erfgoed', letterlijk 'grond waarop de Salische wet van toepassing is', wat gevolgen had voor de erfelijke overdracht: de Lex Salica sloot vrouwen uit bij het erven van grondeigendom.(1)

Terug naar boven

Ligging

Zeeland ligt ZO van Oss, NO van Uden, net ten noorden van het langgerekte Peel-gebied.

Terug naar boven

Statistische gegevens

- In 1840 heeft de gemeente Zeeland 312 huizen met 1.769 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 70/467 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Zevenhuis 18/99, Nabbegat 19/101, Voederheil 21/134, Kreitsberg 14/80, Graspeel 52/228, Trent 14/89, Oventje 52/254, Brand 30/217 en Pruttelaar* 22/100. Tegenwoordig heeft het dorp (inclusief de buurtschappen) ca. 3.000 huizen met ca. 6.600 inwoners, waarvan ca. 4.700 in de dorpskern.
* Zo luidt de spelling in de Volkstelling van 1840. Wellicht een drukfout, want de huidige spelling en die op de gemeentekaart van ca. 1870 (zie de afbeelding op deze pagina) luidt Puttelaar. Anderzijds verwijst (2) bij het lemma Puttelaar naar Pruttelaar, wat erop duidt dat in het verleden beide spellingen in gebruik zijn geweest.

Terug naar boven

Geschiedenis

Zeeland is altijd een rustig, landelijk plaatsje geweest. Daar komt in 1856 een einde aan als er een provinciale klinkerweg van Reek naar Uden doorheen komt te liggen. De rust verdwijnt helemaal met de aanleg van het zogeheten Duits Lijntje. In eerste instantie, in 1873, heeft het dorp alleen wachtposten. Sinds 1884 is Wachtpost nummer 30 gebruikt als stopplaats. De halte heeft dienst gedaan tot 1946.

Klooster
Op de plek van het huidige woonzorgcentrum Compostella in Zeeland (waarvoor zie het hoofdstuk Links > Zorg) stond voorheen het Huis van de H. Jacobus. Dat was het klooster van de Franciscanessen van Veghel in het dorp. Onder leiding van moeder Theresia vestigden de eerste zeven zusters zich op 4 mei 1886 in het klooster. Het huis was bestemd voor onderwijs en verpleging van ouderen. In 1923 nam de congregatie het huis in eigendom over. In 1967 is het klooster afgebroken om plaats te maken voor verzorgingshuis Compostella. In de tuin van het kloosterbevond zich een Lourdesgrot, soortgelijk als die nu nog in buurtschap Kreitsberg staat.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de volgende instanties en sites:

- De in 1972 opgerichte Heemkundekring Zeeland heeft werkgroepen voor de onderwerpen tentoonstellingen, archivering, liederentafel, heemtuin, scholen, onderhoud en restauratie, en wandelingen, cultuur en natuur. De vereniging beheert ook Heemhuis De Hooge Raam (Kleine Graspeel 3b, tel. 0486-454620, alleen tijdens openingstijden). Het heemhuis, met onder meer een archief en bibliotheek, is geopend op maandag van 19.30-22.00 uur en op woensdag van 14.00-16.00 uur (alleen op wonesdag is de bibliotheek niet geopend). De heemtuin is het gehele jaar door gratis toegankelijk. "Vlakbij het heemhuis heeft de heemkundekring een prachtige heemtuin. Er staan veel oude planten en bijzondere bomen in, die elders niet meer te zien zijn. De werkgroep heeft veel werk aan het onderhoud van deze tuin. Bij tentoonstellingen of bijzondere vergaderingen hebben we vaak bloemen uit eigen tuin op tafel. Op verzoek kunnen voor groepen interessante rondleidingen worden gegeven. De werkgroep heeft altijd behoefte aan liefhebbers die graag tuinieren, zonder dat ze een eigen tuin hebben. Ervaring is niet nodig. Aanmelden kan bij Lamber van Tiel en die woont ongeveer in de heemtuin."

- Verhalen over de geschiedenis van Zeeland op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Zeeland heeft 8 rijksmonumenten, zijnde de Coppensmolen, molen De Dageraad, RK kerk H. Jacobus de Meerdere met kerkhofkapel, orgel, H. Hartbeeld en pastorie, de voormalige school uit 1843 op Kerkstraat 55 en de 19e-eeuwse boerderij op nr. 108.

- Zeeland heeft 16 gemeentelijke monumenten.

- De huidige RK kerk van de H. Jacobus de Meerdere in Zeeland is in 1871 gebouwd als opvolger van de vorige, middeleeuwse kerk. - Beschrijving orgel Sint Jacobus de Meerderekerk.

- De Coppens Molen is in 2008 gerestaureerd.

- Molen De Dageraad dateert uit 1832 en is eveneens in 2008 gerestaureerd.

- Mariakapel.

- Brandweermuseum De Sirene is gevestigd in de buurtschap Zevenhuis en wordt daarom aldaar beschreven.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Halfvastenfeesten (weekend in maart, in 2020 voor de 13e keer).

- Schuttersfestijn van het Sint Jacobusgilde (1e zondag van september).

- Op oudjaarsavond is er in Zeeland in de Fabriekshal het Countdown Festival, om het oude jaar uit te luiden en het nieuwe jaar te vieren.

Terug naar boven

Beeld

- Oude ansichten van Zeeland en overige Zeelandse attributen.

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Maandblad Ut Rookelijzer is al sinds 1965 de dorpskrant van Zeeland, met o.a. interviews met Zeelanders en een reeks verhalen in het Zeelands dialect, is via de link ook online te lezen.

- Belangenorganisatie: - "De gesprekken over de samenvoeging van de gemeenten Landerd en Uden zijn begin 2019 in een belangrijke fase gekomen. Tijd voor alle inwoners van ons dorp om mee te doen in de voorbereidingen. Wat is er belangrijk voor de toekomst van ons dorp, onze inwoners, onze verenigingen, onze bedrijven en instellingen? Waar moet de nadruk op komen te liggen en hoe kunnen we samen zorgen dat ons dorp ook in de nieuwe gemeente het dorp kan blijven dat het nu is: een dorp met een levendige gemeenschap, met goede voorzieningen en met mogelijkheden voor jong en ouder? Vereniging Initiatief Zeeland Samen Sterk wil de inwoners van het dorp bijeenbrengen. De gemeente en de gemeenteraad moeten gevoed worden met onze ideeën, onze wensen en onze verlangens. Met een groep inwoners willen we aan de slag om te kijken wat we kunnen doen, hoe we het hele dorp bij de herindeling kunnen betrekken en op welke manier we dat kunnen doen. Daarvoor hebben we hulp nodig. Wil je meedoen? Aarzel niet en meld je aan op info@initiatiefzeeland.nl."

- Buurtvereniging: - Buurtvereniging 'Buurtschap de Heipeel' (die de panden aan Langenboomseweg, Kleine Graspeel, Hooge Raam en Heihorst omvat) is opgericht in 1967 en heeft dus in 2017 het 50-jarig bestaan gevierd, o.a. met een jubileumboek.

- Dorpshuis: - Dorpshuis De Garf is in 1996 gerealiseerd.

- Onderwijs: - Basisschool De Wizzert. - Basisschool De Vlasgaard.

- Muziek: - Muziekvereniging Zeelandia omvat een harmonie, slagwerkgroep, blaaskapel en amusementsorkest. De harmonie is opgericht in 1891. Ze is uitgegroeid tot een club van circa 55 muzikanten van alle leeftijden. De jeugd heeft een groot aandeel. Samen met de slagwerkgroep is de harmonie minstens 3x per jaar op een concert te horen. Dat varieert van een voorjaarsconcert tot een kinderconcert en de uitvoering van het zeer succesvolle Music Night Zeelandia. Modern repertoire, dat aansluit bij de belangstelling van de jonge leden, slaat ook bij het publiek aan. Het leidt telkens tot drukbezochte optredens.

- De band Kwartjesvolk in Zeeland is opgericht in 1981. De groep zingt traditionele Brabantse liedjes met humor en moraal. Daarbij worden de gezongen verhalen aan elkaar gepraat en soms gekostumeerd uitgevoerd. Sinds 1987 bestaat Kwartjesvolk uit Tiny van Schijndel (zang en gitaar), Tinus Verstraten (zang), Gerard van der Schans (zang en fluit), Henk Merx (zang, drums, gitaar en mandola), Hent van den Heuvel (zang en accordeon) en Jan van Schijndel (zang, accordeon, draailier, gitaar, hommel, bouzouki en mondharmonica). In 2004 ontving de groep de Ad de Laat-prijs.

- Sport: - Voetbalvereniging R.K.D.V. Festilent.

- Aan de hand van het juweel (medaillon) en de koningsvogel kan men aannemen dat het Sint Jacobusgilde in Zeeland al minstens vanaf de 15e eeuw bestaat. Toen was het een broederschap, die de bescherming van huis en haard tot taak had. Het gilde is een begrip bij de bevolking en heeft ook bekendheid verworven buiten de dorps- en kringgrenzen. Het gilde heeft zijn Gildehuis in de buurtschap Brand.

- Toneel: - Toneelvereniging Excelsior is opgericht in 1917 en is ontstaan uit een groep enthousiastelingen van Harmonie Zeelandia. Helemaal in het begin was er nog geen zaal om in te spelen en moest een podium zelf gebouwd worden. Dit was echter geen probleem, want met een aantal tonnen en planken was dat zo geregeld. Ondanks haar hoge leeftijd is het nog altijd een jonge frisse vereniging die jaarlijks een nieuwe productie op de planken brengt. Kom kijken of speel zelf mee!

- Motoren: - De Zeelandse Motor Club, in de praktijk doorgaans Z.M.C. Zeeland genoemd, is opgericht in 1948. Decennialang was het een motorcrossclub. In 2001 is de club nieuw leven ingeblazen middels de overstap van een crossclub naar een toerclub. Om alle leden tijdens de ritten, op zondagen, optimaal van hun passie te kunnen laten genieten is de club opgesplitst in toer- en sportieve rijders, wat een gouden greep blijkt te zijn geweest. Maandelijks is er een contactavond waar men kan bijpraten over de gezamenlijke hobby.

- Zorg: - "Compostella is een veilig en vertrouwd thuis, midden in het dorp Zeeland, dat mensen ondersteunt bij het ouder worden en bij de ongemakken die daar soms bij horen. Dat doen we met verpleeghuiszorg en zorgwonen. In de keuken worden dagelijks twee verschillende gerechten gekookt met verse producten. De warme maaltijd wordt in schalen opgediend in het restaurant of op de eigen kamer, desgewenst op eigen servies. De conditie kan onder verantwoorde begeleiding op peil worden gehouden in de zeer ruim uitgeruste fitnessruimte. In de nieuwe en zeer ruime afdeling voor mensen met dementie, De Huiskamer, vinden we een bijzonder eivormig zitje: e cocon. Bewoners kunnen er snoezelen en genieten van beelden en geluiden. Dankzij moderne media kan er heel snel een foto of videofragment op het beeldscherm worden getoond. Dat tovert direct een glimlach van herkenning op het gezicht. De gastvrouw kookt op deze afdeling vijf dagen in de week op het kookeiland midden in de woonkamer. Bewoners helpen zoveel mogelijk mee.

Bewoners houden in Compostella de regie over eigen bestaan in eigen hand. De zorg wordt afgestemd op ieders unieke levensverhaal. Zo kan iedereen zijn of haar vertrouwde leven zoveel mogelijk voortzetten. Familie en bekenden worden nauw betrokken en zijn altijd welkom. Aan het einde van de dag een tevreden bewoner hebben, dat is waar alles om draait. Het ontmoetingsplein met restaurant, winkel, internetcorner en café is het kloppende hart van Compostella. Hier komen bewoners en bezoekers uit de omgeving bij elkaar voor een lekkere maaltijd of een praatje bij een kopje koffie. Of voor een van de vele activiteiten waarvan men lid kan worden. Er worden ook regelmatig optredens georganiseerd. Een groot leger aan vrijwilligers staat ons bij. Compostella wil een ontmoetingspunt zijn, ook voor andere partijen. In zo'n warme en geborgen omgeving voelen mensen zich immers thuis. Compostella is een gastvrije locatie. Het haalde in het jaarlijkse nationale onderzoek naar gastvrijheid in de zorg maar liefst vier sterren. In 2014 werd voor het kleinschalig wonen landelijk zelfs een derde plaats behaald. Met recht 'de huiskamer van Zeeland'." In deze video over Compostella kun je zien hoe het eraan toegaat en komen personeelsleden en familie aan het woord over hun ervaringen.

Reactie toevoegen