Zandberg (Graauw)

Plaats
Buurtschap
Hulst
Zeeuws-Vlaanderen
Zeeland

zandberg_bij_graauw_gem._hulst_plaatsnaambord.jpg

Zandberg is een buurtschap in de provincie Zeeland, in de streek Zeeuws-Vlaanderen, gemeente Hulst. T/m 31-3-1970 gemeente Graauw en Langendam. De buurtschap valt onder het dorp Graauw. De buurtschap heeft een 'bebouwde kom' en heeft daarom blauwe borden.

Zandberg is een buurtschap in de provincie Zeeland, in de streek Zeeuws-Vlaanderen, gemeente Hulst. T/m 31-3-1970 gemeente Graauw en Langendam. De buurtschap valt onder het dorp Graauw. De buurtschap heeft een 'bebouwde kom' en heeft daarom blauwe borden.

Zandberg (Graauw)

Terug naar boven

Status

- Zandberg is een buurtschap in de provincie Zeeland, in de streek Zeeuws-Vlaanderen, gemeente Hulst. T/m 31-3-1970 gemeente Graauw en Langendam.

- De buurtschap Zandberg valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Graauw.

- De nederzetting Zandberg is voor een buurtschap vrij groot en heeft bovendien een dichtbebouwde, compacte kern. Vandaar dat de buurtschap, in tegenstelling tot de meeste andere buurtschappen in ons land, een 'bebouwde kom' heeft met daarom blauwe plaatsnaamborden in plaats van - zoals ook elders in Zeeuws-Vlaanderen doogaans het geval is - witte. Het gebied binnen de bebouwde kom is een 50 km-zone, daarbuiten is het een 60 km-zone.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Zandberg ligt 2 km Z van Graauw, rond het punt waar de Zandbergsestraat, Zoutestraat, Standertmolenstraat en Theenaertstraat samenkomen. De buurtschap ligt daar als twee kleine aaneengesloten lintbebouwinkjes in L-vorm.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Zandberg 23 huizen met 305 inwoners. Gemiddeld dus 13 mensen in 1 woning, dat was ook voor die tijd uitzonderlijk veel. Het gemiddeld aantal bewoners per huis was in die tijd 6 tot 8, zelden meer dan 10. Hetzelfde gold overigens voor de hoofdplaats Graauw. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 50 huizen met ruim 100 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

- Molen Van der Walle aan de Standertmolenstraat was een standerdmolen met de functie korenmolen. De molen dateerde van 1560 of eerder en is in 1935 helaas afgebroken.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- O van buurtschap Zandberg, bij de splitsing van de Willem Hendrikstraat met de Beerweg, staat verscholen in het groen een bescheiden Mariakapelletje.

- Net buiten Zandberg, nabij het kapelletje, ligt in de dijk van de Willem Hendrikspolder fort Boerenmagazijn. Fort Boerenmagazijn had als taak de hierna vermelde sluis te beschermen. De bastionvorm van het fort is nog goed herkenbaar.

- Zeeuws-Vlaanderen is in de 17e eeuw ingericht als bufferzone ter bescherming van Holland en Zeeland. Dwars door het gebied komt een aaneengesloten stelsel van linies te liggen. Linies zijn dijken die verschillende forten met elkaar verbinden en zowel een waterstaatkundige als een militaire betekenis hebben. Op verschillende plaatsen worden inundatiesluizen in de liniedijken aangelegd, om bij oorlogsdreiging stukken land voor de linies snel onder water te kunnen zetten. Tegen het einde van de 18e eeuw zijn de in het inundatiegebied tussen Hulst en Sas van Gent gelegen schorren echter zo hoog opgeslibd, dat bij eb de militaire troepen er gemakkelijk doorheen kunnen waden. Voor de verdediging is dat natuurlijk een slechte zaak.

Een oplossing wordt gevonden in het uitvoeren van een nieuw bedijkingsproject; tussen de in 1784 en 1790 nieuw aangelegde dijken worden in totaal 4 inundatiesluizen gebouwd om de herdijkte polders weer onder water te kunnen zetten. In vredestijd zijn de sluizen gebruikt voor het lozen van overtollig polderwater. Het betreft: Sluis De Steenen Beer bij Het Boerenmagazijn; Sluis van Reigersbosch bij het Groot Eiland; Sluis De Grote Petrus bij de Zwartenhoek; De Passluis bij Sas van Gent. Bij de sluizen werden verdedigingswerken aangelegd. Deze waren bedoeld om sabotage door zowel de vijand als de eigen bevolking te verhinderen.

Vlakbij fort Het Boerenmagazijn in buurtschap Zandberg, onderaan in de dijk waarover de nabijgelegen Beerweg loopt, liggen twee donkere holtes verscholen. Dit zijn twee sluiskokers ('verlaten') van een voormalige, in 1784 gebouwde inundatiesluis. De sluiskokers zijn aan de voorzijde zijn voorzien van puntvormige arduinen stroombrekers. De sluisvloer zelf bestaat uit een houten ondergrond waarop lagen baksteen zijn aangebracht. Ter bescherming hiervan ligt vooraan in elke spuikoker een hardstenen dorpel. In de zijwanden van de kokers zaten oorspronkelijk deuren. Bij laagwater werden die door de druk van het polderwater geopend, bij vloed werden ze door de kracht van het zeewater weer gesloten. Geheel rechts staat de ‘beer’, de waterkerende muur. Aan de andere zijde hiervan stond het zeewater.

In de volksmond staat de plaats bekend als De Steenen Beer, omdat tot voor kort alleen de in gele ijsselsteen gemetselde muur nog zichtbaar was. Aan de bovenzijde is deze voorzien van een puntvorm, een zogenoemde ‘ezelsrug’. Met de bedijking van de Van Alsteinpolder in 1852 werd de sluis gedicht en bedolven onder het dijklichaam. Ook de ‘beer’ werd aan de noordzijde met grond bedekt. Restauratie. In 2002 is de sluis ontgraven en geheel gerestaureerd. Dat is te danken aan Karel Brand, oud-hoofd technische dienst van het voormalig Waterschap Hulster Ambacht. "Zijn jullie het niet vergeten jongens, denk aan de sluis. Elke keer wanneer ik mensen van Staatsbosbeheer tegenkwam zei ik dat tegen hen. Vanwege historisch onderzoek naar inundaties in het verleden ben ik op de sluis gestuit. Als die daar zo verborgen ligt, weet niemand wat het is en ga je er vanuit dat er daarom iets aan gedaan moet worden. Staatsbosbeheer was de aangewezen instantie hiervoor omdat zij eigenaar is van de sluis."

Archeologisch onderzoek. “Op de eerste vergadering van het Platform Verdedigingswerken (een provinciale werkgroep voor het behoud van vestingwerken), waarin Staatsbosbeheer ook is vertegenwoordigd, werd het onderwerp van de sluis aangesneden. Er is toen door mij een rapport opgesteld. Op basis van dit rapport is er door Ellen Vreenegoor, toenmalig provinciaal archeoloog, een archeologisch onderzoeksproject van gemaakt. Ik had het vermoeden dat de twee sluiskokers er nog zaten en dat klopte ook. Ik vind het fijn dat de restauratie is uitgevoerd.” Vleermuizen. In beide sluisopeningen zijn vleermuiskasten geplaatst. De dieren voelen zich in een dergelijke omgeving goed thuis. Aan de buitenzijde zijn de spuikokers met hekken afgesloten om vandalisme tegen te gaan. Boven op de dijk staat een informatiepanaal met uitleg en een kaart van de omgeving. Via een trap naar beneden kom je bij de inundatiesluis. (© Ceciel van Dam en Zeeuwse Ankers)

- Fort Zandberg (waar alleen de contouren nog van zichtbaar zijn) lag Z van de gelijknamige buurtschap, in buurtschap Krabbenhoek en wordt daarom aldaar beschreven.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Ter hoogte van buurtschap Zandberg gaat de Zandbergse kreek over in de Graauwse Kreek. O van de buurtschap ligt O van de Zandbergse Kreek ook nog de Vlaamse Kreek (die vanaf de Beerweg naar het ZW loopt).

Terug naar boven

Beeld

- Dorpsfilm van Graauw, Paal en Zandberg anno 1967 (14 min.).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Graauw, Paal en Zandberg.

- Nieuws: - Nieuws uit Graauw, Paal en Zandberg van de Dorpsraad op Facebook.

- Belangenorganisatie: - Dorpsraad Graauw, Paal en Zandberg.

Reactie toevoegen