Zalk is een dorp in de provincie Overijssel, in de streek Kop van Overijssel, gemeente Kampen. T/m 1936 was het een zelfstandige gemeente onder de naam 'Zalk en Veecaten'. In 1937 over naar gemeente IJsselmuiden, in 2001 over naar gemeente Kampen.
Gemeente Zalk en Veecaten anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)
Op een woensdag begin december is er in Zalk de jaarlijkse kerstmarkt. Onder de sfeervolle klanken van livekerstmuziek kun je langs de gezellige kraampjes slenteren. Ook aan de inwendige mens wordt gedacht, met verkoop van onder meer oliebollen en snert.
- Zalk is een dorp in de provincie Overijssel, in de streek Kop van Overijssel, gemeente Kampen. T/m 1936 was het een zelfstandige gemeente onder de naam 'Zalk en Veecaten'. In 1937 over naar gemeente IJsselmuiden, in 2001 over naar gemeente Kampen.
- Wapen van de voormalige gemeente Zalk en Veecaten.
- De buurtschap Veecaten viel vanouds dus onder dit dorp. Tegenwoordig valt Veecaten echter onder het dorp 's-Heerenbroek (en maakt het zelfs onderdeel uit van de bebouwde kom van dat dorp), omdat het daar geografisch tegenaan ligt en Zalk en Veecaten van elkaar worden gescheiden door de rivier de IJssel. Gezien deze omstandigheden was het dus logisch om de buurtschap Veecaten voor de postadressen bij het dorp 's-Heerenbroek te voegen.
- Onder het dorp Zalk valt buurtschap De Zande (een heel klein deel ervan ook voor de postadressen; het overgrote, andere deel van de buurtschap, wegens de ligging ervan, alleen in de praktijk, dat deel valt voor de postadressen onder de formele woonplaats Kamperveen).
Terug naar bovenOudere vermeldingen
1213 Santlike, 1291 in Zantlike, 1340 Zallic, 1381-1383 Zallijc, Zalliker-weerde, 1384 Salnic, 1803 Zallik.
Naamsverklaring
Samenstelling van zand 'zand, zandgrond' en like 'natuurlijke waterloop'. De identificatie van 1277 Sandebeke met Zalk dateert al uit de 17e eeuw, maar is onzeker. (1)
Zalk ligt ZO van IJsselmuiden en Kampen, W van Zwolle en grenst in het W, N en O aan de IJssel en in het Z aan de N50 en de provincie Gelderland (Hattem).
Terug naar bovenIn 1840 heeft de gemeente Zalk en Veecaten 96 huizen met 651 inwoners, verdeeld in het respectievelijke dorp 63/444 (= huizen/inwoners) en de respectievelijke buurtschap 33/207. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 350 huizen met ca. 850 inwoners.
Terug naar bovenBuckhorst
In Zalk heeft het 'ridderroofslot' / kasteel / de havezate De Buckhorst gestaan. Het wordt voor het eerst vermeld in 1224. In 1841 is het afgebroken. In de Sint-Nicolaaskerk zijn van de heren en vrouwen van Buckhorst onder andere de Buckhorst-banken en een grafkelder van de familie te vinden.
Bever
In 1826 is de laatste wilde bever van ons land gedood bij Zalk (door een visser die dacht dat het een otter was). Sinds 1988 is de bever weer terug in Nederland.
- In 2010 is het rapport Cultuurhistorische inventarisatie en waardestelling Zalk en landelijk gebied verschenen. Dit rapport vormde de onderlegger voor een beschermingsbeleid dat geëffectueerd is in het bestemmingsplan van het gebied. De studie is omvat een beknopt overzicht van de hoofdkwaliteiten van het dorp en van het omliggende landelijk gebied, een overzicht van de ontwikkelingsgeschiedenis, een onderzoek naar de historisch-ruimtelijke principes van het dorp, een cultuurhistorische waarderingskaart en concrete beleidsaanbevelingen. Tevens is een inventarisatie gemaakt van de historische panden en boerderijen ten behoeve van toekomstige aanwijzing van deze gebouwen als gemeentelijk monument of beeldbepalend pand.
- Aan het Klaasje van den Brinkerf* zijn in 2010 12 woningen gerealiseerd die rondom een erf zijn gegroepeerd, zoals op een Zalks boerenerf de boerderij en de schuren staan. Door het kleine aantal woningen en de kleinschalige opzet is dit erf een haast vanzelfsprekende uitbreiding van het dorp, een nieuw Zalks erf. Verder is er een kleine boomgaard aangelegd, die tegelijk als speelplek voor kinderen kan worden gebruikt. Aan de noordwest zijde is een windsingel van gebiedseigen beplanting aangelegd. De toegangsweg is beplant met knotwilgen.
* Genoemd naar de bekendste inwoner van het dorp, die landelijk bekend is geworden als 'Klazien uut Zalk', waarvoor zie verder het hoofdstuk BN'er.
De architectuur, het materiaalgebruik en de kleur van de woningen zijn geïnspireerd op die van de Zalkse boerderijen en schuren. De tuinen worden begrensd door beukenhagen. Ook de openbare ruimte heeft de uitstraling van een erf met bestrating van gebakken klinkers in de kleuren zoals die in de oude dorpskern liggen. Centraal op het erf staat een grote boom. Door deze wijze van bouwen wordt geen afbreuk gedaan aan de open structuur van Zalk en past de nieuwe uitbreiding binnen de doelstellingen van het Nationaal Landschap IJsseldelta, waar het dorp onderdeel van uitmaakt.
De gemeente Kampen heeft in 2012 besloten voor uitbreidingen in het dorp op dit concept voort te borduren. Dat wil zeggen dat het aanvankelijk grootschaliger nieuwbouwplan De Noord niet is doorgegaan, maar dat ze blijft inzetten op het erven-concept zoals hierboven omschreven. Daartoe heeft zij in 2012 het Beeldregieplan 'De Erven' Zalk opgesteld, waar zij voor een 4-tal erven de bebouwingsmogelijkheden heeft geschetst, om per erf te komen tot een beperkt aantal nieuwbouwwoningen, passend bij de uitstraling van het dorp. De nieuwe bewoners hebben binnen aangegeven kaders zekere vrijheden voor de indeling van huis en erf, mits het binnen de gewenste uitstraling past.
Terug naar boven- Zalk heeft 8 rijksmonumenten.
- Zalk heeft 4 gemeentelijke monumenten.
- De gotische Hervormde (PKN) Nicolaaskerk (Kerkplein 22) is rond 1400 gebouwd en bestaat grotendeels uit tufsteen afkomstig van de romaanse voorganger. De kerktoren stamt al uit 1220 en is in romaanse stijl. De kerk is gesticht door de heren van Buckhorst. Voor hen zijn de Buckhorst-banken vervaardigd. Verder stammen ook de preekstoel en de vicariën uit die tijd. Verder zijn er veel bezittingen van de Buckhorsters te bezichtigen in de kerk. Ook is er een grafkelder met de graven van de Buckhorsters. Tot 1838 is de kerk onderhouden door de nazaten van de Buckhorsters. - Site Hervormde Gemeente Zalk en Veecaten.
- Nederlands Gereformeerde Kerk (Burg. van Vleutenstraat 18) uit 1840. De kerk is in 2005 gerestaureerd. - Nederlands Gereformeerde Kerk Zalk en Veecaten.
- Industrie- en poldermolen De Valk uit 1860.
- Het vermoedelijk 16e-eeuwse Schultehuis (Kerkplein 7) was vroeger een gerechtsgebouw en zetel van de schout.
- Dorpspomp.
Terug naar boven- De Oranjevereniging organiseert diverse evenementen door het jaar heen.
- Oldtimerdag (tractoren) (september).
- De Braderie en Vlooienmarkt (3e zaterdag van september) is door de jaren heen uitgegroeid tot een bekend evenement in de wijde omgeving. Inmiddels telt de markt ca. 130 kramen en trekt zij jaarlijks duizenden bezoekers.
- Op een woensdag begin december is er in Zalk de jaarlijkse sfeervolle Kerstmarkt. Van 16.00 uur tot 20.00 uur staan er kramen op het Kerkplein. In de prachtige monumentale kerk is live kerstmuziek te horen en te zien. Onder deze sfeervolle klanken kun je langs de gezellige kraampjes slenteren. Hier vind je onder andere een mandenvlechter, home decoratie, kleding en -accessoires. Ook kerststukjes, -bomen en -kaarten ontbreken natuurlijk niet. Ook aan de inwendige mens wordt gedacht, met verkoop van onder meer oliebollen en snert.
- Als het in de winter hard genoeg vriest, kun je schaatsen op de ijsbaan van IJsclub Nooitgedacht. Omdat de vorstperiodes tegenwoordig heel kort zijn, en het water ook dieper is dan een ijsbaan op grasland, kan de baan soms net niet open, maar als er niet op de baan geschaatst kan worden, gaan ze in de crocusvakantie met de bus naar een kunstijsbaan, waar ook veel animo voor is.
Terug naar boven- In 1996 dreigde het voet- en fietsveer het Zalkerveer (Zalk - 's-Heerenbroek, over de IJssel) te worden opgeheven omdat de oude veerbaas ermee stopte. Stichting Dagverblijven voor Gehandicapten te Kampen en Omstreken (SDGK) heeft het Zalkerveer gelukkig voortgezet en er - inclusief het huidige Theehuis - een project van gemaakt voor en door mensen met een verstandelijke beperking. "Welkom aan de IJssel. Om precies te zijn in de gevaarlijkste bocht van de IJssel. De rivier maakt een draai van meer dan 90 graden en dat levert een spectaculair uitzicht op. Aanschouw de langsvarende boten en beleef de natuur, terwijl je geniet van een kop versgemalen koffie met een huisgemaakte gevulde koek of een puntje van onze beroemde appeltaart," aldus de site van het Zalkerveer.
- Het dorp is ook qua openbaar vervoer met de omgeving verbonden middels de Buurtbus Zalk-Wilsum.
- Als je vanuit het dorp het weggetje neemt dat naar het Zalkerveer loopt, kom je langs een met bomen begroeid stukje uiterwaard dat bekend staat als het Zalker Bos. Die benaming lijkt wat overdreven, maar in dit vlakke land wekt elke groepering van bomen al gauw de indruk een woud te zijn. Het maakt het Zalker Bos niet minder waardevol. Het gebied herbergt veel bijzondere planten en kruiden.
- "Na enkele jaren van voorbereiding is er sinds 2018 het Laarzenpad Zalk! Het kan gelopen worden vanuit diverse startlocaties. Dit pad lopende krijg je het gevoel even lekker weg te zijn uit de dagelijkse sleur en kun je genieten van de uiterwaarden, de slingerende ijssel, het Zalkerbos en de rustieke landelijke weggetjes die in ons dorp aanwezig zijn. En mocht je halverwege de wandeling ter plaatse van het Veerpad zin krijgen in een verfrissing, dan is er de mogelijkheid met de veerpont over te steken en in het Zalkerveer & Theehuis te genieten van koffie of thee met overheerlijk appelgebak (de pont vaart alleen van 1 april t/m 31 oktober). Of aan het einde van zo’n mooie wandeltocht in dorpsrestaurant De Oase gelegen aan het historisch kerkplein.
Op de plattegrond kun je zelf zien en bepalen hoe je het Laarzenpad kunt lopen. We hebben het totale Laarzenpad opgedeeld in twee gedeeltes te weten de Noord- en Zuid route, die onderling met elkaar verbonden zijn. Je kunt bijvoorbeeld vanuit het historisch centrum starten (Kerkplein bij de NH Kerk) en dan bijv. richting Zalkerdijk lopen en hier de uiterwaarden in gaan. Aan jou vervolgens de keus om de Noord- of Zuidroute te nemen. In het gebied van de Noordroute kun je ook gebruik maken van diverse reeds bestaande wandelpaden (verbindingen) die je door de mooie velden en het historische gedeelte van Zalk leiden (Blauwe lijn). Alle verbindingen sluiten weer aan op het Laarzenpad. Het Laarzenpad wordt aangegeven d.m.v. bordjes en paaltjes met daarop het logo van het dorp. gewoon de paaltjes volgen en je raakt de weg niet kwijt. De afstand van de Noordroute bedraagt 5 km, die van de Zuidroute ca. 4 km. Op de plattegrond is tevens aangegeven waar de eerste drie gedichten op de plaquette-sokkels te zien zijn. In het kader van de Zalker Poëzieroute zullen er in de komende jaren nog een aantal bijgeplaatst worden. Leuk om deze tijdens de wandeling te lezen.
Bezienswaardigheden en wat je verder nog moet weten. Op bepaalde trajecten van het Laarzenpad is het toegestaan je hond aangelijnd mee te nemen. Op andere trajecten is het niet toegestaan je trouwe viervoeter mee te nemen. Kijk dus goed op de blauwe informatiebordjes. Tijdens je wandeling is het mogelijk om diverse historische monumenten te bezoeken. Zo is de NH Kerk op woensdag- en zaterdagmiddag te bezichtigen. Ook is er molen De Valk die iedere zaterdag in werking is (ijs en weder dienende) en dan ook te bezichtigen is. Het Zalkerbos is een van de weinige overgebleven hardhout ooibossen in Nederland. Het bos is enkele honderden jaren oud en bestaat voornamelijk uit iepen en essen, die traditioneel als hakhoutbos worden beheerd. Daarom worden de bospercelen om de zeven jaar gekapt. In het Zalkerbos bevindt zich een grote variëteit aan bijzondere bloemen en paddestoelen. Wij streven ernaar om in de toekomst een perceel landbouwgrond in de uiterwaarden weer te gaan gebruiken voor de teelt van graan, zoals dit ook vroeger in Zalk gedaan werd. De oogst zal dan verwerkt worden in onze molen De Valk."
Terug naar boven- In 2001 heeft het dorp meegedaan aan de verkiezing voor 'het Leukste Dorp van Overijssel'. In dat kader hebben de inwoners een prachtig filmpje gemaakt: 'De Legende van het dorp Zalk. Het Mysterie ontrafeld.'
Terug naar boven- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Zalk (online te bestellen).
Terug naar boven- Algemeen: - Site van en over Zalk.
- Belangenorganisatie: - "Het doel van Dorpsbelangen Zalk is de bevordering van het welzijn van de inwoners en de leefbaarheid van het dorp en directe omgeving. De activiteiten en doelstellingen van Dorpsbelangen staan beschreven in het Dorpsplan. Het Dorpsplan bevat de volgende aandachtsgebieden: Leefbaarheid / Verkeersveiligheid / Wonen / Sociaal/cultureel / Recreatie / Natuur & Milieu. Als u een onderwerp of probleem hebt dat past binnen de doelstellingen van de statuten neem dan contact op met een van de bestuursleden. Informatie vanuit Dorpsbelangen kunt u vinden op de dorpssite. Wilt u zich inschrijven voor de nieuwsbrief? Dat kan via de homepage van de dorpssite. Nog geen lid van Dorpsbelangen? Meld u aan bij de penningmeester of secretaris of neem contact op via de website. De contributie bedraagt slechts 5 euro per jaar per gezin. Om u aan te melden als lid kunt u ook volstaan met het overmaken van de contributie op bankrekeningnummer NL18 RABO 0325726507 o.v.v. uw naam en adres."
- Dorpshuis: - Op 14 mei 2014 is de eerste paal geslagen voor het nieuwe Multi Functionele Dorpshuis An de Steege. Het pand is eind 2015 gereed gekomen.
- Onderwijs: - Basisschool de Oranjeschool wordt in haar voortbestaan bedreigd, omdat zij onder de opheffingsnorm is gezakt. Fusie of samenwerking met scholen in de regio kan nog soelaas bieden.
- Muziek: - Brassband Excelsior is opgericht in 1919. Tot 1970 was dit een fanfare. In dat jaar is uit bezuinigingsoverwegingen besloten over te gaan tot een brassband. Dit blijkt een schot in de roos. Met de warme klanken van de brassband weet de band menig hart voor zich te winnen. De muziekvereniging is altijd gesteund door de inwoners van Zalk. Veel inwoners trokken mee naar concoursen, concerten en andere activiteiten. De verbinding tussen de vereniging en het dorp is altijd gebleven. Al jaren organiseert de vereniging op iedere 3e zaterdag in september de Braderie. Daarnaast is de band op Koningsdag actief door te marcheren in de jaarlijkse optocht en rondom kerst geeft de band elk jaar een kerstconcert. Het A-orkest speelt landelijk in de eerste divisie en doet elk jaar mee aan de Nederlandse Brassband kampioenschappen. In de afgelopen jaren wist de band meerdere keren de beker mee naar huis te nemen. Zo ook in 2021: "Trots, verrast en dolblij zijn we! De beker is voor ons! Met maar liefst 95 punten hebben we de 1e plaats behaald in de 1e divisie op de Nederlandse Brassband Kampioenschappen (NBK) op 31 oktober 2021. We moesten er 15 jaar op wachten, maar we mogen onze naam weer op de beker zetten. Wat een resultaat!"
- Sport: - Voetbalvereniging S.V. Zalk.
- Welzijn: - "Het bewonersinitiatief 'Zalk helpt Zalk' heeft de Vrijwilligersprijs 2021 van het dorp gewonnen. "De jury was unaniem", aldus voorzitter Ray Haze van Dorpsbelangen. Het initiatief kwam van de grond vlak na het uitbreken van de coronacrisis, toen een aantal dorpsbewoners de handen ineensloeg om vraag en aanbod bij elkaar te brengen. Ook waren er een paar spontane acties om ouderen uit het isolement te halen in coronatijd en ontstond er zelfs lokale televisie vanuit Dorpshuis An de Steege. Volgens voorzitter Haze van Dorpsbelangen lieten de vrijwilligers zien waar het om gaat, ook toen de tweede coronagolf zich aandiende: "Zonder dat iemand erom vroeg, stonden ze er weer", aldus Haze tijdens de najaarsdorpsvergadering waarbij de prijs werd uitgereikt. Bram Eerkes, die namens de vrijwilligers de Vrijwilligersprijs (een bokaal en een speldje) in ontvangst nam, memoreerde dat ook andere inwoners vaak spontaan een steentje bijdroegen aan het succes van het initiatief. "We mogen aardig trots zijn op het dorp dat we mogen zijn", stelde hij. Het vrijwilligersinitiatief krijgt waarschijnlijk nog wel een definitief vervolg na de coronacrisis: "De lokale televisieuitzendingen zijn waarschijnlijk wel een blijvertje. We willen ook gaan uitwisselen met andere lokale omroepen in de regio om te komen tot een soort samenwerking", aldus Eerkes.
Terug naar boven- Het kleine dorp heeft landelijke bekendheid verworven dankzij inwoonster Klaasje (Klazien) Rotstein-van den Brink (1919-1997), bij het brede publiek bekend geworden als 'Klazien uut Zalk'. Zij werd bekend door haar televisieoptredens in het NCRV-programma Passage, waarin zij middelen uit de natuur propageerde als middel tegen allerlei kwalen. - Videoreportage met Klazien. "Hoe groeide Klazien uit tot een bekende Nederlander? En op welke manier houdt het dorp de herinnering aan haar levend? Rivierliefhebber Wim Eikelboom zoekt het uit in deze aflevering van 'Rivierverhalen over de IJssel' (2020)."
Johan Boeve, voorzitter van het dorpshuis, onthult in deze podcast dat hij in het dorpshuis graag een museumpje over Klazien wil realiseren: "Hier in het dorp is niets blijvends te vinden over Klazien. Als we een expositie in het dorpshuis inrichten, kunnen mensen die in Zalk op bezoek komen daar een kijkje nemen." Boeve stelt voor om in de expositie de boekjes en tv-optredens van Klazien te laten zien en klederdracht. "Zij maakte zich sterk voor klederdracht en vertelde oude verhalen die de moeite waard zijn om te bewaren." Samen met haar man ligt Klazien op de plaatselijke begraafplaats. Het graf wordt nog regelmatig bezocht door mensen die in het dorp op zoek zijn naar zichtbare sporen van Klazien. In haar hoogtijdagen had Klazien - dankzij haar tv-optredens - een grote schare fans die haar boekjes kochten met tips over huismiddeltjes uit vroeger tijden. - Nog een reportage over de plannen voor het museumpje (door RTV Oost). - Nog een reportage over de plannen voor het museumpje (door de Stentor).
Reactie toevoegen